het strand van Ipanema, Rio

Aan de Braziliaanse kusten heerst een strandcultuur,
die eigenlijk een wandelende strandeconomie is, vooral een subcultuur.
Claire en kok GR kenden de weg. En Pinjoef, als autochtoon, mocht ook mee.
Ik droeg haar in een handdoek, want ze was nog te klein voor lange wandelingen en
ik wou haar niet alleen aan boord laten terwijl ik vrij was. Die handdoek kwam van pas
om haar te beschermen tegen het zeebriesje. 

's Avonds togen wij in Rio opgetipt naar het strand van Ipanema. Hoe? Waren wij dan niet moe?
Mogelijk wel, maar ik wou absoluut Ipanema gezien hebben omdat, eigenlijk stom hoor,
omdat Cornelis Vreeswijk daar iets over zingt, als een inwoner van de achterbuurten, de Favelas.
In die tekst vond ik toen zo'n rauwe passage in een ogenschijnlijk opgewekt liedje. Nu nog vind ik die lijnen grauw.

         "Tussen de Playa de Flamenco en het strand van Ipanema 
         wonen alle rijke mensen. Maar de arme lui van Rio 
         wonen hoog boven de rijken, ik woon op de hoogste berg. 
         De zon verbrandt, 't windje koelt. Daar is verdriet dat je niet voelt."

Klank aan voor Samba de Maria, 1972 : https://www.youtube.com/watch?v=-6So3p9Ifds , 02min54
Nog iemand die de berg afgaat naar het strand en daarbij óók recht voor zich uit blijft kijken, is
The girl from Ipanema, 1962 : klank aan, https://www.youtube.com/watch?v=sVdaFQhS86E , 03min01

Ik wou niet enkel naar Ipanema omdat ik die twee nummers kende,
ik wou ook zien welke mixture van volk daar liep te flaneren en te floreren.
Noem het een studie-uitstap naar een mensentuin. Eh?

Gelukkig was GR er bij, een kleine potige kerel, want Claire en ik kregen als blonde bleke Westerlingen
voorstellen van gigolo's bij de vleet. Dit was geen wandelen of flaneren of mensjes-kijken meer,
dit had een sociologische documentaire kunnen zijn. Dus tóch een studie-uitstap in een mensentuin hé.
Claire wou wat foto’s maken en toen ik aan de beurt was stelde ik voor om met mijn voeten in het water te gaan staan.
Omdat het strand daar zo zacht afhelde bleef het water ondiep en trok ik verder & verder naar achter, tot ik
kniehoog in het water stond. Dat was oké, maar eer Claire klaar was met het afstellen van haar fototoestel
kwam er weer zo'n stille golf aan en plots was ik nat tot aan mijn middel en hoger, want ik had me voorover gebogen
om Pinjoef te beschermen. Mijn haar was nat, kleren nat, de make-up leek op een clownsmasker zag ik later aan boord,
maar de pup was droog gebleven.

Zo nat kon ik niet blijven rondlopen, ik had droge kleren nodig, dus ging ik maar terug naar ’t schip.
Alles bijeen was ik een uurtje van boord geweest, waarvan misschien 20 minuten op het strand van Ipanema.
Of Claire die foto toen gemaakt heeft, heb ik eigenlijk nooit geweten. En ik ben het vergeten te vragen
toen we mekaar tegen het lijf liepen in Antwerpen. Er kwamen toen andere herinneringen aan bod op dat terrasje. 

         "De benaming Ipanema komt van de indianen die daar vroeger woonden.
         Vrij vertaald betekent het 'vuil water'. Doordat de golven aan het strand van Ipanema pas laat breken,
         jaagt het de vissen weg waar de indianen toentertijd naar kwamen vissen. Vandaar de benaming 'vuil water'."

Ongelukkige vertaling, vind ik. 'Lastig water' is even duidelijk en klinkt minder vervuild,
want in de eeuw van die naamgeving was het water daar waarschijnlijk nog niet vervuild.
En dat het lastig water was, daar kan ik van meespreken.

             het strand van Santos

Daar is niks speciaals gebeurd maar daar was wel iets opmerkelijks.
Scheefgezakte woontorens die bewoond werden / worden. Akelig om zien hoor.
'k Dacht eerst : dit gelooft toch niemand, weeral zo’n zeeverhaal, een strandverhaal in dit geval.
Want als ik het niet kan staven dan krijg ik het gevoel dat ik aan het overdrijven ben.
Nu overdrijf ik wel eens graag, maar niet wanneer het over de koopvaardij gaat. 

Gelukkig wees LM mij op het bestaan van Google. En na enige tijd en veel klikken
verscheen op het scherm wat ik zocht, een artikel over de ongeveer 100 scheve woontorens in Santos
mét foto’s en mét uitleg! Lang leven Google! Voor meer foto's kijk hier :
https://www.amusingplanet.com/2013/04/the-leaning-buildings-of-santos-brazil.html  

        

En dan nu de uitleg : de woontorens zijn beginnen scheef zakken al van bij de bouw waarschijnlijk.
De ondergrond bestaat uit 7m zand, daaronder ligt een laag natte gladde klei van 30 tot 40m diep.
Die modderlaag is absoluut niet geschikt om het gewicht van hoogbouw te dragen.
Vaste ondergrond, grondgesteente, vindt men er pas op 50m diep. 

