Porto (ook wel Oporto) is een Portugese havenstad in het noord-westen van Portugal, aan de Costa Verde. De stad was in 2001 culturele hoofdstad van Europa, samen met Rotterdam. Het is de op één na grootste stad van Portugal (na Lissabon). In 2005 had de stad 233.465 inwoners, en het hele gebied Groot-Porto 1.6 miljoen inwoners. Porto is vooral bekend als herkomstplaats van portwijn. Vroeger heette de stad Cale en later Portucale, waar de landsnaam Portugal van is afgeleid.

Een volledig bericht over ons bezoek aan het Museu Nacional do Azulejo ben ik aan het voorbereiden.
Hier al een voorproefje met een knipoogje naar Opatje Joaquim… !

De klemtoon valt in het Portugees gewoonlijk op de voorlaatste lettergreep, een aantal uitzonderingen daargelaten.
Het Portugees maakt daarnaast een duidelijk verschil tussen zogeheten open en gesloten klinkers (niet te verwarren met lange en korte klinkers, waarmee ze niks te maken hebben). Het accent aigue wordt herbruikt voor het aanduiden van de open klinkers á, é en ó (als in ‘haak’, ‘lek’ en ‘lok’); het accent grave wordt thans alleen nog gebruikt om de samentrekking van de a (voorzetsel) met a (vr. bep. lidw.) aan te geven: à (uitgesproken als open a); de circumflex wordt gebruikt ter aanduiding van de gesloten ê en ô (als in ‘leek’ en ‘look’). De tilde (de ‘~’, zoals in vã) geeft nasalisering van de klinker aan.

Ç - als scherpe s: cabeça (kabeesaa, ‘hoofd’), poço (poosoe, ‘put’).
LH - als lj: ihe(s) (‘hem’, ‘hun’) 3^de naamval), filho/filha (fieljoe/fielja, ‘zoon’, ‘dochter’).
NH - als nj (Fr. gn en Sp. ñ): Espanha, tenho (tenjoe, ‘ik heb’), vinho (vienjo, ‘wijn’), sonho (sonjoe, ‘droom’).

Bron: Het boek 'PESSOA, Een directe weg naar het lezen van gedichten van Fernando Pessoa' Keuze en vertalingen: August Willemsen, ISBN 90 5573 667 8, 2006, Uitgeverij DAMON Budel

Oude windmolens en moderne windturbines leveren prachtige beelden…

Wat het gebruik van ecologische energie betreft is Portugal zijn achterstand aan het inlopen. Zie ingesloten artikel: "Portugal leeft binnenkort van wind en water", klik HIER!

Num beco da mouraria, / in een steegje van Mouraria
Onde a alegria / waar de vreugde
Do sol não vem / van de zon nooit komt,
Morreu Maria Severa / stierf Maria Severa.
Sabem quem era?... / weten jullie wie zij was?...
Talvez ninguém. / misschien wel niemand.

Uma voz sentida e quente / een warme stem, vol gevoel,
Que hoje à terra disse adeus / nam vandaag afscheid van de aarde.
Voz saudosa, voz ausente / een stem, weemoedig en afwezig,
Mas que vive eternamente / leeft nu voor eeuwig 
Dentro em nós e junto a Deus / in ons hart en ginder
Além nos céus / in de hemel - één met God 

Refrão / Refrein
Bem longe o luar / daar ginder in de verte waar de maneschijn
No azul tem mais luz / en blauwe lucht meer licht verspreiden,
Eu vejo-a rezar / zie ik haar bidden
Aos pés de uma cruz / aan de voet van een kruis.
Guitarras trinai / guitaren, trilt,
Viradas p'ro céu / naar de hemel gericht
Fadistas chorai / fadistas, weent,
Porque ela morreu / omwille van haar dood.

Caíu a noite na viela / de nacht viel in de steeg
Quando o olhar dela / toen haar blik
Deixou de olhar / ophield te kijken.
Partiu p’ra sempre, vencida / geknakt voor altijd ging zij heen,
Deixando a vida que a fez penar./ het leven dat kwetste achter zich.

