Keizerlijk Meise Sib, de orde van de autochtone Meisenaars, verzamelt alles over het historische Meise
18-05-2011
251 P.v.Br. XVI Bediening
251 P.v.Br. XVI De bediening
De oudst met naam bekende bedienaar van Meise is Magister Henricus, presbyter de Menz (1211-1220). De tweede is Esselinus presbyter de Minza (1224). Zij behoorden ongetwijfeld tot de seculiere geestelijkheid, omdat pas in 1249 de abdij van Grimgergen de toelating kreeg een van haar kannuniken als pastoor te Meise en te Wemmel aan te stellen. De bisschop bleef hierbij meester en de abt moest zijn kannunik pastoor telkens terug roepen als hij een seculier kandidaat wilde aanstellen. Voor het geestelijke bleef hij afhankelijk van de bisschop, maar voor het beheer van de parochiegoederen moest hij verantwoording afleggen bij de abt. Gedurende de periode 1260 1290 ontstonden tal van onafhankelijke parochieën. Frater Matheus was in 1262 frater Gerardus, plebanus de Menza. Deze titel plebanus wijst erop dat Meise als parochie een voorname rang innam en steeds door voorname priesters werd bediend in de XIIIde eeuw. De verdere lijst van de pastoors van de St.-Martinusparochie vinden jullie in Meise, onder de toren van St.-Martinus, mijn streekboek van 2001 op pag.39. Op 1.9.2006 werd Jan Lagae pastoor van Meise. Hij is federatiepastoor.
Acteur Jef Burm is op 87-jarige leeftijd overleden aan een hersenbloeding. Hij verbleef in een rusthuis in Sint-Pieters-Leeuw, maar werd ereburger van Meise in 2004 waar hij jarenlang woonde sedert 1971. Hij was ook ereburger van Sint-Niklaas, zijn geboortestad. Hij was lid van de Kunstkring en droeg het GC De Muze een warm hart toe. Jef Burm speelde mee in tal van tv-series en Vlaamse films. Hij is te zien in onder andere 'Slisse en Cesar', 'Boerenpsalm', 'Het pleintje' - waar hij de immens populaire koster 'Felix' speelde - en 'De paradijsvogels'. Bij VTM speelde hij mee in reeksen als 'Wittekerke' en 'Nonkel Jef'. Hij speelde mee in films als 'Zware jongens', 'Boerenpsalm' en 'Blinker en het Bagbag-juweel'. Vriendin Conny Neefs van Jef Burm noemde hem 'de Toon Hermans van bij ons'. In Zonen over hun vaders werd hij samen met mij, Stef De Ridder en geïnterviewd. Dit werd gefilmd. Zijn 70ste verjaardag werd door VTM gevierd met een opname van zijn bekendste nummers. Hierover bezitten wij ook de DVD-opname.
Deze componist werd geboren in Merchtem op 9.5.1865 en stierf er op 13.10.1937. Hij was de zoon van Florimond (Humbeek 18.11.1826) en zijn 2de vrouw Petronella Amelia Briers. Hij gaf pianolessen in Opwijk en was orgelist in de O.L.V.-kerk in Merchtem tot 1895 en van de St.-Bonifaciuskerk in Elsene. Ik had de eer en het genoegen een oproep te mogen doen op Ring-TV om bij de Clara 100 verkiezing te stemmen voor August De Boeck uit Merchtem. Waarom, zou je zeggen. August De Boeckis de componist van de cantate van de Baron dHoogvorstcantate (1893) die op 24.9.1893 uitgevoerd werd bij de inhuldiging van het standbeeld van de baron in Meise. De tekst was van J. De Smedt, onderwijzer in Merchtem (Wie is die felle jonkheid daar? Bezetting: zangstemmen (meisjes, knapen, mannen), fanfareorkest (piano). Uitgebreid voorspel. Dominerend is het militaristische karakter (Baron dHoogvorst was Generaal hoofd van de Burgerwacht van België), afgewisseld met lyrische passages. Inhuldiging 10 september 1893. Baron dHoogvorst was burgemeester van Meise van 1807 1866. Geschreven voor de onthulling van het standbeeld van Baron Emmanuel van der Linden- dHoogvorst op 9 oktober 1893 te Meise. Er is in Meise een tweede cantate opgevoerd : de cantate van Ba-tist (1926), de dirigent van de fanfare Concordia (de ëzzeëls ë = doffe e). Tekst van Jef Lettens (Hoe zonnig breekt de dageraad). Bezetting: zangstemmen (kinderen, vrouwen, mannen, de dichter), fanfareorkest (piano). Jubelcantate ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan der fanfare Concordia te Meysse, opgedragen aan haar dirigent (muziekbestuurder) Baptist De Donder. Uitvoering op zondag 30 mei 1926. Eenvoudige gelegenheidscantate. In Meise was De Boeck erelid van de fanfare Concordia o.l.v. Baptist De Donder. Ik heb reeds de cantate van Baptist, waarvan ik de tekst heb, laten zingen en gefilmd. Twee koorleden van destijds Celine Van Doorslaer en haar zus zorgden hiervoor. Via mijn contacten kreeg ik ondertussen de partituur toegestuurd. De derde cantate op tekst van Jan De Smedt werd uitgevoerd bij de inhuldiging van de gedenksteen boven de deur van de St.-Maartenschool, ter ere van de stichtster van de school : gravin Roose de Beauffort op 12 oktober 1902. Een van de kunsttoeren van A. De Boeck was de Brabançonne op piano spelen en bij elke maat van toonaard te veranderen, een halve toon hoger, om het stuk een paar octazven hoger teeindigen dan in het begin.
