Op 26 juni 1854 wordt de spoorlijn van Antwerpen naar Roosendaal, de Moerdijk en Rotterdam officieel ingehuldigd. Vanuit Brussel-Noord vertrekt in de morgen rond halfnegen de inhuldigingstrein met vertegenwoordigers van de nationale burgerlijke en militaire autoriteiten naar Antwerpen. Rond halftien, juist geteld één uur na het vertrek uit Brussel-Noord, stopt de feestelijk uitgedoste trein uit de hoofdstad in de Antwerpse metropool.
In de stad van kleurenmagiër Pieter Paul Rubens lost men vanop de stadswallen met die welgekende Antwerpse flair (we weten wel : er zijn twee soorten Vlamingen, de Antwerpenaars en de anderen), "mensoverdonderende" vreugdeschoten. Het Antwerps station, toen nog gelegen in het oosten van het huidige centraal station, is voor de gelegenheid versierd met bloemen en behangsels. Tussenin wapperen de Belgische en Nederlandse driekleuren. In een vreugdevol spel met de Scheldewind kondigen ze de goegemeente aan dat de broederstrijd onder de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, nauwelijks opnieuw twee decenia geleden aangevat, voorgoed is bijgelegd. De Antwerpse Provinciegouverneur Teichman vervoegt met zijn Antwerps gevolg de nationale personaliteiten uit Brussel. De Antwerpse delegatie is getooid in een wemeling van kleurrijke uniformen en imponerende schitterende eretekens. Het muziekkorps van het "tweede jagers te paard" jubelt het uit "Oh dierbaar België, oh heilig land der vaderen", gevolgd door " Wilhelmus van Nassaue, ben jij van Duitsen bloed " en , niet te vergeten, "God save the queen". "The english queen of course" .
Twee stoomlocomotieven, voorafgegaan door een Engelse "industrial éclaireur locomotief" zullen zeventien treincompartimenten, waaronder eerste klasse diligentiewagens en chars-à-banc derde klasse voor het voetvolk, de landrug van de Kalmthoutse Suyderheide opsleuren. Krakend en puffend zal het van Kapellenbos bergopwaarts gaan tot in de omgeving van het Drieboomkes kapelleke van Heide-Kalmthout waar op 27 meter boven de zeespiegel de Kempense landrug de bekkens van Maas en Schelde scheidt.
Onder hernieuwd artilleriesalvo is de historische tocht naar Roosendaal begonnen.. Feestelijk schallen de hartversterkende woorden van de Antwerpse burgervader. " Twee volkeren die na 24 jaar scheiding eindelijk terug met elkaar zijn verbonden". Noord en Zuid en, midden daarin, natuurlijk de Kempen : "ons Kempenland aan de Dietse kroon". Drie "chars à banc" zijn nu ingenomen door die andere welgekende muziekmaatschappij, die van de Merksemse Basseng.
In het eerste station op de weg Ekeren vervoegt de regiosenator Cogels het gezelschap. Terwijl hij opstapt spelen de mannen van de Merksemse Basseng met "volle pomp" nog eens het Vaderlands lied. "Leve de Koning, leve de spoorweg" roepen de Ekenaars met uitpuilende longen.
Het polderdorp Kapellen van de "Kroonackersdynastie" is het aan zichzelf verschuldigd om bij aankomst van de eerbiedwaardige trein de hoge gasten met franskiljonse grandeur te begroeten : "Soyez les bienvenus, augustes voyageurs" vermeldt het opschrift tussen wapperende geel-blauwe vanen.
Eens Kapellen achter de rug stoomt de trein door het volle heidelandschap van de Antwerpse Kempen. "Met zijn troosteloze aanblik", verneemt men in de ochtendeditie van de Soir de "day after". "Zo ver het oog reikt bemerkt men niet anders dan een uitgestrekte vlakte, zonder leven, zonder vegetatie, zonder bomen, zonder huizen, een wijde woestenij van zand, slechts hier en daar doorbroken door een plek grauwe heide" voegt de oude matant er aan toe. "De horizon is begrensd door een getande lijn van wit zand, duinen en af en toe enkele bomen die het monotone landschap doorbreken". Bij aankomst echter in dat eerste vol Kempense dorpje Kalmthout krijgt men van diezelfde oude matant plotseling eeen enthousiaste Breugeliaanse commentaar". "Burgervader Cas heeft de schoonste meisjes uit de gemeente opgetrommeld. Ze zijn op hun paasbest uitgedost. Ze dragen een witte voorschoot, staan in onberispelijke rijen voor het station en juichen de gasten -treinreizigers uit volle borst toe. Het schoonste bataljon burgerwachten ooit gezien. Tot zover "Le soir non illustré "uit die dagen.
Het zijn onze noorderburen die in het station van Roosendaal in een goedgeluimde bui zullen concluderen " Le chemin de fer c'est le principe de la réunion des nations ". Onze Jef Goosenaerts uit Achterbroek zal achteraf zeker niet kunnen lachen met zo'n Hollandse "onhebbelijke inschikkelijkheid".
- poëzie + - :
(fragment uit) De Trein der Traagheid. (Johan Daisne - 1968)
Ik zat nog steeds in mijn hoek gekneld, met mijn rug naar de locomotief, op de eerste bank aan die kant van de wagen. Vanwege de deur zijn de banken aldaar, aan weerszijden ervan, minder breed. In het station had ik er een hele tijd alleen op gezeten, terwijl de coupé langzaam vol kwam. De reizigers verkozen blijkbaar die enge plek niet met mijn vrij zware figuur te moeten delen. Toen, op het laatste ogenblik, was een ander welgedaan heer opgestapt, die elders geen vrije zit meer had kunnen krijgen. Zo bekleedden we tenslotte met twee lijvigaards dat magere hout. De Heer droeg een bril waarvan de omlijsting vast een hele schildpad had gekost, en was in een Franse krant aan het lezen geweest. Op een bepaald moment had hij een sigaar opgestoken. Het mondeind had hij er zo maar afgebeten, waarschijnlijk om, vanwege ons lastig zitten, niet in zijn vestzak naar zijn schaartje te moeten zoeken. De krant hield hij nog altijd in zijn gemoedelijke bedrijfsleidershanden. Zijn hoofd helde nu wat meer vooruit, terwijl de bril iets naar benee was gegleden van zijn neus. De sigaar stak tussen de vingers van zijn hand aan mijn kant, en zijn gevleesde maar niet paffige lippen hield hij met wilskracht gesloten. De sigaar was half op, en uit. Ik vond het jammer, want ik voelde plotseling een hevige behoefte om te roken. Mijn sigaretten kon ik makkelijk bereiken, want die had ik toevallig in de binnenzak van mijn regenjas gestopt; maar bij de lucifers die in mijn pantalon staken, kon ik onmogelijk, vanwege mijn geklemde houding. Indien de sigaar had gebrand, had ik zonder veel moeite even vooruit kunnen buigen om er vuur te ontlenen
- actua + -
- Dinsdag 31 oktober van 13u.30 tot 16 uur in het fanfarelokaal van de Schooldreef : Hobbynamiddag, een organisatie van de KAV van Kalmthout. info 03.666.55.61. - Woensdag 1 november om 14 uur in het arboretum van Kalmthout : Geleide herfstwandeling (Prijs 4 euro) info : www.arboretumkalmthout.be. - Arboretum Kalmthout : zondag 26 november van 10 tot 17 uur EINDSEIZOENSHAPPENING met gratis inkom. Info : www.arboretumkalmthout.be .
- awdoe + - tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje " Den ijzerenweg (3) " en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het weblog telkens op de rode pijl links klikken.
Op de huidige lijn 12 van Antwerpen naar Roosendaal zijn er oorspronkelijk op Belgisch grondgebied slechts 5 stations : Antwerpen, gelegen ten Oosten van het huidige Antwerpen-centraal en met een rechtstreekse doorsteek naar het noorden, Ekeren, Kapellen, Kalmthout en Essen. Van al deze stationnetjes is het nog alleen Kapellen dat zijn stationnetje van 1854 behouden heeft.
Zoals we reeds hebben laten uitschijnen kent onze "ijzerenweg " bij de aanvang en dit tot 1881 maar één spoor. Wel is van bij de aanvang de infrastructuur ontworpen in functie van een tweede spoor. In 1881 dan krijgt Antwerpen - Roosendaal, bij een toenemend reizigersverkeer, zijn tweede spoor.
In het begin rijden er per dag slechts 3 goederentreinen heen en weer over de "Kalmthoutse ijzerenweg".Zo vervoert men vanuit Kalmthout naar Antwerpen coniferen, bakstenen, maar vooral zand, zand en nog eens zand van de vroenteheide. Kalmthoutse geologen beweren dan ook dat de Antwerpse uitdrukking "moet er nog záánd zijn" niet anders kan slaan dan op Kalmthouts zand.
"In retoer" vervoert de trein vanuit Antwerpen dan voor onze akkers stadsmest aan met de "gemeende en eerbiedwaardige groeten" van de metropolitanen.
Na de ontdubbeling van het spoor rijden er 4 personentreinen en 2 goederentreinen. Met de twee goederentreinen kunnen echter, weliswaar te uitzonderlijke titel, ook steeds een paar personen meerijden. Helemaal in het begin betreft het personenvervoer , vooral het vervoer van dokwerkers naar de haven van Antwerpen, maar ook van seizoenarbeiders naar de West-Vlaamse vlas- en textielstad Kortrijk. Wanneer de Antwerpse bourgeoisie dan zijn "slaapkamer in het groen" ontdekt is het hekken van de dam en rijden ook de "witte kollen" volop mede met de trein.
Aanvankelijk duurt de treinreis tussen Antwerpen en Kalmthout slechts 40 minuten. Wanneer men echter in 1896 het oorspronkelijke station Antwerpen gaat verplaatsen naar het huidige Centraal station en de trein langs Zurenborg om een bocht van het oosten naar het noorden laat maken, duurt de treinreis daarna om en bij het uur.
Tot in 1861 gebruikt men nog open en onoverdekte 3-de klassewagens, de " chars-à-banc ". En zwart dat de derde-klassers er na elke treinrit uitzien !
Nog in 1888 geschiedt de controle der reizigers langs buiten op de treinplanken. Doorlopende treingangen bestaan dan nog niet. In 1901 verwarmt men de wagenafdelingen nog steeds met verwarmingspotten, de zogenaamde "chaufferettes". In het grensstation Essen is er een "chaufferettekot" waar men de potten voorverwarmt.
Men zal nog tot 1957 moeten wachten op de electrificatie van de spoorlijn naar het noorden. Met de stoomtrein verdwijnen dan ook de mechanisch getrokken seinen, de sein- en spoorweghuisjes, de handbediende schuifbarelen, maar ook bezijden de sporen de hoge houten telegraafpalen, om nog niet te spreken van de oorspronkelijk in de stationnetjes met de hand bediende gaslantaarns.
Anderzijds doen dan de metalen steunjukken, de electrische lichtseinen, de verhoogde perrons en de zijdelingse telefoondraden langsheen de electrische stroomdraden hun intrede. Tussen haakjes, de overgang aan de Frans Raetsstraat, eerst een onbewaakte overweg, wordt de eerst geëlectificeerde spoorovergang in België.
(vervolgt)
- poëzie + -
Ik voel me. (Jos Van de Loo - 1967).
Ik voel me altijd eenzaam als een trein vertrekt en mensen op de kaai blijven staan.
Mensen op de kaaien wuiven met de hand naar mensen in de treinen voor het buitenland.
Ik voel mij eenzaam als ik met de trein moet gaan Ik voel mij eenzaam als ik op de kaai blijf staan.
Als de trein vertrekt zijn er eenzamen vóór en achter de ramen.
- actua + -
- Vrijdag 10.11.2006 te 14 u. : in de Zonnedauw op de Kapellensteenweg : Mozart, muziek uit de geest van het Theater (Dhr Luc Joosten). Een organisatie van Okra-regio Antwerpen. Info : www.okra.be/antwerpen.
- De oudheidkundige kring Kalmthout stelt tentoon : " Kalmthout op de kaart gezet ". Op 18,19 en 25,26 november 2006 in het sportcentrum De Arend op de Kapellensteenweg. Info aldaar.
- Van 19.11 t.e.m. 22.11.2006 in het Sint Vincentius rusthuis : Senioren-Feestweek, o.m. met een FAMILIEDAG op 19.11, met om 10 uur een Eucharistieviering, opgeluisterd door onze Rietsanck. Info 03/620.11.40.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een kalmthouts broodje " Den Ijzerenweg (4) " en vergeet het niet door telkens onderaan het blog op de rode pijl links te klikken roept U de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op.
We hebben er reeds op gewezen dat er oorspronkelijk op het grondgebied van Kalmthout slechts één stationnetje bestaat, het station van Kalmthout op de Heuvel . Het eerste gebouw is er opgetrokken in 1854. Het gebouw is tegelijkertijd de woonst van de stationschef én een wachtzaal voor de reizigers. In 1866 breidt men dit hoofdgebouw uit met 2 bijgebouwen, een bijkomende wachtruimte voor de reizigers van 3-de klasse en een bureau voor de stationchef. Reeds in 1886 dringt het gemeentebestuur van Kalmthout aan op een groter gebouw ingevolge de stijging van het toenemend aantal reizigers.
In 1897 dan trekt men het huidige station van Kalmthout op. Het bestaat uit een hoofdgebouw en 2 bijgebouwen met een noord- en westluifel. De eerste stationchef van Kalmthout is Guilielmus Jacobus Van Beringhen. Het nieuwe hoofdgebouw bestaat uit twee bouwlagen, drie geritmeerde traveeën, lijst en puntgevels uit baksteen, een arduinen sokkel, een leien zadeldak, rondbogige muuropeningen beneden en getoogde vensters boven, een occulus in de zijgevel en in dezelfde zijgevel een verdiept paneel met de naam van het station. Deze stationnetjes getuigen van een ecclectische architectuur, een verzameling van 19-de eeuwse neo-stijlen. Het voorste bijgebouw bestaat uit één bouwlaag met 5 traveeën en is oorspronkelijk een bijkomend reizigerslokaal. Het tweede bijgebouw omvat een plat dak met golfplaten.
In 1887 krijgt het door de Antwerpse bourgeoisie via de trein ontdekte "kleine Zwitserland " Heide-Kalmthout, toen nog steeds de ongerepte grote Suyderheide, een eigen stopplaats. Het zal echter nog duren tot 1911 voor dat Heide zijn eigen station krijgt. Wel komt er in 1909 op het perron naar Antwerpen al een betonnen loods waarin de reizigers kunnen schuilen.
In 1911 komt dan het huidige "Belle-époque-stationnetje" tot stand. Centraal staat de stationschefwoning met twee bouwlagen en vier traveeën. Errond trekt men twee reizigers- en dienstgebouwen op met respectievelijk tien en twee traveeën. Zadeldaken, bakstenen lijst en puntgevels, een breukstenen onderbouw, gele bakstenen speklagen, getoogde muuropeningen, overkragende daken en een glazen luifel langs de spoorzijde geven het unieke stationnetje van Heide het "type drie karakter" van de Belgische stationsgebouwen van de Belle-époque mede.
