Ik heb mijn vrienden van Erfgoed Meise opgeroepen om hun schouders te zetten onder het herstel van het monument - de oude beiaard. Want de beschermers van ons erfgoed zijn toch aangewezen om te waken over het behoud van ons erfgoed. Ik verzocht hun een brief te schrijven naar de eigenaars : de kerkfabriek. Want zij zijn het die initiatief moeten nemen om te voldoen aan de eisen van monumenten en landschappen : 1. 47 klokken (8 verdwenen klokjes vervangen!) 2. klavier plaatsen 3. automatisch klokkenspel bijplaatsen 4. bespeelbaar maken De huidige voorzitter van het Beiaardcomité Stef De Ridder, heeft alleszins in de gemeenteraad de kat de bel aangebonden. Hij vroeg of er klacht neergelegd was tegen het verdwijnen van de 8 klokjes. Hij vergiste zich echter in het aantal, maar beloofde mij dat eerstdaags recht te zetten.
Data uit de verzameling beiaardboekjes 1956 Bell moods Kamiel Lefevere, vertaling Jef Rottiers en Meiselied en op 25.4.1956 bespeling n.a.v. de dood van Jan Van Gijsel 1957 zondagavondconcerten om 19.30 uur en de verenigingen konden een concert aanvragen met beiaardbezoek 1 uur voor het concert 1959 tekst van Dr. Mon De Goeyse en gedichten van Govaerts, Peleman en Herman Boon pr. 1965 gedicht Herman Boon pr. 1967 foto van Jef Rottiers aan het klavier en ABC van de beiaard wordt opgestart 1968 Beiaardtorens uit boek van Jef Rottiers 1969 verwijzing naar 1911 literatuur over de beiaard 1970 Mathias Van de Gheyn 1975 over beiaardmuziek 1982 uittreksels uit gedichten Wie kent de film "Kent gij de beiaarden ? van Henri Storck ?????
Voor het aansluiten op het klavier en het automatisch speelwerk is er niets voorzien. Er moeten tuimelaars geplaatst worden met draadverbindingen naar respectievelijk het klavier en de speeltrommel. Het is niet mogelijk om deze toestellen onderaan de klokkenstoel in weer en wind op te stellen. Het lijkt mij niet eenvoudig om dit te realiseren. Er zal dus een zonneranda moeten over geplaatst worden.
Het bespeelbaar maken van onze oude beiaard (monument in open lucht) vergt nog steeds drie ingrepen. 1. De verdwenen klokjes moeten vervangen worden. Er werd prijs gevraagd en dat kostte toen : 4235,00 voor 8 klokjes C5 tot en met G5. 2. Het klavier moet geplaatst en verbonden worden. 3. Het automatische klokkenspel plaatsen en aansluiten. Wij hopen dat dit ten spoedigste uitgevoerd wordt. Want een beiaard zonder klank, is als een toren zonder haan. En die hebben we al. Misschien tegen de beiaardfeesten op 28.5.2006 ?
Bij het overlijden van Jef Rottiers, de eerste beiaardier van de oude beiaard van St.-Martinus Meise schreef Herman Boon pr. wat volgt :
In Memoriam Meester Jef Rottiers ° 27 augustus 1904 - + 22 april 1985
Muziek maakt mensen schoon ook eenvoud Bewonderend kunnen luisteren, zien en genieten en zelf mateloos creatief Bronzen en zilveren klanken doen galmen over onze daken, vanuit Martinus grijze toren heel hoog, soms hemels
En gewoonweg mens zijn zich goed voelen tussen zijn vrienden attentvol, een Pallieter met een gouden hart dat overloopt van gezelligheid met schalkse ogen flikkerend van t geluk dat hem was toebedeeld door haar die t leven met hem deelde
En stevige fluwelen handen waaruit muziek stroomde in overvloed forse klanken, tere melodieën kleurvolle muziek net als zijn fijn penseelwerk Vlaanderens verleden waardig
Jef Rottiers Een mens om blijvend van te houden onvergetelijk
Adieu, gij trouwe beiaardier Ge hebt het toch zo goed gedaan
Onze oude beiaard speelt voorlopig niet meer. We wachten ongeduldig op de afwerking en de vervollediging van het 'monument'. Het klavier en de trommel voor het automatisch klokkenspel staan nog steeds in de loods in Wolvertem. Ze zouden bij geplaatst worden! Maar de administratieve molen maalt (te) langzaam. Desnoods moeten wij ondertussen onze toevlucht nemen tot speciale hamers, om toch opnieuw de oude beiaardklanken te laten weerklinken. Gelukkig heb ik enkele opnamen op cassette bewaard. Het beiaardconcert van 21.6.1986 door Eddy Mariën en op 15.6.1986 speelde Brian Swager uit de U.S.A. Er is nog een derde opname van 13.1, maar welk jaar en welke dag is niet geweten. Of er andere opnames gemaakt werden, zullen wij eens moeten opzoeken. Ik zorg alleszins dat jullie onze oude beiaard kunnen beluisteren op dit blog.