Deixa um filho idolatrado / verweesd liet zij een verafgode zoon achter
Que outro afeto igual não tem / die geen vergelijkbare liefde kent.
Chama-se ele o triste fado / zijn naam is trieste fado
Que vai ser desse enjeitado / wat is het lot van dit verlaten kind,
Se perdeu o maior bem / verstoken van het grootste goed,
O amor de mãe? / de moederliefde?

Volgend uittreksel komt uit het boek: Fado - De tranen van de Taag, geschreven door Dirk Lambrechts.

“Eén fadozangeres heeft echter terecht een stenen memento mori gekregen: de in 1820 geboren Maria Severa Onofri-ana, de eerste fadoszangeres, een hoertje van de Mouraria. Zij verborg haar leed en miserie tussen de tonen van haar klaagzangen en werd een mythische figuur. Severa stierf op zesentwintigjarige leeftijd, en in de Largo da Severa in de Mourariawijk loopt er een rilling over mijn rug als ik het opschrift lees, boven de ingang van het armoedige huisje waar eens de vernedering van het bestaan, met gebroken zangen bedekt werd.”

Beide boeken zijn uitgegeven door uitgeverij EPO en nog steeds verkrijgbaar in de boekhandel.
Fado - De tranen van de Taag, Dirk Lambrechts, ISBN 90 6445 167 2
Dertig jaar verslaafd aan Lissabon, Paul Van Nevel, ISBN 90 6445 428 0

Verwijzing naar vorig bericht over Camões: klik HIER!

Rijstpudding is in Portugal een populair dessert, en het komt in het hele land bij feestdagen op tafel. Deze versie, waar drie eierdooiers in gaan, is de klassieke. Voor feesten versiert men de pudding wel met een ingewikkeld patroon in kaneelpoeder.

1 liter melk - 150 g suiker - 15 g boter - 1 reep citroenschil van 7 cm lang - 1 kaneelpijp - 1,5 l water - snufje zout - 140 g rondkorrelige rijst - 3 eierdooiers - gemalen kaneel - gehakte, geroosterde amandelen

Giet de melk in een pan en schep er de suiker, boter, reep citroenschil en kaneelpijp door. Zet de pan op een middelhoog vuur en breng de melk tegen de kook aan. Neem de pan van het vuur en laat het mengsel 30 minuten trekken.

Giet ondertussen het water in een pan en breng aan de kook op een hoog vuur. Voeg het zout en de rijst toe, draai het vuur laag en laat onder af en toe omscheppen 15 tot 20 minuten zachtjes koken tot de rijst gaar is. Giet de rijst af.

Schep de rijst door het melkmengsel en zet de pan op een laag vuur. Laat onder regelmatig omscheppen 20 tot 30 minuten zachtjes koken tot het mengsel dik is. Neem de pan van het vuur en verwijder de reep citroenschil en kaneelpijp.

Klop de eierdooiers schuimig in en kom. Klop er 1,25 dl van het warme melkmengsel door. Schep het eimengsel door het rijstmengsel en zet de pan weer op een zeer laag vuur. Laat onder voortdurend roeren circa 5 minuten verhitten.

Schep de pudding in kommetjes. Bestrooi met kaneel en amandelen. Serveer op kamertemperatuur of iets gekoeld, met een glaasje Moscatel de Setúbal.

Bron: "Aan tafel in Spanje en Portugal" (pag.218) - uit de reeks Landen en Keukens - Uitgeverij De Lantaarn, Soest

Mísia ontstijgt de woorden van een biografie, net zoals ze zich onttrekt aan de gevangenis van een muzikaal genre. Ze strekt veel verder dan haar geboorteplek of de grenzen van een land… Mísia werd in Porto geboren, veroverde Barcelona en woont tegenwoordig in Lissabon, ook al heeft ze veel van haar favoriete plekke en kappers in Parijs, Tokyo en Mexico. Ze heeft bergen beklommen en belegerde territoria, maar heeft bovenal een ruimte tijdcontinuüm gecreëerd: haar wereld, een weefpatroon van geluiden, begraven in de diepte van haar eigen lichaam, woorden uit het echte leven gegrepen…

Mísia heeft sinds haar kindertijd al op het podium gestaan: “Ik volgde mijn oma overal waar ze ging. Zelf een “frivole ster”, wilde ze het meisje slapeloze nachten, koude hotelkamers en eenzaamheid besparen. Mísia beschrijft haar grootmoeder bijna nooit, dus stellen we ons Colette’s “Vagabond” voor, zich bewegend van muziekpodia in de havens van de arbeidersklasse naar treinstations in de vroege ochtend.

