De bergparelmoervlinder (Boloria napaea) is een dagvlinder uit de familie Nymphalidae, de vossen, parelmoervlinders en weerschijnvlinders.
De vlinder leeft in Europa in hoogvenen, heideterreinen en bergweiden. In Noord-Amerika en Azië wordt de soort daarnaast ook op vochtige toendras gevonden.
Engels : Mountain Fritillary Duits : Ähnliche Perlmutterfalter Frans : Nacré des renouées
De soort komt in Europa voor in drie verschillende gebieden. In de Alpen, berggebieden in noordelijk Scandinavië en zeer plaatselijk in het oostelijk van de Pyreneeën.
In Noord-Amerika is ze te vinden in Alaska, het noordwesten van Canada en in kleine losse populaties in het Canadese deel van de Rocky Mountains, Alberta en in Wyoming. In Azië komt de bergparelmoervlinder voor in Siberië, de Altaj en de Oblast Amoer.
De bergparelmoervlinder heeft in Europa viooltjes, in het bijzonder Viola biflora, en knolduizendknoop (Polygonum viviparum) als waardplant. In Noord-Amerika wordt behalve knolduizendknoop ook Polygonum bistortoides als waarplant gebruikt.
De vrouwtjes leggen de eitjes één voor één op deze planten en de rupsjes eten hier na het uitkomen van. Afhankelijk van de weersomstandigheden overwinteren de rupsen één of twee keer. De vliegtijd is in juni, juli en augustus.
De bergpapaja (Vasconcellea cundinamarcensis, synoniem: Carica pubescens) is een plant uit de familie Caricaceae. Het is een nauwe verwant van de papaja (Carica papaya).
De plant vindt zijn oorsprong in de Andes op hoogtes tussen 1200 en 3000 m van Peru tot Panama. De plant is geschikt om verbouwd te worden in tropisch hoogland op plekken waar het voor de papaja te koud is. Ook is deze soort resistent tegen virusziekten die andere papajasoorten aantasten. De plant wordt verbouwd in Zuid-Amerika, Florida en op sommige plekken in het bergland van Sri Lanka en Zuidoost-Azië. Chili en Peru zijn de voornaamste productie-landen.
Engels : Mountain Papaya Duits : Bergpapaja Frans : papaye des montagnes
Het is een 3-5 m hoge boom met een pruikachtige kroon. De plant is alleen aan de bovenkant vertakt. De bergpapaja verschilt van de papaja door een sterkere vertakking en minder diep ingesneden en sterk behaarde bladeren. Aan de stam zijn duidelijk de littekens van de afgevallen bladeren zichtbaar. De plant bevat een wit melksap. De bladeren zijn langgesteeld, handvormig gedeeld, leerachtig en groot. De plant is tweehuizig. De mannelijke bloemen zitten in vertakte, tot 15 cm lange bloeiwijzen. Deze bloemen zijn buisvormig en geelwit. De vrouwelijke bloemen zijn groter en gelig.
De vruchten zijn kleiner dan de papaja, breed-peervormig, stomp vijfkantig en sterker aromatisch dan de papaja. De vruchten zijn 3-8 x 6-15 cm groot en rijp geelgroen of geel. Het vruchtvlees is glazig, groenig of gelig, zeer sappig, smaakt zuur en ruikt zeer fruitig. Het midden van de vrucht is gevuld met vele 7 x 5 mm grote, bruine zaden.
De vruchten hebben een duidelijk hoger gehalte aan het eiwit-splitsende enzym papaïne dan de gewone papaja. De vruchten worden over het algemeen gekookt of gestoofd als groente gegeten. In Zuid-Amerika en op Java wordt de bergpapja tot conserven en marmelade verwerkt. In verschillende Andeslanden wordt uit het vruchtvlees een frisdrank bereid.
Op de bergpaca wordt gejaagd voor het vlees, dat rijk is aan calorieën en wordt beschouwd als een delicatesse met name in rurale gemeenschappen.
Vanwege haar snelle groei kan ze worden gekweekt in gevangenschap voor commercieel gebruik.