VII Op 28 september 2002 kwam de koningin onze nieuwe beiaard inhuldigen en werd de oude beiaard herplaatst op de binnentuin van de bibliotheek. Wij hoopten dat dan 1.het kruis en de haan op de toren zouden staan, niet 2.het torenuurwerk zou werken, niet 3.de toren waterdicht en grondig gekuist zou zijn, half werk 4.galmgaten hersteld, half werk 5.monument met plaats voor 47 klokken, o.k. 6. klavier en trommel van de oude beiaard geplaatst, niet 7.oude beiaard weer zou spelen niet Als uiteindelijk alles afgewerkt zal zijn, zullen wij opnieuw met opgeheven hoofd kunnen luisteren naar het Meiselied van wijlen Jef Rottiers en de Europese hymne van Beethoven waarin de vrede en de vriendschap luid bezongen worden.µ En zo komt het dat wij twee speelklare beiaarden zullen hebben : een in openlucht en een onder onze geliefde Sint-Martinustoren. Ik citeer : En binnenkort hebben we in Meise zelfs twee beiaarden! De oude wordt namelijk een monument dat in de binnentuin van de bibliotheek een plaats zal krijgen. Een monument waar muziek uitkomt, want het is de bedoeling om de oude beiaard ook opnieuw bespeelbaar te maken. (Stef De Ridder, voorzitter V.Z.W. Nieuwe Beiaard in Meise Beiaardconcerten 2002).: Meer hierover in : Meise en zijn beiaard, boek Piet De Cuyper en C.D.-Rom Jef De Cuyper
VI En plots, tijdens het Paasfeest van de senioren, hoorde ik heldere beiaardklanken. Ik dacht dat ik droomde, maar ging tussen twee schotels in toch eens kijken. Het was toen volop mond en klauwzeercrisis. Er waren enkele Hollanders op de toren de beiaard aan het installeren. Ik vroeg hun of ze hun schoenen afgewassen hadden bij het overschrijden van onze grens. De onthutste Noorderburen zegden prompt ja, waarop ik hen verzekerde dat zij zeker met duivenshit aan de schoenen zouden terug gaan. Want onze toren was in erbarmelijke staat. Het stonk tien uren in de wind. Overal lagen uitwerpselen van duiven, dode duiven en niet uitgebroede eieren in nesten. De gemeente beval schoonmaak, maar het werd een kattenwasje. Alles werd wel grondig dichtgemaakt, zodat de duiven niet meer binnen konden. Anders kregen de kerkuilen weer de schuld. Een grondige schoonmaak moest dringend gebeuren! Op 6.6.2001 kon onze beiaardier Eddy Mariën voor de eerste keer het instrument testen. En tijdens de beiaardfeesten van 2002 op 12.5.2002 werd het eerste officiële beiaardconcert gespeeld op de nieuwe beiaard. Het weerklonk over ons dorpje op 12 mei tijdens de beiaardfeesten met Preludium 3, voor beiaard van Mathias Vanden Gheyn. Mijn goede vriend Jan Van de Broeck en ik, stonden erbij en Jan heeft dit historisch moment digitaal vastgelegd voor het nageslacht. De sponsors werd gevraagd of ze tevreden zouden zijn met een nieuw herdenkingsklokje. Regelmatig hoorden wij liedjes rammelen vanuit de toren. Maar dat kwam van het computergestuurd speelwerk. Het zou duren tot 14.2.2002 wanneer Eddy Mariën voor het eerst het klavier kon bepotelen. Maar o wee. De zoldering werd verlaagd. Een iets grotere beiaardier kan er niet onder. Dit wordt een variante van een verhaal uit de bijbel over door het oog van de naald. De naald was een te laag poortje in het oude Jeruzalem. De kooplieden moesten de lasten van de ezels nemen om er onderdoor te kunnen.
