Tien centiemen,lijk altijd,meneere.De kwade dagen zijn gedaan,"antwoordde ze.Er is overvloed aan vleesch:ge wordt goed bediend en betaald de normale prijzen.Enfin, de burgers doen wat zij kunnen om Ieperen weer 't gewoon uizicht te geven,en ze hebben er waarlijk meer slag van in de gebombardeerde stad" 't normale leven" te herstellen, dan de Duitsche overheid in het bezette Belgié. En of er nu nog gebombardeerd wordt? Ik ben drie dagen en drie nachten te Ieperen en in dien tijd is er geen bom gevallen. Den dag voor mijn aankomst waren er een paar schrapnells geschoten. Wel ag ik Tauben boven de stad zweven. En bijna aanhoudend klinkt 't kanongebulder,dag en nacht. Rond de stad is er natuurlijk veel verwoesting.Hollebeke,Voormzeele St.Elooi dan naar Roeselare op,Passchendale,Langemarck,Poelkapelle...De dorpen St.Jan.Brielen en Vlamertinghe,welke vlak bij de stad liggen,hebben niets geleden. 't Zwaarste kanongebulder leek mij van Kemmel te komen. Daar zijn de Engelschen aan 't werk.En zo is Ieperen buiten de macht der Duitschers gebleven.Wonderlijk is de uitwerking der bommen, vertelde mijn zegsman verder.Huizen schijnen bij den eersten aanblik niets geleden te hebben. Ge kijkt scherper... en de muur is met kleine gaatjes doorboord; de uitwerking der kogels van schrabnells. De kapel van 't krankzinnigengesticht, het H. Hart is in tweeén geslagen,als ware ze door een bijl ten halve doorgeknakt. De verpleegden waren voor 't bombardement naar Parijs gebracht.In sommige straten staat ge verwonderd stil en vraagt ge u af: Ben ik nu in Ieperen?Gebouwen,wier bestaan ge niet kendet, zijn nu bloot,omdat blokken huizen,welke ze verdoken,meer geschoten werden.Zoo ziet ge allerlei nieuwe gezichtspunten en open plaatsen.Putten in de straten, waar ge wel een kamer kunt maken. Onder de straat stroomt een beek. We noemen haar " 't Ypertje", maar zeggen 't Vlietje niet.Het was overal overwelfd. Op de Kiekenmarkt kunt ge 't nu op twee plaatsen door gapende openingen in 't verwulfsel zien. me heeft mij gezegd, dat de keisteenen wel 10 meter in de hoogte vlogen--- en als ge die punten ziet, kunt ge 't goed gelooven.Wat moet er daar deweld gebeurd zijn? wordt vervolgd

En nu de slag voorbij was en men in kalmte de gebeurtenissen overwegen kon, verbaasde men zich van Engelsche zijde nog meer over de wonderbare zege. Op sommige oogenblikken toch in het heetste van de worsteling hadden de drie divisies en wat ruiterij legerkorpsen weerstaan,officieren moesten bij de verwarring de bressen met allerhande soldaten aanvallen. 't Gebeurde dat een officier 't bevel voerde over een bataljon.En uit Callewaert's overzicht stippen wij nog aan:"Op zeker oogenblik zelfs had een brigade-general dertien batalions onder zijn bevel.We kunnen eenigzins het wanhopige van den slag voorstellen,als wij in een dagorde lezen van Sir Henry Rawlinson aan de 7' divisie." Na al 't gebrek en de onrust van dag en nacht vervolgd te zijn door een onzeggelijk sterkere macht, had de divisie nog de zwaarste beproevingen van al te doorstaan.Het was aan een hoopje van 30.000 man overgelaten het logge Duitsche leger in bedwang te houden,binst dat de andere Engelsche korpsen opkwamen van de Ainse.Hier klampten ze hunne handen vast lijk schipbreukelingen, met om zeggens iedereen in de loopgrachten, om eene linie te houden die noodzakelijk voor het beste deel veel te lang was-eene dunne,uitgeputte linie-waartegen de beste van de Duitsche eerste linie troepen met ware woede opgezweept werden.'t Was een ongelijk