In 1932 dan ten slotte, tijdens het interbellum, krijgt Kijk-uit een bijkomende stopplaats. Dit tot groot jolijt van alle Kalmthoutenaars. Vanaf nu staat het onbetwistbaar vast : Kalmthout en niet de historische zustergemeente Essen heeft "de macht". Zeker in spoorwegtermen bekeken bestaat daar geen twijfel meer over : heeft Kalmthout nu niet immers drie stopplaatsen langs "den ijzeren weg" en Essen maar twee?
De Kijk-uit ! De man van "Jantje met de fiets en de ploem, ploem, ploem" en van de "Slaap als een reus,slaap als een roos, slaap als een reus van een roos, reuzeke rozeke zoetekoeksdozeke ", die grote Vlaamse dichter na Guido Gezelle, Paul Van Ostaayen, kan er op de Kalmthoutse heide komen vrijen met zijn geliefde prinses van Djidji, juffrouw Vander Veken, ooit de tante van wijlen de echtgenote van onze gepensioneerde schoenmaker en gewaardeerde en druk gesolliciteerde gemeenschapsfilosoof uit de Kijk-uitstraat, Vic Van Alphen .
En tenslotte, om deze bijdragen over "den Ijzerenweg " te besluiten, doen er zich van bij de aanvang op het grondgebied van Kalmthout van het zuiden naar het noorden volgende overwegen voor :
1/ Overweg "De Minnedreef" (thans Withoefstraat-Beekstraat-Minnedreef). Deze overweg is een onbewaakte overweg en verzekert een rechtstreekse verbinding tussen de Oude-Withoef en de latere Geusenback. Een schuifboom voorzien van een hangslot sluit de weg af voor voertuigen. Men moet voor het openen van de schuifboom de sleutel op de Oude-Withoef afhalen en die bij het sluiten na de overtocht terugbrengen. Hij bestaat niet meer.
2/ De bewaakte overweg van het station van Heide. Hij is in 1955 verbreed en recht over het spoor getrokken.
3/ De onbewaakte overweg van de Barreelstraat. Deze staat bekend als de "valschuif". Hij is bediend vanuit het roethuisje van de bewaakte overweg aan de Kijk-Uitstraat door "een getrokken bareel met belgerinkel". In 1904 overlijden er drie oude lieden. Daar zij het belgerinkel niet gehoord hebben zitten zij met hun karren "als ratten in de val". De Kijk-Uit kan immers niet meer verwittigd worden als er iets misloopt. Pas in 1952 vervangt men de getrokken bareel door licht en belgerinkel door de trein zelf bewerkstelligt.
4/ De bewaakte overweg van de Kijk-uit heeft steeds over een schuifbareel beschikt.
5/ Ook de onbewaakte overweg van de Vogelenzang heeft een paar dodelijke ongevallen gekend. Slechts in 1957 is hij van automatische licht- en geluidssignalen voorzien.
6/ De overgang van Kalmthout station kent van bij de aanvang een normale schuifbareel.
7/ Tussen de erven Brughmans, verdeeld links en rechts van het spoor, is een onbewaakte overweg uitsluitend voor privégebruik voorzien. Hij is in 1920 afgeschaft.
8/ Een onbewaakte overweg aan de Ijzerenwegstraat-R.Willemestraat sluit men in 1901 om over te schakelen naar een overweg aan de Frans Raatstraat. Ook deze overweg is onbewaakt, maar krijgt in 1957 als het ware in compensatie de eerste electrisch automatische halve slagbomen in België.
9/ Een overweg aan de Boterbergen verdwijnt in 1958 voor de viaduct over het spoor, samen met het Neerhof in de onmiddellijke buurt.
10/ Nog twee andere overwegen ten bate van de locale grootgrondbezitters van De Greef en het kasteel van Donnet moeten verdwijnen. De ijzeren ingangspoort van de overgang Donnet naar het kasteel is nog steeds aanwezig.
11/ Aan de grens met Wildert langsheen de oude turfvaart is er dan, heel eventjes maar, nog de overweg van de Gageltjes.
- poëzie + -
Een Lied (Paul Van Ostaayen)
Een vrouw die, een heide-heuvel afdalend, kleine paarse heidebloemen strooit over het hoofd van de welbeminde en lacht, zo zijt gij tot mij gekomen, zonnelik reël, sterker, ziel van buiten, geworden tot mijn ziel; kracht, die weer buitenwaarts gaat.
- actua + -
- Davidsfonds en VTB/VAB organiseren op donderdag 16.11 e.k. om 20 u. in Trefpunt Heide een reisreportage : BOLIVIE EN PERU waarin GUIDO VERVOORT het heeft over de Andes en het Amazonewoud. De opbrengst van de avond gaat naar de ontwikkelingsprojecten van de Brug. Info : 03.666.96.36.
- Het Bijenteeltmuseum van Kalmthout (Putse stwg, 131) organiseert op vrijdag 17.11.e.k. om 18u.30 : Koken met Honing, een demonstratie met fijnproeverij. Info 03/666.61.01.
- Kiekenhoeve Essen : Week van de Smaak. In het Karrenmuseum Essen Moerkantse Baan, 48 organiseert de locale Heemkundige Kring uit onze historische zustergemeente Essen een Week van de Smaak met een speciale tentoonstelling met mogelijke rondleiding van 17 tot 24 november e.k. en een aansluitende proeverij op 25 november e.k.. Info : karrenmuseum@skynet.be.
-Sint Vincentius Rusthuis : Op zondag 19 november eerstkomende organiseert ons rusthuis zijn "Familiedag", met o.m. om 10 uur een Plechtige Eucharistieviering voor iedereen, opgeluisterd door onze Nieuwmoerse Rietsanck.
- Awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Onze Kalmthoutse Benjamin : Heide (1)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het blog telkens op de rode pijl links klikken.
Verschijnt in de Karolingische tijd (9-de eeuw) het oude dorp van "Calmetholt" op de kaart als uithof van het Germaanse hoofddorp Nispen, vindt dit dorp in de twaalfde eeuw uitbreiding met het "Tongerlose" Centrum , gaan de oud-Germaanse kernen 't Handelaar, 't Hillo en Onderzeel zich in de 13-de eeuw aaneenklitten tot ons Achterboek, verschijnt in de 15-de eeuw uit het venige landschap rondom de Maatjes ons turfstekersdorp Nieuwmoer , komt daar in de 17-de eeuw in het noorden nog die andere Kalmthoutse hoek bij, dan moeten we wachten tot in de 19-de eeuw voor onze Kalmthoutse benjamin Heide het levenslicht ziet.
Zoals we reeds hebben gezien in een vorig broodje begint voor Heide eigenlijk alles met de inplanting van de Oude Withoef, die laatste abdijhoeve van de paters van Tongerlo in Kalmthout, op onze grote Suyderheide door de provisor van de abdij van Tongerlo,Godfried Hermans. En daar waar de 19-de en de 20-ste eeuw dan langzaam in elkaar overgaan emaneert de Kalmthoutse benjamin Heide voorgoed uit deze Kalmthoutse Suyderheide.Met de komst van de trein zal de stedelijke infiltratie voortschreidend vorm geven aan dit Kalmthoutse "belle-époque"-dorp. En...vandaag is Heide uitgegroeid tot onze grootste Kalmthoutse residentiewijk.
Nog voor Heide over een eigen station beschikt wordt er naast het toen nog enkelvoudige spoor vanuit Kapellenbos een aftakkingsspoor aangelegd naar de kleiputten van Kapellenbos en Heide. Rond 1860 immers ontstaan er in de regio, waar de kleierige ondergrond van onze Noorderkempen als het ware dagzoomt, rondom de ontgonnen kleiputten, steenbakkerijën. De via het spoor naar Antwerpen afgevoerde bakstenen zijn oorspronkelijk in de eerste plaats bestemd voor het leger. Zij dienen om de vestigingsmuur van generaal Brialmont rond Antwerpen op te trekken.
Op het grondgebied van Heide zijn twee grote steenovens van de firma Pauwels die voor het leger werken : één aan de Prinses Elisabethlaan op de grens met Kapellen, tussen het spoor en de Kapellensteenweg, rechtover de Merellaan en één ten oosten van de Kapellensteenweg in het verlengde van de huidige Lorkenlaan , waar een aftakkingsspoor over de Kapellensteenweg aanwezig is.
De kleiputten strekken zich zowel ten westen als ten oosten van de Kapellensteenweg uit naast de steenovens . Vandaag is er nog één uitdrukkelijke getuige van deze kleiputten aanwezig, nml. op de hoek van de Missiehuislei en de Kapellensteenweg schuin tegenover de Withoef. Alle andere kleiputten zijn met de tijd gedempt, o.m. met de grond die langs het spoor is aangevoerd. Een groot gedeelte van deze grond komt uit het anti-tankkanaal.
Naast de oorspronkelijke steenovens van Pauwels is er bij de aanvang van de 20-ste eeuw ook nog de steenoven geweest van Van Damme in de Rode weg aan de rand van 't Klein Schietveld (vroeger het steengeleg "ter streke Holle Kelder") en de steenoven van Lucien Bareel achter het Missiehuis van Heide. Zowel Van Damme als Bareel behoren via hun huwelijk tot de in Heide beroemde Paridantdynastie. Op een bepaald ogenblik strekt de eigendom van deze kapitaalkrachtige familie zich uit van aan de grens van Kapellenbos tot aan de Leopoldstraat. Het huidige Dennendaal , één van de mooiste woonbossen van Kalmthout, is er trouwens na de tweede wereldoorlog uit te voorschijn getreden. De benaming " Rode Weg " komt van de kleur van de weg die aangelegd is geweest met het rode steengruis van de steenovens. Ook de Missiehuislei is vroeger een "Rode Dreef "geweest.
Oorspronkelijk gaat men de kleiputten van Heide niet dempen. Men gaat er bomen en struiken rond planten. Men noemt ze dan " de heideputten". Deze heideputten zijn op het einde van de 19-de eeuw, zoals we nog zullen zien, een trekpleister voor de Antwerpse bourgeoisie. Deze gaat in de heideputten zwemmen. Dit is trouwens niet zonder gevaar daar de randen van deze putten loodrecht en diep zijn afgestoken. Sommigen zullen er bij het zwemmen dan ook hun leven bij inschieten.
Om het deze bourgeoisie gezellig te maken ontwikkelt men rond "de heideputten" als het ware groene oasen. Vanuit deze aanplantingen in de omgeving van de heideputten zullen dan later de randbossen op de Withoefse hei en finaal ook op de Kalmthoutse heide te voorschijn treden. Zo worden de zaadjes van de grove den, die vast hangen aan vleugeltjes, door de zuid-westen wind naar de heide meegenomen, zo verspreiden de zangvogeltjes, zoals tsjiftjaffen en fitissen de zaadjes van de ruwe en zachte berken over de heidevlakte en zo zijn het de gaaien en de eekhoorntjes die de eikeltjes van de zomereik in de heidegrond verstoppen als voedsel voor de winter, wat ze daarna dan vergeten , zodat ook de robuste zomereik voet aan wal krijgt op de heide, waar hij trouwens ooit, zo'n 10.000 jaar geleden in het toenmalige kempens atlantisch loofbos, samen met de berk, de wilg en de els is thuis geweest. (vervolgt)
- poëzie + -
(uit) Kalmthout door de eeuwen heen (Jos Vorsselmans - 1944)
Stellig heeft Kalmthout een groot deel van zijn bloei en uitbreiding te danken aan de alom geprezen schat van natuurschoon die het bergt in zijn schoot.
Het mag gezegd dat Heide zelfs zijn ontstaan daaraan te danken heeft. Zagen wij niet, de laatste jaren voor de oorlog, een bloeiende hotelnijverheid ontstaan ?
Hebben wij niet allen na 1918, zich het worden zien voltrekken : daar waar te voren een paar nederige huisjes prijkten tussen groene dennen verhieven zich toen prachtige woonhuizen en moderne winkels. De omgeving werd er bezaaid met rijke en prachtige villa's en heerlijke lusttuinen.
Des Zondags, bij mooi weer, moest de beweging rond Heidestatie in niets onderdoen voor deze op de drukke lanen onzer grootsteden.
Wonderbaar vlug heeft Heide zich ontwikkeld.
- actua + -
- Vrijdag 24 november e.k. (19 u. tot 21u.30 ) en zondag 26 november e.k (12 u. tot 19 u.) : SOLIDARITEITSMAALTIJD kaas en wijn. , parochiezaal Heide. Organisatie De Brug Ontwikkelingshulp.Info en inschrijving 03.666.55.80. - Zaterdag 25 november e.k. : IMMANUEL LEVINAS, colloquium van het Gemenebest in het Strijboshof van 10 u. tot 17 u..Info fons.buyens@skynet.be. - Zondag 26 november e.k. : eindeseizoenshappening arboretum Kalmthout van 10 u. tot 17 u. Vrije toegang. Om 14 uur geleide winterwandeling. In de zaal achter de cafetaria een tentoonstelling van schilderijen van Dirk Caluwaerts. Info : www.arboretumkalmthout.be - Kiekenhoeve Essen : week van de smaak. In het Karrenmuseum van Essen, Moerkantse baan, 48 organiseert het Karrenmuseum van Essen van 17 tot 24 november e.k. een week van de smaak met een tijdelijke tentoonstelling met mogelijke rondleiding en op 25 november een proeverij. (prijs 4 E). Info : karrenmuseum@skynet.be.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Onze Kalmthoutse benjamin : Heide (2) "en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het blog telkens op de linker rode pijl klikken.
In 1888 laat Baron Terwagne, ongeveer vanaf het huidige station van Heide, een aftakkingsspoor aanleggen alover de Guido Gezellelaan, doorheen de Withoefse heide en zo langsheen de " Duitse weg" naar de centrale hoogduinen van de Kalmthoutse heide. Het is de bedoeling van de baron op de Kalmthoutse heide aan zandwinning te doen. Dit gebeurt trouwens niet voor de eerste keer op de Kalmthoutse heide. Reeds in 1860 immers voert men zand af van de Boterbergen in het noord-oosten van de heide om er in Antwerpen de Spaanse vesten mee te dempen.
Ditmaal gaat het om zand van de Vossenbergen dat bestemd is om o.m. de spoorwegbermen tussen Antwerpen Centraal en Antwerpen Dam mee aan te leggen. Trouwens het meeste zand dat tijdens de omvangrijke werken van de laatste jaren in de omgeving van het centraal station is bovengehaald, daar kun je van op aan, is Kalmthouts zand.
Het afgevoerde zand is mede afkomstig van de 45 meter hoge centrale Vossenberg, eens de hoogste duin van de Kalmthoutse heide en van gans het duinenlandschap ten oosten van de oude Scheldevallei tussen Brasschaat en Halsteren ( Noord-Brabant). Van op zijn kruin kan men bij helder weer heel ver in het zuid-westen de toren van de Onze Lieve Vrouwe - kathedraal van Antwerpen zien (Oh Lieve Vrouwe Toren, hoog boven het Vlaamse land zingt La Esterella). Zo verdwijnt de hoogste duin van de Kalmthoutse heide. Vandaag moet men vanuit de Kalmthoutse heide de grens oversteken om aan de andere kant, op het domein van de familie Cogels, de huidige hoogste duin van dit landschap te ontdekken met een hoogte van ongeveer 42 meter.