Beste aanwezigen, Toch niet gebruikelijk dat een Burgemeester het genoegen kent U van hieruit toe te spreken. De eerste en ook enigste keer dat ik dat deed, was bij het afscheid van mijn goede vriend XAVIER OLBRECHTS. Doch vandaag is het om mijn steentje bij te dragen bij de viering van 150 jaar Sinte- Maartenschool, dus een zeer heugelijke gebeurtenis die wij op een gepaste manier willen huldigen. Deze school werd door de gemeente aangenomen of erkend op 1 oktober 1884. Dit hield in dat de gemeenteraadsleden de klassen mochten bezoeken en lessen bijwonen, echter zonder opmerkingen te mogen maken aan leerkrachten of leerlingen. Dit is heden ten dage nog altijd zo, maar ik meen dat men nu vooraf het schoolbestuur hiervan dient in kennis te stellen. Persoonlijk kan ik mij niet herinneren dat er sommige raadsleden van dit voorrecht hebben gebruik gemaakt. Ik persoonlijk nooit (ben nu momenteel 22 jaar schepen van onderwijs) en waarom NIET? Wel, omdat wij het volste vertrouwen hadden, en nog altijd hebben, in de degelijkheid van het plaatselijk vrij onderwijs. Om terug te gaan naar 1861, toen de eerste zusters arriveerden in Meise: en of de Meisenaren toen gelukkig waren! Zij werden feestelijk onthaald met een groot dorpsfeest. Door de jaren heen waren de eerwaarde zusters de steunpilaren van de gerenommeerde school. Zo heb ik zelf, van op deze plaats waar ik nu sta, eerwaarde heer Bie Boon horen verkondigen (ik heb dit zelf gehoord, dus niet van horen zeggen of via via) dat iedere zuster 4 onderpastoors waard was. Zij waren een zegen en zijn dat vandaag nog steeds. Niet alleen voor de school, maar voor gans de parochiegemeenschap. Misschien hebben zij het niet altijd gemakkelijk gehad. Ergens heb ik kunnen achterhalen in de periode 1927, dat de gemeente in de kosten tussenkwam bvb: - voor schoolbehoeften: 5 frank per trimester/ per leerling; - voor de verwarming van de klaslokalen: 2000 kg steenkool en 100 frank hout per trimester; - en voor reinigen en kuisgerief: 50 frank. Al geruime tijd is hier verandering in gekomen dankzij de sociale voordelen en het flankerend onderwijs. Dit houdt in dat de gemeente, wanneer zij uitzonderlijke voordelen toekent aan de gemeentescholen (die buiten de werkingstoelage vallen van het Ministerie van Onderwijs), dit ook verplicht is te doen voor alle netten, dus ook voor het vrij onderwijs en het gemeenschapsonderwijs. Onder deze sociale voordelen vallen momenteel: het gratis busvervoer, de warme maaltijden, opvang tijdens de vakantie, de sportactiviteiten zoals Het Lint van Meise, de schoolsportdagen op de Nekker, Hopsakee, het cultureel aanbod in de Muze, de bibliotheek en het zwembad. Hier is een lange weg afgelegd en terecht. Door de jaren heen heb ik steeds op een goede samenwerking kunnen rekenen, door de 3 pijlers waarmee ik het genoegen had om samen te werken: Zuster Veerle, Zuster Marita en nu Marie- Line Goethals (drie directrices, heb nog altijd moeite met mevrouw de directeur, laat staan Zuster directeur). Deze drie prachtdames hadden elk de uitzonderlijk flair om zich te laten omringen door bekwame en toegewijde personen in het schoolbestuur. Wie geen vertrouwen uitstraalt krijgt er ook geen en dus kregen zij de steun die zij ten volle verdienden. De Sinte- Maartenschool is eerst en vooral een parochiale school, die trouwens ooit heel klein begonnen is. Het achterliggend idee is steeds geweest: een school in de nabijheid, voor de kinderen van het dorp. Met de uitdrukkelijke bedoeling dat generatiegenoten uit één en hetzelfde dorp elkaar zouden kennen. En dat ze dat zouden doen op het moment dat zij de belangrijkste dingen leren die een mens in zijn leven ooit moet leren: lezen, schrijven, rekenen enz. In de huidige context zullen we daar nog maar eentje aan toevoegen: leren met een computer omgaan. Tegelijk was er uiteraard een tweede pijler: een christelijk geïnspireerde school. Toch is de Sinte- Maartenschool momenteel uitgegroeid tot een vrij grote school met de laatste jaren tussen de 