V De levering van de nieuwe beiaard gebeurde voor de beiaardfeesten van 2001 en de klokken werden onmiddellijk in de toren gezet, want de dringende instandhoudingswerken waren voltooid. Maar nu rezen er zoals verwacht 3 problemen : 1. Clock-o-matic betwist op 29.1.1999 de gunning van de nieuwe beiaard bij de gemeente (documenten overgemaakt aan de kerkfabriek, die het op haar beurt overmaakte aan de V.Z.W.Nieuwe Beiaard 2. ongunstig advies van de federale overheid i.v.m. wat zij noemen restauratiewerken aan de oude beiaardomdat het voorstel inhoudelijk niet uitgaat van de respectvolle restauratie 3.de federale overheid wenst op 15.6.2001 de Michiels beiaard te behouden en momumentenzorg stelt voor er afstand van te doen om hem op een andere plaats onder te brengen. In verband met het derde probleem besliste het Beiaardcomité dat er geen sprake kon van zijn dat de oude beiaard Meise zou verlaten. Mijn voorstel om hem onder te brengen in het kasteel van Bouchout in de Plantentuin van Meise werd verworpen. Op 28.6.2002 kwam het akkoord voor de plaatsing van de nieuwe beiaard in de toren, op voorwaarde dat : 1. de oude geplaatst wordt op een klokkenstoel en 2. dat hij later bespeelbaar gemaakt wordt en eigendom blijft van de kerkfabriek zodat een functionele en zo integraal mogelijke bewaring van de Michielsbeiaard (onze oude beiaard) gerealiseerd wordt
IV Stef De Ridder bracht eens te meer redding. Hij klampte Jean-Pol Van Gijsel aan. Dit is de zoon van Jan Van Gijsel, de milde schenker van het grootste gedeelte van de oude beiaard. Enkele maanden later overhandigde hij een cheque van 2.500.000 BF en de eindstand van de sponsoring bracht een saldo van 5.282.613 BF bij het aantreden van Frans De Koker als nieuwe penningmeester. Maar daarna kwam de kat op de koord. Een illustere onbekende legde klacht neer, omdat er slechts bij 1 beiaardmaker prijs zou gevraagd zijn. Monumenten en Landschappen verbood de oude beiaard weg te doen. Daar bovenop viel onze haan met het kruis van de toren en de kerk en toren werden ontoegankelijk verklaard wegens gevaar voor instorten. De gebreken aan kerk en toren kwamen, dank zij het onderzoek van de stabiliteit, met het oog op het plaatsen van een nieuwe beiaard, aan het licht. Stef beet door en wachtte niet op de afwikkeling van de bureaucratische rompslomp. De VZW bestelde de nieuwe beiaard bij de Koninklijke Eysbouts (Asten) in Nederland. De oude beiaard werd uit de toren gehaald om het gewicht van de toren te ontlasten van zijn 4.202 kg en opgeborgen in de gemeentelijke hangars. Later werden plots, onverwachts en onvoorbereid, 10 grote klokken in de kerk gedeponeerd en de andere in de open werf van de nieuwe bibliotheek. Bij nazicht op 19.9.2001 ontbraken er 8 klokken. Die zijn sedertdien spoorloos. Hoe dit probleem zal opgelost worden zal blijken.
III Er werd besloten een VZW Nieuwe Beiaard op te richten, niettegenstaande de oude V.Z.W. De Vrienden van de Beiaard nog bestond met een toen nog overlevende : Irma Claes en statutair Jean-Paul Van Gijsel als voorzitter. Er werd ook besloten de oude klokken te schenken aan de sponsors die minimum 25.000 BF inbrachten. Er werd niet nagegaan of dit wel zou mogen. Het installeren als rijdende beiaard of als monument werd prompt verworpen. Er werden ook 1000 beiaardpenningen aangeschaft (een verliespost zou blijken). De bestaande penning, ontworpen door Jan Wellens, zou met veel minder kosten meer opgebracht hebben. De sponsoring werd gestart op de beiaardfeesten van 1997. Vrij snel brachten wij 2.000.000 samen. Maar wij bleven steken op de helft van het vooropgestelde bedrag. De eerste nacht van de beiaard werd wegens overdadige programmering van vedetten een financiële strop. We raakten net uit de rode cijfers.