Tussen 1888 en 1898 haalt baron Terwagne langs het aftakkingsspoor zo een massa zand weg uit de heide aan 0,04 frank per kubieke meter.
Het oorspronkelijke aftakkingsspoor eindigt op de heide eerst aan het "Muggepiske", een gekend hangvennetje op de Kalmthoutse heide in de buurt van de Keetheuvel. Naarmate de Vossenbergen worden afgegraven wordt het aftakkingsspoor mede verlegd tot aan de steile rand van de Cambuusduinen. Langs dwarse zijspoortjes worden de zandwagentjes immers maar steeds verder de afgegraven Vossenbergen ingeduwd.Vandaag kan men zich aan de hand van de hoek van de samenkomende rode en blauwe wandelpaden tussen de Vossenbergenrestanten en de Wilgenduinen nog een goed idee vormen van deze spoorwegverlegging. Midden in de driehoek tegen de Cambuusduinen aan bevindt zich dan de depressie van de Vossenbergen met het Langven dat na de afgravingen is ontstaan.
Ook in de Guido Gezellelaan heeft het zandaftakkingsspoor nog duidelijk een spoor achter gelaten. Aan de merkelijke verbreding van de weg binnen de woonwijk aldaar erkent men nog duidelijk de vroegere aflaadplaats, waar het zand van de wagentjes van het aftakkingsspoor op de treinwagons van het hoofdspoor is over geladen.
Zo'n 200 arbeiders nemen aan de zandafvoeringen deel. Zij hebben ter plaatse de beschikking over een houten keet waar zij tijdens de werkweek heel voordelig kost en inwoon kunnen krijgen. In het week-end keren ze dan terug naar vrouw en kind. Men noemt deze keet de Cambuus, in de volksmond ook "de barak van moeder Key". De Cambuus is een verbastering door de franstalige ploegbazen van het Nederlandse kombuis, de keuken op het schip. Ik kan mij voorstellen dat de houten keet op een zwalpend schip kan gelijken als in december-januari de noorderwind over de heidevlakte raast. "De barak van Moeder Key" daarentegen refereert naar de naam van de waardin die er lang de dienst heeft uitgemaakt. Moeder Key is in Kalmthout uitgegroeid tot een legendarische figuur.
Wanneer dan de zandafvoerders hun taak volbracht is en ze de Cambuus verlaten, blijft de keet verder bestaan als herberg en logementshuis in het hartje van de heide. Gekende kunstenaars zoals Ceulemans en Van Tongerlo, rabate natuurliefhebbers, waaronder de gerenomeerde De Launnoit van Natuur- en Stedenschoon, maar ook schaapherders, boeren, stropers en zelfs schoolkinderen komen er regelmatig op bezoek. Achter de keet staat een grote vlaggemast met in de top de Belgische driekleur : een baken voor verdwaalde reizigers op de Kalmthoutse heide. En dat sommigen onder ons af en toe graag op de heide verdwalen... .
In 1920 zal de Cambuus, na het zich terug trekken van moeder Key bij haar dochter op de Heuvel, worden afgebroken.Waar de keet heeft gestaan staan nu nog altijd een paar kastanjebomen, die destijds door de bewoners in grotere getale zijn aangeplant. Ook de randen van de vestigingsgracht rond de Cambuus zijn nog steeds duidelijk zichtbaar. Achterachterkleinkinderen van moeder Key hebben in de loop der jaren getracht de verdwenen bomen te vervangen, de ene keer door zomereiken, de andere keer door een paar jonge kastanjeboompjes, die door draadomringing nog steeds beschermd worden tegen dartele konijntjes. En ook nu nog klopt op de borst van elke Kalmthoutenaar af en toe ... de as van Moeder Key !
(vervolgt)
- poëzie + -
Over de Vossenberg (Meester Verhoeven - Kalmthouts Onderwijzer +/- 1880) Van zijn top had men de heerlijkste vergezichten. In zuidwaartse richting viel het oog op de Scheldestad met haren majestueuze OLV-toren en torens en gebouwen in blauwe nevel gehuld; noordwaarts op het voormalig Wilhelmietenklooster te Huybergen en op aanmerkelijke afstand verder, op den uit den blauwen nevel oprijzende toren der voormalige Sinte-Gertrudakerk te Bergen-op-Zoom; westwaarts op de torens en dorpen Putte, Ossendrecht en Woensdrecht en op den Scheldestroom, zich vertoonende als een breed zilveren lint aan den verre horizon en zuid-oostwaarts had men het schoonste panorama van Kalmthout wat men zich denken kan : zijn eeuwenoude OLV-toren, twee molens met hunne stilstaande of draaiende wieken, en de blauwe, rode en grauwe daken der huizen. - actua + -
- NEC-De Vroente, Putse steenweg, 129 (bij ons in Kalmthout)- een nieuwe tijdelijke natuurtentoonstelling van 18.11.2006 tot 11.2.2007 : " WEET JE WAT IK ZIE ALS IK GEDRONKEN HEB?" Ieder jaar weer als het hoogzomerde kwam de grote Vlaamse dichter Antoon Van Wilderode naar de Kalmthoutse heide en wat blijkt uit zijn gedichten : dat hij er een echt paradijs ontdekte van INSECTEN. "Beestjes!", inderdaad daar gaat deze leerzame tentoonstelling over. Info : www.devroente.be.
- Onze Kalmthoutse Welzijns- en seniorenraden nodigen uit, onder auspiciën van het gemeentebestuur, op maandag 4 december 2006 om 14 uur in de zaal Strijboshof te Kalmthout voor het educatief theaterstuk " Trap Niet In De Val " . Speciaal voor 55- plussers maar ook voor anderen. Toegang gratis.
- VIVA-SVV - Op 10 december e.k. in het Karel Vroom centrum, Kapellensteenweg, 234, Kalmthout van 14 tot 19 uur : KERSTMARKT.
- oxfam wereldwinkel - GESCHENKENBEURS op zaterdag 9 en zondag 10 december van 10 tot 18 uur in het centrum De Beek.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Onze Kalmthoutse Benjamin : Heide (3)" en vergeet het niet door onderaan het weblog telkens op de rode pijl te klikken kunt U de reeds veschenen broodjes in chronologische volgorde weer oproepen.
De Vroente van weleer, die "gemeine" heidegronden van de Germanen, die ongerepte "Suyderheide" van de Paters van Tongerlo met die laatste abdijhoeve "De Oude Withoef" en zijn zeven herders groeit finaal rond de Geusenback uit tot "het kleine Zwitserland - Heide" met zijn gerenomeerd natuurschoon, zijn gezonde lucht en zijn Kempense gastvrijheid. In Antwerpen raadt de huisdokter de metropolitaan aan tijdens het week-end met de trein nieuwe krachten te gaan op doen in dat "Kleine Zwitserland".
Het zal dan ook niet zo lang meer duren of weldra schrijft Alice Nahon in het Melkhuisje van joernalist Pijnenborghs, aan een groeiende Geusenback, haar dopheidegedichtje. In afwachting is de oude Minnedreef de lievelingsweg van de Antwerpse bourgeoisie tijdens hun zondagswandeling doorheen dit " Kleine Zwitserland ". Van de treinstopplaats Heide loopt de zondagse wandeling langs de Heidestatiestraat naar het aloude Kapelleke van Heide, vervolgens langs "den Blokskensweg" naar de oude Withoef, om daarna langsheen de Minnedreef (nu Withoefstraat-Beekstraat-Minnedreef) en de Max Temmermanlaan finaal terug naar de treinhalte van Heide te wandelen.
De wandeling wordt dan aan de Oude Withoef onderbroken voor een frisse duik in de heideputten aldaar, gevolgd door een verkwikkend maal in de taverne van de Withoef. En meer en meer gaat onze heidegemeente in herwonnen groen vanuit deze heideputten herademen. Oorspronkelijk trouwens zijn de oude Withoef en de oude Cambuus, diep op de heide, de enige mogelijkheden om te Heide te logeren.
Maar het wordt stilaan duidelijk. Het "Kleine Zwitserland - Heide" op een "treinworp" van de metropool snakt naar week-end - hotelletjes voor zijn gasten.
In 1902 wordt dan in de Heidestatiestraat het oudste hotel van Heide opgericht : " De Kroon ". Vandaag is de ruimte van De Kroon ingenomen door een bank. Nog in hetzelfde jaar richt men eveneens in de Heidestatiestraat, rechtover " De Kroon ", tegen de spoorweg aan, het " Hotel de la Station " op. Dit Hotel zal gedurende een bepaalde tijd de Joodse Hoge Talmudschool herbergen. Achter het hotel De Kroon ligt dan nog het hotel " Meyer " . Ook hier heeft de Talmud Hoge school tijdelijk een onderkomen gevonden. Op het Heidestatieplein, ons Kalmthoutse "Place de tertre", waar we in de jaren 80/90 onder de bezielende leiding van Robert Thange en vooral Greet Kerstens, voorzitter en secretaris van ons Davidsfonds, zoveel schilderspleinen hebben georganiseerd, verschijnt in 1906 het imposante hotel "Au bien venu", dat vandaag het café-restaurant Cambuus is. Naast dit hotel "Au bien venu" richt men het " hotel des Flandres op ", waar zich nu de lokalen van Kemp-Immo bevinden. En achter dit hotel is in de Canadezenlaan het " Nieuw Hotel " opgericht, dat zeer recent is afgebroken. Helemaal aan de andere kant van de Heidestatiestraat ontstaat het hotel "De Valk". Met de komst van het thans verdwenen " Hof van Heide " op de hoek van de Heibloemlaan en de Nieuwstraat (thans staat daar de villa Norvégienne) en het hotel " De Zwaan " op de hoek van de Leopoldlaan en de Heidestatiestraat waar nu de Ing-bank is, komen er ook twee joodse hotels in Heide met het voor onze Joodse medeburgers belangrijke " kosjer eten ". Men moet nu eenmaal "het geitje van het bokje scheiden".En het is niet makkelijk als men dat "kosjer eten" iedere week weer in grote valiezen vanuit Antwerpen op de trein moet meesleuren.
Vandaag is er van al deze hotelletjes in Heide-Kalmthout geen enkel meer die nog functionneert.
(vervolgt)
- Poëzie + -
ERICA TETRALIX (Dopheide) ( Alice Nahon )
Ginds ... in de heide,... langs povere paân Daar lachen me blozende lievekens aan. Ik weet er hun naamkes, en 'k noeme ze blij : "De perelkens van de hei".
't Zijn pereltrosjes van rozig satijn; 't Zijn Japanse vaasjes van broos porselein; Licht trillend bij zoentjes van vlinder of bij, De perelkens van de hei.
Bijwijlen dan knikken bij 't windeken kleen, Die schuchtere kopjes van "ja" en van " neen " Dan frazelen ze stemmig, als klokjes der mei, De perelkens van de hei.
O wondere juweeltjes, o troosterkens mijn, Geen bloemeke bloeit er met kunstiger lijn! En zijt gij zo simpel,... toch blijft ge voor mij De perelkens van de hei.
Al zoeken of lieven de mensen U niet, Al draag ik in 't harte gezwegen verdriet, Nooit ging ik U zonder een lachsken voorbij, O perelkens van de hei.
- Actua + -
- Tot 11 februari 2007 in het NEC-DE VROENTE, Putse steenweg, 129 Kalmthout : tentoonstelling " Weet je wat ik zie als ik gedronken heb ?", over het leven der insecten. Info www.devroente.be.
- Op 10 december in het Karel Vroomcentrum, Kapellensteenweg, 234 van 14 tot 22 uur : Kerstmarkt en tentoonstelling, een organisatie van VIVA-SVV. Info : 0497299251.
-Oxfam Wereldwinkel : zaterdag 9 en zondag 10 december van 10 tot 18 uur in het Centrum De Beek : Geschenkenbeurs én Wereldsolidariteit !
- Awdoe + -
- tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Onze Kalmthoutse benjamin : Heide (4) " en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen, onderaan het weblog telkens op de rode linkse peil klikken.
- BIJZONDERE AANDACHT : Binnen een paar weken ontvangen de Kalmthoutse broodjes, niet zonder enige trots, hun TIENDUIZENDSTE BEZOEKER. "De week na de tienduizendste" wordt de historische chronologische aflevering over onze mooie heidegemeente Kalmthout even onderbroken voor een FEESTELIJK INTERMEZZO !!!!!
Langzaam maar zeker wordt Heide een slaapkamer in het groen, eerst van een welgestelde burgerij, maar finaal ook van Jan Modaal. In oorsprong gaat het daarbij om buitenverblijven, maar weldra ook om vaste residenties. Maar met deze invasie van de stedeling wordt in zekere zin ook "de kip met het gouden ei" geslacht. De residentiewoede wringt tot op zekere hoogte de aantrekkingskracht op de toeristen van het "Kleine Zwitserland" de nek om. In de tweede helft van de twintigste eeuw zijn dan ook alle hotelletjes uit Heide verdwenen.
In Heide-Kalmthout is de nationale geschiedenis van de architectuur van de "belle-époque" tot heden als een open boek aanwezig. Het is niet de bedoeling deze geschiedenis hier in het lang en het breed uit de doeken te doen.Toch willen wij in een notendop een paar merkwaardige architecturale realisaties doorheen de tijd in het residentiële Heide-Kalmthout onder de aandacht brengen.
In 1902 zet Charles Bareel-Paridant van de Paridantdynastie in Dennendaal, bij wijze van investering ,zijn imposant huis van plaisantiën neer dat in die tijd luistert naar de naam "Hof ter Heide". In 1905 neemt Lucien Bareel, de toenmalige burgemeester van Kalmthout van de woning bezit. Dit huis van plaisantiën is opgetrokken in een ecclectische stijl. Onder deze stijl verstaat men een mengeling van verschillende neo-stijlen. Het is de gegeerde stijl van de " happy few " tijdens de belle-époque. Vandaag nog is het gebouw, prachtig gerestaureerd, in Dennendaal aanwezig, zij het onder de naam van Berkenhof en wel in de Van Dammedreef. De ecclectische stijl is na al die jaren nog duidelijk zichtbaar aanwezig. Zo ontwaart men in de geblokte zijtorens rondbogige neo-romaanse ramen. Hoge schouwen en een trapgeveldakkapel verwijzen dan weer naar de neo-gotiek. En het neo-classicisme is rijkelijk zichtbaar in de monumentale toegangstrap, de balkons en erkers, de zuilen, de getoogde vensters en de horizontale zandspeklagen. In 1952 zijn het de paters van Steyl die de herenwoning opkopen. In 1954 vindt de toen nieuwe school Zonnekind er onderdak ( de school is er nog steeds achter het landhuis aanwezig). Vandaag is het huis van plaisantiën binnenin omgevormd tot zes appartementen. Maar, zeker naar buiten toe, is de fin-de-siècle nog altijd enig "heerlijk" aanwezig.