400 en 500 leerlingen. En vele van die leerlingen komen van buiten Meise. Zij hebben ooit in het schoolbestuur een vergadering gehad: Wat gaan we doen, inschrijvingen beperken tot binnen de parochie? Neen, ze vonden dat zoiets niet kon, en tot op heden is iedereen, ongeacht de woonplaats, welkom bij hen. De school zit zowat geprangd tussen een aantal andere gebouwen in het centrum van Meise. En dus heeft dit open standpunt doorheen de geschiedenis wel voor heel wat bouwperikelen gezorgd. En dat eindigt nooit. Momenteel zijn ze al druk bezig met de voorbereiding van de bouw van een nieuw administratief centrum (met directielokaal, secretariaat en leraarskamer) dat aan de hoofdingang van de school zal gerealiseerd worden. De vermoedelijke start van deze werken is in de lente van 2012. De basisschool is jarenlang een meisjesschool geweest, maar dat was in de tijdsgeest van de laatste decennia van de vorige eeuw niet meer houdbaar en sedertdien is ze, zoals alle andere scholen in Meise, gemengd. Hun opvoedingsproject voorziet uitdrukkelijk dat iedereen welkom is. Dit betekent dat zij ook proberen met alle beschikbare (en dat weten we allemaal, beperkte) middelen de zogenaamde probleemkinderen op te vangen. Op dit specifieke gebied willen zij eveneens uitdrukkelijk een school zijn voor iedereen. En, neem het van mij aan, dat is lang niet altijd de gemakkelijkste oplossing. Want tegelijkertijd moeten zij aan heel wat moderne regelgevingen voldoen en voorziet datzelfde opvoedingsproject dat al hun afgestudeerde leerlingen nadien zo vlot mogelijk kunnen meedraaien in het secundair onderwijs. Misschien is het goede resultaat dat velen van hun leerlingen behalen in de ons omringende grote mastodonten van secundaire scholen, toch wel één van de redenen dat ouders kiezen voor deze parochiale school. Laat mij besluiten met de oprechte felicitaties en dank aan iedereen die meewerkte tot dat wat de school nu is, kortom een instelling om fier op te zijn. Proficiat! Marcel Belgrado, Burgemeester
In de schoolarchieven wordt een waardevol document bewaard waarin Zuster Marie-Philomene, algemene overste van de Zusters van Maria uit Braine-lAlleud, de feestelijke aankomst beschrijft van de eerste twee zusters in Meise. Het waren Zuster Marie-Stanislas-Kostka en Zuster Marie-Anne. De Meisenaren waren echt blij met hun komst en zorgden voor een groot dorpsfeest. Er wachtte de zusters een hartelijk onthaal bij kasteelvrouw Gravin Roose de Baisy, gehuwd met Graaf Louis Leopold Amedée de Beauffort. Deze dame was de schenker van de gebouwen van de eerste meisjesschool en het klooster in de Beauffortstraat (het gedeelte dat nu de Brusselsesteenweg is). Het was een onvergetelijke dag in de geschiedenis van Meise toen de gravin de sleutels van het nieuwe gebouw overhandigde. Diezelfde avond werden de zusters nog uitgenodigd op de pastorij en voorgesteld aan baron dHoogvorst, de kranige 84-jarige burgemeester. Er werd lang nagefeest in het dorp. Reeds de volgende dag, een maandag, werden de vier nieuwe klaslokalen van de meisjesschool in gebruik genomen door een flinke groep enthousiaste kinderen. Er werden nog een paar juffrouwen aangeworven en al vlug moest er gedacht worden aan een vijfde klas. De Meisenaren waren gelukkig met de komst van de zusters. Ze waren ook zeer erkentelijkheid tegenover de gravin die dit alles mogelijk gemaakt had. Daarom werd een gedenksteen met de wapenschilden van de families de Beauffort en Roose de Baisy boven de ingang van het klooster aangebracht, die nu nog te bezichtigen is. De gravin bracht regelmatig een bezoek aan de klassen. Er werd dan door de kinderen voorgedragen en gezongen. En het refrein van hun lied luidde steevast:
Eens op deze schone dagen Kwam een vriendelijk gelaat Ener schone dame vragen Hoe het met de kinderen gaat Of ze stil als een muisken Onder t maken van het kruisken Of ze zitten flink en net Onder t bidden van t gebed
Marie-Line Goethals, directeur, mede namens het personeelsteam en het schoolbestuur.
