BIOGRAFIE
Rabasa speelt verschillende genres warme Kaapverdische muziek. De soms ontroerende, dan weer swingende klank van mooie karakteristieke stemmen wordt begeleid op akoestische instrumenten als gitaar, cavaquinho (1), diatonische accordeon en percussie.
Rabasa speelt muziek die stevig is geworteld in de Kaapverdische muziek tradities. Op basis van deze tradities heeft de groep in de loop der jaren binnen de Kaapverdische muziek een eigen geluid ontwikkeld. Het repertoire voert de luisteraar langs de verschillende genres Kaapverdische muziek, van de melancholieke morna (2) tot een dampende funana.

CABO VERDE
Cabo Verde bestaat uit tien eilanden, gelegen in de Atlantische oceaan, ongeveer 400 kilometer uit de kust van Senegal. Het was een onbewoonde eilandengroep van vulkanische oorsprong waar de Portugezen rond 1460 een nederzetting hebben opgericht die als entrepot en bunker ging fungeren voor de slaven- en goederenhandel tussen de verschillende continenten. Hieruit is een nieuwe volk ontstaan, de tegenwoordige Kaapverdiaan, als product van een smeltkroes van verschillende rassen en culturen.
De Portugezen en de Hollanders bevolkten als zeevaarders de wereldzeeën. De Kaapverdianen zagen in de Nederlandse rederijen een goede werkgever maar na de laagconjunctuur begin jaren zeventig moesten zij zich noodgedwongen aan wal vestigen, zo ook in Rotterdam, de thuisbasis van de meeste rederijen. Zij namen niet alleen hun gezin mee maar ook hun cultuur en rijke muzikale tradities.

RABASA
De in Rotterdam woonachtige broers João, Jorge, Tó en Angelito Ortet komen uit een boerenfamilie van het kleine dorpje Rui Vaz op het eiland Santiago en vormen de kern van de groep. Geïnspireerd door hun oudere broers Lindo en Emanuel begonnen zij al op vroege leeftijd te musiceren. Zij speelden muziek en theater in de kerk en leerde de kneepjes van het vak van hun broers en door in hun dorpje samen te spelen met oudere mensen.

 

 

Dit filmpje speelt niet synchroon en het start slechts na een 15-tal seconden, maar is toch het beluisteren waard… een smaakmaker voor de film “Fados” van Carlos Saura... (zie ook bericht hieronder)

“Fados” van Carlos Saura gaat op 27 februari in première in Cartoon’s Antwerpen, Flagey Brussel en Studio Skoop Gent.

Port (ook wel porto) is een zoete wijnsoort uit Portugal, met een alcoholgehalte dat tussen 18 en 20 procent ligt. Om port te kunnen maken zijn, naast de soort druiven, vooral ook het klimaat en de grondsoort van belang. Dit verklaart waarom port enkel gemaakt kan worden in de Dourovallei in het noorden van Portugal. Het verloop van het weer in een bepaald jaar speelt de belangrijkste rol bij het verkrijgen van een unieke kwaliteitsport, die de vintage port genoemd wordt.

De Rio Douro is na de Rio Tejo de tweede rivier van Portugal. Hij ontspringt als Rio Duero in Spanje op 2000 m hoogte in het Iberisch randgebergte, de Sierra de Urbión. Schuin boven Miranda do Douro stroomt bij het Portugese grondgebied binnen, vormt over 112 km de grens tussen de twee landen voordat hij bij Barca de Alva naar het westen afbuigt en daarna 215 km dwars door Portugal loopt tot de uitmonding bij Porto in de Atlantische Oceaan. De rivier heeft in zijn bovenloop een prachtig diep en nauw kloofdal uitgeslepen

De naam port(o) is afgeleid van de stad Porto. Port wordt sinds het begin van de 17e eeuw in Portugal gemaakt. De bereiding is ontstaan doordat Engeland in onvrede leefde met Frankrijk, dat toen al een groot wijnproducerend land was. Hierdoor ging men in andere streken op zoek naar wijn. Omdat de wijnen uit Portugal en Spanje de bootreis naar het eiland niet altijd even goed overleefden, werd er gezocht naar oplossingen hiervoor. Bij de port werd er aan het einde van de bereiding wat brandewijn toegevoegd. Pas aan het einde van de 18e eeuw ging men over de gisting te stoppen door toevoeging van wijnalcohol. Door deze stap behoudt port veel restzoet door niet vergiste suikers.