De bergpaca heeft echter een lage reproductieve capaciteit en de aantallen zijn aanzienlijk verminderd in de afgelopen jaren als gevolg van de jacht en vernietiging van habitats. De bergpaca is vrij overvloedig aanwezig in beschermde gebieden.
De bergnachtorchis (Platanthera chlorantha, synoniemen: Platanthera montana en Platanthera bifolia subsp. chlorantha) is een orchidee. De soort komt voor in Eurazië. De bergnachtorchis komt voor op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en matig afgenomen en wordt in Nederland en België wettelijk beschermd
Engels : Greater Butterfly-orchid Duits : Grünliche Kuckucksblume Frans : platanthère à fleurs vertes, platanthère à fleurs verdâtres, orchis des montagnes, orchis verdâtre
De plant wordt 20-50 cm hoog en bloeit van eind mei in het zuiden van Nederland tot begin juli in het noorden. De bladeren zijn lancetvormig, eirond en iets gegolfd. De bloemstengel is kantig met enkele schubachtige bladeren. De vrij lange aar is losbloemig. Het helmbindsel, het groene deel van de helmknop tussen de beide helmhokjes, is twee maal zo lang als breed. De helmhokjes staan bovenaan dichter bij elkaar dan onderaan.
De bergnachtorchis lijkt veel op de welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia) maar verschilt daarvan door de vorm van het helmbindsel, de plaatsing van de helmhokjes en de vorm van de top van het spoor.
De bergnachtorchis komt voor op matig vochtige, vrij voedselarme grond in lichte loofbossen en graslanden.
De plant heeft twee knollen, een oude en een jonge voor de opslag van reservevoedsel.
Nederland: Zeldzaam in Zuid-Limburg en zeer zeldzaam in het oosten van Gelderland, langs de Overijsselse Vecht en in Zeeland. Beschermd. Rode lijst. Matig afgenomen. België: Vrij zeldzaam in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen. Zeldzaam in aan Zuid-Limburg grenzend België. Beschermd. Rode lijst Vlaanderen. Bedreigd. Wallonië: Bijna bedreigd.
Herdenkingen - Gebeurtenissen VANDAAG - 18 mei 2010
Gebeurtenissen VANDAAG 18 mei
526
Overleden : Paus Johannes I, paus van 523-526.
1302
Brugse Metten.
1787
Productie van het eerste gegraveerde glas, in Toulouse.
1857
Opening van de Rotterdamsche Diergaarde, de latere Diergaarde Blijdorp.
1904
Napoleon Bonaparte wordt bij senaatsbesluit uitgeroepen tot keizer.
1911
Overleden : Gustav Mahler (50), Oostenrijks componist en dirigent.
1912
George L. Horine, een Californische student, springt bij wedstrijden in het stadion van de Stanford-universiteit ter voorbereiding van de Olympische Spelen als eerste atleet 2 meter hoog.
1944
Poolse troepen veroveren het klooster van Monte Cassino.
1953
De Amerikaanse Jacqueline Cochran vliegt als eerste vrouw sneller dan het geluid.
1960
Oprichting van twee autonome omroepinstituten: BRT en RTB.
1970
In Geleen vindt het allereerste Pinkpop festival plaats.
1980
Een uitbarsting van de vulkaan Mount Saint Helens kost 57 mensen het leven.
1990
Overleden : Jill Ireland (54), Amerikaans actrice (vrouw van Charles Bronson).
1990
TGV-treinstel 325 rijdt 515,3 km/h en verbreekt daarmee het oude wereldrecord van de ICE.
1994
Na 74 dagen en 1000 km op het pakijs bereiken Alain Hubert en Didier Goetghebuer de Noordpool.
De bergluzernevlinder (Colias phicomone) is een dagvlinder uit de familie Pieridae, de witjes. De soort komt voor in het Cantabrisch gebergte, de Pyreneeën, de Karpaten en de Alpen. De spanwijdte bedraagt 40 tot 50 millimeter. Hij vliegt op een hoogte van 900 tot 2800 meter.