246 De parochie in handen van de heer, nadien van Grimbergen
De geschiedenis vande parochie Meise voor de 11de eeuw is onbegonnen werk. Alle gegevens ontbreken voor de 12de eeuw. Van vicuskerk werd ze ongetwijfeld een eigenkerk in handen van de plaatselijke heren van het hof te Meise, de milites de Mensce die op hun beurt leenheren geworden zijn van de heren van Grimbergen in de 11de eeuw. De eerste kerk was voorzeker een houten gebouw, in de 10de 11de eeuw vervangen door een stenen. De oudste vermelding van Meise is van rond 1110, in de veel besproken brief van bisschop Odo van Kamerijk, die Meise het hoofd van Strombeek en Grimbergen noemt. Tot 1132 bleef Meise de moederparochie. Oppem en St.-Brixius-Rode bleven steeds onder Meise. Van het begin van de 13de eeuw stond heel de parochie Meise onder het patronaat van de abdij van Grimbergen. Dit was het gevolg van de rivaliteit tussen de hertogen en de Berthouts die dankbaar gebruik maakten van de invloed van de abdij. Meise verloor zo zijn bevoorrechte plaats van moederparochie van het Land van Grimbergen. Voortaan zou zij slechts een onderdeel zijn
Meise is een vicus-kerk, niettegenstaande in de nabijheid van de kerk een oud dorpskasteel is gelegen. De moederparochie Sint Martinus die een enorm complex was : vijftal dochterkerken ( Grimbergen, Strombeek, Beigem, Humbeek, Nieuwenrode). De dorpsdries doet door zijn vorm en afmetingen denken aan een vicuskerk. De Sint-Elooikapel op de Hasselberg ligt op de grens van 3 gemeenten en nabij het knooppunt van wegen van de hele streek. Dergelijke kapellen zijn de oudste bidplaatsen van de streek en doen denken aan de doortocht van missionarissen. Zij werden nooit verheven tot parochiekerk door hun verre ligging van de dorpskom. De eerste kerstening van Meise zou aan de St.-Elooikapel toegeschreven kunnen worden. De geschiedenis vande parochie Meise voor de 11de eeuw is onbegonnen werk. Alle gegevens ontbreken voor de 12de eeuw. Van vicuskerk werd ze ongetwijfeld een eigenkerk in handen van de plaatselijke heren van het hof te Meise, de milites de Mensce die op hun beurt leenheren geworden zijn van de heren van Grimbergen in de 11de eeuw. De eerste kerk was voorzeker een houten gebouw, in de 10de 11de eeuw vervangen door een stenen. De oudste vermelding van Meise is van rond 1110, in de veel besproken brief van bisschop Odo van Kamerijk, die Meise het hoofd van Strombeek en Grimbergen noemt. Tot 1132 bleef Meise de moederparochie. Oppem en St.-Brixius-Rode bleven steeds onder Meise.
Conclusie : Evolutie van het dorpsbeeld en de dorpsstructuur. Voortgaande op deze elementen menen wij een voor-Frankische dorpsvorming te mogen voorop zetten. De dorpsvorm, de kouters, het wegennet en de bodemindeling te Meise-dorp wijzen in die richting. Dit deel is van ouds een belangrijke nederzetting. Sinds de Frankische landname bleef de bijzonderste kern rond de dorpskom gevestigd. Het hof te Meise is er de kern van. Daarrond lagen als oude kernen : Amelgem, Oppem, Sigengem en Eversem. De eerste uitbreiding geschiedde langs de Hasseltberg. De mansionarii verdeelden onder elkaar de culturae, gebruikten in de gemeente de weiden en beemden langs de Molenbeek en de heiden en bossen tot aan de Bouchtweg. Geleidelijk bewerkten ze het braakliggend land en omvormden het tot velden, in de 9de en 10de eeuw. In de 12de en 13de eeuw begon een nieuwe periode van ontginning. Eerst veel later werden de donken en bossen ten Noorden van Nieuwenrode ontgonnen. De vele beekjes getuigen van de grote afwateringswerken, die dienden ondernomen te worden.