Dus, hoe kwamen haar oma en moeder, twee vrouwen uit Barcelona, terecht in Porto? Het was een liefdesgeschiedenis, eentje die tegen de borst stuitte van de Portugese hogere middelklasse, waar haar vader uit voortkwam… Haar moeder Luisa, een zeldzame schoonheid, compleet in de ban van haar passie, klassiek ballet, had een grote aantrekkingskracht op de jonge Portugees met de blauwe ogen, die haar op het podium zag van Maxime in Lissabon, verblind door haar Spaanse kostuum en prachtige benen… Ze trouwden en maakten hun thuis in de aristocratische stad Porto waar Mísia werd geboren. Haar geboorte naam was Susana Maria. Ze droeg een marineblauw uniform en moest rechtop staan zonder iets te zeggen, een modelmeisje in het grote huis van de familie van haar vader. Ze vluchtte dus geregeld naar de warme, geparfumeerde omhelzing van haar grootmoeder Lolita, die haar, met sigaret in haar hand, de avonturen van haar bohémien jeugd vertelde…

Op die manier werden Mísia’s zintuigen wakker en begon de roep om het voetlicht en de coulissen van het theater, de droom van een ridder op een paard die haar zou redden uit de klauwen van een monster, een verschrikkelijk schepsel, geboren uit haar gevoel van verwaarlozing. Sinds de scheiding van haar ouders, was haar moeder vaak afwezig geweest, te druk met dansen en haar carrière. Dus vluchtte het meisje in een wereld van verboden boeken, gedrapeerd in oude theaterkostuums, van haar voeten geveegd door de geluiden en teksten van Fado die door de lucht dreven en via het open raam de innerlijke leegte vulde, die haar vader achterliet, nu ver weg…

Mísia’s moed, doortastendheid en extravagante levensstijl kunnen alleen begrepen worden in de context van deze twee vrouwen, de eerste en tweede mier, zoals ze hen en zichzelf ziet: drie hardwerkende mieren, de een na de ander, altijd zoekend naar het absolute, in de liefde en in de kunst. Mísia en haar komaf, drie vrouwen, die durfden de conventie te tarten, buiten de korsetten van de muzikale genres en buiten de veilige, gladde muren van de middelklasse.

Het onverzoenlijke aspect van Mísia’s mysterie - essentie van wilde bloemen, een schets van vormen, spirituele bovenzinnelijkheid, wijsheid van gedichten, de reis door boeken, bekoring en besef van het wezenlijke - is geworteld in haar geschiedenis van inwendige en emotionele ballingschap, die haar op een dag verwijderde van haar geboorteland. Op twintigjarige leeftijd verliet Mísia haar land om haar oma te vergezellen in Barcelona.
Daar zong ze op alle soorten podia en werkte aan haar stem, terwijl ze haar leven meer vorm gaf: zorgeloos, zonder reserve, met moed en humor… Op een zeer vroege leeftijd, besloot Mísia dat ze zangeres wilde worden en ze begon zich dan ook in die richting te ontwikkelen, ondanks haar moeders waarschuwingen en haar oma’s angsten, ondanks the beproeving, hardheid en slapeloze nachten. In Madrid, waar een nieuwe wind het bewind van Franco wegwaaide, maakte ze haar eigen naam.

Mísia heeft tenminste twee landen, verschillende talen en vele gezichten. Ze is een nomade en heeft tegelijkertijd ook een vaste verblijfplaats - haar huis, haar schuilplaats is binnenin haarzelf, zodat ze kan vertrekken, waar haar artiesten bestemming haar dan ook naar toe leidt. Interieurs zo warm als die van haar grootmoeder… een warboel van boeken en dagboeken die met zijde bekleed zijn, vaalgroene muren, waar de schilderijen van kunstenaarsvrienden je meteen grijpen, zodra je haar huis in Lissabon betreedt.