Engels : Mountain Clouded Yellow Duits : Alpen-Gelbling of Grünliche Heufalter Frans : Candide
colias phicomone rups
De bergluzernevlinder komt zelden voor in valeien.
De waardplanten komen uit de vlinderbloemenfamilie. De vliegtijd is van juni tot en met augustus. De rups overwintert.
Berglook (Allium carinatum) is een overblijvende plant die behoort tot de lookfamilie (Alliaceae). De plant komt van nature voor in Zuid- en Midden-Europa en is in Nederland zeer zeldzaam. De plant wordt ook als sierui in de siertuin gebruikt.
Er zijn twee ondersoorten : Allium carinatum L. subsp. carinatum Allium carinatum L. subsp. pulchellum
Engels : Keeled garlic Duits : Kiel-Lauch, Gekielter Lauch Frans : Ail caréné
Allium carinatum carinatum auteur : Tigerente CC 3.0
De plant wordt 30-90 cm hoog, vormt een bol en de stengel is rolrond. De bijna vlakke bladschijf is niet verdikt, 2-5 mm breed en met merg gevuld. De bladschijf is van onderen geribd en de schede omvat de onderste helft van de bloemsteel.
Berglook bloeit van juli tot september met roze tot purperen, 4-6 mm grote bloemen. De niet aan de voet vergroeide meeldraden steken ver buiten de bloem uit. De stijl kan tot 6 mm lang worden. De tweedelige schede van de bloeiwijze is tijdens de bloei teruggeslagen. De bloeiwijze is een schijnscherm. De bloemen zijn meestal onvruchtbaar, maar in de bloeiwijze worden wel broedbolletjes gevormd.
Allium carinatum pulchellum auteur : H.Zell CC 3.0
Biotoop : Bodem: Zonnige, soms licht beschaduwde plaatsen op droge, matig voedselrijke, grazige grond. Groeiplaatsen: Bosranden, grasland en bermen.
Nederland: Zeer zeldzaam ingeburgerd bij Beetgum in het noorden van Fryslân en aan de Hollandse binnenduinrand bij Leiden en Scheveningen. België: Zeer zeldzaam ingeburgerd in Wallonië. Niet in Vlaanderen.
Herdenkingen - Gebeurtenissen VANDAAG - 16 mei 2010
Gebeurtenissen VANDAAG 16 mei
1605
Kardinaal Camillo Borghese wordt gekozen tot Paus Paulus V.
1770
De 14-jarige Marie Antoinette van Oostenrijk trouwt de 15-jarige Louis-Auguste, de latere koning Lodewijk XVI van Frankrijk.
1905
In Vriezenveen voltrok één van de grootste branden uit de Nederlandse geschiedenis, die later het hele land wist te beroeren. In een paar uur tijd branden 228 huizen, twee kerken en het gemeentehuis aan de noordkant van Vriezenveen af. Er waren geen persoonlijke ongelukken, maar er was wel heel veel leed. Circa 1600 inwoners waren opeens dakloos..
1929
De eerste Academy Awards (de Oscar) worden uitgereikt.
1940
De Duitse bezetters voeren de Middeneuropese Tijd en de zomertijd in Nederland in, in plaats van de tot dan toe gebruikelijke Amsterdamse Tijd. De klok wordt één uur en veertig minuten vooruitgezet.
1946
Demonstratie van de eerste magnetische bandrecorder door Jack Mullin.
1960
Demonstratie van de eerste laser door Theodore Maiman. (Jozef De Veuster) wordt door Paus Johannes Paulus II zalig verklaard.
1990
Overleden : Sammy Davis jr. (64), Amerikaans zanger, acteur en komiek.
2006
Introductie van de MacBook, een van de best verkopende laptop computers van Apple.
De berglemming (Lemmus lemmus) is de bekendste lemmingsoort. Deze soort komt alleen voor in Scandinavië.