Bodemontwikkeling en veldenverdeling. In de kadasterkaarten van Meise onderscheidt men 2 goed afgebakende agrarische delen : 1. Meise tot aan de Bouchoutweg 2. Meise boven de Bouchoutweg Het oude Meise kan eveneens in 2 delen gescheiden worden : 1. Meise-dorp sekties G, F en deel van E 1.1. oude kouters : Wouwer (groten en kleine) tussen de Vosstraat en de Amelgemweg van mekaar gescheiden door de Mankevosweg met elk hun eigen kouterweg Hasselberg met aansluitend Lindekouter Molenkouter Sighengem (tussen Molenkouter en Limbos) enige ingaheimnaam onder Meise Boucht Eversem Limbos 1.2. velden Groot en Klein Beverenveld, Winkelveld, Bouchout en Kasteelveld, Biestveld 1.3. weiden en broeken langs de Amelgembeek, bossen (Oude bos, Lager Bos, St.-Martensbos, Karenberg, Limbos) en heiden (Grote heide, Rodense heide en het Eysel. Zo zijn de drie hoofdbestanddelen van een oud frankisch dorp uit de gallo-romeinse tijd vertegenwoordigd. 2. Sekties E en D Andere indeling van de velden dan Meise-dorp : lange en smalle percelen. Overgang Meise-dorp en de rodestreek. Diepe inham in Wolvertem : Winkelveld en Schrieckkouter. Voorveld en Middelveld. Centrum : St.-Brixius-Rode. Dit complex dateert uit de 9de en 10de eeuw. Steunpunt en vertrekpunt van de Rode- en bosstreek : Borchtveld met het hof te Rode, een oude versterkte motte omgeven door water(traditioneel dubbeltype) . Het werd waarschijnlijk gebouwd door de Grimbergen-Aas in de 13de eeuw met ontginning van gans het gewest. Oudst : Dagwanden en de Grote Pedeheide. Bos met 12de eeuwse Nieuwenrode als centrum : Wolvenbos, Kinderbos, Adriaenbos, Elsbos, Beukenbos, Zuurbos donken en heiden : Bekedonk, Hoksdonk, Schirek, Heide, Spinaart Hier scheiden de moederparochie Meise en Zemst : samen gans het gewest tussen Zenne en Rupel.
De dorpskom van Meise vormt een apart geval. Gelet op zijn grote afmetingen menen wij er uit te mogen afleiden dat wij hier te doen hebben met een reeds ten tijde van de Franken voorname dorpsaanleg. Het zou geen markagemeenschap zijn (zoals in Wolvertem) want de gemene beemden ontbreken, maar een geleide uitbouw. De aanwezigheid van een sterk gezag van het nabij gelegen hof te Meise. Dit wordt nog bevestigd door het bij de dries horende noord-oostelijk komplex, dat de vorm van een volmaakt vierkant vertoont. Nergens in Brabant vonden wij zulk komplex. Het wordt afgebakend door lijnrechte wegels die de sektiegrenzen uitmaken. Dit vierkant wordt in twee gesneden door de Limbosweg. De parcellaire verdeling rondom de dries en het aanpalend vierkant vertoont een zeer regelmatige indeling. Dit alles wijst op een planmatige aanleg, die alleen later voorkomt bij de aanleg van nieuwe vrijheden in de 13de eeuw, zoals te Merchtem, Asse, landen enz. In de gewone dorpen komt dit niet voor. De wegels die het vierkant omzomen doen hier denken aan de wallen, maar deze hebben we te Meise nooit gekend, althans niet sinds de 13de eeuw en Meise is nooit een vrijheid geweest.(kaart pag. 89) Zou het absurd zijn een verband te leggen tussen de etymologie van Meise mansus, mansio, huis, hof, - uit het laat latijn ende aanleg van dit vierkanten komplex ? Wij zouden kunnen te doen hebben met een gallo-Romeins diverticulum. Een ander belangrijk litteken is het vertrekpunt in de noordelijke hoek van al de wegen van Meise. Rechts van de oude Brusselbaan, niet ver van het vierkant, hebben wij de zeer oude veldnaam hebben hebben, Steenberg, die wel eens gallo-Romeins materiaal naar voor kan brengen. Meise zou dus een voorbeeld kunnen zijn van een Romeinse kadasterindeling. Opgravingen in deze sektor zouden dit kunnen bevestigen. De dorpskom van Meise zou haar verklaring kunnen vinden in deze veronderstelling. Dan kunnen wij ze best vergelijken met Kester op de Romeinsn baan Bavacum Asse, dat eveneens verlegd werd na de gallo-Romeinse periode, waardoor aan de oude rechte weg een omleiding doorheen het huidige dorp werd gegeven. Dit is o.i. ook het geval voor de huidige weg doorheen Meise dorp die aan de Sint-Elooikapel weerom de oude diverticulum vervoegt. Meise zou een typisch voorbeeld zijn van de verschuiving en de ontwikkeling van oude dorpskommen.
