|
xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />Reisverhaal Egypte deel 2.
Faraos moeten vrouwen met baarden zijn.
Vrijdag, 8 juni 2007. Crown Jewel - Edfu.
Om vijf uur moesten we ons bed uit om op pad te gaan naar de Vallei der Koningen. Op de oostelijke oever - de kant waar de zon opkomt - waren destijds de steden van de mensen en de tempels gebouwd. Op de westelijke oever - de zonsondergangskant - lagen de dodensteden. De hooggeplaatsten lieten zich hier in goed verstopte rotsgraven begraven om grafrovers te snel af te zijn. Maar dat heeft niets uitgehaald, want net als destijds de piramiden, zijn ook al deze graven reeds ten tijde van de faraos zelf geplunderd. Ook in die tijd waren er al mensen die niet zo lichtgelovig waren dat ze er in trapten dat de farao na zijn dood een God geworden was maar waren ze veel meer geïnteresseerd in het goud dat mee begraven was.
Via een lange brug staken we de Nijl over en bezochten eerst de Vallei der Koninginnen. Een vlag die niet echt de lading dekt aangezien hier allerlei edelen begraven zijn, zowel mannen als vrouwen, behalve de echte faraos want die liggen wel degelijk in de Vallei der Koningen.
Het graf van Koningin Titi was een verborgen ondergrondse pijp met reliëfs en weinig kleur. Ik vreesde het ergste. We gingen blijkbaar niet alleen enkele scheefstaande oude stenen te zien krijgen maar ook nog half-vergane mollepijpen met wat onleesbare krabbeltjes op de muren
Het graf van Amon-Her-Gob-Shef, was al veel indrukwekkender. (Ga met zon naam door t leven. Hoor uw moeder al roepen : Amonhergobshefke! Komen eten!!
Het prinsje was amper 15 jaar oud toen hij stierf. Op de basreliëfs zie je hem (afgebeeld met een bloem in de hand en een lange haarlok naast zijn hoofd) steeds vergezeld van zijn vader Ramses III. Pa stelt hem voor aan alle goden.
De granieten sarcofaag bevond zich nog in het graf en ernaast lag in een glazen toonkastje het mummietje van een foetus. Het bleek een miskraam te zijn van de moeder van het prinsje, die uit verdriet over het overlijden van haar zoon haar ongeboren kindje verloor.
De tekeningen op de wanden waren hier heel duidelijk en nog ontzettend kleurrijk. Veel mooier dan in het graf van Titi. Ik kreeg terug hoop.
Enkel tientallen meters verder ligt het beroemde graf van Nefertari. Maar dat is alleen nog te bezoeken door hoogwaardigheidsbekleders en steenrijke toeristen die bereid zijn 5000 dollar voor een bezoekje van 10 minuten te betalen... Ze willen dat in een zo goed mogelijke staat behouden.
Dit is Nefertari's graf. Je ziet het, aan de buitenkant is van zo'n graf weinig te zien.
Vervolgens bezochten we de Dodentempel van Koningin Hatsjepsoet. Een grote terrasvormige tempel uitgehouwen in de gigantische geelrode rotsberg.
De faraos droegen destijds nepbaarden uit dierenhaar als statussymbool. Zelfs de vrouwelijke. Dus ook van deze koningin staan overal grote standbeelden waarop ze te zien is met haar baardje.
Stel u voor. In die hitte met een kriebelende nepbaard onder uw kin moeten rondlopen
En dan die lijm die altijd loste door de warmte. Of zouden ze die baard met koordjes achter hun oren bevestigd hebben gelijk wij met Carnaval? Dat moet daar nogal een zicht geweest zijn. Ik zou mij alleszins als onderdaan nooit serieus kunnen houden hebben. Al een geluk dat ik toen niet geleefd heb
De prachtige terrastempel van Koningin Hatsjepsoet.
Hatsjepsoet met baardje.
Laten we hopen dat dit nooit opnieuw de norm van schoonheid wordt
en dat in 't vervolg al de boekskes vrouwen met gekrulde baardjes
gaan afdrukken. Anders staan we er weer schoon op...
