Rituelen in het oude Egypte

Offergaven voor de kosmische orde

Rituelen waren voor de oude Egyptenaren heel belangrijk. De bekendste zijn allicht de offergaven,die dienden om het universum en de goden gunstig te stemmen.

De oude Egyptenaren zagen in het universum een kringloop van herhaalde patronen: dag en nacht, het wisselen van de seizoenen, de jaarlijkse overstroming van de Nijl,… Wanneer die harmonie verloren ging, was er chaos. Zonder overstromingen was er hongersnood, een langer durende winter was nefast voor vele gewassen,… Met rituelen wilden de mensen de kosmische orde behouden en de goedkeuring krijgen van de goden en godinnen.

De tempel van Philae (Flickr)

De aanbidding van Maät

Maät is de godin die de waarheid en kosmische orde belichaamt. De farao gaf haar een veer of een beeldje van de godin zelf, als belofte aan de goden om hun kosmische orde te handhaven. De farao was in theorie degene die alle heilige rituelen in de tempels uitvoerde, al waren het in de praktijk de priesters die als religieuze plaatsvervanger de dagelijkse diensten droegen. Ook de grafoffers voor de ziel van een dode werden in naam van de farao gebracht.

Drie keer per dag een offer

De oude Egyptenaren geloofden dat de geest van een god in een cultusbeeld huisde (Flickr)

Elke dag waren er drie vaste tempelrituelen: bij zonsopgang, midden op de dag en ’s avonds. De Egyptische rituelen bestonden in de eerste plaats uit het geven van voedsel en verzorging aan het beeld van de godheid, zodat die gunstig gestemd wordt. Ze geloofden niet dat het beeld werkelijk de godheid was, maar dacht wel dat zijn geest in het beeld huisde. Met de rituelen werd niet alleen de god geëerd, maar ook het cultusbeeld gezuiverd, zodat de god het fijn zou vinden er te blijven.

De band met het verleden

Omdat dit ritueel zo vaak herhaald werd, was het net een echo van voorgaande rituelen, en die band met het verleden was voor Egyptenaren van groot belang. Zij zagen veranderingen niet als een vooruitgang, maar als een ongewenste afwijking, want bij de schepping was de toestand van de wereld volgens hen volmaakt.

Hoe werkt zo’n ritueel?

Aan de beelden van cobra’s werd wierook geofferd (Foter)

Na enkele zuiveringsrituelen, waaronder zich wassen, verbrak de farao of priester het zegel van het heiligdom en ging hij binnen in de heilige plek. Er werd luidop gebeden en wierook geofferd aan de beelden van cobra’s in het heiligdom. Daarna stak men een fakkel aan om de godheid wakker te maken. Die fakkel symboliseerde ook de opkomst van de zon en de hernieuwing van de kosmos.

De lucht in het heiligdom werd gereinigd met wierook; het beeld met een hoop zand en wierook. De restjes olie van het vorige ritueel werden verwijderd, en het beeld werd terug versierd met schone kledij, parfums en cosmetica, witte, groene en rode stof, halskettingen, een kroon en een scepter.

De priester of farao riep dan de god geest van de god op om in het beeld terug te keren en te genieten van het voedsel. Na een nieuwe reiniging van het beeld werd schoon zand over de vloer van het heiligdom gestrooid, en tot slot liep de priester of farao achterwaarts en al buigend naar buiten, terwijl hij met een bezem zijn voetsporen uitveegde. De deuren van het heiligdom werden opnieuw verzegeld.