Aan de westrand van de Heuvel ligt het domein " de Markgraaf ". Het is zo'n 60 hectaar groot en mondt uit in het duinenlandschap van de Kalmthoutse Heide.
In de tweede helft van de 19-de eeuw gaat het hier nog om een aaneenschakeling van visrijke open waters. Zelfs de pastoor van Kalmthout heeft er zijn visvijvers. De huidige Kastanjedreef en de huidige Dijk zijn trouwens nog de dijken van weleer doorheen een waterrijk kwelgebied bezijden de hoogduinen.
Vandaag is de Markgraaf een buffergebied tussen de woonwijk van de Heuvel en de Kalmthoutse heide. Door het aanbrengen van diepe grachten die, in aansluiting op de " Zwarte Beek ", de vennen ontwateren, ontstaan drassige heideweilanden, gedeeltelijk ten dienste van de landbouw, maar anderzijds ook ideale foerageerplaatsen voor heide- en weidevogels.
Tegen de heide aan maken de duinen een uitsprong binnen de Markgraaf. Op de flanken ervan zijn er met de tijd opnieuw vliegdennen, berken en zomereiken gaan opschieten. Maar vanuit het landgoed van Donnet worden in het begin van de twintigste eeuw ook exoten binnen gehaald, zo o.m. de rodondendron. In de ondergrond van de duinenflanken heeft daarenboven lange tijd een champignonnekelder gefunctionneerd.
In het begin van de tweede helft van de 19-de eeuw behoort de Markgraaf nog integraal tot de Kalmthoutse heide en is als dusdanig op dat ogenblik eigendom van de gemeente. Op zoek naar financiën voor haar infrastructuurwerken, verkoopt de gemeente in 1855 stukken heidegrond. Hieronder bevindt zich het toekomstige domein van de Markgraaf. De eerste koper is Jan Hubertus Kistenmakers, een welgestelde burger uit de Antwerpse Metropool die graag investeert. Maar een aantal jaren later, in 1859 , verkoopt de heer Kistenmakers zijn eigendom reeds aan notaris Xaverius Antonius Gheyssens, eveneens een welgesteld Antwerpenaar. Door hem verwerft de Markgraaf zijn naam. Hij woont in de Markgravestraat in Antwerpen en brengt aldus deze naam mee naar de heidegemeente. De benaming heeft dus rechtstreeks niets te maken met het " markgraafschap Antwerpen ".
In 1859 zet hij de eerste gebouwtjes als buitenverblijven op de Markgraaf neer. In 1863 breidt hij ze uit. In 1891 dan komt de Markgraaf in handen van René Bosmans, Antwerps advocaat.Hij bouwt er in 1893 het oorspronkelijk fin-de-siècle kasteeltje dat nog steeds in de hoofden van onze oude Kalmthoutenaars verder leeft. Het is een neo-renaissancistisch gebouw met een horizontale gelaagdheid, getoogde vensters en een brede monumentale toegangstrap. Het kasteel is daarenboven voorzien van 2 boltorens, die de twee wereldoorlogen niet zullen overleven.
Het is ook René Bosmans geweest die in 1905 de hoevegebouwen laat optrekken met een woonhuis, een schuur, een varkensstal, een koeienstal, een paardenstal en een schapenstal met telkens ingekapselde dienstgebouwen.De schapenstal is oorspronkelijk nog een potstal. Naast de paardenstal is een oude waterput aanwezig.
In 1940 gaat de Markgraaf over in de handen van de familie Van Acker die rond het kasteel een waar arboretum ontwikkelt.Vervolgens is in 1950 de familie Vannooteghem eigenaar van de Markgraaf. Na heel wat "troubles" rond een mogelijke verkaveling wordt het lot van de Markgraaf in 1990 bepaald door een gemeentelijk BPA. Tegelijkertijd gaat het domein over in handen van de heer Rijsdijck, een Nederlands industrieel. Hij laat het oude kasteel afbreken en vervangt het door een groter kasteel met bijkomende stijlelementen. Het nieuwe kasteel is wel opgetrokken met de stenen van het oude. Ook de torentrap van het vroegere kasteel is in het nieuwe gebouw geïntegreerd.