Mísia is een begaande vrouw, zoals de vrouwen van Sartre. Ze maakt zich zorgen over de wereld, is woest over onrecht en verafschuwt hypocrisie en lafheid. Onder haar vrienden, haar stam, zijn schrijvers als Lidia Jorge en José Saramago, poëten als Graça Moura, actrices als Maria de Medeiros, zangers als Maria Bethania, schilders als Bela Silva en Carlos Torres en artiesten als Sophie Calle. Zulke ontmoetingen verrijken haar leven en voorzien haar kunst van brandstof.

Mísia experimenteert op elk moment, zonder spijt of klaaglijke nostalgie voor een gefantaseerd verleden. Ze zwicht niet gedwee voor obstakels of “gezond verstand”. Mísia weet dat het leven iets subliems is, iets dat niets te maken heeft met de fletse, onechte gelukkigheid waar onze consumptiemaatschappij ogenschijnlijk naar streeft. Mísia weet dat het echte leven ook de dood inhoudt, dat passie verwoestend kan zijn en dat liefde benauwt. Ze weet dat de dingen gewoon zo gaan, dus ze blijft zo dicht mogelijk bij de emotie als ze zingt. Ze boetseert haar lied, haar ziel, met toewijding en zorg… Alleen de stem van een vrouw die de lidtekens van het lot op haar lichaam draagt, kan liefde bedrijven en passie tastbaar beleven. Een vrouw, die verliefd is, soeverein en puur, ontembaar en nog steeds begeerd, vrij… Een vrouw die droomt als ze wakker is.

In de niet flexibele, kleinzielige realiteit van vandaag de dag, lijkt er soms weinig hoop voor wederzijds begrip tussen mannen en vrouwen. Als het in de nacht wordt bezongen door Mísia, wordt de miraculeuze samenkomst van man en vrouw wel degelijk mogelijk, draaglijk… De teksten spreken van ontmoetingen vol passie, krachtige nostalgie, een verleden dat niet vervaagt, verraad, vervoering, liefde…

Politieke ethiek is overduidelijk in al haar nummers: ethiek van vrijheid, tolerantie en vreugde, ethiek van leven tegenover dood. “Wat ik wil, is praten over leven, de mysteries en grandeur…” Mísia tart de routine van donkere, gesloten dagen en wil ons door de emoties laten reizen, ons laten liefhebben, huilen en lachen, zoals zij elke dag doet.

Ondanks tegenslagen, is Mísia terug gekeerd van haar ballingschap. Ze moest terugkeren naar de ware Fado van het volk, een Fado die was teruggetrokken in donkere, verouderde taveernes. Ze heeft zich gevestigd in Lissabon, in een Portugese maatschappij die haar niet altijd met open armen ontving. Haar manier van zijn, verjaagt het statische imago van de fado zanger. Mísia volhardt in eenzaamheid en durf. Alleen poëten en muzikanten vergezellen haar op het pad waar Fado - opnieuw overdacht, opnieuw bewerkt en uitgevoerd in haar unieke stem - is herboren en zich verspreid. Ze is niet gekalmeerd door succes, maar waagt zich nog steeds op onbekende wegen. Vandaag met haar Drama Box, heeft ze de muren die de muzikale genres omringen, vernietigd, terwijl ze een Tango en Bolero in de hand neemt en ons dwingt er op een andere manier naar te luisteren. Eerlijk ten opzichte van zichzelf en haar innerlijke gevoel, Mísia is weer begonnen met haar reis terug en vooruit, op haar eigen risico, tussen hier en ergens anders, tussen het gemis van een thuishaven en een onophoudelijk verlangen naar anderen en de rest van de wereld…"

Carmen Castillo (februari 2005)
Regisseur van de film “Misia’s Fado”

Bron: http://www.triparoundtheworld.nl/site/main.php?album_detail=-1

IX

aqueles que sonham de dia sabem muitas coisas que escapam àqueles que só sonham de noite

degenen die overdag dromen, zijn zich van vele dingen bewust, die ontsnappen aan diegenen die 's nachts dromen