Wat wij als "Porto" kennen is eigenlijk een recente wijnsoort, want in dit gebied wordt al 22 eeuwen lang wijn gemaakt! En dat van in totaal meer dan honderd witte en rode druiven! Volgens de meeste bronnen begint de geschiedenis van "Port wine" rond 1680, toen Engeland in oorlog geraakte met Frankrijk en dus geen "claret" uit Bordeaux meer ingevoerd kreeg. De Britten zochten en vonden een alternatief diep in het Dourogebied. Die wijn werd met platbodems tot in Villa Nova de Gaia (zie bovenste kaarten) gevaren, waar de grote invoerders hun pakhuizen hadden. En van daar werd hij verscheept. Maar deze wijn bleek niet zo goed bestand tegen de lange zeereis. Dus versterkten Britse, en vooral Schotse invoerders de vaten met zo'n 5% brandewijn. Wat de Britten er niet bij zeggen is dat deze oplossing hen werd ingefluisterd door hun Nederlandse bondgenoten - die wisten hoe je een gewone wijn kon "verrijken" met jenever. Deze aangesterkte wijn vond men veel beter dan de gewone landwijn.

Zou Porto dan, net als sherry, een wijn-met-toegevoegde-brandewijn zijn? Neen! Want het eigenlijke Porto-procédé werd waarschijnlijk ontdekt door de abdij van Lamego. Het geheim bestaat er in dat men nog tijdens de gisting alchol met volumegehalte van ca 77% geleidelijk toevoegt aan de most tot men een % van ongeveer 18 bereikt. Het effect is dubbel: de wijn behoudt in hogere mate zijn fruitigheid, én er ontstaat een likoreuze of "genereuze" drank - in het Portugees "generoso". Voorwaarde is wel dat men de wijn minstens drie jaar op vat laat rijpen.

Let echter wel op: er werd eerst en lange tijd alleen rode portwijn gemaakt, daarna begon men met witte druiven. Maar wit haalt nooit de kwaliteit van de betere rode. En over welke druiven gaat het? In totaal heeft men 82 druivensoorten kunnen aantreffen in Portwijnen allerhande! Portwijn is in veruit de meeste gevallen en mengwijn van minstens 3-5 druivensoorten.

Tegenwoordig houdt het huis Ramos Pinto, nu eigendom van Champagne Louis Roederer, nog steeds vast aan deze traditie als het gaat om de vernieuwing van het wijnonderzoek, bijvoorbeeld bij het selecteren van verschillende soorten druiven, beplantingsmethodes en eigen productieprocessen.

Het porthuis Ramos Pinto is eigenaar van de wijngaarden (Quintas) do Bom Retiro, da Urtiga, dos Bons Ares en de Ervamoira. Deze gebieden beslaan in totaal zo’n 360 ha. Het is zeer bijzonder voor een portproducent om zoveel wijngaarden in eigen beheer te hebben en het betekent dat Ramos Pinto een grote controle heeft over de kwaliteit van de druiven.

Hortela Mourisca
(Moorse munt)
Amália Rodrigues
Composição: Indisponível

Aan al mijn blog bezoekers
een leuke Valentijnsdag
toegewenst !

Terug tijd voor een beetje geschiedenis. Dat Vlaanderen en Portugal historische banden hebben, weten wij al vanuit onze geschiedenisboeken. Maar af en toe duiken onbekende namen op van Vlaamse mannen die een belangrijke rol gespeeld hebben tijdens hun leven. Zo ook Nicolaes Cleynaerts, ook terug te vinden onder de naam Nicolau Clenardo of Nicolaus Clenardus.

“Nicolaes Cleynearts. Vandaag een onbekende naam, in het Europa van de 16de en 17de eeuw een begrip. Deze Diestse humanist (1493-1542) schreef enkele Griekse handboeken die zijn naam in Europa vestigden: meer dan 500.000 exemplaren werden ervan gedrukt. Maar vanaf 1525 ging zijn belangstelling vooral uit naar het Arabisch. Op zoek naar een moorse meester vergezelde hij Hernando Colón, zoon van Christoffel Columbus, naar het zuiden, waar hij grote roem oogstte als lesgever van de latere Portugese koning Henrique.”