Berglemmingen zijn typische knaagdieren van de toendra. Ze komen ook voor in bergen, boven de boomgrens, en in nabijgelegen berken- en dennenbossen. Ze eten gras, zegge en mos. 's Winters maken berglemmingen ingewikkelde tunnels onder het sneeuw, waar ze naar voedsel zoeken, en nesten van mos en gras maken. Bij dooi komen deze tunnels bloot te liggen. 's Zomers maken ze tunnels onder stenen en mos.
Engels : Norway lemming of Norwegian lemming Duits : Berglemming Frans : Lemming des toundras de Norvège, Lemming des toundras du Nord, lemming des toundras, of ook Lemming du nord, Lemming d'Europe, Lapin de Norvège en Lemming commun
Lemmus lemmus auteur : Oma kuva
Berglemmingen hebben een gedrongen lijf met een bonte tekening, die kan variëren per individu, maar altijd in een patroon van zwart, geel en geelbruin. Hij wordt tot 130 gram zwaar, 70 tot 155 mm lang, met een klein staartje van 10 tot 19 mm.
In de lente, als de sneeuw nog niet gesmolten is, begint het paarseizoen. Na een draagtijd van 16 tot 23 dagen worden 2 tot 13 jongen geboren (gemiddeld 5 tot 8). De berglemming heeft 8 tepels. Vrouwtjes zijn seksueel volwassen na 14 dagen, mannetjes na ongeveer 21 dagen. Drie tot vier weken na de eerste worp kan een vrouwtje opnieuw werpen. Meestal heeft een vrouwtje 6 worpen per jaar. Lemmingen kunnen tot 2 jaar oud worden.
Lemmingen staan bekend om hun bevolkingsexplosies. Als de populatie klein is, zitten er hoogstens 3 tot 5 dieren per hectare, maar na een bevolkingsexplosie kan het aantal oplopen tot 330 dieren per hectare. Een jaar met zo'n bevolkingsexplosie wordt een 'lemmingjaar' genoemd. Lemmingjaren komen in een cyclus van 2 tot 4 jaar voor. Na een bevolkingsexplosie gaan de dieren trekken. Berglemmingen zijn goede zwemmers.
De Bergkat of Andeskat (Leopardus jacobita) is een kleine katachtige en de enige vertegenwoordiger van het geslacht Oreailurus. DNA-onderzoek heeft echter uitgewezen dat dit geslacht tot het geslacht Leopardus gerekend dient te worden. Hij leeft in de Andes in Bolivia, Chili en Argentinië. Hij is eenmalig in Peru waargenomen in 1969, maar men denkt dat hij ook daar nog voorkomt. Het is een van de minst bekende en tegelijk zeldzaamste katten; bijna alles wat bekend is over deze kat komt van enkele observaties in het wild, opgezette dieren in enkele lokale musea en van geschoten exemplaren. Er zijn geen exemplaren in gevangenschap.
Engels : Andean Mountain Cat Duits : Bergkatze of Andenkatze Frans : chat des Andes
Terwijl hij slechts de grootte van een huiskat heeft, lijkt hij een stuk groter vanwege zijn lange staart en gestreept en gevlekte zilvergrijze dikke vacht. Hij kan verward worden met de meer algemene Pampaskat die er voor een leek wel op lijkt, en ook voorkomt in de Andes.
Zijn habitat en voorkomen maken het de kleine tegenhanger van de sneeuwpanter; hij komt vrijwel alleen boven 3.500 meter voor, en ze zijn waargenomen op hoogtes tot 4.800 à 5.100 meter - ver boven de boomgrens. Vooral rotsige, droge, schaarsbegroeide gebieden behoren tot zijn leefgebied. Deze gebieden komen overeen met het historisch leefgebied van de chinchilla's, en het huidige leefgebied van de viscacha - zijn belangrijkste prooien.
