Over Leo Vindevogel, de enige parlementair,xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

die na de oorlog 40/45 werd terechtgesteld

Volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Oudenaarde-Ronse

Vindevogel was de eerste volkse parlementair in dit arrondissement van1924 tot 1945, waar ik hem heb opgevolgd van 1950 tot 1981.

Hij werd in september 1907, d.i. 100 jaar gelden, toen 19 jaar oud, als onderwijzer te Ronse benoemd met als bijkomende voorwaarde mee te werken aan de sociale actie van de Volsbond. 
In januari 1941 werd hij burgemeester van Ronse, in vervanging van Minister Soudan,die naar Frankrijk gevlucht was en niet teruggekeerd.
Zakelijk en normaal was Vindevogel wel de meest aangewezen man hiervoor, maar politiek bleek dit achteraf een fataal risico.
In september 1945 werd hij te Gent gefusilleerd wegens zogezegd Landsverraad?

Wat komt Vindevogel dan doen in mijn herinneringen en meningen? Ik heb hem in leven immers slechts driemaal ontmoet.

1) in 1929, ik was toen 12 jaar, op een omstreden verkiezingsmeeting in mijn geboortedorp Melden, thans een deelgemeente van Oudenaardeduizend inwoners, deelgemeente van Oudenaarde, door alle wielerliefhebbers gekend, ook buiten de grenzen van Vlaanderen en België en van vele wielertoeristen als het dorp van de Koppenberg,

 die ter plaatse het Steengat heet.
 Het was een verboden meeting vanwege het Bisdom, wat het gebruik van de parochiezaal betreft, maar daar was ontzettend veel volk. in de zaal van het café Van Coppenolle.
 Hij was toen op de officiële Katholieke lijst vervangen door de latere minister de Vleeschauwer uit Brakel, namens de Boerenbond (en niet namens de Katholieke Associatie en Patria van Ronse).

Als reactie hiertegen had hij een eigen lijst gevomd, die daarbij nog gekoppeld was met de Fronters van Aalst.
Vindevogel zou het halen tot grote vreugde van de gewone mensen. Trouwens te Melden waren er niet veel andere, waarvoor we ons klak moesten afnemen.

Voor het eerst sinds 1830 behaalde de traditionele Katholieke partij geen verkozene in het arrondissement.

In 1932 krijgt hij zijn plaats op de katholieke lijst terug, dit is na de wereldcrisis, na het failliet waar vele banken het slachtoffer van werden, o.a. de Boerenbond, de Bank van den Arbeid, en vooral veel politieke katholieke werkgevers uit de Katholieke Associatie Patria van Ronse.

 Ook de Spaarkas van de Volksbond had onder de crisis geleden, maar dit bleek politiek niet zo dodelijk.

Vindevogel werd  opnieuw de eerste plaats aangeboden en het zou zo blijven tot aan de oorlog.

2) Eind 1943 ontmoette ik hem voor de 2^de keer. Hij was toen burgemeester. Deze keer zou ik hem niet alleen zien, maar ook aanspreken.

Ik was toen lesgever aan de Technische School De Poorter Glorieux te Ronse, die toen een poging ondernam om van een deel van de school een soort technische humaniora te maken.

Daar moest ik, als recent afgestudeerd Germanist, Engelse Licentie, o.a. Engels geven.
Mijn keuze voor een Engelse lic. had niets te maken met politiek, maar hoogstens met het feit dat ik veel familieleden had in Engeland.
Een boer van mijn vader werd als soldaat in 14/18 vrij vroeg als zwaar gekwest en voor verzorging naar Engeland over gebracht. Na de oorlog bleef hij in Engeland achter in de armen van een verpleegster en dit niet zonder gevolgen nl 5 zoons en een dochter. Een kleindochter Michele Verroken, geldt  al jaren als het nationaal antidopinggeweten van Engeland.

Laat ons terugkeren naar de vraag: hoe ik voor de tweede maal Vindevogel heb ontmoet.
Intussen volgde mijn vrouw  de tweede lic. Germaanse talen te Leuven. Ze was in 40, na de kandidatuur, gestopt omwille van de oorlog, maar in 42 was ze herbegonnen met de licenties .