gewicht van nagenoeg acht tegen een;en eens dat de vijand de juiste schotsverte van eene loopgracht gevonden had, regende 't weldra daarin, van 't een einde tot het andere,houwitsers en granaten,met vreeselijke gevolgen.Toch de manschappen bleven nagelvast en Ieperen bleef verdedigd op zulke wijze dat een Duitsche  officier naderhand daaraan eere gaf lijk aan een heerlijk wapenfeit.'t Had aan de Duitschers den indruk gegeven,zoo zegde hij, dat er op dit punt vier Engelsche legerkorpsen tegenstand boden.Toen nadien de divisie uit de vuurlinie teruggetrokken was ter rust,werd er bevonden dat van de 400 officieren die Engeland verlaten hadden,er slechte 44 overbleven, en van de 12.000man alleenlijk 2.336."Het leiderschap van de korpsaanvoerders was boven alle lof, en op Sir Douglas Haig viel de zwaarste last te dragen.Toch was Ieperen,een soldatenslag, gewonnen door de koppige strijdhoedanigheden van den minderen man eerder dan door 't is gelijk welke krijgskunde.Daar was nog tijd nog plaats voor spitsvondigheid.Zelden in de oorlogsgeschiedenis,inderdaad,vinden we een groot leger gestremd en in bedwang gehouden door een vijfde van zijne macht.Als een storm was den oorlog over Vlaanderen gekomen"Doorbreken."had 't bevel der Duitschers geklonken.En nooit was er zulk geen schone kans geweest als nu?Maar als weleer bij Luik en Namen; bij Verdun en Nancy,bij de Marne,was het trotsch plan deerlijk mislukt.
wordt vervolgd

Het Engelsch frontvuur stremde ze,en de flanken beschoten ze van overlangs,en ze vielen terug op de loopgraven,die ze gewonnen hadden .Den Engeschen tegenaanval dreef ze uit hat meeste deel er van,maar ze hielden er eene of twee, en een smalle streep gronds in 't Polygoonbosch.Luitenant Walter Brodie-2°Highland lichte infanterie-kreeg het Victoriakruis voor een heerlijken opruk, die een deel der loopgraven herwon.Op dien dag viel brigade-generaal Charles Pitzelarrence, V.C,den aanvoerder der 1' brigade,een soldaat wiens wapenkundig talent niet minder bezonderenswaardig dan zijn heldenmoed.Met het mislukken der Pruisische lijfwacht scheen de vijand zijne levenskrachten uitgeput te hebben.Zijn gestadig wassende vloed van soldaten was er niet toe geraakt de dunne linie der Verbondenen te overrompelen en te doen verzinken.En doodelijk uitgeput, diep gekwetst door gevige verliezen,werden 's vijands slagen al weeker en weeker,en hij verviel nog eens in de routine van den oorlog der loopgraven.Intusschen worsteldeDubois' 9' korps Noordelijk,den keten vormende met de troepen van den IJzer.De strijd raasde rond Bixschoote,waar de lijken zich in het dorp en de omgeving opstapelden.De inname van de plaats zou aan den vijand toegelaten hebben schrijlings de vaart van den spoorweg Ieperen-Diksmuide te bezetten,en alzoo de Engelschen af te snijden en te omsingelen van uit het noorden-een doel,dat opperbest geleek aan hetgeen had kunnen gebeuren aan den zwaai van Ieperen-Komen-vaart te Klein Zillebeke.Om daar toe te geraken,wierp de vijand bataljon achter bataljon op Bixschoote.Op éénen dag, zegt den Franschen staf,werden er drie Duitsche regimenten vernietigd,en een vierde 's anderendaags.De vijand deed razenden arbeid rond de stad.Noord en zuid, maar waar hij ook wilde zwenken het werd hem belet.Vanaf den 15" Novemder kwam er ebbe in den wreeselijken aanval op het noorderpunt,lijk er ebbe gekomen was vier dagen voordien op het punt van 't Ieprse bolwerk.'t Weer veranderde en den eersten slag van Ieperen eindigde in een tempeest van sneeuw.wordt vervolg.