Het wegennet. Volgens het Parochiewezen in Brabant liepen er oude, voorname wegen door Meise. 1. Lakenhinde : Schaarbeek (Zenne) naaar Meise-dorp 2. Vosstraat of Vos-Marke-Kerremansstraat KP nr.2015 van 1734 de baene van Assche naer Mechelen (gallo-Romeins diverculum) 3. Asse-Kobbegem over Ossel-Amelgem tot Meise-dorp 4. Asse Brussegem Oppem Hasseltbertg Rodes Kapelleop den Bos In de publicatie zijn ook oude kaarten afgedrukt waarop het tracé terug te vinden is. In het landschap kunnen we nu nog deze wegen volgen.
Meise behoort tot die reeks moederparochies, die St.-Martinus als patroon hebben, zoals Asse, Aalst, Lennik, Halle en Overijse, die alle dezelfde kentrekken vertonen van omvang, van ouderdom en teruggaan tot de oude vici. Meise telde niet minder dan zes afhankelijkheden van verschillend type. Voorzeker heeft hier de geografische constellatie een grote rol gespeeld. Ten voordele van haar ouderdom pleiten : 1. De moederparochie zelf 2. De uitgestrektheid (de grootste van West-Brabant) 3. De grotere oppervlakte van de parochie dan deze van de gemeente 4. De parochiepatroon Deze gegevens leiden alle naar wat wij zouden kunnen noemen, een missieparochie, die waarschijnlijk reeds bestond op het einde van de 7de of begin 8ste eeuw
De verdeling van de cijnsen is nog zonderlinger. In het oudste deel van het dorp, d.i. te Meise-dorp en het vroegst ontgonnen deel van Rode hieven de Nassaus later alleen cijns. In het jongst ontgonnen deel van Rode, nabij Nieuwenrode, werd de cijns gedeeld door de twee takken van de Berthouts. Het was de twee herencijns. De drie herencijns werd gedeeld met de heren van Boechout. In de vier herencijns deelden ook de heren van het hof te Meise. Ten slotte was er een zeven herencijns, waarin benevens de vier heren nog deelden de bezitters van het Hof ten Brande in de uiterste hoek van Meise, de Heetveldes en de heren van Wolvertem-Imde.
Ingevolge de verbrokkeling van het patrimonium van de Berthouts sinds de XIIde eeuw verkreeg Meise een van de zonderlingste feodale toestanden die wij in West-Brabant kennen. Dit komt vooral tot uitdrukking in de verdeling van de schepenbank en haar rechtsgebied. Het strafrecht werd er verdeeld voor 2/6 onder de oudste tak van de Berthouts, de Grimbergen-Nassau en voor 2/6 onder de jongste tak, de Grimbergen-Bergues. Het 5de deel hoorde aan de plaatselijkde ridders de Menza en het laatste 6de aan de heren van Boechout. Deze verdeling dagtekent ongetwijfeldvan rond 1160 1197, toen het huis van Grimbergen werd gesplitst; Het deel van de ridders hoorde hen toe als vertegenwoordigers, villici, van de Berthouts en is zekerouder dan 1160 1197. Het deel van de de Crainhems werd door de hertogen opgeëist na de val van de Berthouts in 1156.