“Het openbare en zeker het theologische leven was begin 16de eeuw geheel en al een mannenzaak. Cleynaerts' faam verspreidde zich en zo kreeg hij een uitnodiging om aan het Portugese hof de opleiding te gaan verzorgen van de jonge prins Henrique (*). Évora én de aartsluie Portugezen De tocht naar het Portugese hof werd geen makkie. Maar Cleynaerts kon snel aarden in Évora. Hij gaf de toekomstige vorst les én hij kon zich verdiepen in zijn studie van het Arabisch. Tussendoor observeerde hij de leefwijze van de Portugezen. "Geen volk ter wereld is zo werkschuw als het Portugese. (...) Als hier niet zoveel vreemdelingen verbleven om het handwerk te verrichten, geloof ik niet dat ik ooit een barbier of een kleermaker had kunnen vinden." Het waren zwarten die al het werk deden. In elk huishouding minstens één. “De rijken doen daar nog een schepje bovenop. Die hebben zwarten van beide seksen in dienst en die kweken met ze, zoals wij met duiven doen." Daarbij spreidden de Portugezen ook nog een merkwaardige ruimdenkendheid op het gebied van de liefde ten toon: "Overal wordt Venus publiekelijk geëerd." Vrijen wél, maar werken ? "Zou een vrij man in Portugal bereid zijn ook maar het geringste werkje te verrichten? Geen denken aan !" En met zo'n mentaliteit gingen de Portugezen aan het koloniseren ... Vanwaar toch zo'n ingesteldheid ? Cleynaerts vervolgt: "Het ergste van alles: die uiterlijke praal berust uitsluitend op schijn ! Al die slaven worden onderhouden ten kost van veel vasten en ascese." Portugal was een reus op lemen voeten.

Ondertussen was het elders in Europa onrustig. In Engeland werd Thomas More onthoofd. Keizer Karel had de handen vol aan de oprukkende Turken. Christentroepen gingen de Moren in Tunis in de pan hakken en overal in Europa maakte de Inquisitie jacht op "ketters". In Évora verdient Cleynaerts goed zijn boterham. Naar Portugese gewoonte schaft hij zich ook drie zwarte slaafjes aan. "Om hun leven te verlichten", uiteraard. De drie zwarte jongens met wie hij via gebaren moet 'praten', zullen hem helpen zijn methodes voor het aanleren van vreemde talen doeltreffend te ontwikkelen. Want dat is nog een verdienste van Cleynaerts: hij leert Latijn aan zijn zwarte slaafjes door middel van een converseermethode die een voorafbeelding is van de latere Assimilmethode: voortdurende herhaling van korte zinnetjes uit het dagelijkse leven. De Cleynaert's 'show' doet Braga aan In Braga waar Cleynaerts vervolgens naar toe trekt om er een nieuw Latijns college op te richten, past hij zijn nieuwe methode consequent toe. Zo geeft hij voor grote groepen leergieringen al spelenderwijze onderricht in het Latijn en dat doet hij "zowaar met handen en voeten: mijn neus snuiten, mijn haar kammen, mijn schoenen aan- en uitdoen. Ik deed het allemaal voor terwijl ik hardop het Latijnse woord uitsprak." Ook zijn drie zwarte slaafjes treden mee op in de show. Als je leest hoe enthousiast het publiek reageerde, hoe iedereen begon te lachen en te applaudiseren, hoe de zaal in één pandemonium veranderde, dan zou je er zelf willen bij geweest zijn, bij zo'n optreden van Cleynaerts. Het moet nogal een evenement geweest zijn. En hij dreef de spot met alles. Liet zijn publiek bv. uitroepen "Ego sum cardinalis". "Ik ben Kardinaal" Maar dan flitst het door je hoofd: daar gaat hij miserie mee krijgen…”

A Guitarra Portuguesa é de origem remota, tendo por base a cítara renascentista e o alaúde árabe. Alguns pretendem que tenha origem na chamada guitarra inglesa, que contudo, pura e simplesmente nunca existiu. De facto o termo refere-se a um padrão de qualidade. Durante algum tempo os melhores instrumentos do tipo eram os fabricados em Inglaterra. Na realidade a Inglaterra não tem, de outra forma, grande tradição no desenvolvimento deste tipo de instrumentos.

Gonçalo Paredes e Flávio Rodrigues, entre outros, foram os compositores mais respeitados dentro do estilo tradicional. Posteriormente Artur Pardes surgiu com a sua interpretação pessoal do instrumento beneficiando a sua acústica de diversas formas. Trabalhando com a família de construtores Grácio, de Coimbra, Paredes trouxe o instrumento para a era moderna, onde ele se mantém hoje, como perfeitamente actual.

Onder andere Gonçalo Paredes en Flávio Rodrigues waren zeer gerespecteerde componisten in de traditionele stijl. Recenter verscheen Artur Paredes met zijn persoonlijke interpretatie van het instrument. Hij maakte gebruik van de akoestiek met de verschillende vormen van het instrument. Hij werkte daarvoor samen met de instrumentenbouwers uit de familie Grácio uit Coimbra en ontwikkelde op die manier het instrument tot zijn huidige vorm.

