Uit de arbeid komt voort de bloedige strijd. De arbeid is 't die doet de stromen bloed Om de aarde vloeien. In rode damp van bloed Doet haar dampende voortgaan de arbeid.
Zij gaat in 't Al de sterren tegemoet, Waarvan de smart en strijd haar onderscheidt, In wolken van bloed, en tranenbeschreid, In van pijn en rouw nacht en gloed.
De aard is in goudene sterren rood En zwart van stromend, geronnen mensenbloed. De lichamen der levenden een vloot Op der doden stromende levensvloed. En van die levenden geweld'ge dood, Door strijd, van die doden het doden boet.
Het wezen van 't heelal is energie Het wezen van de mens is zijn arbeid, Door de arbeid is de mens een deel van die Oneindige natuurkracht: de waarheid.
Maar daardoor is 's mensen wezen ook strijd, Want 't voorwerp van zijn arbeid is natuur, En haar vermeestert slechts het sterkste vuur, Dus: strijd van allen zonder onderscheid.
De doodsklok galmt met doffe slagen, een naar gelui, dat dorp en gouw de droeve mare melden zou: een dode wordt ter kerk gedragen.
Traag volgt de stoet van vriend en magen, in 't zwart gekleed, de ziel vol rouw om hem die heenging, plichtgetrouw des levens last droeg en zijn plagen.
De boetpsalm jammert... smekend teer hoort men het Miserere klagen: ach! wees der ziel genadig, Heer:
Dies irae... wil niet versagen, daagt eens de kwaadste van de dagen, arm hert, dat angstig vraagt: wanneer?
Meer dan de mannen zijn de vrouwen trouw als goud; Sla slechts de boeken op; zij doen op duizend bladen U lezen, wat voor eedle daden, Zo menig vrouw, deed voor der mannen lijfsbehoud.
De Man.
Wel zo, dat snoeven staat u wel! Één voorbeeld doet uw trouw ver onder de onze dalen, Haalde Orfeus niet zijn vrouwtje uit de hel; Wat vrouw dorst ooit haar man daar halen?
De gouden zon verdwijnt, En de avondstar verschijnt Hoog boven zee en landen; Zij, wenkende de maan, Steekt 's hemels lampen aan, Om voor de nacht te branden.
De roerdomp bromt van verr', En de uil krast ginds en her, De vledermuizen zweven; Der dorpsklok hol geschal Wenst goede nacht aan al, Wat adem heeft en leven.
De mens van werken moe Sluit de ogenleden toe, Vergeet de bange zorgen: De stilte houdt de wacht, De rust geeft nieuwe kracht, En sluimert tot de morgen.
Van zorgen afgemat En alle de onrust zat, Zult ge ook, mijne ouders! slapen Een nacht van eeuwen lang, Waar in men goud, noch rang, Noch titel acht., noch wapen.
De wereld is daar slijk, Genot, een droom gelijk , De mensen zijn daar blaâren, De storm wierp hen daar neer, Gaf hen aan de aarde weer, Om in haar schoot te gaâren.
Des dodengravers lied, Zijn spade hoort gij niet, Bij 't sluiten uwer woning: Ook hoort gij 't orgel niet, Als ons verheven lied Vereert de grote Koning.
In uwe diepe rust, Van alles onbewust, Zond hij twee eng'Ien neder; Zij houden bij u wacht, En geven, na de nacht, U bet're morgen weder.
Slaap dan, geliefde twee, In uwe zaalge vreê! Ik zal haast bij u wezen: En als de nacht verdwijnt, De morgenstar verschijnt, Zijt ge uit uw slaap verrezen.
Vervager der dagen, zo stadig in 't jagen, Hoe vliegt gij, hoe vliegt gij zo trage? Nooit susten u 't rusten, of zoude 't u lusten Een minnaar, een minnaar te plagen!