II Eddy Mariën, onze beiaardier, deed prompt een tegenvoorstel. Waarom geen nieuwe beiaard ? Want de klank van de nochtans unieke Michiels-beiaard was niet optimaal. Er werd in die zin besloten. Nog ettelijke vergaderingen werd hierover gediscussieerd. Struikelsteen was het geld vinden om de nieuwe beiaard te financieren. Er was dan wel al nagenoeg 100.000 BF ( 2500) beschikbaar gesteld door de KMGSBL 1903, maar dat bleek zelfs niet genoeg voor de ontbrekende si-bemol. Eddy bracht een doorslaggevend argument in, door te stellen dat de kostprijs van de klokken bepaald wordt door de prijs van het brons. Deze prijs stond op een historisch dieptepunt. Dus : nu of nooit !
Het aantreden van een nieuw gemeentebestuur in 1992 zou alles in een stroomversnelling brengen. Ondertussen overhaalde Piet De Cuyper zijn collega in de gemeenteraad Stef De Ridder, om toe te treden tot het beiaardcomité. Hij zou, rekening houdend met zijn stevige relaties bij meer vermogenden in het wereldje van de aannemers, de sponsoring op zich nemen. Doelstelling werd : 5.000.000 BF ( 125.000) bijeen brengen, want een prijsaanvraag leerde ons dat er minstens vier en een half miljoen moest op tafel liggen.
Het was mij al lang een doorn in het oog, dat Grimbergen ons voorbijstak, in de top tien van de beiaarden van Vlaanderen. Ik situeerde ons vroeger op de 4de plaats met onze 47 klokken. Wat is de oorsprong van deze frustratie ? Tot 1132 was Meise moederparochie van Amelgem, Oppem, Oksdonk, Limbos, Eversem, Grimbergen en Strombeek. (A.Wauters, Environs de Bruxelles II bl.300, Jan Verbesselt Par.II bl.56). De Berthouts droegen het patronaat of begevensrecht over aan de abdij van Grimbergen. Daarom eiste ik regelmatig in de vergaderingen het innemen van onze rechtmatige plaats op en kloeg ik het feit aan dat de zware bes klok (si-bemol) ontbrak. Een van de oudste verenigingen van Meise, de Koninklijke Maatschappij Gewezen Soldaten van het Belgisch Leger, gesticht in 1903 beschikte over een spaarpot van meer dan 100.000 BF ( 2500). Zoals in alle goede huishoudens was er ruzie in het bestuur. Bij gebrek aan autochtone kandidaten was Antoine Mollemans voorzitter geworden. Die kwam op het lumineuze idee met de kas de ontbrekende si-bemol in onze oude beiaard aan te kopen en te schenken aan de kerkfabriek. Zo zouden we toch een volledige beiaard hebben. Dit voorstel werd door mij ingediend en verdedigd op het beiaardcomité, waar de vrienden van de beiaard regelmatig het wel en wee van ons instrument behartigen. Antoine werd opgenomen in het Beiaardcomité en de spaarpot werd verplaatst naar het Beiaardfonds.
Onze oude beiaard met zijn 47 klokken (8 nog steeds vermist) was een vorstelijk geschenk van Jan Van Geysel - De heu, vader van baron Jean Paul Van Gijsel van Meise. Via de inscripties achterhaalden wij dat 3 klokken door anderen geschonken werden. Het vorstelijk geschenk omvatte dus 44 van de 47 klokken. De inscripties luiden :
Kerkheren Victor Emmerechts Emiel De Waet Louis De Greef Dokter De Meuter Jean Van Gijsel
Gift parochianen
Ik werd gegoten voor de parochiekerk van St.-Martinus Meise en aldaar gedoopt in het jaar 1949 onder de naam Martinus. Mijn peter was de heer Jules Van Campenhout burgemeester, mijn meter was mevrouw Emmerechts Van Doorslaer. Pastoor E.H.Theofiel Brams.