De eigenlijke kasteelhoeve moet rond de laatste eeuwwisseling de plaats ruimen voor een moderne manège met binnen- en buitenpisten. De stallen zijn door de heer Rijsdijck gerestaureerd. Zo is de schapenstal omgebouwd tot zijn eerste residentie. Zo is rond het nieuwe kasteel een siertuin met parkkarakter aangelegd, opgesmukt met beelden van de Kalmthoutse beeldhouwer Eric Verhelst.
Vandaag is de Markgraaf vooral gekend voor zijn permanente tentoonstellingen die de heer Rijsdijck in de moderne manège organiseert.Maar de oudere generaties Kalmthoutenaars die denken met heimwee terug aan de Kalmthoutse boerenkermissen, die nog niet zo lang geleden door de scouts en de gidsen van Kalmthout-Heuvel in de vroegere hoeve van het domein, met haar erf, schuren, stallingen en zolders plaats hebben gevonden. En ook bij ons in Kalmthout verricht het verorberen van een Kempense boerenworst wonderen.
Heel wat Kalmthoutenaars vinden het achteraf bekeken spijtig dat onze gemeentevaderen er niet in geslaagd zijn de Markgraaf te gepasten tijde terug aan te kopen. Het zou een soort van Kalmthoutse "Kiekenhoeve op zijn Essens" kunnen geweest zijn met museum, restaurant-taverne en wandeldomein aan de rand van de heide. Helaas, "het water was (vooral financieel dan) veel te diep" .
(vervolgt)
- poëzie + -
De Markgraaf (Ward Jacobs - Kalmthouts dichter).
Wie heeft u toch ontgonnen.
Wie heeft het op de heide gewonnen.
Wie? Mager landschap zonder bomen.
Welke moedige heeft dat klaar gesponnen.
Hij die het heeft gedaan,
Die is lang voor ons gegaan.
Ik ken niemand die het beter kon verstaan,
Met je mooie bomenrij daaraan.
Gij zijt nog niet onthoofd door honger naar grond.
Al is die witte villa middenin een diepe wond.
En loopt men nog met duistere plannen in de mond.
Gelukkig is de heide een goede bondgenoot daarrond.
Daar in je prachtige dreven,
Daar is het goed om te leven.
Terwijl een bende kauwen rond uw torentje zweven,
Een paartje eenden op uw gracht de eerste liefde beleven.
Uw hoeve is de schoonste uit de streke,
Men geraakt er nooit op uit gekeken.
Al duurt het twintig weken,
Het is te schoon om uit te spreken.
Nu ga ik tussen de mooie groene dennen,
En moet aan 't mindere licht gewennen.
Daarna zal ik het leven daartussen wel herkennen,
Vogels allerhande, mezen, duiven zelfs herkennen.
Nergens zo schoon. Ga zien ge zult het moeten bekennen.
Daar aan uw westerkant ligt dan de hei,
Twee zorgenkinderen zij aan zij.
O iedere Kalmthoutenaar zijt blij,
Niemand in 't hele land heeft zulks iets moois als wij.
Houd het vrij, houd het vrij!
- actua + -
- Natuureducatief Centrum De Vroente : Permanente tentoonstelling over het ontstaan van de Kalmthoutse heide en over haar verschillende biotopen ; bijzondere tentoonstelling over "de zon", heel de zomer lang ; toegang gratis. Openingsuren : van maandag tot en met vrijdag van 9 tot 17 u., zaterdag en zondag van 14 tot 17 u..Iedereen is welkom!
- Arboretum Kalmthout : Tentoonstelling "Hofmakerij aan Linnaeus" door de kunstenaars van 't Palet. Iedere dag toegankelijk van 10 tot 17 uur.Info : www.arboretumkalmthout.be.
- Cafetaria Rusthuis St.Vincentius : Tijdens de maanden april en mei 2007 tentoonstelling van de Kalmthoutse Fotokring over "Bretagne, Land van de Zee". Alle dagen gratis toegankelijk.Info : 03/666.66.14.
- Awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Op de Heuvel (6)" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het blog telkens weer op de linkse rode pijl klikken.
23-04-2007 om 00:00
geschreven door Jan Caluwaerts
|