Zomaar… een vrolijke fado gezongen door Adélia Pedrosa (Brazilië)… met een ondeugend knipoogje naar alfacinha da Casa Portuguesa…

Adélia zingt "Lisboa Não Sejas Francesa" (Lissabon is niet Frans), "Lisboa Antiga" (Oud Lissabon), "Lisboa à Noite" (Lissabon bij nacht) en "Lá Vai Lisboa".(Daar gaat Lissabon)… een kadootje aangeboden aan ál mijn blogbezoekers…

Marquês de Pombal:

A Praça da Figueira, o Estacão do Rossio e  a Estatua de D. Pedro IV:

Praça do Comércio:

Ruinas do Carmo:

Ercília Costa werd geboren in 1902 in een kleine vissersgemeenschap nabij Lissabon, maar haar natuurtalent als fadista bracht haar onder de aandacht van een plaatselijk fadohuis, waar zij reeds als tiener zong. Midden de jaren ‘20 was zij reeds een bekende en bewonderde fadista met een groeiende nationale populariteit. Door haar succes werd zij gevraagd om op te treden in Brazilië in 1936, in 1937 in Parijs en nadien in New-York, waar zij zong in het Portugese paviljoen. Zij doorkruiste Amerika zingend voor de Portugese gemeenschappen in verschillende steden en eindigde in Hollywood. Officieel ging zij op pensioen in 1954 om rustig te kunnen leven nabij Lissabon, maar zij nam in 1972 nog eenmaal haar meest populaire fado’s op. Ercília Costa was onbetwistbaar de eerste Portugese internationale ster en haar status is sindsdien legendarisch geworden.

Vanaf het begin van vorige eeuw werd meer en meer duidelijk dat fado uiteindelijk slechts drie begeleidingsinstrumenten zou kennen die bijna organisch met zijn geschiedenis waren meegegroeid. Behalve bij de gesproken fadogedichten is er van fado geen sprake zonder guitarra en viola.

De guitarra of guitarra Portuguesa is het voornaamste instrument. Terecht is ze hét symbool van de fado. Het is een sister met peervormige klankkast, zes metalen dubbelsnaren en een bereik van 3,5 octaaf. De hals eindigt in een prachtig waaiervormig schroefstuk waarop 12 sleutels zijn aangebracht voor het stemmen. Het uiteinde van de hals kan zeer mooi zijn bewerkt tot een krul met bijvoorbeeld vrouwenfiguren, zoals de guitarra van Armandinho.

De guitarra wordt bespeeld met duim en wijsvinger. Pas rond 1930 gebruikte de guitarrista unhas (valse nagels). Er waren twee redenen om die te gebruiken: ze maakten de klank helderder en men kon een grotere snelheid bereiken in een muziek die almaar virtuozer werd. Bovendien kon een professionele guitarrista, die urenlang moest spelen, het zich niet meer veroorloven dat zijn echte nagels braken, waardoor het spelen onmogelijk werd.

Het tweede obligate instrument is de viola. Dat is de gewone Spaanse gitaar die vanaf het begin van de negentiende eeuw bij de begeleiding van de fado werd gebruikt.

Daarnaast kan men nog de viola baixo gebruiken, een basgitaar met vier metalen snaren die het ritme nog meer moeten beklemtonen. Ze is niet noodzakelijk maar wordt vaak bij de opnamen gebruikt.

De guitarra dient om de melodie van de zanger te versieren en te ondersteunen. Is er een tweede guitarra, dan moet die de eerste begeleiden en voor een melodisch contrapunt zorgen. De viola geeft de noodzakelijke ritmische basis aan. Instrumentalisten in de fado zijn vrijwel altijd mannen.

Eén van de grootste guitarristas van vorige eeuw is Armando Freire, die gewoonlijk Armandinho wordt genoemd. Armandinho (1891-1946) was zó belangrijk dat men spreekt over de fado vóór en na Armandinho. Eigenlijk is hij zoals Arthur Paredes in Coimbra (zie linkerkolom onder de knop 'Fado' met 3 berichten), de vernieuwer geweest die fado van eenvoudige begeleidingsschema’s tot meesterlijke improvisaties verhief. Spijtig genoeg is het merendeel van zijn composities verloren gegaan, op enkele opnamen bij His Masters Voice na.

Bron: Fado - De tranen van de Taag, Dirk Lambrechts, Uitgeverij EPO, 2000, ISBN 90 6445 167 2