Achter in haar tempel begint een lange doodlopende gang. Indien hij 700m verder zou worden uitgeboord doorheen de berg zou hij tot op de millimeter aansluiten op haar rotsgraf dat in de achterliggende vallei verborgen ligt. Een wiskundig precisiewerkje. En in ons justitiepaleis in Antwerpen slagen ze er nog niet in om de ingang hoog genoeg te maken om de boevenwagentjes binnen te kunnen laten rijden
Toch iets om even bij stil te staan. De Egyptenaren begonnen mij vanaf dat moment ineens een stuk meer te boeien. Met of zonder nepbaard.
De zombies naast Horus aan het begin van de monumentale tempeltrap.
Omdat de piramiden steeds leeggeroofd werden waren de oude Egyptenaren in de loop der tijd overgestapt op het gebruik van verborgen rotsgraven. Bij een piramide hoorde steeds een tempel en een lange ceremoniële toegangsweg, de rotsgraven waren veel eenvoudiger. Hier kwam geen tempel aan te pas. In de rotsgang werden enkel de benodigdheden voor na hun dood opgeslagen. Boten, tronen, kasten, goud, postuurkes,
Maar vooral de vier potten met de ingewanden die uit het gebalsemde lijk gehaald waren, zodat de farao zich in het hiernamaals terug in mekaar kon puzzelen. Hopelijk in de juiste volgorde. Ja, in dat hiernamaals moeten er ook vreemde figuren rondgewandeld hebben. Want ik persoonlijk zou al niet weten waar ik juist mijn lever en mijn nieren moest terug steken. Ik zou er in 't hiernamaals maar als slordige farao bijgelopen hebben vrees ik. Die nepbaard zou nog t minste van mijn problemen geweest zijn.
Ingangen van rotsgraven.
Lezers, die hun ogen nog niet veknoeid hebben op mijn fotoraadsels,
kunnen als ze heel goed kijken een herder met zijn zien afdalen.
De Vallei der Koningen zag er uit als een reeks kale rotsheuvels waarin op sommige plaatsen gaten uitgekapt waren. Een grote Hollandse kaas met gaatjes. Meer is er langs buiten van de graven niet te zien.
Een van de toppen van de heuvels vormt een natuurlijke piramide, vandaar dat deze afgelegen plek zo geliefd was geworden als begraafplek. (Een teken van de goden dat deze plek echt geschikt was, of gewoon te lui geworden om zelf een piramide te bouwen?... We zullen dat maar in t midden laten.)
De natuurlijke piramide van de Vallei der Koningen.
De foto's zijn deze keer niet geweldig omdat het altijd een haastklus was
en er altijd mensen voor de lens liepen.
Ik kan ze moeilijk allemaal gaan weg photoshoppen hé... Ze zijn met zovelen...
Sommige van de rotsgraven zijn gangen van wel 150 meter diep! Allemaal langwerpige kamers achter mekaar waardoor de tonnenzware arduinen sarcofaag doorheen moest geschoven worden tot ze helemaal achterin de grafkamer stond. Van een rotklus gesproken.
Aan graftempels werd tijdens het hele leven van de koning gebouwd, daarom zijn ze ook zoveel groter en rijkelijker versierd. Maar aan een rotsgraf werd maar 70 dagen gewerkt. Net de tijd die nodig was tussen het overlijden van de farao en zijn mummificatie en om de nodige ceremonieën te doorlopen (ze vaarden blijkbaar met de mummie eerst nog ook wat langs grote tempels). Grafkamers waren dus dikwijls haastklussen en raakten daarom soms ook niet helemaal afgewerkt.
De zombies aan de inkom van het graf van Ramses IV.
In het graf van Ramses IV waren de wanden prachtig uitgehouwen en ingekleurd. Het is moeilijk te geloven dat het nog de originele kleuren zijn maar toch blijkt dit het geval te zijn. De muren worden nu wel beschermd door glazen schermen. Het is er strikt verboden te fotograferen, wat niet meer dan logisch is aangezien de flitslichten van duizenden bezoekers per dag de kleuren verder zouden kunnen aantasten. Wat kompleet onlogisch is is dat je er niet mag filmen, want daar heb je geen extra licht voor nodig. Filmen beschadigt niets, maar dat schijnen de nieuwe Egyptenaren nog niet te snappen. Volgens mij was de oude versie slimmer.
Paul was dus even stiekum vanuit zijn heup met ons kleine fotoapparaatje aan t filmen tot hij door t oplichtende rode led-je betrapt werd door een razende tempelwachter. t Is dat er geen krokodillen meer in de Nijl leven anders was hij er zeker tussen gegooid.