Het oude schepenzegel van Meise heeft dezelfde wapenstukken en kleuren als dit van de Berthouts. A.Wauters beweert dat de oudste vermelding van Boechout uit 1147 dagtekent, wanneer Adeloia, vidua venerabilis, aan de abdij van Grimbergen terra que Bochult cagnominata est schonk (A.G. Cartularium I, nr? 2 Oorspronkelijk stuk, nr. 2, cl. I); Wij betwijfelen echter zeer sterk of het Boechout onder Meise is dan wel Boechout bij Antwerpen. Uit dit alles blijkt dat Boechout een afzonderlijk deel van Meise vormde. Oude gravures uit 1606 en 1800 tonen ons hoe het kasteel eruit zag. Er is tevens een gravure van 1690 in het Kaartboek dat ons een afbeelding geeft van het kasteel van het dorp. Dit hof te Meise behoorde tot de voornaamste tak van de heren van Grimbergen. Het bij het hof horende leenhof was dienstplichtig voor één man te paard en had vijf achterlenen. Het hof te Nieuwenhove met 28 bunder hoorde in 1474 eveneens tot het leenhof van Meise (R.A., Leenhof van Brabant nr. 11 a° 1474). Dit hof was steeds het centrum van Meise, waar de schepenbank was gevestigd. Het hoorde in de 12de 13de eeuw aan de milites de Menza, een van de voornaamste riddergeslachten van de streek. Arnoud van Meise met zijn vrouw Gisela was een van de voornaamste vertegenwoordigers van het geslacht rond 1220 (A.G. Cartularium) DE de Immerzele van Lier volgden hen op rond de 14de eeuw en gaven hun naam aan het oude hof te Meise. Binnen het hof lag een motte, later geheten t Waterken of Berla, een deel van het hoofdleen. Mogen wij veronderstellen dat deze de plaats aanduidt van het oorspronkelijke hof, daar ze eveneens hoorde aan de oude tak van de heren van Grimbergen ? Door de ligging vlak naast het dorpscentrum getuigt deze motte voor haar oorspronkelijke samenhang met het dorp, in tegenstelling met het afgezonderde Boechout.
De grenzen van de parochie volgen ofwel natuurlijke afbakeningen ofwel feodale indelingen. In de uiterste hoek te Hoksdonk, waar nu het kanaal de grens uitmaakt, was het vroeger een bijloop van de Aabeek, die Kapelle op den Bos van Meise scheidde. De Aabeek liep tussen de moederparochie Zemst en Humbeek. Tussen Beigem en Meise loopt de oude weg van Asse over Meise-dorp, St.-Brixius-Rode, Eversem, Beigem en Humbeek. Tussen Grimbergen en Meise volgen wij gedeeltelijk de Molenbeek en domeingrenzen. Dit is eveneens het geval met Strombeek en Wemmel. Voor deze laatste is de Amelgembeek de grensscheiding. Wat betreft de grens tussen Ossel en Amelgem, hier is het duidelijk het domein met zijn veldencomplex dat voor de afbakening zorgde. Ook Oppem is een dergelijk geval. Het onderste deel van Wolvertem werd afgebakend door de dorpskouters. Het middendeel vooral de diepe inhamvan Meise tot onder de wallen van de Wolvertemse motte is een ontwikkelingsgebied, dat door zijn eigen parcellaire indeling één geheel heeft uitgemaakt, dat in zijn oude vorm bewaard bleef. Het laatste deel van de grens Wolvertem Meise werd getrokken langs de loop van de Birre- of Bosbeek. Zelden was het ons mogelijk op zulke klare wijze de parochiegrenzen en hun oorsprong te verklaren. Dat was alleen mogelijk door het zolang samen blijven van de moederparochie en haar afhankelijkheden. Naast de reeds genoemde afhankelijkheden telde de parochie nog volgende belangrijke gehuchten, nl. : Eversem, een oud domein en hof door de abdij Grimbergen overgenomen en uitgebouwd ; Limbos, een door de abdij gevormd hof; Hipsvoorde, een nieuw ontgonnen gebied uit de latere jaren; Hoksdonk, een deel van het oud donkengebied van Smal-Brabant, dat nog eeuwen niemands-streek bleef, gemeen aan de vele dorpen van deze streek (Breendonk, Ramsdonk)
Meise is wel het meest typische voorbeeld van een primitieve parochie. Ze omvat alle gekende typen van ontstaan van een parochie : Meise-dorp is een vicus-parochie; Amelgem een domein-parochie, waar kerk en hof nog eeuwen later onafscheidbaar met mekaar zijn verbonden; Oppem heeft een villakerkje als oorsprong, naar het voorbeeld van de meeste onzer parochiën, maar waar de parochie en het domein elk hun gang gingen; Sint-Brixius-Rode is een parochie, die ontstond uit één van de oudste rodes voor de 11de eeuw; Nieuwenrode groeide in de tweede periode van de bosontginningen, met dit eigenaardige, dat zij zich over twee dorpen zal uitstrekken; Hasselt is het type van de oude missiekapel op de grens van verscheidene dorpen.
Een ander kenteken van de moederparochie Meise is dat zij zolang de afhankelijkheden heeft samen gehouden, wanneer de andere moederparochieën uit het gewest reeds in de 12de en 13de eeuw de meeste dochterkerken verloren. Asse verloor haar vier afhankelijkheden reeds in de 12de eeuw, Zemst iets later.