Hugh Dawnay viel aan t hooft van zijner mannen,doch niet vooraleer hij orde gehouden had onder de vijand.Zijn dood was vruchtbaar,want den aanval waarin hij viel,redde den toestand der Engelschen.7 November, Weer hartnekkige gevechten.'s Avonds was Lauwford's  22"e brigade gesmolten tot op den aanvoerder,vijf oficieren en 700 man.Toen volgde er weer kalmte tot 10 November. Maar de rust was er een voor een onweer.Op Woensdag den 11è",vertaalt Callewaert de beschrijving van John Buchan,kwam de oppermachtige poging.Lijk Napoleon zijn lijfwacht gebruikt had voor den eind aanval te Waterloo;ook deed Keizer Wilhelm met het elfde doel te Ieperen.De '1 en 4'brigade van Pruisische lijfwacht waren opgebracht uit het Arras-gewest en ze worden losgelaten tegen het punt van onzen uitsprong.en hadden geleden te Charleroi en te Guise,schromelijk geleden in de moerassen van Saint-Gond,bijna even schrommelijk te Reims,maar nu vochten ze onder de oogen van hunnen Keizer,en ze rukten voorwaarts als op den eersten dag van den oorlog.Maar wat ongelooflijk scheen ,en wat onze mannen hunne oogen deed uitwrijven van verwondering voor 't geene ze zagen .of wat ze slechts meenden te zien in de duisternis van de kleine uurtjes van den nacht, het was dat die beroemde troepen de optocht deden in hun welbekenden...parademarsch I.Ze kwamen den steenweg van Meenen op tegen Geluwe-velt en lang vooraleer ze naderden had den bliksemslag van het Engelsch vuur een zwaaren tol op hen genomen.Maar zoo was de regeltucht,dat hunne massa vast ineengedrongen bleef. wordt vervolgd

De Duitschers verliezen hun overmoed en zeggen dat ze niet doorbreken kunnen.en veel soldaten vragen aan de boeren,welke forten daar bij Ieperen toch liggen."Namen, Maubeuge, Antwerpen,hadden wij zo gauw en hier gaat het niet". zeggen ze in hun bewondering?Dat vermeende fort is Polygoonveld ten Z_O. van Ieperen.Tusschen dennebosschen op 't golvend land lag daar't oefeningsplein voor de legerrijschool van de stad.En ja ,de Engelschen hebben die voordeelige stelling nu in een fort veranderd,sterker dan de moderne koepelvestigingen,waarop men zo vertrouwde.Achter boomstammen en stalen platen, in onderaardse gangen zitten en in een onneembare plaats.En menig Duitsch soldaat,die zijn kameraden heeft zien vallen en gewonden wegdragen,en aan ouders of vrouw en kinderen denkt,zegt,wanner hij afgemat en beslijkt de loopgraven verlaat,tot den Vlaamschen boer:" Belgien wird uns Grab."Een kerkhof was het daar.ook voor ru'inen..."O in de eerste tijd,zei mij een boer, die eindelijk van daar weggetrokken is." was het heel gewoon,dat we, wanneer we 's avonds ons hoofd eens buiten staken,vier,vijf hoeven zagen branden."Tisschen Roeselare en Ieperen staat maar één molen meer: de Arkemolen;hij draagt echter ook al menige wonde en mag niet meer draaien, want... de mulder moest eens met niet de wieken seinen geven aan den vijand.Zoo werd niet alleen een stad als Ieperen ten doode opgeschreven, maar een ganch gewest:en men was nog maar in het begin?Den 6'e November hernam den vijand ijn aanvallen.Hij richte ze nu op de Franschen bij Zillebeke.Deze werden wat achteruitgeduwd.Maar de vijandelijke kwam in massa op, en de Franschen weken opnieuw achteruit op de Engelsche inlandsche kavalerie,waarvan er twee eskadrons in dubbele rij den weg bezetten om den vlucht te stremmen.Voor een oogenblik was er wilde wanorde.Franschen,Engelschen en opkommende Duitschers waren ondereengemengd in de dorpstraten.Kolonel Gardon Wilson van de Bleus een heldhaftig soldaat,werd gedood door geschot uit de huizen.Majoor Hugh Dawnay, die den staf van 't hoofdkwartier verlaten had om het 2é lijfwacht aan te voeren,leidde zijn volk tot aanval,en bracht de vijand vreede verliezen toe.Twee honderd jaar voordien had in de Vlaamsche velden de Fransche"Maison du roi" een wanhopigen slag gedaan:'t waren de beroemde"Gants glacés",gekleed in kanten en staal,met pluimhoeden op, en met vurige paarden.Schrommelijk anders was den aanval nu van de Engelsche inlandsche kavalerie- bemodderde mannen in kaki, stormloopend te voete,met de bajonet.'t Was oorlog zonder ijdelheid of praal, een strijd van naakte hardnekkigheid en stalen moed.