Een ander monument uit de fin-de-siècle-architectuur vinden we aan de Putse steenweg op de hoek met de Geusenbacklaan : het Keienhof. Het betreft in hoofdaak eveneens een gebouw in ecclectische stijl, maar dan verrijkt met art-nouveau-elementen.
Het Keienhof is in 1914 gebouwd door de joodse diamantair Mozes Tolkowski. In 1929 nemen de zusters Benedictinessen er hun intrek en in 1943 wordt het Keienhof een openluchtschool van het stedelijk onderwijs in Antwerpen. Het is trouwens niet het enige huis van plaisantiën dat in Kalmthout omgebouwd wordt tot een sociaal gemeenschapshuis. Maar dat is een ander hoofdstuk.Vandaag is in het goed gerestaureerde Keienhof een restaurant gevestigd. De massieve bouw geeft vooral een neo-romaanse indruk, maar de gelede hoefijzervensters en de aanwezige veranda- en balkonuitbouw lijken dan weer te refereren naar de "modern art" die onze Antwerpse Kalmthoutenaar Henry Van De Velde vanuit Engeland naar het Europese vasteland heeft geïmporteerd.
Tenslotte brengt de fin-de-siècle-architectuur ons bij de wereldberoemde vijf villakes in de Nieuwstraat, de destijds "nieuwe" straat doorheen de Suyderheide.
De vijf villa's die vandaag nog in al hun glorie in de Nieuwstraat ogen, al is het misschien onvergeeflijk te noemen dat men voor één van hen een "moderne" muur heeft voorgebouwd, zijn de typevoorbeelden van de destijds uit Engeland geïmporteerde new-art, voornamelijk gekenmerkt door hun cottagestijl. Prinselijk staan ze naast elkaar in nederdalende nummering van links naar rechts : villa Windoord (nr. 30), villa Jeanne d'arc (nr. 28 en gedeeltelijk verwond), villa Bos en Hei (nr. 26), villa Les lilas (nr. 24 en subliem) en villa Heidevreugd (nr. 22). Zij zijn rond de jaren 1900 opgetrokken als huizen van plaisantiën door vijf rijke joodse diamantairs uit Nederland die hun werkplaats naar Antwerpen zien verhuizen.
De baksteenarchitectuur met speklagen, een speels ogend dakspel, de uitbouw van houten erkers en balkonnekes en last but not least de hoefijzervormige ramen hebben de vijf villa's als voorbeelden van cottagestijl een Europese bekendheid gegeven. "Men" zegt ook dat zij symbool staan voor de ontwikkeling van Heide.
Plezierig is het op oude foto's vast te stellen dat de "vijf" bij de aanvang van de 20-ste eeuw als het ware onttrokken worden aan de toen nog woeste Kalmthoutse Suyderheide : in de omgeving niets anders dan zand en " pijpegestrooi " en nauwelijks een boompje te bespeuren. Men moet er vandaag maar eens gaan kijken.
(vervolgt)
- poëzie + -
Het luchtkasteel (Paul Snoek)
Ik wil voor ik verander in een kei, een mier of een papaverbloem, de schepper worden van een luchtkasteel.
Ik zal de daken knippen uit inpakpapier, de kamers vouwen uit vochtige kranten en op de muren van muziekpapier zal ik lachgezichten voor de ramen schilderen met metaalinkt. In mijn slot zullen wonen duiven van oud zilver.
Ik zal voor ik verander in een steen, een dier of in een slingerplant, de schepper worden van een luchtkasteel, want ik beschik over de zachte handen van een uitvinder.
- actua + -
- Tot 11 februari e.k. in het NEC-DE VROENTE : "Weet je wat ik zie als ik gedronken heb ?", een leerrijke tentoonstelling over INSECTEN. Een "must" voor scholieren. Info : www.devroente.be. - Op 23 december e.k. in het Karrenmuseum van onze historische zustergemeente Essen : een levende kerststal in een woonwagen, met daarrond een heel kerstgebeuren. Info : 03/667.73.90. - Natuurpunt "De Noorderkempen" organiseert op vrijdag 15 december e.k. om 20 uur in het NEC-De Vroente,Putse steenweg 129,Kalmthout een voordracht "De Biodiversiteit van de zee". Spreker is prof.dr. Carlo Heip. Info 03/667.57.97.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje. ******************************************************************** Wegens het bereiken van de tienduizendste bezoeker wordt in de 47-ste aflevering de historische reeks over onze mooie heidegemeente even onderbroken voor een "feestelijk intermezzo". In de 48-ste aflevering gaan we dan gewoon verder met "Onze Kalmthoutse benjamin Heide (5)". ********************************************************************
****************************************************************************** Ter gelegenheid van de aanmelding van de tienduizendste bezoeker bij onze Kalmthoutse Broodjes onderbreken wij voor heel even de chronologische bijdragen over de geschiedenis van onze mooie heidegemeente Kalmthout. Volgende week zetten wij deze geschiedenis gewoon verder met "Onze Kalmthoutse benjamin : Heide (5 )".
@@@@@@@ SPECIALE EDITIE VOOR DE 10.000-STE BEZOEKER @@@@@@@ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
Eigen is het aan een "speciale" editie FEESTELIJK te zijn ! Feesten is in essentie zich "ontspannen en genieten". Ditmaal wordt het dan ook geen descriptieve en ontledende uiteenzetting over één of ander geschiedkundig, aardrijkskundig of cultureel Kalmthouts gegeven. Eerder is er een poging ondernomen om "dat Kalmthout van ons" te vatten in een "ruimtescheppende synthese", in een "ongedwongen notendop", in een "spelende verdichtung". En hoe zou dat nu beter kunnen dan onder de vorm van een gedicht ? We kozen voor U dat enige, wondermooie gedicht, met als titel - hoe kan dat anders - : " KALMTHOUT". Het is geschreven door die grote Vlaamse priester - dichter uit Moerbeke-Waas : Antoon Van Wilderode. Behoort hij niet met zijn illustere voorganger, Guido Gezelle, tot één van onze grootste poëten ? Met een ogenschijnlijk eenvoudig woordenspel slaagt hij erin ons telkens weer diep te ontroeren en spiritueel te behagen! Fascinerend voor ons Kalmthoutenaren is daarbij inderdaad dat de Waaslander het gedicht uitdrukkelijk de naam Kalmthout heeft meegegeven. Alhoewel zo merkwaardig is dat dan ook weer niet . Binnen onze Vlaamse Cultuurgemeenschap zijn Waasland en Kempen voor elkaar geen onbekenden. Zweren ze niet bij diezelfde metropool, waarvan ze van oudsher twee natuurlijke "achterlanden" zijn ? En bewijst de Waaslander niet de Kempenaar ten volle aan te voelen als hij in zijn gedicht de heide centraal stelt, die unieke heide uit de jeugd van menigéén onder ons. Luister maar.
§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§ KALMTHOUT. ( ANTOON VAN WILDERODE ) §§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§
ZO HEES IS DE HEIDE EN DROOG ALS EEN MOND VOOR SLIJPENDE KREKELS GESCHAPEN, IN EEUWEN OUD ZAND LIGGEN BOVENGRONDS SKELETJES EN SCHELPEN TE RAPEN.
IK ROEP EN MIJN STEM ZONDER GALM KEERT TERUG, BLIJFT IN ZWERFKRUID EN ERICA HANGEN, IK LOOP EN HET STOF GAAT MAAR EVEN OP VLUCHT NAAR EEN STRUIKGEWAS ZONDER GEZANGEN.
ALLEEN ALS IK NEERBUIG EN KIJK VOOR MIJN VOET ONTDEK IK EEN BETERE WERELD EEN BLOEMHART PULSEREND VAN ROZEROOD BLOED, EEN KEITJE VOLMAAKT ALS EEN PEREL.
DE VEER DIE EEN VROLIJKE VOGEL VERLOOR ALS HIJ LANGS VLOOG, EEN LICHTBLAUWE FLINTER, DE MIEREN GERIJD IN ELKANDERS SPOOR, HET VOLMAAKT SILHOUET VAN EEN VLINDER.
DE LEESBARE TEKENS VAN VLUCHT EN VERBLIJF DE LEGERS,DE LIGPLEK,DE SLIETEN, VOOR VINNIGE SLAAP EN VOOR HAVE EN LIJF DIE ONVINDBARE DIEREN HIER LIETEN.
----------------------------------------------------------------------------------------- * Opgedragen aan al diegenen die Kalmthout een warm hart toedragen en in het bijzonder aan die onbekende 10.000-ste bezoeker van "Kalmthoutse broodjes "* ----------------------------------------------------------------------------------------- - poëzie + ( voor die enig stemmige periode rond Kerstmis) -
De Herderkens ( Felix Timmermans - 1923).
Zij kosten noch lezen noch schrijven Zij hadden een stoppelbaard. Zij droegen wat schamele lompen En hun handen waren verhaard. Maar God had hen verkoren Dat zij het eerst van al De boodschap zouden horen Dat Jezus was geboren Geboren in een stal.
Zij aten hun brood zonder boter Zij warmden zich aan de vacht van hun geliefde schapen En dronken 't water uit de gracht. Maar z'hebben,kent g'iets zoeter Het eerst van alle liën 't Kind Jezus d'albehoeder, Ten borsten zijner moeder Mogen zien.
Zij hadden geen haard, noch een bedstee, En sliepen onder een boom. Ach, 't eenigst wat ze bezaten 't was steeds wat geloof en wat droom, Maar dit heeft god bewogen! Hij ving zijn lijden aan En nauw hun knie gebogen Viel voor hun uit zijn ogen, D'eerste, d'eerste traan.
- actua + -
Rond deze kersttijd in de 6 parochies van onze gemeente de enig mooie Kempense kerststallen, met o.m. in open lucht voor het gemeentehuis de door de Landelijke Gilde van Kalmthout, onder de bezielende leiding van Jos Arnouts en Valeer Van den Eynde, ontworpen unieke "zitkerststal" met het Kempens rietdak en op Nieuwmoer dat pareltje van een "turfkot - stal" vol leven, reeds sinds jaren telkens weer gekoesterd door de mensen van een enthousiaste Leo Antonnissen.
- awdoe + -
een Zalig en deugddoend Kerstfeest en tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Onze Kalmthoutse benjamin Heide (5)" en vergeet het niet : om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde weer op te roepen onderaan het blog telkens op de rode linkse pijl klikken.
Na de eerste wereldoorlog doet in een zich democratiserende maatschappij ook in Heide de vernieuwende architectuur zijn intrede. Naast de bestaande architectuur van neo-stijlen en modern-art toveren progressieve architecten voor de gemiddelde burger tuinhuisjes in het groen uit de grond.
De tuinwijk van Vredesburg, twee aan twee gebouwde woningen met open ruimten, ademen de Engelse tuinwijk uit. Voor de minder begoeden verrijzen in de Thillostraat de vogelhuisjes met idylische namen zoals "De Vink". Het zijn echte sociale woonhuizen avant-la lettre.
Zuiver architectonisch bekeken wordt het interbellum echter de tijd van het "modernisme". Bij ons in Heide-Kalmthout is de grote Eduard Van Steenbergen, die als architect ook ons Volkshuis heeft neergepoot, de grote roerganger van wat men achteraf "het bakstenen modernisme " is gaan noemen.
Tussen haakjes, één van onze jonge getalenteerde architecten, Gert Van Ginneken, heeft zijn diploma behaald aan het Hoger Architectuurinstituut van Antwerpen in 1998 met een eindverhandeling over "Eduard Van Steenbergen. Voor 't Volk, door 't Volk. Zeven verbouwingen in Kalmthout". In een boek "Een eeuw architectuur in Kalmthout" onder auspiciën van ons gemeentebestuur en geconcipieerd in een bijzondere werkgroep in de schoot van de gemeentelijke cultuurraad van Kalmthout vindt U heel wat beschouwingen van Gert Van Ginneken over de grote architect-kunstenaar Eduard Van Steenbergen terug.
In de Canadezenlaan staan vandaag nog , ontsproten aan Van Steenbergens ongelooflijk geniaal architectenbrein ,broederlijk naast elkaar op het nummer 59 de villa Grauls-Karekiet en op de nummers 61/63 de modernistische tweewoonst van Maerten en Bolssens. En alhoewel de beide constructies op het eerste gezicht zo verschillend zijn van elkaar zijn het toch twee juweeltjes van het "bakstenen modernisme" bij ons in Heide-Kalmthout.
Het modernisme grijpt in de vormgeving van het gebouw terug naar geometrische vormen. Zo is de karekiet van Grauls opgebouwd vanuit een geometrisch grondplan dat te herleiden is tot een rechthoek en een halve cirkel en getuigt het van een compacte indeling. Ogenschijnlijk nochtans maakt men kennis met een rustieke en artisanale woonst.De karakiet is in 1992 binnen de overdekte rondgang uitgebreid. En ook al zijn de bijbouwingen te onderscheiden toch zijn ze in identieke materialen als de oorspronkelijke opgetrokken.
De villa's Maerten (1933) en Bolssens (1932) zijn tijdens de twee opeenvolgende jaren tot stand gekomen als een visueel geïntegreerde tweewoonst. Wanneer men er voor staat heeft men het stellige gevoel met één woning te maken te hebben. De tweewoonst is assymetrisch opgebouwd. De villa Bolssens is als een compacte rechthoek uitgebouwd in de diepte. De villa Maerten daarentegen bestaat uit een compacte rechthoek met een halfcirkelvormige uitbouw naar de straat. Strakke horizontale en verticale uitmetingen onderlijnen de eenheid. Plezierig is vast te stellen dat vlaggemasten en schoorstenen ingeschakeld zijn om deze uitmetingen mede vorm te geven. Typisch voor de genialiteit van Eduard Van Steenbergen. De villa Maerten - Bolssens is in 1995 bij koninklijk besluit officieel gerangschikt. De Bolssenswoning is achteraf nog met een veranda uitgebouwd.
Na de tweede wereldoorlog is het modernisme met zijn geometrische vormen in Heide blijven nazinderen, zij het dat het "bakstenen modernisme" overgaat in een meer functioneel gericht modernisme. Een typevoorbeeld hiervan is de villa Meuris op het nummer 35 in de Nieuwstraat van de architect Etienne De Pessemier die in 1967 is opgetrokken. De zuiver geometrische vormen zijn te erkennen in de sober rechtlijnige en duidelijk te onderscheiden woondelen en in de vlakke daken. Naast de geometrische vormgeving, valt nu echter ook het functioneel gebruik van de ruimte op. Zo situeren de leefvertrekken zich allen op hetzelfde niveau van de eerste verdieping. De living zelf is zuid -zuid-oost gericht. De kamer daarentegen richt zich naar het oosten, terwijl het sanitair uitmondt op een blinde gevel in het westen en de keuken centraal is gelegen. Garage en berging situeren zich dan samen op het gelijkvloers. Ook wordt er veel aandacht besteed aan "de villa in het groen" en gebruikt men meer moderne materialen, o.m. met veel glas.
(vervolgt)
- poëzie + -
Dit huis voor mij, is lijk de moederschoot... ( Marnix Gijsen 1899-1984 ).