Wanneer ik verlange, dan tracht gij uw gangen, Dat valt mij, dat valt mij zo bange; Ik achte, te smachten, dit beiden, dit wachten, Dat maakt mij, dat smaakt mij zo wrange.
Wanneer mijn beminde haar bij mij laat vinden, Dan kunt gij, dan kunt gij verslinden, O gure, zo dure, vergulde schone uren, Dan tart gij, dan tart gij de winden!
Dan tart gij de stromen, die langs hare zomen Als pijlen, als pijlen afkomen. De kusjes, de lusjes, van heden, van flusjes Die maakt gij, die maakt gij tot dromen.
Dit uurtje is henen; dit weder verschenen Dit kusje, dit kusje verdwenen; Dit glijden der tijden is beter te lijden Als 't treuren, als 't treuren - allene.
De dag is aan 't rijzen, en 't nachtje aan 't dijzen, Ai rep u, ai rep u wat, grijze! Ga spoede, nooit moede, dan noem ik u - goede, Dan zal ik, dan zal ik u prijzen.
Scheen 't heiligschennis, buitenshuis-ook te gewagen Van liefde's teerste, van haar innigste bestaan, Aan hoorders dacht zo min mijn roemen als mijn klagen, Maar dichter is hij niet, die hoorders tracht te ontgaan;
Een toevlucht, ongezocht, heeft soms zijn hart te danken Aan 't door zijn woord gestemd, aan 't diep verwant gemoed; De menigte — blijft ver; zo ze al iets hoort, zijn 't klanken; Onschendbaar huist in 't lied, mijn ziel! uw heiligst goed.
Als ik rust op 't doden-kussen Als mijn ogen niet meer zien Als mijn oren niet meer horen Zal er éen, o éen misschien Brand van ziel en zinnen blussen Lopend tussen 't zonnig koren Met mijn verzen 't leed t' ontvliên.
Verzen, duizend verzen schreef ik Voor mijn ziel gestalte kreeg, Nú was 'k al te zeer van woorden Dán van leed en vreugde leeg; Maar thans in mijn verzen leef ik, Ziel en woord bijeenbehoorden Sinds uw schoon beeld tot mij neeg.
Loop ik hier: 't is 't blauw der luchten, Loop ik ginds: 't is 't groene woud; Waar ik ga, of klare stromen Baden in het middag-goud, Hoor de donkre dennen zuchten Zwatelen de klaterbomen, Waar het blad nooit ruste houdt;
't Ruist en suizelt in de klanken Van mijn lied, waar, fonkelend Als de weerschijn van rivieren Verten vindend onbekend, Schitteren met prismaspranken Woorden, die de weelde vieren Van de zondoorblonken Lent'.
Laat mij zonder taal of teken, Schoonheid, nimmer van U zijn; Laat mijn lied ten einde klinken, Kan 't in vreugde, als 't moet in pijn; Laat de beker nimmer breken Andre mensen lang doen drinken Teugen van mijn levenswijn.
't Waar' vergeefs dit koude blad Met nog kouder zwart beklad, Om te melden, welk een gloed Ge me in 't harte blaken doet; Zulks vereiste ene englenhand, Met een stift van diamant, En een inkt van vloeiend vuur Op des hemels reinst azuur!
De vlaamse tale is wonderzoet voor die heur geen geweld en doet, maar rusten laat in 't herte, alwaar ze onmondig leefde en sliep tegaar, tot dat ze, eens wakker, vrij en vrank te monde uit, gaat heur vrije gang. Wat verruwprachtig hoortoneel, wat zielverrukkend zingestreel o vlaamse tale uw kunst ontplooit, wanneer zij 't al vol leven strooit en vol 't onzegbaar schoon-zijn, dat lijk wolken wierooks welt uit uw zoet wierookvat!
Over donkre, gladde baan zwiert de schaatsenrijder, wijder, telkens wijder wordt zijn kloeke draai, ’t krachtig, maar toch lucht gezwaai, al maar verder, rustig verder al in ’t vallend avondstond, naar de rode horizont.