We zijn nog geen twee dagen op reis en we hebben t eerste diplomatiek incident alweer achter de rug.
Muren en plafonds, werkelijk alles staat vol tekeningen. Ruziemakers, offeraars, werkvolk, aanbidders, slaven, krijgsgevangenen, er wandelen zelfs vrolijk oude Egyptenaren met vooruitgestoken piemels over de plafonds. Ge zijt er omringd door honderden en honderden mannetjes en koninkjes en faraotjes en godjes al dan niet met dierenkoppen. Een voorhistorisch stripverhaal met tekstballonnetjes en al.
De faraos dragen naar voren gekrulde nepbaarden (ja, ook destijds deden ze dus al gel in hun haar) en de koningen gewone hangende baarden. Alle figuren staan op hun zijkant afgebeeld, behalve hun schouders, die werden frontaal afgebeeld om hun spiermassa te kunnen tonen. Ja, het is waar, ik heb het nu met eigen ogen gezien, de oude Egyptenaren walked like Egyptians.
Ze schreven zowel van links naar rechts als van rechts naar links, als van onder naar boven. Ge kunt de richting van de boodschap aflezen aan de richting waarnaar de figuurtjes kijken. Ze kijken allemaal naar t begin van de zin.
Achter in de eindeloze gangen bevindt zich dan de ettelijke tonnen zware granieten sarcofaag. Een blok steen van meer dan 2 meter hoog en 3 meter lang. Met deksel. Onwezenlijk hoe die mensen dit ding zo diep in de aarde gesleept gekregen hebben. En niet te vergeten dat het eerst in Aswan uit de steengroeve gehouwen was én vervoerd was via de Nijl over een afstand van 200 km
Wegen waren er niet, de Nijl was destijds de autostrade.
De plafondschildering boven de stenen kist is prachtig. Ze stelt de nachthemel voor met de godin Noet die s avonds de zon opslokt en haar s ochtends opnieuw baart. Magnifiek en nog zo intact!
t Moet niet simpel geweest zijn zon reusachige loodzware sarcofaag door een gang te loodsen die amper een halve meter breder is aan alle kanten dan de kist zelf.
Ik kan het me al levendig voorstellen dat er zo af en toe wel eens iets misrekend werd en dat dat tot kleine technische probleempjes leidde :
Maar Toetmozes, mijn sarcofaag geraakt hier niet door!
Amenhotep dat is niet mijn schuld. Dat komt omdat de Kawit zijn plafond te laag gemaakt heeft!
Toetmozes, ge ziet toch dat mijn sarcofaag klem zit aan de zijkant en niet aan de bovenkant!!!
Ja, dan zal de vloer schuin lopen hé jongen!
Seg hoelang zijt gij al grafmaker? Ge weet toch dat alle vloeren schuin moeten aflopen in een rotsgraf!
Horemheb, komt gij u nu ook niet moeien! Ga maar verder vanachter tekeningskes op de muur te zetten.
Toetmozes, denkt nu eens na man! Ik geraak gewoon niet meer achteraan omdat ik niet meer langs die stomme sarcofaag kan begot! Die verspert alles! Ik kán gewoon niet meer verder werken! En wacht tot morgen de Sethi komt om mijn prentjes in te kleuren
Als die er ook niet door geraakt dan gaat dat uwen besten dag nog niet zijn. Ge weet toch dat die hier gewoon in t zwart wat komt bijklussen want die is eigenlijk heel druk bezig met het graf van Toetanchamon en dat moet echt klaar geraken tegen t einde van de week. Dus als de Sethi hier morgen niet kan voortwerken dan zijt ge die kwijt hoor! Dan kunt ge een andere schilder gaan zoeken!
Seg trek die sarcofaag dan terug naar boven hé Amonhotep, en beitel er een stukske af!
Wat een belachelijke opmerking is dat nu weer? Dat geval weegt 20 ton! Dat is kwaliteit wat ik in mijn steengroeve fabriceer zenne! Ik maak gene rommel! Niet vergeten : ik ben hofleverancier! Trouwens ik kan met mijn sarcofaag alleen nog maar naar beneden. Ik heb mijn 500 ezels al teruggestuurd naar de werf van onzen Ahmos, want die is voor mij in onderaanneming bezig aan de tempel van Hatsjepsoet. Trouwens er is niks mis met mijn sarcofaag. Die is geleverd zoals ze besteld is. Uw bocht in deze gang is gewoon te scherp. Dat is door de architekt verkeerd getekend! Waar zit die pipo trouwens?