Dit huis, voor mij, is lijk de moederschoot, veilig en warm. Daarbuiten zijn gevaren. Dan komt het leven, al ons nutteloze gebaren, al ons gemolenwiek. Dan komt de dood.
Maar dit is een gezegend oponthoud, Een rust en pleisterplaats vol zaligheden. De lage zoldering, het eedle hout der balken en zoveel andere heerlijkheden.
Veel wonders is er in dit huis geschied : liefde en haat, vreugde en verdriet. Eenieder is een zuur en moeilijk lot beschoren. Er is een geest die rondwaart hier bij nacht. Ik sprak hem toe en heb hem zacht bezworen : "Ga nu te ruste , uw opdracht is volbracht", in dit oud huis werd dit oud hart herboren.
- actua + -
- Burgemeester Lucas Jacobs en zijn schepenen nodigen U uit op zondag 7 januari 2007 van 14 u. tot 18 u. op Kerkeneind : Kalmthout viert Nieuwjaar. De gemeente tracteert naar goede Kalmthoutse gewoonte iedereen op gratis erwtensoep. Iedereen welkom. Info : info@Kalmthout.be.
- Op zondag 14 januari in de Markgraaf te Kalmthout organiseert de Welzijnsraad van Kalmthout, onder auspiciën van ons gemeentebestuur, haar jaarlijks Nieuwjaarsconcert. En wie zou ook dit jaar dit unieke nieuwjaarsconcert bij ons in Kalmthout met het optreden van gesmaakte opera- en operettezangers willen missen ? Temeer daar ook onze Kalmthoutse muzikale persoonlijkheid , sopraan An De Ridder, weer van de partij zal zijn. Aanvang om 14u.30 stipt. - awdoe + - een zalige Kerst en een voorpoedig en gelukkig nieuwe jaar 2007 voor U en al de uwen en tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Onze Kalmthoutse benjamin : Heide (6) " en vergeet het niet : om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde terug op te roepen, onderaan het blog telkens links op de rode peil klikken.
Na de tweede wereldoorlog pendelt architectonisch Heide bij de hervatting verder op zijn hoge vlucht. De hedendaagse architectuur meldt zich aan. In de Kalmthoutse residentiewijk bij uitstek met zijn vele inwijkelingen vertaalt deze architectuur zich nu in twee merkwaardige bouwkundige stromingen. Enerzijds zijn onze architecten op zoek naar een architectonisch functionele eenvoud die perfect kadert in een dubbele doelstelling : een slaapkamer in het groen en een uitgesproken functioneel comfort. Anderzijds gaan ze ook gewillig door de knieën voor de sirenenzang van de zogenaamde "organische architectuur", waarbij ze graag doorbomen over de woning die zich aanpast aan de omgeving, zodat deze omgeving zich niet dient aan te passen aan de woning.
Als exemplaren voor de eerste categorie blijven we graag stilstaan bij twee voorbeelden die in elkaars verlengde liggen, maar in zekere zin toch ook getuigen van tegenstelling.
In de eerste plaats is er de woning Bogaerts-Baranda in de Van Dammedreef nr. 10, een echte tuinwoning die in haar geometrische opvatting daarenboven overkomt als een geïntegreerd bouwvolume. Binnen een strak wit bouwvolume integreren zich brandramen, ronde kolommen en een rechthoekige insnijding overkoepeld door het vlakke dak. Glas en metaal geven het geheel een luchtige "outlook".
Tegenover dit geïntegreerd geometrisme plaatsen we een additief geometrisme, nl. de woning Heeffer-Andriessen uit de Prins Boudewijnlaan 11a, gebouwd in 1999. Het geheel is opgebouwd uit strict geometrische vormen die, naast elkaar, aansluiten. Het grootste volume is de woon- en hobbyruimte. Het rechtse volume herbergt de keuken en een verdere functionele ruimte. Het middenvolume vormt tegelijkertijd inkom en verbinding. Naar de tuin toe prononceert zich een apart volume voor de berging van het tuinmaterieel.De woning is perfect geïntegreerd binnen de omgeving, waarmee het enerzijds, door zijn donkere baksteen, een bepaalde spanning oproept, maar anderzijds ook de omringende natuur tegemoet treedt.
En zo komen we finaal bij de organische architectuur en wel met de privéwoning van architect Marc Schepens. De woning Schepens - Van Ighem, Koningin Astridlaan, nr 3 verrast telkens de heidewandelaar wanneer deze langs de Vredeslaan de Withoefse hei wil bereiken voor een verkwikkende bos- en heidewandeling. Onmiddelijk valt ze op door haar geörienteerdheid op de omringende levende natuur. De "organische" opvatting bevordert niet alleen een samenspel tussen de verschillende delen van de constructie maar incorporeert deze delen ook duidelijk in de bestaande omgeving. Inderdaad, ademloos kijkt de ontdekkende toeschouwer naar een bewegende woning in een bewegende natuur. Onderaan primeert de steunvoet van het gebouw, maar naar boven toe past het gebouw zich aan aan de omgeving, in herinnering aan het afgebrande bos, binnen de nieuwe wildgroei van zaailingen. De woning Schepens - Van Inghem is als een levend organisme. In de vormgeving zit, als ingebakken, een uniek evenwicht tussen rust en beweging.En deze bewegingswaarde van het bouwsel gaat hand in hand met het functioneel gebruik.
En om te besluiten, wie nog nooit is gaan wandelen in één van de straten van onze "Heidese" Geusenback, heeft geen idee van de perfecte wijze waarop onze hedendaagse architecten erin geslaagd zijn de verschillende bouwstijlen te integreren in het duinenlandschap van wat eens de Suyderheide is geweest.
Heide-Kalmthout, onze residentiewijk in het groen, met zijn architectonische uitstraling waar iedere Kalmthoutenaar ooit wel eens van droomt. In zekere zin is Utopia, in al haar schoonheid, in onze mooie heidegemeente geen onbekende !
- poëzie + (speciaal voor het nieuwe jaar) -
Wens (Guido Gezelle)
Ik wens U een jaar Dat zacht als zijde is. Ik wens U een jaar Dat blank en blijde is.
Ik wens U een jaar Dat ver van kranke is Een deugdelijk jaar Zo breed als 't lang is.
Ik wens U een jaar Dat als 't voorbij is Een zalig jaar Voor U en mij is.
- actua + -
- Burgemeester Lucas Jacobs en zijn schepenen nodigen alle Kalmthoutenaars uit op het traditionele nieuwjaarsfeest van de gemeente Kalmthout op zondag 7 januari e.k. van 14 u. tot 18 u. op Kerkeneind. Zoals ieder jaar biedt de gemeente zijn burgers gratis een tas erwtensoep aan. Iedereen is welkom.
- Op zondag 14 januari e.k. organiseert de Kalmthoutse Welzijnsraad, onder auspiciën van het gemeentebestuur, zijn jaarlijks Nieuwjaarsconcert. Het concert start om 14u.30 in de Markgraaf. Zoals vorige jaren verlenen heel wat operazangers hun medewerking en uiteraard ook onze Kalmthoutse sopraan An De Ridder. Inkom 10 euro.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Het Missiehuis van Heide (1)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde terug op te roepen telkens onderaan het blog op de rode pijl links klikken. En ook voor U, langs deze weg : Een voorspoedig en gelukkig 2007!
Bij de aanvang van de 20-ste eeuw heeft de in oorsprong Brusselse "Paridant-dynastie" gedeeltelijk in de randbossen van Kapellenbos, maar vooral ook in Heide-Kalmthout, bij wijze van investering, een groot domein in eigendom verworven. Op Kalmthouts grondgebied strekt de landeigendom zich uit tussen de grens met Kapellen, de Leopoldstraat en de aanzet van de Bezemheide.
De Kalmthoutenaars noemen de eigendom van bij de aanvang "Parifart", naar de twee families die in oorsprong het grootste deel van Dennendaal en omgeving in hun bezit hebben gehad, namelijk de families Paridant en Goffart. Stamvader Victor Paridant, een notabele Brusselaar, heeft zijn buitenverblijf, oorspronkelijk bedoeld als jachtpaviljoen, eigenlijk op het grondgebied van Kapellenbos gehad, meer bepaald aan de andere kant van de grensstraat die de Prins Albertlei is. Vandaag verblijven daar de broeders van het Christelijk Onderwijs.Hun residentie luistert nog altijd naar de historische naam "Parifart".
Dichter bij ons in de tijd, en dus beter bewaard in het geheugen van onze Kalmthoutse senioren, liggen de namen Van Damme, Bareel, Lequième en Sovet, allemaal aangetrouwde of aanverwante "Paridantsentelgen".
Eerst de Lequièmes en daarna de Sovets hebben in Dennendaal het landgoed "Hof ten Oost" bewoond, waarvan de mysterieuze ruïnes vandaag nog altijd in de missiehuislei te bezichtigen zijn achter een oude rodondendronhaag en een pracht van een ven, waar men, met een beetje geluk, als het zomert, oog in oog kan komen te staan met "die unieke blauwe reiger op die ene poot".
De Van Dammes zijn er gehuisvest geweest in het thans verdwenen "Kapelhof", achteraf "Le Nid d'Aiglon", ooit gesitueerd bezijden de "vijver" achter het Drie Boomkeskapelleke van Heide en dat op een bepaald ogenblik ook een school heeft geherbergd.
En de Bareels tenslotte hebben er verbleven op dat enig mooie "Hof ter Heide", thans "Berkenhof" en in de volksmond ook beter gekend als "Zonnekind", naar de school met dezelfde naam, die er achter het prachtig gerestaureerde herenhuis nog steeds functionneert. Zowel de Bareels als de Van Dammes waren in het kleierige Dennendaal eigenaar van een steenhoven.
Bij de Sovets op het "Hof ten Oost" is in die tijd een grote kapel ingericht. Een ouder familielid - priester draagt er voor de Sovets, Van Dammes en Bareels, maar ook voor andere bewoners uit de omgeving, zoals voor de zeven herders op de Oude Withoef, regelmatig de missen op. Zo kunnen de mensen van het oostelijk deel van Heide zonder problemen hun zondagsplicht vervullen, wat voor hen op dat ogenblik dan toch belangrijk is.
Wanneer in 1903 de oude priester komt te sterven rijst er voor de Paridantsen en hun vrienden een probleem bij het vervullen van deze zondagsplicht. En juist op dat ogenblik leert Lucien Bareel, advocaat te Brussel, maar ook Burgemeester te Kalmthout, in de hoofdstad, Dom Remy Buzy , frans Benedictijn van het klooster "Notre Dame de la Pierre-qui-vire" kennen. Zijn franse Benedictijnen, die op dat ogenblik uit Frankrijk zijn verdreven, zijn voor de Paridantsen, letterlijk en figuurlijk, als het ware "door God gezonden". Zij zullen door de Bareels naar Kalmthout worden geloodst en er als hun gasten het Missiehuis van Heide optrekken.
(vervolgt)
- poëzie + -
Hoger als mijn ogen dragen (Guido Gezelle)
Hoger als mijn ogen dragen, wijder als de winden jagen, dieper als de diepe zee, overal heerst God alleen : een, drie-één, zelfstandig Wezen, nu, toekomstig en voordezen is God, was God altijd, en eeuwig zal Hij zeggen : 'k Ben.
- actua + -
- Gedurende gans de maand januari 2007 stelt de Kalmthoutse akwareliste Germaine Van Tichelt tentoon in het Natuureducatief Centrum De Vroente, Putse steenweg nummer 129, grote heideparking te Kalmthout.
- Op zondag 14 januari te 14u.30 in de Markgraaf te Kalmthout : traditioneel nieuwjaarsconcert van de Welzijnsraad van Kalmthout onder auspiciën van het gemeentebestuur met medewerking van meerdere operazangers, waaronder de Kalmthoutse sopraan An De Ridder. Inkom 10 euro.
- Onze historische zustergemeente Essen stelt voor : "Klein Verdriet van België&Andere Leugens", een theatermonoloog van Cis Gommeren van Den Uil en ook een beetje van ons Klein Nieuwmoer. Na zijn "Claesstrofobie" weer een hoogvlieger van onze leraar Germaanse talen aan het Sint-Jozefinstituut te Essen. In het Cultureel Centrum De Oude Pastorij te Essen op zaterdag 20 januari te 20 uur. Inkom : 3 euro. Kaarten te verkrijgen op de Cultuurdienst van Essen. Een must voor Kempense doordenkers.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje " Het Missiehuis van Heide ( 2 ) " en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde opnieuw op te roepen onderaan het blog telkens op de rode linkse pijl klikken.
De Franse Benedictijnen van "Notre Dame de-la-Pierre-qui-vire" zijn inderdaad ingevolge de wet Combes uit Frankrijk verdreven. En de Bareels stellen hen,na hun kennismaking met Lucien Bareel in het Brusselse, 5 hectaren grond ter beschikking in de Missiehuislei om er te verblijven. Als tegenprestatie moeten de paters voor de Sovets, Bareels,Van Dammes en cie dan de Heilige missen verzorgen.
De zondagsmissen zullen daarbij trouwens al heel vlug een openbaar karakter krijgen. Zo geven de "Paridantstelgen" inderdaad de aanzet tot wat zal uitgroeien tot het Missiehuis van Heide-Kalmthout. Dit Missiehuis zal trouwens doorheen de tijd ten noorden van Antwerpen de uitstraling aannemen van een gekend centrum voor missiewerking en lithurgie en daarnaast als het ware een "tweede parochie" worden voor heel wat mensen in de brede regio van de noorderkempen boven Antwerpen.Voor een gedeelte van de " Kalmthoutse Heidenaars " wordt het Missiehuis als kapelanie op een bepaald ogenblik trouwens hun effectieve parochie.
In eerste instantie richten de franse Benedictijnen van "Notre Dame de-la-Pierre-qui-vire" op de door de Bareels geschonken stuk grond een houten gebouw op waar zij, na een kort verblijf in het "Hof Ten Oost" bij de Sovets, hun intrek nemen. Zij beschikken er o.m. over een klampoven, een droogloods en een windmolen. Al heel vlug echter gaan ze in 1904 over tot het bouwen van een bakstenen gebouw met klooster en kapel.
In de omgeving zitten immers ondiep in de ondergrond de kleien van de Kempen en zowel de Bareels als de Van Dammes hebben er, zoals reeds is aangehaald, gerenomeerde steenovens. En daar de Benedictijnen van wanten weten... . In de tuin van het missiehuis onderscheidt men trouwens vandaag bij goed toekijken nog altijd sommige inzinken die doorverwijzen naar deze kleiwinning . De arduinen eerste steen van de kapel is heden ook nog steeds aanwezig in de rechter kolom op het koor, onderaan.
Oorspronkelijk heeft de kapel nog geen toren. In 1909 echter gaan de paters de gebouwen uitbreiden.
Zo krijgt de kapel haar spitse toren, die wij vandaag nog kennen : de vinger naar de vader.
