Tijdens de laatste ijstijd schuren ijsschotsen op de bodem van een droogliggende noordzee bodemdeeltjes uit. Een krachtige wind voert deze bodemdeeltjes vanuit het  noorden  mede over het vaste land. De lichtere kleideeltjes landen bij ons in de verder afgelegen regio’s als Haspengouw, Brabant, Namen en Henegouwen. De zwaardere zandkorrels komen dichterbij terecht in regio"s als Oost- en West -Vlaanderen, de Antwerpse en Limburgse Kempen.

Na de ijstijd waait de wind dan in overgrote mate vanuit het Westen. En voor een  tweede maal wordt onze Kalmthoutse regio onder het zand bedolven. Ditmaal gaat het om zand dat vanuit de droge oude Scheldevallei van achter de Brabantse wal is aangevoerd..xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Door een massale afzetting, een plaatselijke verstuiving en finaal een geleidelijke vastzetting door pioniersplanten, geven de aangevoerde zanden vorm aan het Kalmthoutse  hoogduin .

Enerzijds ontstaan, voornamelijk door rechtstreeks van achter de Brabantse wal gedeponeerd zand, immense lengteduinen zoals de Kambuus- en Wilgenduinen.Tot de voornoemde lengteduinen behoren ook de Vossenbergen, eens de trots van het Kalmthoutse hoogduin, waarover wij het binnen deze afleveringen over moeder Kee nog moeten hebben.

Anderzijds geven plaatselijke verstuivingen vorm aan vennen zoals de Putse Moer en het Stappersven met daarrond paraboolduinen zoals de Hazenduinen en de Boterbergen. 

Een geleidelijke begroeiing met pioniersplanten zoals mossen, buntgras, heidespurrie en zandzegge hebben een podzolbodem ontwikkeld waardoor de losse zandkorrels van de moederlaag worden ingedekt. Door een verdere begroeiing heeft het duinenmassief dan een vaste vorm aangenomen.

Nog in de tijd van Moeder Kee is de gestructureerde podzolbodem in een gesloten agrarische gemeenschap als die van Kalmthout economisch heel belangrijk. Hij bestaat uit vijf lagen, van boven naar beneden : een strooisellaag , een humuslaag, een uitgeloogde zandlaag, een herafgezette humuslaag, een herafgezette ijzerlaag (uit de uitgeloogde zandlaag) en finaal daaronder de grote ingedekte massa van het oorspronkelijk aangevoerde  moederzand. De twee eerste lagen,  worden door onze landbouwers uitgestoken ( men noemt dat plaggen) en in de put van de potstal gesmeten. De schapen en later ook de koeien laten hierop hun uitwerpselen vallen en zo verkrijgt men de beste meststof om de verzuurde zandgronden van onze Kempen op de matig waterrijke en aldus meer vruchtbare concave valleiranden rendabeler te maken. Met de invoering van de chemische meststof in het begin van de 20-ste eeuw zal langzamerhand een einde komen aan het gebruik van dit plaggen steken en van de potstal.

Het Kalmthoutse hoogduin heeft duintoppen die tot 40 meter boven de zeespiegel pieken. Wel heeft een veelvuldig recreatief gebruik tijdens de laatste eeuw deze hoogten enigzins doen inleveren.

Zoals we reeds hebben gezien groeit het Kalmthoutse hoogduin tijdens de “ belle-époque “ uit tot dat “Kleine Zwitserland”, zeer gegeerd als toeristisch oord door de Antwerpse burgers, de Brusselse hoofdstedelingen en de Noord- Brabanders uit het markiezanaat van Bergen-op-Zoom en de baronie van Breda. En zoals we ook al zagen is het ook door kunstenaars en natuurliefhebbers zeer gegeerd.  Ook vandaag nog trouwens is het Kalmthoutse hoogduin als  trekpleister nog een diamant binnen het kader van het grenspark De Zoom – Kalmthoutse heide.

En we eindigen deze aflevering op een meer ontspannende noot. Heeft het Kalmthoutse duinenzand met zijn podzolbodem een belangrijke rol gespeeld in het leven van onze hardwerkende landbouwer, dan is niets minder waar voor de nog harder werkende landbouwersvrouw. Ons duinenzand, en dan vooral de uitgeloogde zandlaag van de podzolbodem, ligt mede aan de basis van welonderhouden hoevekes. Meer in 't bijzonder moet het dienen als poetsmiddel om mede de houten of rode tegeltjesvloeren van de hoevekes te schrobben en kraaknet te krijgen. Maar als er daarna nog zand over blijft  krijgt zelfs de dochter van de boer  haar onuitgesproken zin.In een goed geluimde bui tovert zij met het overgebleven zand in één van de hoeken van de boerderij op de houten of rode tegeltjesvloer, voor de geliefde, in een spectrum van geelachtige kleuren, de mooiste bloemenruiker van Kalmthout te voorschijn.  
  

Poëzie + :
________ 

Het Kalmthouts hoogduin  (Haiku - Jan Caluwaerts)

Het Kalmthouts hoogduin,
De lage landen schouwend,
Droomt zijn avondland.

Actua +
________

Het Natuureducatief Centrum (NEC) DE VROENTE neemt in september e.k. met een tentoonstelling en aanverwante creatieve aktiviteiten over de Kalmthoutse Heide deel aan de  Open monumenten dag (O.M.D.) die dit jaar in het teken staat van "Muziek, Woord en Beeld". Het kan niet ontkend dat het landschapsmonument "De Kalmthoutse Heide" in het verleden (en ook vandaag nog) een grote inspiratiebron is geweest voor beeldende, letterkundige en muzikale kunstzinnige uitingen. Mensen die menen in het bezit te zijn van of hun medewerking te kunnen verlenen aan kunstzinnige expressies die betrekking hebben op de Kalmthoutse Heide kunnen voor meer uitleg contact opnemen met de heer Krist Tack, aangesteld  medewerker van het Natuureducatief Centrum "De Vroente" ( Putse steenweg, 129, Kalmthout) voor Open Monumenten Dag.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Volgende week Zaterdag 3O juni weer een Kalmthouts Broodje  voor U en uw vrienden :
II/4. De keet van moeder Kee/De Antwerpse zandhonger.                                  " Awdoe."