Oeserkaf is dringend naar Abou Simbel geroepen want daar is blijkbaar ook een rekenfoutje gemaakt. Hij had de maten in inches doorgegeven en ze hebben alles in centimeters uitgevoerd en nu is heel die tempel veel te klein. En die oplevering zou voor t einde van t seizoen moeten gebeuren want de Ramses II is gene gemakkelijke
Jongens, jongens, die Oeserkaf is toch nogal een architect van mijn voeten zenne. Ik snap niet dat die nog aan werk geraakt. Als ík mijn job op die manier zou doen hé, awel dan zouden al die mannekes op de muren allemaal andere richtingen uitlopen en zouden sommigen zelfs frontaal afgebeeld zijn. Dat zou er nogal als een rommelhoopke uit gaan zien. Wedden dat dan zelfs de mensen over een paar eeuwen zouden moeten gokken wat er hier geschreven staat?...
Awel, nu heel eerlijk gezegd Horemheb, met alle respect voor uw tekenkunst, maar ik vind dat een beetje voorbijgestreefd die Walk like an Egyptian-look. Als ik u was dan zou ik het best eens durven wagen om de mannekes langs voor af te beelden. Das modern. Ge zoudt daar best eens een nieuwe periode mee kunnen inluiden. Een nouvelle vague in de kunstgeschiedenis. Ge zou er later misschien mee in de boekskes komen.
Nee, daar begin ik niet aan! De farao zou dat nóóit goed vinden.
Hallo?! Horemheb?! Deze farao is wel dood hé jongen. Niet vergeten, we zijn aan zijn graf bezig.
Seg, wilt ge nu eens ophouden met dat gezever en wil er nu eens iemand met een oplossing komen om mijn sarcofaag op zijn plaats te krijgen want als die er tegen vanavond niet in staat dan kunt ge er uw plan mee trekken, morgen kan ik niet komen want dan moet ik terug naar de steengroeve want mijn werkvolk is een obelisk aan t uithouwen, en ik ken dat, als ik mijn gat gedraaid heb dan loopt dan daar mis. t Zou niet den eerste half-afgewerkte obelisk zijn die daar nog in de berg zit omdat er ene een verkeerde klop gegeven heeft op zijn beitel en een barst veroorzaakt heeft zodat ik een stuk massieve steen van 45 meter lengte in de vuilbak kan gooien. Gij weet niet wat zon obelisk kost zeker?!
Ja echt, ik kan me die gesprekken moeiteloos voorstellen, ik heb ook al genoeg verbouwd in mijn leven.
Ramses III zijn graf is 125 meter lang. Het is een aaneenschakeling van aflopende gangen en kleine zijkamertjes. Maar zijn grafdelvers hadden pech
Brute pech.
Al na twintig meter bleken ze op het graf van een van de vorige faraos te stoten die daar lekker diep weggefoeffeld lag, dus moesten ze onverwacht hun grafgang van richting laten veranderen. Niet simpel, maar er werd twee haakse bochten genomen en het werk werd onverdroten verder gezet.
Die oude Egyptenaren waren niet voor 1 gat te vangen. Maar gemakkelijk kan t niet altijd geweest zijn. Die met zijn sarcofaag zal bij levering weer staan vloeken hebben.
De tekeningen in dit graf zijn indrukwekkend en in goede staat, er ligt ook middenin een prachtig klein zuilenzaaltje waarvan elke zuil van onder tot boven versierd is, maar achterin in de echte grafkamer staat enkel nog een afgebroken zuilengalerij in zeer trieste staat.
Dit is het grondplan van het graf van Ramses III.
Hierop zien jullie dat ze, na ongeveer een derde van de graafwerken,
een bocht moesten maken omdat ze per ongeluk op het graf
van een collega stootten.
Het derde koningsgraf dat we bezochten was dat van Ramses IX. Hij lag ook in een zeer lange pijp met veel decoraties waarvan de kleuren nog mooi intact waren. Echt jammer dat ge er geen fotos van moogt nemen want ge hebt soms de indruk dat ge in een strip van Kuifje rondloopt. Al de tekeningen zijn zo mooi omlijnd. Eerst werden alle hiërogliefen uitgekapt, vervolgens kwam er iemand om ze met zwart te omlijnen en de derde kleurde ze in.