wordt vervolgd

Waar de aanvoerders vielen,voerden onderofficieren, ja,gewone soldaten de anderen aan.Men wilde eenvoudig niet wijken.Om enkele voeten terein werd gestreden als om een veste.De dooden hoopten zich op.Gewonden zelfs verzamelden al hun laatste krachten om het verzet te steunen .met grote opoffering brachten voorlui onder het allerhevigst vuur munitie aan.Werden de paarden weggemaaid, dan stemden de mannen zelf de kaissons nader.Meesen was verloren, ja,maar verder zou den tegenstaander niet doordringen.De Duitsche officierenhuilden van woede. Ze sloegen de wijkenden met hun sabels,dreigden ze met revolvers. In den rug stonden mitralleurs om vluchtenden Pruisen het vuur in t'  jagen.De Keizer wilde het,dat Ieperen genomen werd,maar de wensch van den oppersten krijgsheer brak op de heldhaftigheid van het legertje,door Wilhelm II en zijn kliek zoo geminacht .Officieren erkenden later het niet te kunnen verklaren,de plannen van Duitschland daar mislukten en noemden het eenvoudig een wonder. Het einde van de dag brak den 2è November de gevechten af.En bovendien was de Duitsche aanvaller uitgeput.Hijgend lag hij in de zoo duur gekochte stellingen
en kon er niet aan denken,de bestorming den volenden dag voort te zetten.En zelfs vijf dagen lang bepaalde den tegenstaander zich tot een eenvoudige beschieting.De verpoozing kwam den britten uitmuntend te pas,en om uit te blazen,én om de geschokte eenheden weer te groepeeren.Zoo was de 7è Engelsche divisie gesmolten van 12.000 tot8.000 man.De Duitschers vervoerden hun gewonden en begroeven hun dooden.Een verslag uit die dagen over de bewoners van Becelare luidt:"0? zoo dikwijls,als als e door de kleine ramen van hun hoeve staren,zien ze een tooneel,waaraan ze trouwens reeds gewoon zijn geworden:een veldprediker en een overste rechts van een hapenden kuil; tegenover hen helpers van het Roode Kruis .En in 't groote graf liggen jonge mannen, gevallen in den hevige strijd,welke al vier maanden hier woedt.De geestelijke bidt een wije...Dan wordt haastig het graf gevuld.Zoo is de weg van Dadizeele tot Geluwvelt een kerkhof..."Van verre gezien",vertelde een boer,"zou ge peinzen aan een akker,waar't wintrgraan door 't mildig weere rap opgeschoten is.Want al die graven zijn getooid met groene dennetakken en bladeren.'t Is van een eindeke gezien een groote groene plekke."