bergkat foto : D. Mueller
De chinchilla was waarschijnlijk de belangrijkste prooi voor de Bergkat, maar dit dier is zo sterk bejaagd vanwege zijn pels dat hij in het wild bijna is uitgestorven. Nu is waargenomen dat de Bergkat jaagt op viscacha's, die nog in verscheidene kleine kolonies voorkomen. De sterke afname van deze prooidieren is een van de hoofdoorzaken dat de Bergkat nu zo zeldzaam is, en wellicht uitsterft als er niet snel maatregelen getroffen worden. Daarnaast, omdat de katten alleen hoog in de bergen voorkomen, zijn door mensen bewoonde valleien barrières geworden die de populatie van deze dieren in geïsoleerde gebieden opslitst. Hierdoor kan zelfs een laag stroper-niveau een grote aanslag op de populatie betekenen. Helaas worden ze vaak gedood in Chili en Bolivia vanwege lokaal bijgeloof. Ook is het een traditie in de Andes om gedroogde Bergkat en Pampaskat te houden voor feesten, waarbij ze versierd worden met strikken en geld. Ze werden oorspronkelijk bejaagd met honden.
Conservation International-ecoloog Jim Sanderson heeft deze katten bestudeerd. Hij heeft een wild exemplaar gezien en gefotografeerd in 1998, nabij de Chileense grens met Peru. Later, in 2004, lokaliseerde hij een in Bolivia en voorzag hem van een radiozender.
Berghuislook (Sempervivum montanum) is een plant uit de vetplantenfamilie (Crassulaceae. De soort komt voor in de gebergtes van Midden-Europa tussen 1700 en 3400 m hoogte.
De plant kan water opslaan in zijn vlezige bladeren en slaagt er zo in de frequent voorkomende droge periodes in de bergen te overleven.
Engels : Mountain houseleek Duits : Berg-Hauswurz Frans : joubarbe des montagnes
Sempervivum montanum stiriacum auteur : Tigerente CC 3.0
De bladen vormen kleine, vrijwel geheel gesloten rozetten. Ze zijn lichtgroen, behaard en vlezig met vaak een rode top. De vermeerdering gebeurt door uitlopers. Ook de stengel is vaak roodachtig en behaard. De bloemen zijn 2-3 cm breed en hebben twaalf tot zestien purperrode kroonbladen met in het midden een donkere streep. De meeldraden zijn bleek gekleurd. De planten bloeien van juli tot september.
De plant komt voor in schrale bergweiden, tussen rotsen en puin, op kalkarme bodems, tussen de 1700 en 3400 m hoogte. De soort is voornamelijk te vinden in de Alpen, de Apennijnen en de Pyreneeën.
De plant wordt gebruikt als sierplant in rotstuinen.
Er zijn vier ondersoorten: - subsp. montanum is de nominale vorm. Het heeft het grootste assortiment en komt uit het Maritieme Alpen in het zuidwesten aan de Hohe Tauern vóór. - subsp. stiriacum lost het subsp. montanum van de Hoge Tauern en nu is het aan de grens Stiermarkse bergen in het oosten te vinden. De rozetten hebben een diameter van 4-5 cm en zijn open, gebogen rosetbladen, fijne zachte haren. De uitlopers zijn kort en slank. De bloemen zijn karmijnrood. - subsp. burnatii komt voor van de Grajische Alpen tot aan de Cotti Alpen en in de Maritieme Alpen voor. Het heeft veel grotere rozetten. - subsp. carpaticum is in de Karpaten verspreid.
De Berghond van de Maremmen en Abruzzen is een hondenras afkomstig uit de gelijknamige gebieden in Italië. De hond wordt ook wel 'Maremma' of 'Maremmano' genoemd.
Bij de Fédération Cynologique Internationale gekend als de cane da pastore Maremmano-Abruzzese
De Maremma is een grote gespierde hond met een gemiddelde schouderhoogte voor de reuen van 70 centimeter en de teven ongeveer 5 centimeter minder. Het gewicht van de reu bedraagt 35 tot 45 kilogram en die van de teef 30 tot 40 kilogram. Ze hebben een lange witte vacht.