De directeur Broeder Emmanuel had mijn lesuren op drie dagen samengebracht, zodat ik elke week voor vier dagen naar Leuven terug kon.
Maar in die periode was de reis per trein,wegens dreigende bombardementen, niet aan te raden, zeker niet als men over een ander vervoermiddel kon beschikken bij voorbeeld een vervoerder. Maar met een vervoerder mee te reizen had men een vergunning  van de locale Burgemeester nodig, in mijn geval van Vindevogel.
De aangewezen vervoerder, die me wekelijks kon en wilde meenemen, was Van Herpe. Later bleek dit een oomzegger van Vindevogel te zijn, die gehuwd was met de dochter van Fred Vindevogel, broer van Leo en eigenlijk zijn politiek manager. Onthoud dit voor het vervolg van dit verhaal. 
Het onderhoud met Leo was zeer efficiënt gebleken, maar zeer kort: een snak en een beet en het was gedaan. Nog voor ik het wist stond ik terug op straat.

Toen ik hierover aan een paar Ronsenaars mijn verhaal deed, was de reactie: dat is Leo, hij bedoeld het niet slecht, maar zo zit hij in mekaar. De de mensen die hem kennen nemen dat erbij, want hij staat ook altijd klaar om jan en alleman te helpen .

Dat was het dan.

3) In 1945 heb ik hem voor de derde maal en voor het laatst gezien. Dit gebeurde op de rechtbank te Gent, bij zijn processen voor de Krijgsraad en het Krijgshof.

Hoe ik daar terecht kwam? Weer toeval, louter toeval.

Een van mijn beste vrienden van Ronse, was Michel Cheyns. De drie dagen dat ik les gaf, overnachte ik bij hem thuis. Na de oorlog was hij medestichter en hoofdredaktreur van een locaal weekblad, De Ronsenaar. Op een bepaald ogenblik werd hij door het Vaderland opgeroepen om zijn legerdienst te vervullen in Ierland. Vandaar de vraag of ik hem tussentijdig wilde vervangen als hoofdredakteur. En, ironie  van de geschiedenis, die tussentijdelijkheid zou 40 jaar duren.

Dat hield in, dat ik 40 jaar lang, wekelijks een soort hoofdartikel zou schrijven; wekelijkse elke dinsdag de redaktievergadering zou meemaken in een lokaal van de Volksbond, waar Staf Depoortere voorzitter was, én van de Volksbond én van De Ronsenaar. Het een had nochtans niets met het ander te maken,tenzij dat de redaktievergaderingen in een bureel van de Volksbond gebeurden.
Daarbij zou ik elke woensdagavond, 40 jaar lang (tot een stuk in de nacht) op de drukkerij zijn om de opmaak mee te maken enz enz.

Volksbonders verdeeld
 

Meegenomen, Staf Depoortere was een Volksbonder van het eerste uur, en behoorde tot de groep die met lede ogen nota namen van het feit dat Vindevogel het oorlogsburgemeesterschap had aanvaard. Ze namen hem het enigszins kwalijk dat hij een aanbod van een post bij een bevriend Vlaamsgezind Ronsisch industrieel, Jozef De Waele, niet had aanvaard, om zo tijdens de oorlog,samen met de Volksbond buiten de politiek te blijven.

Een ander deel van de Volksbonders stemde  wel in dat hij op aandringen van de Provinciegouverneur De Vos het burgemeesterschap had aanvaard, daar de benoeming nog gebeurd was door de Belgische overheid, mede om te voorkomen dat de Duitsers een commissaris-burgemeester zouden kunnen benoemen, lijk in Oudenaarde.
Zij steunden hem temeer, omdat hij er zich toe verbond om van de ravitaillering zijn punt nr één te maken. Dit was trouwens in 14/18 het punt geweest waardoor de Volksbond zich uiterst verdiestelijk ingezet.