Tot 1968 voorzagen de bouwvoorschriften niet in een regulering wat de funderingen voor hoogbouw betrof.
De woontorens aan de waterlijn hebben funderingen die maar tot 4 of 5m diep gaan.
Maw, die buildings zijn gebouwd op zand, en dat zand ligt op malse modder.
De funderingen hadden tot 50m diep moeten gaan, tot op het grondgesteente, tot op vaste ondergrond.

Nadat de eerste torens duidelijk zichtbaar begonnen te hellen, besefte men
dat het voor hoogbouw niet verder kon met ondiepe funderingen. 

        Toen pas? De samenstelling van de ondergrond moet van in het begin toch al gekend geweest zijn?
        Hadden ze daar geen bouwkundig ingenieurs of stabiliteitsingenieurs, of hoe dat beroep ook heet. 
        Bouwen op zand en modder … volgens mij was er snel gewin mee gemoeid, willens en wetens gesjoemel.

Daarbij komt dat veel buildings vlak naast mekaar staan.
Het plaatsen van een nieuwe toren nabij een bestaande toren,
heeft waarschijnlijk bijgedragen tot het overhellen, tenminste in sommige gevallen.

        Door de trillingen die tijdens het bouwen door de ondergrondse modderlaag gaan?

De positie van de buildings heeft de stadslegende doen ontstaan dat het omvallen van één building
een domino-effect zou veroorzaken en een reeks volgende buildings zou doen omtuimelen.
Specialisten ontkennen die geruchten, omdat hoogbouw gewoonlijk verticaal instort.

        Hier heb ik twee bedenkingen:
        - een hoogbouw die scheef staat, zal wanneer hij ongecontroleerd instort
          op een groter oppervlak puin verspreiden dan een hoogbouw die rechtop staat.
          En de brokstukken zullen de naburige toren raken, eventueel destabiliseren.
        - Die ’specialisten’ zijn met hun verticaal instorten de mensen aan het sussen ipv te informeren.
          Misschien zijn die specialisten wel de zonen en de dochters van de generatie specialisten
          die daar op zand en modder gebouwd hebben …

De woontorens hellen van 0,5m tot 1,8m uit de loodlijn.
Verbazend genoeg blijven mensen daar wonen, ook al moeten ze onder alle meubelen voldoende wiggen plaatsen,
en krijgen ze te maken met wegrollend schrijfgerij en speelgoed.
En het vraagt behendigheid om er zonder morsen of ongelukken (hete) vloeistoffen te gebruiken. 

        Verbazend genoeg ? Maar nee, niks verbazend. Toen het zichtbaar werd dat de woontorens overhelden,
        doken de prijzen van de eigendommen naar beneden. De gegoede burgers trokken weg en  
        de minder gegoede burgers namen hun plaats in. Dat is toch een gekend scenario!
        Bij elke heraanleg van een verkeersader of een plein hebben we dat hier zien gebeuren.
        De Leopold II laan in Brussel ooit, de Turnhoutsebaan in Borgerhout, het Sint Jansplein in Antwerpen,
        de Bredabaan in Merksem, en nu de Leien … wanneer de prijzen van de eigendommen
        en dus ook de huurprijzen een duik nemen, wijzigt de plaatselijke bevolking van samenstelling. 
        Het juiste woord is 'omvolking' denk ik.
        Dat zoiets de schrijver van het artikel verbaast (ene Mr Patowary), verbaast mij dan weer.

Er werd ooit een poging ondernomen om sommige buildings weer recht te krijgen, maar de kosten waren zeer hoog.
Slechts één woontoren werd voldoende geholpen, de Núncio Malzoni. En dat heeft 1,5 mio USD gekost. 

        

Het artikel dateert van 2012. Hoe de toestand van de andere woontorens vandaag is weet ik niet.
'k Heb niet verder gezocht naar meer actuele berichten. 'k Was al blij dat ik iets gevonden had,
met voldoende fotomateriaal, om te staven wat ik zei : dat ik ginder iets eigenaardigs gezien had.
En ik niet alleen natuurlijk. Van elk schip dat er langs vaart ziet de bemanning die rare situatie. 

https://nl.wikipedia.org/wiki/Ipanema_(Rio_de_Janeiro) ,
https://muzikum.eu/nl/123-39-18948/cornelis-vreeswijk/samba-de-maria-songtekst.html#ixzz68fRXWdRC ,
https://www.lyrics.com/lyric/15680092/Astrud+Gilberto/Girl+from+Ipanema,

https://www.amusingplanet.com/2013/04/the-leaning-buildings-of-santos-brazil.html ,