Engels : Maremma Sheepdog, of de Maremmano-Abruzzese Duits : Maremmen-Abruzzen-Schäferhund Frans : berger de Maremme et Abruzzes
Het ras is 2000 jaar oud en komt oorspronkelijk uit Azië. De hond wordt gefokt om schaapskuddes te beschermen tegen wolven. De Maremma heeft daarom een moedig, waakzaam maar niet overmatig agressief karakter. Met kinderen en huisdieren kan hij goed overweg.
De Maremma kan een goede huishond zijn maar zoals veel hondenrassen die gefokt zijn om min of meer zelfstandig hun taken te verrichten, heeft de hond een zeer consequente training nodig. Als echte buitenhond heeft de Maremma wel behoefte aan ruimte. Het zijn rustige honden die niet overdreven actief zijn, maar uiteraard wel enige beweging nodig hebben. De vacht heeft relatief gezien weinig verzorging nodig; af en toe borstelen met name als de hond in de rui is, is voldoende.
Berghertshooi (Hypericum montanum) is een overblijvende plant die behoort tot de hertshooifamilie (Hypericaceae). Het is een plant van vrij droge, kalkrijke grond in loofbossen en struikgewas. De soort komt van nature voor in Europa en de Kaukasus. In Nederland komt de plant voor in Zuid-Limburg en Gelderland. De soort staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en zeer sterk afgenomen.
Engels : Hypericum montanum, Pale St. John's-wort Duits : Berg-Johanniskraut, of Berg-Hartheu Frans : Millepertuis des montagnes
berghertshooi foto J R Crellin
De plant wordt 30-80 cm hoog. De eironde tot lancetvormige bladeren zijn aan de onderzijde behaard met zeer korte afstaande of aanliggende haartjes. Langs de randen zitten zwarte klierpuntjes en alleen de bovenste bladeren hebben met etherische olie gevulde doorschijnende puntjes.
Hypericum montanum auteur : Stéphane TASSON CC 2.5
Berghertshooi bloeit van juni tot september met bleekgele, 1-1,5 cm grote, niet beklierde bloemen. De spitse kelkbladen zijn lancetvormig. De bloemstengel is cilindrisch en meestal niet vertakt.
Zeer zeldzaam in het Heuvelland en Gelders district.
Herdenkingen - Gebeurtenissen VANDAAG - 13 mei 2010
Gebeurtenissen VANDAAG 13 mei
535
De Romein Agapitus I wordt tot paus gekozen.
1619
Johan van Oldenbarnevelt wordt in Den Haag onthoofd op last van de Staten-Generaal.
1637
Op last van kardinaal Richelieu wordt het tafelmes geïntroduceerd, zodat de dolk aan tafel niet langer nodig is.
1830
Ecuador wordt onafhankelijk.
1888
Brazilië schaft de slavernij af.
1909
De eerste etappe van de eerste Giro startte op 13 mei 1909 van het Loretoplein in Milaan en eindigde in Bologna waar Dario Beni won.
1913
Igor Sikorsky doet een eerste testvlucht met een 4-motorig vliegtuig.
1917
Drie kinderen zeggen de Heilige Maagd Maria gezien te hebben boven een boom in Cova da Irianear nabij Fatima in Portugal.
1950
Op Silverstone, Groot-Brittannië wordt de eerste race verreden van het eerste Formule 1 kampioenschap.
1950
Diners Club International, onder de naam Diners Club opgericht door Frank X. McNamara, Ralph Schneider en Casey R. Taylor, de eerste onafhankelijke creditcardorganisatie in de wereld.
1961
Overleden : Gary Cooper (60), Amerikaans acteur.
1972
Overleden : Dan Blocker (43), Amerikaans acteur, Eric 'Hoss' Cartwright in de westernserie Bonanza.
1981
Aanslag op Paus Johannes Paulus II in Rome.
1984
Johan Cruijff neemt afscheid als voetballer. Tijdens de wedstrijd Feyenoord-Zwolle gaat hij 10 minuten voor tijd onder groot applaus van het veld.
1999
Katja Staartjes staat als eerste Nederlandse vrouw op de top van Mount Everest.
(1) 
D. Mueller
J R Crellin