Hoewel het meeste er hier nog vrij goed uitziet is het toch allemaal heel kwetsbaar. Vandaar ook dat de gidsen de uitleg buiten de graven geven zodanig dat de toeristen zo weinig mogelijk tijd in de graven zelf doorbrengen en hun adem en warmte minder schade kunnen toebrengen aan de afbeeldingen. Sommige graven worden ook dikwijls jarenlang gesloten om ze te laten rusten en bekomen van de toeristische overrompeling. Uiteindelijk is er keuze genoeg om aan de bezoekers te laten zien want alleen in deze vallei al liggen er 52 ontdekte rotsgraven.
Bij de ingang van een grafkelder stond een boodschap van een farao : Ik wil geen mensen meer zien of horen. Een soort verboden te storen-bordje in feite, zoals wij nu op onze hotelkamerdeur hangen. Wel triest als ge er over nadenkt.
Die mens zijn graf is eerst geroofd door plunderaars, dan is zijn weggeworpen mummie gevonden en gered en in een gemeenschappelijke kelder bewaard met andere mummies die ook door de hogepriesters op de rommelhoop gevonden waren. Vervolgens is heel de hoop in 1800 opnieuw ontdekt en zijn er de eerste drommekes toeristen op af gekomen. En hebben ze sommige mummies zelfs opengeprutst! Sommige liggen dan ook - bij manier van spreken - in hun onderbroek in een glazen kast in t museum van Caïro te blinken. En deze sukkelaar, die nu nog zo duidelijk zijn bordje met "verboden te storen" aan de ingang had laten beitelen, die krijgt nu een paar duizend bezoekers per dag in zijn grafkelderke! Nee, deze farao zijn laatste wens is niet bepaald in vervulling gegaan
Momenteel zijn er in en rond het oude Thebe al zon 450 graven ontdekt. Ze hopen er in de loop van volgende jaren nog een 1000-tal meer te kunnen opspeuren. Maar daarvoor moeten eerst enkele dorpjes verhuisd worden.
Dorpje aan 't begin van de Vallei der Koninginnen.
Vroeger was het voor de mensen hier wel simpel om een centje bij te verdienen. Ze spitten een gat in hun keukenvloer en kwamen haast automatisch in een graf terecht en verkochten al wat ze er vonden aan de allereerste toeristen. Vandaar dat er zich ook zoveel Egyptische kunstschatten in t buitenland bevinden.
In 1800 kwamen de toeristen niet terug met een pluchen kameel made in Korea, maar met heuse kunstschatten. Maar ja, toen was er nog die strenge bagagebeperking niet op t vliegtuig natuurlijk. :-)
Ik hoor het alweer gebeuren :
Oei stewardesske! Mijne mummie geraakt niet in t bagagerekske boven mijne stoel!
Das niks meneer, zet hem dan maar op de stoel naast u, t vliegtuig zit toch niet vol.
Ik heb hier ook nog een sarcofaag meegebracht en die geraakt niet door t gangpad
Oh maar dan plaats ik die wel van voor, bij de urnen die de meneer van zetel 28B heeft meegebracht, daar kan die nog wel tussen. Maar uwe mummie stinkt wel een beetje hé meneer, daar gaat ge de andere passagiers wel mee storen denk ik. Zon stoffig, oud vuil ding zoudt ge int vervolg toch beter niet meer als souvenir mee naar huis brengen. Allez, wat gaat ge daar nu thuis mee doen?
Ja, ik weet het madam, maar ik heb die een beetje impulsief gekocht
Ik kreeg die gratis als ik al die gouden kruikskes en die troon uit dat graf kocht
Egyptenaren kunnen u zo pushen als ge aan t shoppen bent hé
Ik denk dat ik die mummie gewoon ga vermalen en als kunstmest ga gebruiken, dat schijnt heel goed te zijn voor den hof.
(Dat laatste is ooit echt gebeurd. De Egyptenaren zelf hebben destijds duizenden en duizenden kattenmummies opgegraven en vermalen tot kunstmest
)
-----------------------------------
Binnen enkele dagen volgt het verslag van de rest van deze zalige dag
in Reisverhaal 3...
|