Eddy Mariën werd geboren in 1962 en kreeg de eerste beginselen van piano en beiaard van zijn pleegvader Jef Rottiers. Eddy voltooide zijn pianostudies aan het Muziekconservatorium van Mechelen en studeerde nadien aan de Internationale Hogeschool voor Beiaardkunst te Mechelen, waar hij nu docent is. Aan het Lemmensinstituut te Leuven behaalde hij de graad Meester in Muziek. Hij werd aangesteld als adjunct-stadsbeiaardier van Mechelen, beiaardier van Meise en stadsbeiaardier van Leuven en Halle. Hij ondernam diverse concertreizen in Europa, Amerika en Nieuw-Zeeland en werd uitgenodigd voor congressen en festivals. Hij nam ondermeer CDs op te Leuven en te Mechelen (Carillon and Guitar en Romantische beiaardmuziek) en verleende zijn medewerking aan CD-opnames te Veere van het beiaardmanuscript van Matthias Vanden Gheyn. Hij werd laureaat van de Koningin Fabiolawedstrijd (1987) en won de internationale beiaardwedstrijden in Nijmegen (1989) en Berlijn (1991). Hij liet zich opmerken met combinaties voor beiaard met gitaar, koperkwintet, vibrafoon en ballet. Met beiaardier Koen Van Assche vormt hij het Vlaams Beiaardduo.
In het beiaardprogrammaboekje van 2004 van Eddy Mariën staat : "Een eeuw Jef Rottiers (° Mechelen 27 augustus 1904 - ibidem 22 april 1985" van zijn hand. Jef Rottiers is een jaar na de oprichting van de Oud - Soldaten in Meise geboren. Eddy beschrijft : Kinderjaren Honderd jaar geleden werd Jef Rottiers in Mechelen geboren. Als beroep vervaardigde zijn vader Rik het snijwerk van meubelen. Mechelen was toen nog immers de meubelstad bij uitstek. Als hobby maakte hij schilderijen van bloemen op houten paneeltjes, vandaar ook de liefde voor de schilderkunst bij zijn zoon Jef. Tijdens de eerste wereldoorlog vluchtte het gezin voor het oorlogsgeweld en week uit naar Ierland. Ik zal deze biografie in afleveringen opnemen. Want de vorige gaat tot aan zijn aantreden als eerste beiaardier in Meise.
Over Jef Rottiers, onze eerste beiaardier van de oude beiaard van Meise met zijn 47 klokken verscheen in het beiaardboekje van 1953 wat volgt : Beiaardier Jef Rottiers studeerde aan de beiaardschool te Mechelen onde leiding van Meesters Jef Denyn en Staf Nees (beiaardtechniek en interpretatie) en Meester Jef Van Hoof (harmonie en compositie). Hij behaalde er het diploma in 1933 alsmede het "Cardinal Mercier Scholarship", door Amerikaanse begiftigers van de beiaardschool ingesteld. In ons land bespeelde Jef Rottiers talrijke beiaarden en trad op in Frankrijk, Nederland en Engeland. Voor zijn instrument componeerde hij verschillende werken, waarvan twee bekroond werden in wedstrijden voor beiaardcompositie. Van zijn hand, en uitgegeven door de beiaardschool te Mechelen, verscheen in 1952 het boek "Beiaarden in België" Jef Rottiers werd in 1952 tot beiaardier van Meise aangesteld.