Aldus groeit de kapel van het Missiehuis van Heide uit tot dat unieke juweeltje met zijn combinatie van verschillende neo-stijlen, ingeplant tussen al die winterharde groenbomen van Dennendaal. Zo getuigen de kleine vensters met hun minimale, maar speelse lichtinval van een neo-romaanse stijl, heeft de rijzige torenspits en de steunberen aan de buitenmuren neo-gothische allures, terwijl de dorische kapitelen aan de ingangsdeur van de kapel dan eerder weer getuigen van een neo-classicistische stijl.
De ingebouwde toren met zijn zijkapellen is drieledig opgebouwd. Het schip bestaat uit vier traveeën, terwijl het koor met zijn vlakke sluiting twee traveeën telt. De zijbeuken zijn embryonaal uitgebouwd.
Vooraan in de kapel bevindt zich het hoogaltaar met een Mariabeeld. In een zijaltaar wordt de heilige Benedictus uitgebeeld. Reeds van in de tijd van de franse Benedictijnen immers, wordt deze patroonheilige van in de grensdorpen van Noord-Brabant tot in onze Kempense kontrijen aanbeden als beschermheilige tegen de veeziekten.
( vervolgt )
- poëzie + -
Vragenderwijs (Anton Van Wilderode)
Hangen hier de wedergalmen eeuwenverre, eeuwenlange van devoot gezongen psalmen,
verft het zonlicht op de vloeren kleurgedaanten en kontoeren die onopgemerkt veroeren,
zit in de eiergroene banken onder zachte orgelklanken de gemeente om te danken.
vliegt, terwijl de tranen drogen of de ziel diep wordt bewogen, uit het halflicht van de bogen hier de geest aan van den hoge ?
- actua + -
- Gedurende de ganse maand januari 2007 stelt de Kalmthoutse akwareliste Germaine Van Tichelt tentoon in het Natuureducatief Centrum De Vroente, Putse steenweg, nr 129, grote heideparking te Kalmthout.
- ARBORETUM KALMTHOUT : Van 15 tot en met 18 januari 2007 dagelijks van 10u. tot 17 u. > HAMAMELISFEESTEN : een echt festival voor alle winterbloeiende planten ! Komt ze ontdekken bij ons in Kalmthout. Info : www.arboretumkalmthout.be
- Op zondag 21.1.2007 van 11 uur tot 18 uur organiseert ZIEKENZORG NIEUWMOER in de parochiezaal van Nieuwmoer een pannenkoekenslag met soep, frikadellen met krieken, spek met eieren, pannekoeken en desserten.
- Op 20&21 januari 2007 restaurantdag Sint-Tunisfeesten in de Parochiezaal van Achterbroek. Info : 03/666.85.54. .
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Het Missiehuis van Heide (3)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde weer op te roepen onderaan het blog telkens op de rode pijl links klikken.
Zijn de zondagsmissen in het Missiehuis van Heide al heel vlug openbaar, dan rijst er tegelijkertijd toch ook een bepaald probleem op. In het prille begin van de 20-ste eeuw krijgt de Vlaamse beweging meer en meer vorm in onze kontrijen. Franse openbare preken zijn dan ook niet langer vanzelfsprekend. Ook het bisdom moet daarmee rekening houden. Maar van de Franse Benedictijnen kan men moeilijk verwachten dat zij het nederlands dermate onder de knie hebben dat zij vanop de preekstoel in onze taal volledig kunnen schitteren . Vlaamse collega's, vooral de Benedictijnen van Affligem, zullen hen dan ook ter hulp schieten.
In 1910 mogen de Franse Benedictijnen van "Notre Dame de la-Pierre-qui-vire" van de Franse autoriteiten plotseling terugkeren naar hun land. En het Missiehuis van Heide wordt nu een tweede thuisbasis voor de Vlaamse Benedictijnen van Affligem. Zij zullen er verblijven van 1910 tot 1928.
Naast hun missiewerk is ook de lithurgie voor deze paters heel belangrijk. Ze zullen het Missiehuis van Heide dan ook uitbouwen tot hun lithurgisch secretariaat "Felix Concordia". Vooral pater Constantinus Bosschaerts verwerft in deze activiteit rond 1918 grote bekendheid.
In 1920 organiseren de Vlaamse Benedictijnen te Kalmthout-Heide dan ook de allereerste nederlandstalige lithurgische week. Noteer dat op dat ogenblik het nederlands door de kerk nog steeds niet erkend is als lithurgische taal. Is zijne excellentie Kardinaal Désiré Joseph Mercier er trouwens niet diep van overtuigd geweest dat onze taal geen cultuurtaal kan zijn? Maar daar denken de Vlaamse Benedictijnen, Ruusbroeck indachtig, gelukkig anders over.
Ter gelegenheid van die eerste nederlandstalige lithurgische week stellen onze paters in het Missiehuis van Heide de toendertijd magische "Kruisweg" van Albert Servaes tentoon.
Deze Vlaamse expressionistische schilder van de Latemse school heeft ook in het buitenland als kunstenaar roem verworven. Naast zijn landschappen is hij ook knap in portrettekenen en hebben ook religieus-mystieke voorstellingen, zoals de "Kruisweg", hem geboeid.
Maar helaas, het instand houden van twee kloosters, naast hun missieverplichtingen, groeit de Benedictijnen van Affligem boven het hoofd. Zij moeten dan ook kiezen. En uiteraard is de keuze snel gemaakt : de missies blijven de hoofdbekommernis. In 1928 verlaten ze het missiehuis van Kalmthout-Heide.
In hun plaats komen nu voor een korte periode van 1928 tot 1932 de zusters Benedictinessen het Missiehuis van Heide bewonen.Zij zijn trouwens geen onbekenden voor onze Kalmthoutenaars daar zij reeds sinds 1921, eerst in Kapellenbos in de villa "De Kluis" van de beroemde professor Muls - die zoveel gedaan heeft voor het behoud van onze Kalmthoutse heide - en later in het Keienhof aan de Putse steenweg te Kalmthout, hebben verbleven. Het zijn de Benedictinessen die het Missiehuis de welluidende naam "Maria Middelares" meegeven, naam die achteraf door de Paters van Steyl zal worden geofficialiseerd.
Tijdens het verblijf van de zusters Benedictinessen in het Missiehuis blijven er wel op dat ogenblik twee paters van Affligem in Heide ter beschikking voor de kerkdiensten.
In 1932 zullen ook de Benedictinessen uit het Missiehuis van Heide vertrekken. Zij gaan dan hun intrek nemen in hun abdij van Hekelgem.
(vervolgt)
- poëzie + -
De Moerbeitoppen ruisten ( Nicolaas Beets of Hildebrand 1814-1903)
"De moerbeitoppen ruisten"; God ging voorbij; Neen, niet voorbij, hij toefde: Hij wist wat ik behoefde, En sprak tot mij;
Sprak tot mij in den stillen, Den stillen nacht; Gedachten die mij kwelden, Vervolgden en ontstelden, Verdreef hij zacht.
Hij liet zijn vrede dalen Op ziel en zin; 'k Voelde in zijn vaderarmen Mij koestren en beschermen en sluimerde in.
Den morgen, die mij wekte Begroette ik blij, En Gij, mijn Schild en Wapen, Waart nog nabij.
- actua + -
- Nog tot eind januari 2007 stelt de Kalmthoutse akwareliste Germaine Van Tichelt tentoon in het Natuureducatief Centrum (grote heideparking), Putse steenweg nr 129 te Kalmthout.
- Op donderdag 25 januari 2007 is het ook in Kalmthout GEDICHTENDAG. Het gemeentebestuur van Kalmthout wou deze dag van " de gemoedssynthese in een notendop " niet onopgemerkt voorbij laten gaan. Daarom worden er in de plaatselijke gemeentelijke bibliotheek gratis poëtische postkaarten aangeboden. Haal ze af! Poëzie is ongetwijfeld ook jouw belangstelling waardig!
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje " Het Missiehuis van Heide (4)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde weer op te roepen onderaan het blog telkens op de rode linkse pijl klikken.
Op 19 mei 1932 na het vertrek van de zusters Benedictinessen nemen de paters van Steyl bezit van het missiehuis van Heide-Kalmthout. Zij zullen er als gemeenschap blijven tot in 1996.
En menig Kalmthoutenaar, van het nabije Heide tot het verder afgelegen Nieuwmoer herinnert zich ook vandaag nog zeer intens de één of andere fietsende " pater van Steyl naar hun hart " op weg naar één van onze 6 parochies om er hand- en spandiensten te verlenen : een populistische Jan Struylaert, een fijn besnaarde Ben van Beek, een filosofische Marcel Hendrickx, om slechts enkelen van de laatste generatie te noemen, komt men in die tijd steeds met een fiets, een brede glimlach en een forse handzwaai langs Kalmthouts landelijke wegen tegen. En zo staan zij ook vandaag nog diep in ons geheugen ingeprent.
Maar wie zijn nu deze paters van Steyl die in 1932 in Kalmthout-Heide komen opduiken ? Zij behoren tot een internationale missiecongregatie die werkzaam is in zo maar eventjes 36 landen. Het algemeen bestuur van de orde is gevestigd in Rome en weerspiegelt in zijn samenstelling deze internationaliteit.
" Steyl " refereert naar een klein dorpje aan de Maas in Nederlands Limburg waar zich het stichtingshuis bevindt. Is de benaming "Paters van Steyl" de meer volkse benaming om de congregatie te benoemen, dan luidt de meer officiële benaming trouwens "Sociëtas Verbi Divini" (S.V.D.) of het " Gezelschap van het Goddelijk woord ".
In het kader van de missiewerking, hun hoofdopdracht, heeft de thuiswacht van de paters van Steyl zich in Kalmthout-Heide in eerste instantie vooral bezig gehouden met een intensieve missiepropaganda, die er is opgericht de missiebelangstelling in onze kontrijen aan te zwengelen. Zo geven zij er een algemeen missietijdschrift uit onder de titel "De Katholieke missiën". Zo worden er ook de " Sint-Michaëlsalmanakken " en de scheurkalender " Maria Middelares " aangeboden. Daarenboven liggen de paters in Heide aan de bron van een immense missie-filmactie. Het gaat daarbij zowel over documentatie als over speelfilms, die doorheen het hele land aan de man worden gebracht. Voor Wallonië wordt speciaal naar de franse taal getransformeerd.
Maar in 1954 dan krijgt het Missiehuis van Heide binnen de congregatie een enigszins andere opdracht. Voor de Belgische en Nederlandse provincies gaat men er nu voor de naoorlogse aanstormende generaties het noviciaat en het philosoficum inrichten. Het noviciaat omvat er een tweejarige opleiding, terwijl het philosoficum er nog een supplementair jaar aan toevoegt.
De oudere Kalmthoutse generaties herinneren zich ongetwijfeld nog de instroming van al die jonge "Sint-Franciscussen" in het Missiehuis van Heide tussen al die groenbomen van Dennendaal.
(vervolgt )
- poëzie + -
Sint-Franciskus (Felix Timmermans)
Het is gedaan met al die ijdle dingen! De maan speelt op de zilveren avondfluit; hij zingt nu niet meer mee, dat lied is uit, een schoner stem kon in zijn ziele dringen.
Hij zal in d'afgrond van Gods liefde springen, trekt zijn verleden en zijn kleêren uit, en in een pij, met zijn ziel als luit gaat hij al beedlend langs de huizen zingen,
zingt voor de wolf, de vogels en de bloemen, kan al wat leeft zijn broers en zusters noemen, de liefde zingt hem mager als een riet.
In zulke pure mens wil God staan branden boort hem zijn vuur door voeten, hart en handen. Uit elke wonde juicht het zonnelied.
- actua + -
- Nog tot 18 februari e.k. dagelijks van 10 tot 17 uur in het arboretum van Kalmthout : HAMAMELISFEESTEN ! Deze feesten zijn uitgegroeid tot een echt festival voor alle winterbloeiende planten. Info : www.arboretumkalmthout.be. - zondag 4 februari e.k. gratis heidewandeling onder begeleiding van een natuurgids van VMPA. Vertrek om 10 uur aan de parking van de Putse steenweg, 129/131. Info : chrisvandersypt@skynet.be.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Het Missiehuis van Heide (5)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen telkens onderaan het blog op de linkse rode pijl klikken.
In 1966 komt er dan weer een nieuwe opdracht op het Missiehuis van Heide af. Het missiehuis wordt een bezinningscentrum. Reeds voordien trouwens zijn er in het missiehuis regelmatig retraites geweest voor, eerst diocesane priesters, maar later ook voor kajotters, andere jeugdbewegingen, Bonden van het Heilig hart enz... .
En met de aanbouw van een nieuwe vleugel komen er dan zo maar eventjes 24 extra kamers bij en een grote zaal. Met zulk een beschikbare ruimte worden nu ook de deuren open gezet voor bezinningsdagen voor de leerlingen van het middelbaar onderwijs.
Maar buiten alle voorgaande hoofdactiviteiten zullen de paters van Steyl, zoals we reeds hebben gesteld, in de geest, maar vooral ook in de harten van onze Kalmthoutenaren blijven voortleven als gedienstige hulppriesters - en op het laatste zelf als volwaardige parochiepriesters - in onze zes parochies, elk met hun specifieke eigenzinnigheid. En inderdaad, onderpastoor, ja zelfs dienstdoend pastoor, biechtvader voor de bonden van het Heilig hart, of enthousiaste proost van de één of andere jeugdbeweging : geen enkele van deze functies is de paters vreemd geweest. Niet alleen bij ons in Kalmthout trouwens hebben ze hun diensten aan de parochies aangeboden, maar ook in de omliggende dorpen Stabroek, Brasschaat, Sint-Mariaburg, ja zelfs tot in het Nederlandse Putte. De paters van Steyl hebben dan inderdaad, hoe kan het anders, ook vandaag nog een heel warm plaatsje in heel wat harten van onze oudere Kalmthoutenaars.
Het Missiehuis zelf trouwens dat reeds onder de franse Benedictijnen openbare missen houdt is in 1975 uitgegroeid tot de kapelanie "Onze Lieve Vrouw Middelares " met een echte parochiefunctie voor het oostelijk deel van Heide.
Het Missiehuis van Heide, het Missiehuis Maria Middelares, de "Kapelanie Onze Lieve Vrouw Middelares" : welk jong gezin in Kalmthout heeft er met zijn opgroeiende en dus soms rumoerige kinderen in de met glas afgeschermde ruimte bezijden het koor niet de zondagsmis bijgewoond, zodat de andere volwassenen binnen het schip niet kunnen worden gestoord ?
En welke Kalmthoutenaar is er niet onder de indruk gekomen van die indringende preken van pater Jan Struylaert, die eerste kapelaan van "Onze Lieve Vrouw Middelares" ?
En wie onder ons, die af en toe op zoek trekt naar zichzelf, kan de pater bij uitstek van die kwart-voor-elf-mis op zondag, pater Hendrickx, vergeten? Na de kwart-voor-elf-mis wordt er trouwens door de professor in de moraal-filosofie nog lustig verder gefilosofeerd op de bank in de tuin tussen de herten die er steeds weiden. Een wijlen Aloïs Overlaet, een Harry Van Oers, een Stan Milbou zijn de trouwe discipelen geweest voor deze wekelijkse intelectuele inspanning.