En hij zou woord houden. Te Ronse werd o.a. nooit geraakt aan de zegels van de ondergedoken werkwijgeraars.
Een keerzijde was wel dat hij zich ook moest moeien met het bestrijden van de smokkel, vooral daar er in Ronse wel een paar rondliepen die het smokkelen combineerden met een of andere weerstandsorganisatie? En dit zou hem uiteindelijk meer fataal worden dan zijn politiek beleid?

Iets meer over Staf De Poortere

Het hoofd van de Volksbonders die niet gelukkig waren met het oorlogsburgemeesterschap van Vindevogel, was  Staf De Poortere, de naoorlogse voorzitter van de Volksbond en van De Ronsenaar. De zelfde man die zou echter, na de bevrijding, instaan voor het drukken en het verspreiden van ons stenografisch verslag van het proces tegen Vindevogel, waardoor het, ook voor alle Ronsenaars, mogelijk werd zich eeen objectief oordeel te vormen, los van alle roddels.

Tijdens de oorlog en daarna was Staf De Poortere ook voorzitter van de Christen Mutualiteit. In die hoedanigheid zou hij bureel blijven houden in de burelen van de Volksbond. Dit had als gevolg dat hij bij de bevrijding de leiding van al de lokalen van de Volksbond kon overnemen .
Dat was toen van levensbelang voor de Volksbond zelf. Hoe? De lokalen waren oorspronkelijk een schenking van de Deken van Sint Hermes, op voorwaarde dat bij ontbinding van de Volksbond, ze terug eigendom zouden worden van de deken van Sint Hermes. 
Waarvan akte.
Dit zou echter oorzaak van enkele perfide intriges in de eerste maanden na de bevrijding.(hierover later)

Waarom moest precies ik het proces van Vindevogel volgen?

Van 1907 tot 1940 stond Staf De Poortere naast Vindevogel en met hem tal van andere vrienden, die ik van toen af elke dinsdagavond, na de redactie, zou meemaken en meteen al hun politieke verhalen.

 Waarom moest ik niet de aangewezen man zijn om het proces van Vindevogel te verslaan? Omdat ik, volgens hen, een man zonder politiek verleden en niet verbrand, noch in de ene noch in de andere richting en derhalve zonder vooroordelen.  Ik was zelfs geen Ronsenaar en alle opgeroepen getuigen ten laste en ten ontlaste waren voor mij louter namen.
Naar de buitenwereld toe konden ze toch geen meer neutrale verslaggever vinden? 
Ik maak het kort, ik kon niet anders dan toegeven, maar dan zouden er geen andere commentaren in het blad verschijnen, die mij in een of andere kwaadaardige polemiek konden betrekken. Achteraf zou dit onbewust een goede voorzorgsmaatregel blijken.Meer hierover later)

Zo maakte ik Vindevogel voor de derde maal mee.

Waarom geen gewoon persverslag?

Lijk ne groten had ik mij te Gent tussen de journalisten geïnstalleerd en hoorde tussendoor ook hun commentaren. Voor en na de zittingen kwam ik met hen in een café terecht voor een boterham, een pintje of een kop koffie. Daar kreeg ik van een paar secretaressen gedaan, dat ze mij een doorslag van hun omgezet stenografisch verslag zouden bezorgen.

.

Te Ronse zelf was het toen een echt wespennest. Ik hoorde er de meest onwaarschijnlijke verhalen over het verloop van het proces. Hierbij vreesde ik dat mijn eventueel verslag hoogstens een betwistbare variante zou zijn.

Aan de redaktie deelde ik mee, dat ik tegen de achtergrond van al die fantasieën geen simpel weekbladverslag wenste te maken.

 Maar ik had nog andere twijfels

 Ik stelde mij ook vragen over het eerlijk verloop van het verloop van het proces.

Ik was vooral onder de indruk van twee gegevens

a) het brutaal en onvoorstelbaar scheldend optreden van de voorzitter van de Krijgsraad én tegenover de beschuldigde én tegenover de getuigen ten ontlaste.

b) het gerucht dat liep bij de journalisten en secretaressen van de advocaten van de verdediging nl dat de verdediging nog voor de zitting onder dreiging verplicht werd een document ten ontlaste uit het dossier te houden. “Want zoniet zouden wij Vindevogel wel moeten vrij spreken en dat kan toch niet”

Waarover ging het berucht document?