wordt vervolgd

De laatste Octoberdag neigde ten einde.Allerheiligen brak aan,maar Ieperen bleef buiten de klauw van den vijand.Intusschen was Ieperen zelf al beschoten geworden.De eerste granaat kwam in den nacht van 29 op 30 October."Omtrent elf uur" vertelt Cesar Gezelle,"droomde ik,dat ik een hond hoorde huilen, maar kwam af al zwellend en werd een getier,zoo nijdig, en zo nabij, als wilde het tegen mijn kamervenster open kletteren.Het klakte open met een slag,die hansch het huis deed daveren,en verscheidene vensterruiten op de straat in stukken rinkelen.Met dien slag was ik wakker , ik bleef eenige oogenblikken liggen,terwijl 't bloed hamerde tegen mijn slapen van 't verschot.Ik wachte en nu lagen er voorzeker vele alzoo te wachten in de stad.Eenige minuten gingen voorbij ,stil als in een graf.De Duisternis was dik en geen mensch, die een vin roerde in huis of op de straat.Een doffe slag in de verte en daarop weer dat hondengehuil.Eer ik tijd had tot verder gepeins,schokte geheel ons gewest met zulk een vervaarlijke ontploffing alsof de donder te midden ons huis was gevallen.Buiten ritste het op de straatsteenen en rinkelde het,als viel er een regen van metalen scherfjes. Ik sprong te beene en had moeite om mijn zinnen te geloven;ik had willen twijfelen aan het geen daar weenlijk gebeurde, de waarheid weg duwen en bevinden dat het geen waarheid was Doch  't was slechts al te waar.De huisgenooten zijn rap uit hun bed gesprongen en loopen radeloos heen en weer.Buiten gaan deuren open en slaan weer toe: een peerdengespan rijdt ten vluchte door de duisternis Verders donkere nacht.Hoe het elders ging,weet ik niet maar toen de volgende bom afkwam,zat ons gebuurte ,vijf of zes huisgezinnen bijeen, verscholen onder het gewelf van een groote kelder.Het gewoon kanongebulder;dat sedert dagen om de stad hing  ,als het grommelen van een onweder dat niet aftrekken wil,had als bij afspraak opgehouden, de nacht was akelig stil, als om die keel te laten braken,die elke vijf of zes minuten een zwaar granaat op ons afzond.
wordt vervolgd

Wij zaten tusschen bakken en biervatten met ons hoofd op de handen;en onze handen op de knieén gesteund.Nog eens barst het los ,dof uit de verte,alsof het monsteringewand van den aardschoot hikte;nog eens komt  het doodelijk gehuil zwellend op ons aan, en allen ,ons ingeboren bezorgdheid voor ons leven,uit natuurlijk angstgevoel,steken wij de schouders op.De slag weerdavert, het huis weggelt boven ons , vensterd horen wij in scherven vliegen,dakpannen tegen de steenen rammelen,puin en steengruis naar beneden storten en daarne was t weer doodstil. Den dolgende dag kwamen de menschen als uit een naren droom.Er waren dooden,er waren gekwetsten: in verscheidene huizen en gebouwen waren gruwelijke gaten geschoten;'s morgens hernam het krijgsverkeer zijn drukken gang.'s Avonds kwam de vrees weer op.Hoe zou de nacht zijn?Vele gezinnen verlieten hun huis en de stad en ook ons gebuurte stond op straat,gereed om bij t eerste schot de duisternis in te gaan:er viel een fijne motregen,de hemel was zwart en in de straten stond het water in blinkende plassen tusschen het slijk.Er kwam niets't Wachten moe,trok elk zijn huis weer binnen en richte zijn kelder tot slaapstee in.De nacht ging voorbij en er kwam niets.Het schieten binst den Zaterdag werd zooveel te heviger. Meer en meer krijgsgevangenen zagen wij naar de treinen voeren,meer en meer gewonden binnen brengen.Twee,drie maal daags wierpen vliegers bommen uit de lucht,en aan den Zuid Oostkant,dien Zaterdagnoen,vielende schrapnels reeds tot in de Rijselstraat.De drie vierden der bevolking sloot op dien dag zijn onbergaam huis; immers liep al met eens het gerucht dat de slaglijn dreigde door te breken en de stad groot gevaar liep van overrompeling. Nu was het geen verhuizen meer, maar een vluchten,het eenige gat uit,dat opengebleven was.Zuidwestwaars en naar Poperinge".Aldus verhaalt Cesar Gezelle in zijn meesterlijk werk"De Dood van IJzer"hoe de eerste bommende eerwaarde stad bestookten;en toen begon de lange en trage doodstrijd,de al geheele vernieling van de zoo heerlijke plaats, welker trots wel de halle en kathedraal waren,doch die nog zooveel andere schoone monumenten telde,nu nog opgeofferd aan het onbarmhartig geschut van een niets ontzienden vijand.we zagen Nieuwpoort en Diksmuide sterven.Aldus verging het ook Ieperen.Maar dood neen...dood kon het niet zijn,zoo lang daar de ziel van den weestand bleef.