En hoe enig is het geweest als, bij feestelijke gelegenheden, Jan Alen zijn Gemengd Koor Vreugde en heel de kerk "U zij de glorie" heeft laten zingen.
In 1996 hebben de missionarissen van Steyl, spijtig genoeg, ingevolge een afnemend aantal nieuwe roepingen, afscheid moeten nemen van het Missiehuis van Heide. Het dienstencentrum Sint-Jozef is er thans ingetrokken.
Maar een kapelteam en enkele paters verzorgen er tijdens het week-end nog steeds de openbare eucharistievieringen.
En aan de muren van de kapel schittert nog steeds de "Kruisweg van Jamars" in 1951 aangebracht. En het Pelsorgel uit 1966 is nog steeds beschikbaar voor een Jan Alen en collega's. En naast de kapel schittert nog altijd de Mariagrot, die zoveel bedevaarders uit de Antwerpse Kempen en Noord-Brabant destijds hebben bezocht.
Maar ook een Heilige mis met het Eddy Sels-kwintet lokt vandaag nog heel wat mensen naar de kwart-voor-elf mis in het Missiehuis van Heide waar een - weliswaar op hogere leeftijd gekomen, maar nog altijd bezielende - pater Marcel Hendrickx nog steeds het beste uit zichzelf geeft als hij op zoek gaat naar dat " Woord van God ".
- poëzie + -
(uit) In de Webbe der tijden (Henriette Roland Holst van der Schalck -1947.)
Dit ene weten wij en aan dit één Houden wij ons vast in de duistere uren : Er is een Woord dat eeuwiglijk zal duren, En wie 't verstaat, die is niet meer alleen.
- actua + -
- Zondag 11.2 e.k. natuurwandeling in de Maatjes met VMPA-gids. Vertrek om 14 u. aan de kerk van Nieuwmoer, hoek Kerkstraat/Wuustwezelse stwg 1. +/- 2 uur wandelen. Deelname gratis.Info 036664803.
- Nog tot 18 februari e.k. dagelijks van 10 tot 17 uur in het Arboretum van Kalmthout HAMAMELISFEESTEN! Deze feesten zijn uitgegroeid tot een echt festival voor alle winterbloeiende planten. Info www.arboretumkalmthout.be. - awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "De Joodse Gemeenschap van Kalmthout-Heide (1)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het blog telkens op de linkse rode pijl klikken.
55. De Joodse gemeenschap van Kalmthout-Heide (1).
Met de Antwerpse stedeling komt eind negentiende eeuw/begin twintigste eeuw ook de Joodse medeburger mede naar Kalmthout, meer bepaald naar Heide. De spoorwegverbinding tussen Antwerpen en Heide-Kalmthout wordt als het ware "een navelstrang tussen "de pelikaanstraat in Antwerpen" en "de Leopoldstraat in Heide".
En ook voor de Antwerpse joden is Heide in het begin van die twintigste eeuw een "klein Zwitserland" waar het goed is te verblijven voor de gezondheid, voor de recreatie, voor de rust in het groen.
Maar daar bovenop heeft Kalmthout-Heide nog een ander specifiek Joods voordeel in het begin van die twintigste eeuw. Als overblijfsel van de grote Suyderheide en dus van de gemeenschappelijke Vroente van voorheen zijn er in de aanvangstijd weinig bewoners in Heide, zodat een meer gesloten gemeenschap als deze van de Joden er beter aan haar trekken komt.
Wie is nu eigenlijk die Joodse medeburger ? Op de vraag wie Jood is, kan men maar zo geen antwoord geven.
De Joodse traditie stelt in algemene regel dat hij of zij Jood is die geboren is uit een Joodse moeder. Maar daarnaast zijn er nog andere mogelijkheden om Jood te zijn.Deze kennen echter een ingewikkelder constructie en vereisen een tussenkomst van het Rabinaat.. In ieder geval situeert de oorsprong van het Joodse volk zich in oeroude bijbeltijden.
Men wijst de Hebrëer ("Hij die van de overkant komt", uit het land van Oer) aartsvader Abraham aan als de Joodse stamvader. Samen met ondermeer die andere Joodse aartsvader Jacob (die in een geheimzinnig gevecht worstelt met God en wier kinderen "de twaalf stammen van Israël" creëren) ligt hij ten grondslag van het Joodse volk.
Aartsvader Abraham ontdekt de ene, ware en ondeelbare God, die schepper is van hemel en aarde. Hij belooft hem eeuwige trouw en dienstbaarheid. God van zijn kant wijst Abraham aan als "vader van alle volkeren" en "belooft een land" voor de zijnen.. Dit verbond, veruiterlijkt in de besnijdenis, krijgt zijn volledige betekenis nadat de profeet Mozes God' s wetten en geboden in ontvangst heeft genomen. Hierin staat het geloof in de ene ware God en de eerbied voor een sterk ethisch gerichte leer centraal. Het komt het "uitverkoren volk" toe, ze in de wereld "kond te doen". In geloof en trouw aan God en door het naleven van zijn geboden kan "het beloofde land" worden ingenomen. Overtredingen van de geboden door het volk zullen nochtans een blijvende realisatie van "het beloofde land" in de weg staan en na de tweevoudige verwoesting van de Tempel van Jeruzalem, eerst door de Babyloniërs, vervolgens door de Romeinen, finaal uitmonden in de " verstrooiïng " van het Joodse volk over de wereld : de Joodse diaspora is daarmede geboren. Tegelijkertijd ontstaat echter het sterk verlangen bij onze Joodse medeburgers naar de terugkeer, naar de uiteindelijke komst van een verlosser, naar een " Messias uit het huis van David ". Deze Joodse diaspora is over de eeuwen heen wereldwijd en zelfs het totstandkomen van het hedendaagse Iraël heeft ze niet beëindigd.
In de eerste helft van de twintigste eeuw wordt Kalmthout-Heide dan een, als het ware onvermoede, ankerplaats binnen deze Joodse diaspora.
(vervolgt)
- poëzie + -
Uittreksel uit de Zohar (vertaling)
" Evenals dat zij zich verenigen daarboven in het Ene, zo ook zult gij één worden hier beneden in het mysterie van het Ene, om met hem daarboven één te zijn tegenover het Ene... want de Heer is één en zijn naam is één... ".
- actua + -
- Gans de maand februari 2007 : in de gangen van het gemeentehuis FOTOTENTOONSTELLING door de mensen van de Kalmthoutse fotokring ; toegankelijk tijdens de openingsuren van het gemeentehuis.
- Nog tot 18 februari 2007 : in het Arboretum van Kalmthout HAMAMELISFEESTEN, winteropenstelling ; info : www.arboretumkalmthout.be.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "De Joodse gemeenschap van Kalmthout-Heide (2)" en vergeet het niet : om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde weer op te roepen onderaan het blog telkens op de linkse rode pijl klikken.
56. De Joodse Gemeenschap van Kalmthout-Heide (2).
In de eerste helft van de 20-ste eeuw wordt Kalmthout-Heide dan, als het ware onvermoed, een ankerplaats binnen de Joodse diaspora. De eerste Joodse medeburgers die de uitzwermende Sinjoren naar het perifere Kalmthout volgen zijn in prille oorsprong Amsterdamse Joden die, via de diamantnijverheid, in de Antwerpse regio zijn aangeland. Deze eerste Joodse inwijkelingen worden door de Kalmthoutenaars dan ook als "Hollandse Joden" aangeduid. Uiteraard behoren zij tot de rijkere Antwerpse bourgeoisie.
Tijdens het interbellum echter, tussen de twee wereldoorlogen, onder druk van de situatie in Nazi-Duitsland, zullen het vooral Poolse en Duitse Joden zijn die, via Antwerpen, in Kalmthout - Heide een onderdak komen zoeken.
Een oorspronkelijke vluchtroute , via Antwerpen, van Oost-Europa naar de Verenigde Staten van Amerika wordt door allerlei Amerikaanse maatregelen immers meer en meer afgeblokt.
In tegenstelling tot de "Hollandse Joden" zijn de nieuwe inwijkelingen op godsdienstig vlak veel orthodoxer en hebben zij als vluchtelingen door hun materiële problemen nood aan een grotere groepsvorming. In Kalmtout gebeurt dit in grote mate in de wijk Heide.
Tijdens het interbellum zijn er dan ook officieel een 700-tal Joden in de gemeenteregisters ingeschreven, maar daarnaast zijn er heel wat Joden die "incognito" voor kortere of langere tijd in Kalmthout verblijven. Hun aantal doet het cijfer tot een 2000-tal verblijvers oplopen. Mensen uit alle rangen en standen. Zij verblijven er in dure en minder dure eigen villa's, in pensions en hotels, maar ook in huurhuizen en gastenkamers.Er ontstaat tussen de twee wereldoorlogen een echte en hechte Joodse Gemeenschap in Heide-Kalmthout.
Zoals altijd wanneer dan toch twee verschillende leefwijzen zich in eenzelfde ruimte gaan ontmoeten ontstaan er soms problemen. Het is niet altijd koek en ei geweest tussen de Kalmthoutse autochtonen en de Joodse aangelanden. Zo zijn er zelfs aanvaringen geweest tussen de Kalmthoutse Katholieke gemeenschap, met de heer Pastoor en de burgemeester Lucien Bareel op kop en de Joodse gemeenschap van Heide.Zo zijn er wrijvingen geweest tussen autochtone en Joodse middenstanders. En één en ander groeit natuurlijk naar een climaks bij het naderen van de tweede wereldoorlog en de komst van een stilaan medogenloos nazisme.
De Joodse gemeenschap van Kalmthout-Heide zal dan ook finaal als gemeenschap als het ware in de tweede wereldoorlog opgaan. Onze Joodse medeburgers zullen Kalmthout-Heide verlaten, hetzij zelf tijdig op de vlucht voor, ofwel als slachtoffer van, een niets ontziende holocaust.
(vervolgt).
- poezie + -
(uit) De Bewegingen (Ronny Van Gastel - 1999)
Ook toen het nacht was geworden, was het dorp niet gaan slapen, maar was het blijven waken voor het beuken van de storm en het kraken van de bomen. Al was de komst van de soldaten voor hen uitgefluisterd, de buren waren binnen gebleven toen de Duitsers het domein van villa Vinkenhof waren opgetrokken. De soldaten hadden mama alleen in bed aangetroffen. Ze hadden haar buiten op het grasplein gezet "om te beginnen". ....................................................................................................................................................
Toen vader Kornreich ook dan nog niet was komen opdagen, hadden ze de kinderen erbij gehaald. Die waren dapper geweest en hadden geen kik gegeven, zelfs niet toen het speelgoed op een hoopje was geworpen. Pas toen de grote soldaat het tijgertje in een plas had gegooid en er zijn hiel op gezet, was de kleinste beginnen te huilen en was papa onder de kolen vandaan gekropen. De scène had iets potsierlijks. Papa had zich sinds zijn jongenstijd niet meer verstopt en ook de Duitsers waren nog niet aan het spel gewend. Het moest hun eerste Jood zijn geweest. De buren zagen van achter het natte vensterglas hoe vader Kornreich werd weggevoerd.
- actua + -
- Op zondag 25 februari e.k. cultuur-historische wandeling met gids : "Den Ijzerenweg". Vertrek om 13 uur aan het station van Kalmthout.Duur 3 uur ( ongeveer 5 kilometer wandelen ). Eindpunt Heide station. Terugrit per trein naar Kalmthout station is mogelijk. - De gemeente vertelt en luistert tijdens de " Wijkvergaderingen 2007 ". Deze gaan door : op 5 maart voor het Centrum in de parochiezaal "Zonnedauw", op 7 maart voor Heide in de parochiezaal van Heide, op 8 maart voor Nieuwmoer in de parochiezaal Sint-Norbertus, op 12 maart voor Heuvel/Dorp in de zaal van het Arboretum van Kalmthout,op 19 maart voor Achterbroek in de parochiezaal aldaar. Info :www.kalmthout.be.
- De Biegilde Kalmthout organiseert vanaf 25 februari e.k. in het Natuureducatief Centrum "De Vroente" een gratis cursus bijenteelt. Info 03/6669209.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "De Joodse gemeenschap van Kalmthout-Heide (3)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het blog telkens op de linker rode pijl klikken.
57. De Joodse gemeenschap van Kalmthout - Heide (3).
Helemaal bij de aanvang van de toeristenstroom naar Kalmthout-Heide is de Oude Withoef er ook voor de Joodse medeburgers één van de weinige, maar gegeerde verblijfsmogelijkheden. Ook voor hen vertrekt van daaruit de geliefde wandeling langs het Minnedreefje naar de Geuzenback. Maar naarmate de 20-ste eeuw vordert rijzen dan, zoals we reeds zagen, de hotelletjes, de vastere pensions en de lossere gastenkamers in dat kleine Zwitserland Kalmthout-Heide als paddestoelen uit de grond. Bij deze logies- en verblijfsmogelijkheden zijn er enkelen die in Joodse handen zijn of zich in grote mate op de Joodse medeburger toespitsen. De gasten kunnen er "Kosjer eten", zodat ze aldus niet langer verplicht worden valiezen vol maaltijden mee te sleuren tijdens de treinreis van Antwerpen naar Heide. Dit "Kosjer eten" is inderdaad een primordiaal gegeven in de Joodse traditie en staat daarenboven onder rabinaal toezicht. Het slaat vooral op dierlijke voedingsmiddelen. Vlees mag wel genuttigd worden, maar dan zonder het levende bloed. Daarenboven mag het alleen om vlees van reine dieren gaan. En de melk en het vlees moeten steeds van elkaar gescheiden zijn. Ondermeer in de Heidestatiestraat en in de Thillostraat hebben er trouwens ook typisch Joodse winkels bestaan die dat "Kosjer eten" aanbieden.
Volgende hotelletjes en pensions hebben op de één of andere manier een Joods karakter gehad : 't Hof van Heide, achteraan op de hoek van de Heibloemlaan en de Nieuwstraat, het hotel Meyer in de Heidestatiestraat, het Hotel De Zwaan op de hoek van de Heidestatiestraat en de Leopoldstraat, het hotel - pension Brünner in de wijk Vredesburg tussen de Kapellensteenweg en de Thillostraat, het Rozenberghof in de Thillostraat, het Acaciahof op de Kapellensteenweg.
Vooral 't Hof van Heide van de Joodse schoonbroers Bernard Bolle en Paul Lewedow schrijft geschiedenis. Niet alleen is het "Joods hotel " zoals men het in Kalmthout noemt, één van de eerste hotels in Kalmthout-Heide, maar daarenboven straalt de organisatie in zijn uiterlijke verschijningsvorm, o.m. ook door de aanleg van een kindvriendelijke tuin en een sprookjesachtige toegang vanuit het station van Heide, een familiale sfeer uit. Daarbij is de speelse creatieve geest van een Joodse levensopvatting niet weg te denken. 't Hof van Heide zal later afbranden en als hotel niet meer heropgericht worden.