Later kreeg ik, door Fred Vindevogel, het beruchte document wel in handen. Het was een lijst van feiten waarbij andere burgemeesters van grote en grotere steden. de lijst bevatte ook andere bestuursverantwoordelijken en evenzeer magistraten  die bij de uitoefenig van hun ambt beslissingen hadden genomen,  waardoor veel mensen bij de Duiters verdacht werden gemaaktwaren met alle kwalijke gevolgen daarvan. Daar waren ook de namen van hoge politieverantwoordelijken bij en magistraten van correctionele rechtbanken die gezeteld die gezeteld hadden als bijgevoegde bij de krijgsraden enz en die niet eens vervolgd werden?
In dit gezelschap was Vindevogel maar  klein gruut. 

Het zal wel waar geweest zijn, dat daarmee vergeleken,  men Vindevogel had moeten vrij spreken. 
 Geplaatst tegenover dit document zou men dan ook gereageerd hebben “als gij dit document bij het dossier voegt, dan moeten wij dit ook als een aanklacht beschouwen en vervolging tegen alle vernoemde personen instellen”.

En dit laatste zal natuurlijk wel de echte reden gewest zijnom het document terug te trekken?

Hoe de publicatie tot stand kwam

Na al wat voorgaat, was mijn voorstel aan de redactie van de Ronsenaar: Ik ben in het bezit van een paar stenografische verslagen en ik ben bereid een stenoverslag drukklaar te maken.
Ware dat niet veel beter ,dan ons in een waanzinnige polemiek te storten?
De reactie was onmiddellijk en spontaan positief
Maar waar vinden wij het nodige papier?



 Staf De Poortere zou proberen voor papier te zorgen, wat toen nog niet zo simpel was, maar in zulke zaken kende hij zijn weg als geen andere.

En de voorzitter stelde bovendien voor dat De Ronsenaar voor de drukkosten zou instaan. En daarmee waren we onmiddellijk van het ijs.

 In plaats van een krantenartikel, zouden  wij dit stenografisch verslag onder vorm van een brochure op de markt brengen. Het zou een brochure worden van 97bladzijden, twee colonnen van tien centimeter hoog per bladzijde, en kleine druk om papier te sparen.
 (Voor een paar jaar werd het verslag door het Davidsfonds in boekvorm opnieuw uitgegeven. Het werd een boek, kleine druk van 198 bladzijden).

Objectieviteidswaarborgen verzamelen

Ondertussen stuurde ik een aangetekend schrijven (De verzendinds bewijzen en de antwoorden heb ik goed bewaard) aan alle advocaten ten laste en ten ontlaste, inbegrepen aan Substituut Stevigny, met een doorslag van een samenvatting van hun betoog, waarvan ik geen steno had.
Ik deelde hen mijn bedoeling mee en vroeg hun hen akkoord over hun tekst.

Achteraf gezien ongebruikelijk, zoiets doet men toch niet?
Maar van de substituut Stevigny en van alle advocaten ten laste kreeg, zonder problemen, ik een positief antwoord. Ge kunt u voorstellen dat die antwoorden voor mij goud waard waren ?
Alleen de advocaten van de verdediging reageerden niet of negatief nl de Meesters Dhooge, Dua en Claus.

De advocaten van Vindevogel tegen het verschijnen van mijn stenografisch verslag.

Advocaat Dhooge uit Gentbrugge, die ik thuis bezocht, beweerde dat mijn verslag op niets trok; hij beschikte zelf over een perfect stenoverslag.
 Hierop heb ik niets gezegd, alleen in mijn vuistje gelachen.
De enige vraag die overbleef was: waarom dit verzet?

Meester Claus uit Ronse wou wel, maar mits wijzigingen hier en daar,waar ik niet kon op ingaan.

Als ik mij niet vergis, wilden ze niet participeren, uit vrees dat zulks een kwalijke reactie zou verwekken, die hen ten kwade zou genomen worden (? ) in het vooruitzicht van de behandeling voor het Hof van Beroep?

