In de Zondag, het krantje dat je op zondag bij de bakker vindt, las ik de uitdrukking.. Slang om slinger! Het leek mij een beetje vreemd want ik kende enkel slag om slinger Het zal wel a slip of the finger geweest zijn van de schrijver van de column maar meteen vroeg ik mij toch af van waar die uitdrukking : slag om slinger kwam? Ik ben het even gaan opzoeken en het leek mij interessant om het aan de taalgeïnteresseerden onder jullie even mee te geven. De uitdrukking roept beelden op uit lang vervlogen tijden die onze jeugd nooit meer zal herkennen, een beetje nostalgie? Misschien, wat hier volgt danken we aan Google.
Slag om slinger = om de haverklap. We weten wel wat dat betekent, zeker het laatste, maar waarom? Laat ons beginnen met de haverklap. De traditionele verklaring verwijst naar een oudere uitdrukking: om een haverstro, die Van Dale citeert als twisten om een haverstro, ruzie om een niet. Haverstro is het kaf dat overblijft na het dorsen van de haver. Het is heel licht, bijna stof vandaar: een nietigheid. Een afgeleide betekenis was dan gauw: herhaaldelijk, als men namelijk twist bij de geringste aanleiding, zal men heel vaak en veel twisten en zo zijn we bij de betekenis die wij nu geven aan om de haverklap. De klap verwijst dan naar het slaan met de dorsvlegel. Maar er is een alternatief, dat de oorsprong gaat zoeken in het Fries; daar hebben ze een uitdrukking om in (=een) aveklap. Dat ave kennen wij senioren zeker nog, we hebben genoeg Weesgegroetjes gebeden, in het Latijn Ave Maria. Een avemarij was een schietgebedje en vandaar iets dat niet lang duurt, een oogwenk, een momentje. Klap is een oudere vorm van klep en kleppen, dat doen de klokken, de klok die het ave klapt is die van het Angelus, waarbij op de middag de kerkklok driemaal drie slagen na mekaar geeft, met een korte onderbreking. Zelfs de landbouwers op het veld werden verondersteld om het werk daarvoor te onderbreken en drie Weesgegroetjes te bidden. Voor de "leken" onder jullie verwijs ik even naar het bekende schilderij van Millet.Prachtig en zo sprekend voor de tijd!
Angelus is het Latijnse woord en meteen ook de etymologie voor onze engel, in dit geval de engel des Heren die aan Maria meldde dat ze een zoon mocht verwachten. Als je dus iets om de aveklap deed, dan deed je het herhaaldelijk of met korte onderbrekingen, zoals bij het kleppen van het angelus. Met de Hervorming was het vooral in Nederland rap gedaan met dat paapse angelus en toen na een generatie of zo wist niemand nog wat een avemarij, het angelus of een aveklap was en zocht men andere verklaringen. Zo kwam men dan als vanzelf bij het haverstro en de verwante uitdrukking terecht van daarnet. De slinger kennen we het best van de klok, niet de kerkklokken van daarnet, maar klok in de betekenis van uurwerk en wel specifiek een slingeruurwerk. Het is waarschijnlijk dat de vroegste torenuurwerken geen wijzers hadden, of toch geen wijzers die zichtbaar waren aan de buitenkant van de toren; die zijn er pas later bijgekomen. Het uur-werk was precies wat het woord zegt: een werk of machine dat de uren aangeeft door het luiden van de klok, in de eerste plaats voor de monniken in de kloosters, zodat ze wisten wanneer het tijd was om te werken, te bidden of te eten, volgens hun regel. Ook de mensen die in het dorp buiten het klooster woonden konden hun dag daarnaar schikken. Dat vind ik nu juist het boeiende aan een taal dat uitdrukkingen en gezegdes zomaar gegroeid zijn uit het gewone dagdagelijkse leven en men decennia later nog steeds een perfect beeld krijgt van een lang vervlogen maatschappij!
Laat die vergeten uitdrukkingen maar om de haverklap terug naar boven komen....
Reacties op bericht (5)
06-04-2010
Het lijken wel vlegels verzot op nieuwe regels
om de haverklap veranderen ze de regels van de vernieuwde spelling
een slingerbeweging van regels
zoals het kloppen met vlegels
ave zeiden ze vroeger als ze het kleppen hoorden van de oorkwelling
Warme groetjes, Uilenspiegel
06-04-2010 om 20:36
geschreven door Uilenspiegel
volgens het etymologisch woordenboek zou het van "aveklap" afkomstig zijn Natoken....
Een aangename avond toegewenst vanwege Amor Fati !
Het verleden bestaat niet meer, de toekomst kan je niet voorspellen, vandaag is een cadeau
In het leven is het niet belangrijk het mooiste spel te hebben... maar met dat te spelen dat men heeft
06-04-2010 om 17:34
geschreven door Amor Fati
..
amaai mijn voeten zeg, tegen het einde van je verhaal was ik de gezegde al bijna vergeten. Nee grapje hoor. Ik ben ook gefascineerd door taal en uitdrukkingen en als ik iets niet begrijp ga ik ook steevast op zoek naar wat meer uitleg. Ik zit hier nu aan de pc te twijfelen of ik niet beter eens naar de stad trek en een terrasje ga doen. Zo'n mooi weer... zunde om binnen te zitten nietwaar? Ik wed dat jij weer in de tuin bezig bent. PS: wil je jullie vriend bedanken voor alle verdere uitleg. Ik heb al zin om al mijn planten buiten te gooien, wie weet wat voor vieze allergie bandieten er nog tussen zitten.
06-04-2010 om 11:56
geschreven door bojako
...
Dat is weeral meegenomen,weet jij misschien ook waar die 'vijgen na Pasern' vandaan komen (profiteer van 't zonnetje he!
Wie goed doet,goed ontmoet. daarom brengen wij jullie een Lentegroet met een dikke knuffel van Nestje&Lipske
)
amaai mijn voeten zeg, tegen het einde van je verhaal was ik de gezegde al bijna vergeten.
(profiteer van 't zonnetje he!
.
.