We hebben ook reeds gezien dat naarmate de twintigste eeuw vordert er te Kalmthout-Heide "huizen van plaisanciën" ontstaan, eerst als buitenverblijf, vervolgens als residentie. Ook bij de Joodse gemeenschap van Heide kunnen in het begin van de twintigste eeuw een paar imposante huizen van plaisanciën worden aangewezen. Zo is er het Keienhof op de Putse steenweg van de Joodse diamantair Mozes Tolkowsky, zo zijn er de vijf villakes in de Nieuwstraat, die voor rekening van 5 Amstertdamse diamantairs zijn tot stand gekomen.Zo zijn er verder een paar imposante dubbelwoningen die mede de Joodse straat bij uitstek , de Leopoldstraat, schragen. De meest gekende van deze dubbelwoningen zijn ongetwijfeld de tweelingenvilla's Felice Helena en Flora Roza, alzo genoemd naar de twee dochters van de eigenaar, de Joodse diamantair, Jozef Schreiber. Na diens dood heeft elke dochter trouwens "haar" woning geërfd. Men kan beide woningen nog steeds in hun imposante glorie in de Leopoldstraat gaan bekijken.
Tenslotte nog dit. Wanneer tijdens het interbellum heel wat arme Oost-Europese Joden op vlucht voor "Nazi-Duitsland" Kalmthout-Heide binnen stromen zullen, gesteund door de inter-Joodse solidariteit, sommigen onder hen ook hun intrek nemen in de tuinhuisjes van Vredesburg, de Vogelhuisjes van de Thillostraat, gastkamers in de Heidestatiestraat en op de hoek van deze straat met de Leopoldstraat.
(vervolgt)
- poezie + -
De hoeve zonder schaduw (Gaston Bursens 1896)
De hoeve staat wit in heldere nacht Wellicht is de heldere nacht Wit als de hoeve maar wit als zij is geen gelaat daarin de vlam van een donkere kaars verlicht de donkere groeven
De maan kijkt als een wit konijn De bomen staren met open blik hun eigen schaduw aan De velden hebben hun eindigheid oneindig overwogen tot het veelvoud van enkelvoudigheid en slapende kinderogen
En wie de diepte van deze velden van deze kinderogen peilt heeft in de witte hoeve verwijld maar zelden.
- actua + -
- "Met Zonnige Groeten" : Met ingang van 3 maart eerstkomende en heel de zomer lang richt het natuureducatief Centrum "De Vroente" aan de Putse steenweg nr.129 te Kalmthout deze "uitnodigende" nieuwe tentoonstelling in voor zijn bezoekers. Dat de zon voor de mens een onschatbare waarde heeft weten reeds de Oude Grieken. Maken zij van hun zonnegod Apollo niet hun lievelingsgod. Trouwens ook onze Antwerpse dichter Maurice Guilliams doet de vuurbol boven de zandgronden van de Kempen schitteren, zodat onze " Kempenaars kunnen juichen ". Info : 03/620.18.30.
- " Vlaanderen feest 2007 " - Ook in Kalmthout viert men de Vlaamse Feestdag rond 11 juli. Het gemeentebestuur nodigt iedereen uit om als individu of als vertegenwoordiger van een vereniging dit jaar mede vorm te geven aan het feestprogramma. Startvergadering op maandag 26 februari 2007 om 20 uur in de schepenzaal van het gemeentehuis. Geinteresseerd ? Graag voor 20 februari je aanwezigheid bevestigen bij de gemeentelijke cultuurdienst op het nummer 03/620.22.66 of op het mailadres cultuur@Kalmthout.be.
- "Missiefeesten" - De Missievrienden van Kalmthout organiseren op Zondag 4 maart vanaf 11u.30 in de parochiezaal De Zonnedauw hun jaarlijkse missiefeest. Info 03/66675.67.
- " Thomas van Acquino " : Lezing door Rudi te Velde in cyclus De Middeleeuwen van het Gemenebest op vrijdag 2 maart e.k. om 20u.30 in Strijboshof . Prijs : 7 euro.Info : fonsbuyens@skynet.be .
- De Koninklijke Heemkundige Kring van onze historische zustergemeente Essen viert dit jaar haar 20-jarig bestaan. Ter gelegenheid van deze jubileumviering organiseert de Koninklijke op 14 en 15 april e.k. in de Rietendakschuur van de Kiekenhoeve, Moerkantse baan, 48 te Essen haar "Frankendag" met een fantastische tentoonstelling " De familie Franken ". Deze echt Kempense tentoonstelling over de eeuwenoude stamboom van de "Frankensen" in onze kontrijen is ook voor Kalmthout niet zonder belang. Ook bij ons zijn de "aloude Franken" niet te tellen. Met veel geduld verzamelde documenten maken van deze tentoonstelling een unieke manifestatie. Daarenboven heeft de heemkundige kring rond de tentoonstelling een pracht van een kataloog en een CD ontwikkeld die aan de heemkundige fanaten onder ons aan een schappelijk prijsje zullen worden aangeboden. Om reeds nu in de agenda te noteren!
- awdoe + - :
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "De Joodse Gemeenschap van Kalmthout-Heide (4) en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het blog telkens op de rode linkse pijl klikken.
58. De Joodse Gemeenschap van Kalmthout-Heide (4).
De Joodse Gemeenschappen zijn in hun " verstrooiing " over de wereld, en dat spreekt voor zichzelf, gevestigd in de grote steden. Derhalve moet men ook hun bidhuizen, de synagogen, in deze grote steden gaan zoeken. Binnen de Belgische kontekst is Kalmthout-Heide hierop nochtans de grote uitzondering die de regel bevestigt.
Tijdens het interbellum is de Joodse gemeenschap te Kalmthout-Heide dermate uitgegroeid en daarenboven ook economisch sterk, dat zij zich de bouw van een synagoge kan permiteren met de steun van Joods Antwerpen.
In de jaren 1927/29 komt de synagoge van Kalmthout-Heide tot stand onder de bezielende leiding van de diamantair Mendel Kornreich, waar we in een volgend broodje meer uitgebreid kennis zullen mee maken.
De architect van de synagoge van Kalmthout- Heide is Beirens en de aannemer Alexander Nagels. De synagoge van Heide vertoont architectonisch neo-Moorse stijlelementen zoals daar zijn de hoekige voorgeveltorens aan de uiteinden van een sierlijke voorgevellijn en de geblokte vormgeving van het gebouw in zijn geheel. Maar in zekere zin is de synagoge van Heide ook een kind van het interbellum. Zowel in haar horizontale als in haar verticale geleedheid is de harmonie aanwezig en door talrijke vensters is het licht overdadig en de natuur nooit ver af.
Bij de ingang van de synagoge bevindt zich een kleine consistoriekamer, met er boven een eveneens kleine conciergerie.
Verder is het interieur voorzien van een ruim balkon voor de dames. Aan de Oostkant bevindt zich de Heilige Ark met de Torarollen en erboven een prachtig raam dat de Davidsster voorstelt. Ook het verhoog is aanwezig van waarop de Torarollen kunnen worden voorgelezen en uiteraard ook de studiebanken voor de "sjoel".
Bij de definitieve verwoesting van de Tempel van Jeruzalem en de aanvang van de Joodse diaspora gaat de synagoge een belangrijke rol spelen binnen de Joodse gemeenschappen, zoals die zich in vele landen gaan ontwikkelen.
Een synagoge is uiteraard een huis van God, waar ondermeer de Torarollen met teksten uit het Oude Testament zijn ondergebracht en waar de Joden zich in gemeenschap tot hun God richten. Maar een synagoge is ook nog veel meer.In de eerste plaats is een synagoge binnen de Joodse diaspora voor alles een ontmoetingsplaats, een niet onbelangrijk gegeven in de over de wereld verspreide Joodse gemeenschappen die alleen kunnen overleven door een sterk ontwikkeld gemeenschapsleven. De hoofdopdracht van de synagoge is en blijft nochtans die van een "sjoel", een leerfunctie. In de Joodse traditie zijn God, zijn aanbidding en het menselijk weten door studie immers heel nauw met elkaar verbonden.
(vervolgt)
- poëzie + -
(uit ) De Bewegingen (Ronny van Gastel - 1999)
Heide-Kalmthout, januari 1946. .................................................................................................................................................... Ze liepen zwijgzaam voort, de eerste zonnestralen hingen over de toppen van de dennen. Het beloofde een mooie dag te worden. Er stegen geuren op van witte bladeren, van verbrand hout en veendauw. Naast keuterboerderijtjes stonden nette villa's in vakwerk, met houten erkers en Engelse ruitjes. Merels en Vlaamse gaaien riepen op de lente, al was er hier een krater geslagen, daar een dak stuk geschoten. Een enkele keer strekte Simon zijn hand uit en zei : "De familie Baum". Op een hoek wees hij een bakstenen gebouw aan, dat afstak tegen de hoge dennen. Een paar trapjes leidden naar de ronde voordeur. In de sierlijke ramen van de trapgevel zat geen glas meer. "De synagoge" zei Horn. Simon knikte. "Die was hier nog voor er een kerk was". Ze namen de zijwegel links. ......................................................................................................................................................
- actua + - - Natuureducatief Centrum "De Vroente, Putse steenweg nr. 129-Kalmthout : tentoonstelling "Met Zonnige groeten". Info 03/620.18.30.
-De Koninklijke Heemkundige Kring van onze historische zustergemeente Essen organiseert op3 en 4 april e.k. ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan een "Frankendag" in de Rietendakschuur van de Kiekenhoeve aldaar. Om reeds nu in uw agenda te noteren.
- Op 23 en 24 maart e.k organiseert onze Nieuwmoerse harmonie "De Heidebloem" haar jaarlijks lenteconcert in de plaatselijke Sint-Norbertuszaal. Ieder jaar weer een unieke belevenis in ons Kalmthouts koninginnedorp. Want inderdaad...: " Zij zijn de Heidebloem, de muzikanten van ons klein Nieuwmoer". Heel Kalmthout zal er zijn !
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "De Joodse gemeenschap van Kalmthout-Heide (5)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het blog telkens op de linkse rode pijl klikken.
Dat de Joodse gemeenschap van Kalmthout-Heide tussen de twee wereldoorlogen een levenskrachtige gemeenschap is geweest bewijst ook de oprichting door de heren Masel en Burack van de jeshiva "Ets Chajiem" of "De Levensboom". Dit is een Talmoedhogeschool waar Joodse godsdienst wordt onderwezen. Het initiatief start in de vogelhuisjes in de Thillostraat, meer bepaald in het huis van Shaul Wachstock, met gebedsstonden. In 1929 is de school officieel opgericht. Vijf leerlingen volgen er oorspronkelijk de les bij Rabijn Schapiro, die een woning bewoond heeft in de Leopoldstraat, op de plaats waar zich nu het rusthuis heeft ontwikkeld. De Talmoedhogeschool van Heide krijgt bekendheid in binnen- en buitenland. Al heel vlug stijgt het aantal leerlingen en verhuist de hogeschool eerst naar het hotel Meyer in de Heidestatiestraat en vervolgens naar het hotel de la Station in dezelfde straat tegen de spoorweg aan.
Maar een privé-hogeschool kost wel geld. Overleven is voor "Ets Chajiem" dan ook niet gemakkelijk. Er moet ondermeer gespaard worden op het eten en het eten van oud brood is voor de leerlingen dan ook schering en inslag.Op een bepaald ogenblik moet één van de initiatiefnemers, de heer Masel zelfs zijn textielhandel verkopen om te overleven.
In 1936 nochtans start men bezijden de Wilgendreef met de bouw van een nieuw seminarie tussen de Leopoldstraat en de spoorweg. In 1938 gaat de eerste steenlegging nog door, maar finaal gaat de tweede wereldoorlog roet in het eten gooien. De verdere opbouw is gestopt. Er komt een woonwijk op de plaats waar de Talmoedhogeschool zou hebben gestaan.
De Joodse Talmoedhogeschool van Kalmthout-Heide verhuist nu eerst naar Kapellen om zich tenslotte in 1961 in Wilrijk te gaan vestigen.
Eén van de aangekleefde methodes binnen het Joodse godsdienstonderricht is het uitlokken van de botsing tussen het "positieve" en "het negatieve", tussen "het goede" en "het kwade" als men wil. Oudere mensen uit Heide vertellen dan ook heel graag hoe men bij het naderen van het hotel de la Station tijdens het interbellum vanuit de open ramen somtijds wordt geconfronteerd met heel wat lawaai : de resultante van de botsing tussen "de leerlingen die het goede vertegenwoordigen" en "de leerlingen die het kwade uitbeelden". Ongetwijfeld een boeiende methode.
Bovenop hun godsdienstonderricht kunnen de leerlingen van de Joodse Talmoedhogeschool voor hun profane opleiding nog terecht in "Le Nid d'Aiglon" aan de vijver achter het Drieboomkeskapelleke van Heide waar ze, samen met niet-Joodse leerlingen, o.m. geïnitieerd worden in de technieken van diamantsslijperij en -kloverij.
Uit wat vooraf gaat zou men verkeerdelijk kunnen concluderen dat alle Joden van Kalmthout-Heide zeer gelovig zijn geweest. En toch is dit niet helemaal juist. Ook in Heide zijn er Joden geweest met een sterke vrijdenkersmentaliteit en die o.m. een rol hebben gespeeld bij de opbouw van de socialistische beweging in onze gemeente.
(vervolgt)
- poezie + -
(vertaling uit ) De Siddoer.
" Wij danken U dat U eeuwige onze God en God van onze voorouders bent, de God van allen die bestaan, onze schepper, schepper van het oerbegin.Uitingen van prijzen en dank komen Uw grote en heilige naam toe, omdat U ons het leven hebt geschonken en ons staande hebt gehouden. Moge U ons zo laten voortleven en ons stand doen houden. Moge U onze ballingen verzamelen naar Uw heilige voorhoven om Uw wetten stipt na te komen en Uw wil te doen, om U met een gaaf hart te dienen, omdat wij U dankbaar mogen zijn wordt U geprezen God, die wij dank verschuldigd zijn."
- actua + -
- Op vrijdag 23 en zaterdag 24 maart telkens te 20 uur in de Sint-Norbertuszaal te Nieuwmoer : jaarlijks lenteconcert van de plaatselijke harmonie "De Heidebloem" ( Zij zijn de Heidebloem, de muzikanten van ons klein Nieuwmoer ! ).
- Op 14 en 15 april e.k. in de Rietendakschuur van de Kiekenhoeve, Moerkantse baan, 48 in onze historische zustergemeente Essen organiseert de plaatselijke heemkundige kring ter gelegenheid van haar 20-jarig bestaan een tentoonstelling over de eeuwenoude stamboom van de "Frankensen". Ook bij ons zijn die "aloude Franken" niet te tellen. Om reeds nu in de agenda te noteren.
- Op zondag 22.4.2007 gaat BERKENBEEK "SNEUKELEN" : fietsen, peuzelen, smikkelen en snoepen. Deelnemerskaarten enkel via voorinschrijving. Info en inschrijving 3/669.68.19.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "De Joodse gemeenschap van Kalmthout-Heide (6)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde weer op te roepen onderaan het blog telkens weer op de linkse rode pijl klikken.