Ik weet het niet..

Zij beweerden dat de hoofdzaak gered was, daar er in eerste aanleg, niettegenstaande al de scheldpartijen van de Voorzitter, geen doodsvonnis werd uitgesproken?

 En het Hof zou daar niets aan veranderen, meenden zij. En zelfs als het daar slecht afliep, bleef het essentiele gered, want bij twee tegenstrijdige vonnissen, zou men in een beschaafd land als Belgie het voordeel van de twijfel geven. En de tijd zou de rest wel oplossen.

Ondertussen was het stenografisch verslag gedrukt op het luizigste oorlogspapier dat er nog kon gevonden en de brochure was zelfs al ingenaaid, maar toen ze van kaft moest worden voorzien, werd het proces voor het Hof van Beroep aangekondigd.
(Ik weet niet of het Belgisch gerecht in heel zijn geschiedenis ooit zo snel heeft gewerkt? De behandeling in eerste aanleg liep af op 9 Maart en in beroep op 30 april)
Wat nu? Wel, alles laten liggen en het verslag van het Hof er achteraf bijplakken .

En zo is het gebeurd. Wie zo een brochure heeft kan het bijplakken goed vaststellen.

Over het verspreiden van het Stenoverslag

Over hoeveel exemplaren het gaat weet ik niet precies, minstens een paar duizend. Op twee dagen waren ze uitverkocht te Oudenaarde en te Ronse.Dit gebeurde op de marktdag te Oudenaarde bij krantenwinkel Devos en te Ronse in de Peperstraat bij de drukker Massez.

Ook deze namen hebben  voor de mensen van de streek groot belang daar in beide gevallen gaat over gekende patriotten, waardoor het verslag ter plaatse een bijkomende objectievietijdswaarde kreeg.

Het werd ter lezing van hand tot hand doorgeven, waardoor alle fantasieën weggeblazen werden en de lezers voortaan met kennis van zaken konden oordelen.

Het was daarbij mijn zorg, zoveel mogelijk de namen van de getuigen, bij herhaling, alleen de beginletter te gebruiken, zodat de personen eigenlijk moeilijk en alleen te Ronse identificeerbaar zijn. Voor de anderen blijft hierdoor alleen het naakte verhaal over.

Toch herdrukken

Nietegenstaande aandringen uit verscheidene hoeken om een tweede uitgave heb ik steeds het been stijf gehouden, zelfs toen Fred, de broer van Vindevogel erom vroeg.Ik vond dat het zo al goed geweest was.

Tot ik op een bepaald ogenblik voor het raam van een boekenwinkel te Gent een boek zag liggen met de titel:"Vindevogel, Terechtstelling en Proces” door

Bernard van Goor.

Van Goor bleek een pseudoniem voorValere De Pauw, een Ronsisch bekend schrijver, een Vlaams nationalist uit Sint-Job-in ’t Goor, maar een gewezen Ronsenaar, ooit een van de hevigste supporters van Leo Vindevogel. Tot mijn grote verbazing moest ik wel vaststellen dat het mijn tekst was, die men achter mijn rug toch laten herdrukken, maar wel gevolgd door tal van interessante bijkomende gegevens.

Niet op mijn vraag maar wel met mijn medeweten werd de brochure onder een deftige boekvorm recentelijk opnieuw en foutloos uitgegeven door het Davidsfonds onder de titel “Het Proces Vindevogel”
Volgens mijn informatie zijn er daar nog exemplaren beschikbaar.

Wel ben ik niet ingegaan om de volle namen van de getuigen ten laste eraan toe te voegen, wat het boek zeker minder leesbaar maakt, maar het belet de nutteloze pijn die men er hier of daar mee zou kunnen veroorzaken. Dat maakte ik toch aan mijzelf wijs.

Wordt vervolgd.

(Alle stukken en documenten waarnaar ik verwijs, werden door mij neergelegd bij het archief KADOC te Leuven.
Daar liggen ook alle archieven van De Volksbond zoals ik ze kreeg van Staf Depoortere en ook van Fred Vindevogel, en nog veel meer, waarnaar ik later zal verwijzen)