De eerste beiaardier van Meise St.-Martinus, Jef Rottiers, was een veelzijdig kunstenaar. Hij tekende heel wat illustraties voor allerhande beiaardpublicaties, waaronder onze beiaardboekjes. Op de CD-rom van onze beiaard staan enkele schilderijen. Maar onlangs kwamen lino's van hem in ons bezit. Hij voerde die uit voor zijn boek "Beiaarden in België" dat uitgegeven werd door de beiaardschool in Mechelen in 1952. We vinden : De lage landen - bakermat der beiaardkunst, Beiaarden in België, klavier St.-Rombouts, St.-Rombouts Mechelen, St.-Rombouts van Mechelen gedeelte klokkenstoel, Lier St.-Gummarus, Herentals stadhuis, Postel abdijtoren, Tongeren O.L.V.Kerk, Hasselt St.-Quintinus, Leuven St.-Geertrui, Diest St.-Sulpitius, Tienen St.-Germanus, Halle St.-Martinus, Zoutleeuw St.-Leonardus, Kortijk St.-Maarten, Tielt Halletoren, Ieper Halletoren, Gent belfort, Aalst belfort, Oudenaarde St.-Walburgis, Bergen belfort, Doornik belfort, Binche stadhuis, Charleroi stadhuis, Namur klokkentoren achter de kathedraal, Liège St.-Bartholomeus, Verviers O.L.V.kerk en Malmedy kathedraal;
Vanaf 1986 werd Eddy Mariën de beiaardier van St.-Martinus Meise. Hij bespeelde de oude beiaard in die hoedanigheid 256 keer tot 2001. Hij liet regelmatig gastbeiaardiers optreden : 90 maal in die periode. Marc Knops 4X, Koen Van Assche 23X, Marc Van Eyck, Jos Wouters, Marc Van Bets, Margo Halsted (Californië), Frank Deleu, René Vanstreels, Sjoerd Tamminga (Ned.) 12X, Pierre Ramakers 3X, Geert D'Hollander 9X, Jos D'Hollander, Bran Swager (USA) 3X, Jo Haazen, Luc Rombouts 4X, Boudewijn Zwart 2X, Ria Murris (Z.Afrika), Carlo Van Ulft (Ned.) 2X, Paul Bourgois, Abel Chaves (Port.), Gideon Bodden (Ned.), van W>ely (Ned.), Ludo Van den Bos, Kenneth Theunissen7X, Timothy Hurd (N.Zeeland) 2X, Frank Steyns (Ned.), Koen Cossaert, Carl Van Eindhoven (Ned.), Michel Dickens, Henri Groen (Ned.), Frits Reynaert (Ned.), Liesbeth Janssens, Marc Van Bets, Erik Vandevoort, Karel Keldermans (USA), Carl Van Eyndhoven, Bert Augustus, Rose-Marie Seuntiëns (Ned.), Geert Bierling (Ned.), Ana Elias (Portugal) en Petro De Smedt. Waar geen aantal bijstaat was het optreden éénmalig. Als er geen land bijstaat zijn het Belgen.
17 Gastbeiaardiers op onze oude beiaard 1951 - 1985
Wijlen Jef Rottiers bespeelde onze oude beiaard 925 maal volgens de archieven. Op het Internationaal beiaardfestival schakelde hij voor het eerst gastbeiaardiers in. Op 23 en 24 april 1955 was het zover. E.P. Feyen, organist - beiaardier van de abdijkerk van Grimbergen opende het festival. Daarna traden achtereenvolgens op : Jack C.M. Paice (London), André Waegemans (Tienen), Alfred Dubois (St.-Amand-les- Eaux), Gust Drossens (Lokeren), Renaat Van Steenwegen (Leuven), Adriaan De Groot (Bergen-op-Zoom). Het was uiteraard Jef Rottiers zelf die het festival opende en afsloot. De omkaderende feestelijkheden staan beschreven in onze archieven (nr.65). Op 20.6.1981 kwam Noël Reynders (Limburg), op 8.8.1981 Frederick Marriot (U.S.A.). 1983 en 1984 werden de jaren van de gastbeiaardiers : Eddy Mariën speelde resp. 5 en 6 maal. Marc Knops (Mechelen) 6 en 4 maal, op 4.6.1983 en 17.5 1984 kregen wij Marc van Eyck (Heverlee) te horen, op 4.6.1983 en 3.6.1984 speelde Koen Van Assche (Mortsel), op 25.6.1983 Jos Wouters (Genk), 20.8.1983 Marc Van Bets (Mechelen), op 20.5.1984 Margo Halsted (Californië) en tot slot op 17.6.1984 Frank Deleu (Kortrijk). Op 22 april 1985 overleed Jef Rottiers en nam Eddy Mariën over. Herman Boon pr. schreef zijn "In Memoriam" in het programmaboekje van dat jaar. (Zie blog : jef_sib_cl)