De groei van de moederparochie Meise is eveneens het meest typische voorbeeld van de ontwikkeling van een gewest.
De gemeente Meise (1964) sluit met het ene uiteinde aan bij het West-Brabantse vruchtbaar en heuvelachtig landschap en dringt met het andere einde door tot diep in het vlakke en zandachtige Smal-Brabant te Hoksdonk over het kanaal van Willebroek. Het is een overgangsgemeente tussen de Brabantse kleistreek en de Antwerpse zandstreek. Historisch is deze overgang merkwaardig en kenschetst de ontwikkeling van de gemeente. Wij hebben er enerzijds het oude Meise in de uiterste benedenhoek met het aanpalende Amelgem, Oppem, Hasselt en Eversem en anderzijds de rodes of ontwikkelingsgebieden van Sint-Brixius-Rode, Nieuwenrode, Hipsvoorde en Hoksdonk. In deze volgorde kan men er duidelijk de opeenvolgende perioden volgen.
De oppervlakte bedroeg in 1686 nog 1281 bunder of 1645 hektaren in 1846. De parochie had een derde meer ruimte.
Meise, moederparochie van het land van Grimbergen. Het ontstaan van de moederparochie Meise is het best te vergelijken met de vestiging en de uitbreiding van een missiepost. Naast een centrale kern in het oudste en meest bevolkte gedeelte van de streek gevestigd, groeit en verspreidt de parochie zich tot waar natuurlijke hinderpalen de grenzen trekken of nabij gelegen moederparochiën, zoals Ossel en Zemst, elke verdere expansie beletten. De ganse primitieve uitgestrektheid van het land van Grimbergen telde slechts een viertal moederparochiën, namelijk Meise, Ossel, Wemmel en Zemst. Van de overige was er nog geen sprake. De meeste hunner ontstonden pas later, tussen de 9de en de 12de eeuw, ten gevolge van de algemene verbreiding van de villakerkjes. Meise als moederparochie omvatte dus heel de uitgestrektheid van de huidige gemeente (in 1964), een deel van Brussegem, d.z. Oppem en Amelgem, geheel Grimbergen en Strombeek. De patroonheilige St.-Martinus, de dorpsstructuur van de vicus, de grenzen en de bodemgesteldheid zijn zovele littekens, die daarvan getuigenis afleggen(12).
Op pag.85 van het parochiewezen van Brabant lezen we :
Meise behoort tot die reeks moederparochies, die St.-Martinus als patroon hebben, zoals Asse, Aalst, Lennik, Halle en Overijse, en die alle dezelfde kentrekken vertonen van omvang, van ouderdom en teruggaan tot de oude vici. Meise telde niet minder dan zes afhankelijkheden van verschillend type. Voorzeker heeft hier de geografische constellatie een grote rol gespeeld. Ten voordele van haar ouderdom pleiten, zoals reeds vermeld werd :
1. De moederparochie zelf, 2. De uitgestrektheid (de grootste van West Brabant) 2.1. De grotere oppervlakte van de parochie dan deze van de gemeente, 2.2. De parochiepatroon
Deze gegevens leiden alle naar wat wij zouden kunnen noemen, een missieparochie, die waarschijnlijk reeds bestond op het einde van de 7de of begin 8ste eeuw.
In Nieuwenrode door Spinnael H. staat op pag. 11 :
Een eerste missiekapel, toegewijd aan de H. Martinus van Tours, een geloofsverkondiger uit de 4de eeuw, breidde zich uit en werd de de kerk van een parochie die buiten Meise nog de hulpkapellen van Amelgem, Oppem, Oksdonk, Limbos en Eversem omvatte. Volgens bepaalde teksten zou Meise zelfs de moederkerk geweest zijn van Grimbergen en Strombeek (A.Wouters, Environs de Bruxelles II, bladz. 300, Jan Verbesselt, Par. II bl. 56).
In 1132 werd door het toedoen van de Berthouts het patronaat of begevenrecht van Meise overgedragen aan Grimbergen. Zo verloor Meise zijn bevoorrechte titel van moederparochie. Zo kwamen dan ook de tienden in handen van de Norbertijnen van Grimbergen en Ninove.
In deel II van deze reeks uit het archief van Berla, maar ook in de collectie van de bibliotheek van Meise worden de parochies Meise en Rode en Oppem beschreven. Bij Meise wordt Hasselt (Sint Elooi) afzonderlijk behandeld. Amelgem wordt eveneens afzonderlijk behandeld. In deel IV vinden we de parochies Wolvertem, Meuzegem, Imde en Rossem. Westrode ? Was geen parochie in de beschreven periode, dus niet vermeld.
