Mummies en mammelukken in Teylers

Egypte door Napoleon ontsloten

Op de tentoonstelling ’Egypte & Napoleon’ toont het Teylers Museum in Haarlem de ontdekkingen die de 163 wetenschappers deden, die met het leger meereisden. Het museum bezit niet alleen het reisverslag van teamleider Dominique Vivant Denon, die later directeur werd van het Musée Napoleon (het huidige Louvre).
In 1828 werd ook een eerste druk aangeschaft van de 23-delige ’Description de l’Egypte’, waaraan de Franse wetenschappers 20 jaar werkten. De platen uit de enorme boeken (keizerlijk formaat: 110 bij 72 cm) vormen het decor van objecten, die o.m. geleend werden van het Rijksmuseum van Oudheden, Naturalis en het Museum van Volkenkunde in Leiden.
 Zo zien we mummies, kledingstukken van de Mohammedaanse mammelukken, en opgezette dieren als ibissen en krokodillen.

„Het is dit jaar 200 jaar geleden dat Napoleon Nederland en ook Teylers Museum bezocht”, zegt Terry van Druten, conservator tentoonstellingen en kunstverzamelingen van het museum. „Hij verbleef hier in 1811 twee maanden om ons land te inspecteren,dat sinds 1810 deel uitmaakte van het Franse keizerrijk.
In de Grote Herenkamer van het voormalige woonhuis van Pieter Teyler ontving hij de notabelen van Haarlem. Hij kreeg ook een rondleiding door het museum en bood naar verluidt één van zijn soldaten aan als proefkonijn voor de grote elektriceermachine. Gelukkig was het vochtig weer en kwamen er slechts kleine vonken."

Op de tentoonstelling, die één grote zaal omvat, is een Egyptische tempel nagebootst waarin we een gemummificeerd 7-jarig meisje uit het Zeeuws Museum zien, dat door VOC-officier Adriaen Moens werd meegenomen, en de babymummie van graaf Willem Bentinck, die eenmaal opengesneden een brok hars bleek te bevatten.
 Verderop in de zaal is een Arabisch koffiehuis gebouwd, waarin men door middel van touchscreens de boeken van de ’Beschrijving van Egypte’ kan doorbladeren. Er zijn 12 boeken met platen en 13 boeken met wetenschappelijke artikelen over Antiquités (oudheden), Etat Moderne (het land en de cultuur) en Histoire Naturelle (van onbekende diersoorten tot het ontstaan van fata morgana’s).

Het Institut d’Egypte, dat Napoleon in Cairo oprichtte, vormde het begin van de egyptologie. Het had een bibliotheek, werkplaatsen en laboratoria. Behalve objecten verzamelen en onderzoeken was het ook bedoeld ter ondersteuning van het enorme leger van 35.000 man. Zo diende het instituut om buskruit en uniformen te maken, voedsel en schoon drinkwater te verzorgen, en om bier te brouwen zonder hop.

Dankzij de bescherming van het leger konden de onderzoekers veel verder in Egypte doordringen dan individuele reizigers. Daardoor (her)ontdekten ze tal van tempels in het zuiden. De beschrijving van de gevonden Steen van Rosette leidde na terugkomst tot het ontcijferen van het hiërogliefenschrift door de jonge taalkundige Jean-Francois Champolion.
De Steen van Rosette zelf ging samen met vele andere Egyptische vondsten naar de Engelsen, die de Fransen in Egypte hadden verslagen.
 Op de tentoonstelling is wel een papyrus, die privé door een Franse soldaat werd meegenomen. Hij hing tot Denon’s dood op zijn werkkamer en werd op een veiling gekocht door Baron van Westreenen van Museum Meermanno in Den Haag.

’Egypte & Napoleon’ is nog en met 8 mei te zien in Teylers Museum, Haarlem. Voor de ware liefhebber zijn er op donderdag, zaterdag en zondag bezoeken onder begeleiding door de historische bibliotheek. Kosten 3 euro bovenop de toegangsprijs, voor tijden zie www.teylersmuseum.nl Parkeren in De Raaks en De Kamp.