Handen diep in duffelzak, bontmuts over d’oren, snijdt hij fijne voren met het blanke, scherpe staal, zwiepend bij elke nieuwe haal, zwenkend omme, telekens omme, wonderkunstig hoe hij zweeft, schijnbaar zich geen moeite geeft.
Alles lijkt zo leeg en ijl – door berijpte weien lange sloten rijen, ’n kerkespitse aan de kim, ’n dorpscontourtje, ’n molenschim... ’t is al star en strak… en verder zwiert de rijder op zijn baan, of hij eeuwig door zal gaan.
Dit huis heeft de rust van de maagdelijke duinen Gebroken noch verstoord; Het ligt in het nest van zijn geurige tuinen, Als bracht de grond het voort.
En waarlijk, het wèrd ook gewonnen, geboren; Een eedle kunstnaarsdroom Bevruchtte, als het zaad, dat zich mengt met de voren, Het steenblok en de boom.
En zo uit die paring, dat innigst verzamen, Is toen de bouw gegroeid, Die nu, tussen duindorens, distels en bramen, Gelijk hun broeder bloeit.
Vaak zit ik hier uren in stilte te turen, Ik, meester die het schiep, Naar 't blozende dak en de sneeuwwitte muren, Alsof mijn kind daar sliep.
Nog eens ten einde 't oude en voor aan 't nieuwe jaar, en tel ik tachentig op negen maanden maar! Waar zijn die zeventig en negen jaren henen? Als nieuwe dromen elk verschenen en verdwenen, en nu de volle som: maar ene oude droom. Wanneer zal 't einde zijn? Hoe lang staat de oude boom op taaie wortelen en weert zich, onder alle die daags bij duizenden rondom hem nedervallen? Hoe lang en wankelt mijn onafgesleten kracht niet meer als and'ren meest ter halver wege placht? Gij weet het, Heer, alleen; en houdt het mij verborgen. Laat die onkunde mij tot meer en meerder zorgen gedijen, om een eind, 't zij nog ver of nabij, o goedertieren God, dat U gevallig zij.
Wien Neêrland's bloed door d'âren vloeit, van vreemde smetten, En andr' infecties vrij, en die gedwee 's lands wetten, Al zijn ze soms wat mal, gehoorzaamt; wiens borst (Zijn onbeklemde) gloeit voor Vaderland en Vorst, Die ere hem, die van de grote kamp de ziel is: Het hoofd der Batavieren, Claudius Civilis. Van afkomst Batavier - Romein naar burgerrecht, Zag hij met afschuw hoe de landzaat werd geknecht. Want daartoe was het al in Nero's tijd gekomen; Gestadig was de onderdrukking toegenomen, De bondschap was ontaard in bitt're slavernij ... Toen trad Civilis op. De redding was nabij.
Gekamde koning Canteclaar, hoe geren zie 'k u komen daar, gestapt zo edeldrachtig als Alexander, Attila, of Karloman zijn wederga; heel keizerlijk almachtig!
Gij kraait, terwijl ge uw vlerken slaat, en 't stemgeluid dat henengaat, uit uwe hals gedreven, herwekt het slapend mensendom, het boodschapt hem de dag weerom, de dag, het licht, en 't leven.
Uw vonkelende oge, uw rode kam, een laaiend beeld van vier en vlam, uw zwakke steert, uw sporen, uwe om end om geglimde borst, uw strijdbaarheid, uw zegedorst, uw stem, zo schoon om horen...
wie is er die dat al beschrijft, die, heel in woord en taal gelijfd, doet leven u en waken? Wie is er? Anders geen als gij, heer Canteclaar, die machtig zij uw evenbeeld te maken.
Vaart wel dan: ik ontgeef 't mij, en 'k wil weten dat ik verre ben bij u voortaan ten onderen; gij hebt, o haan, de prijs behaald, kraait koning nu, en zegepraalt, en laat mij zwijgend wonderen!
