Mea culpa. Weer eens liet ik me gaan. Gisteren. Ik kon niet weerstaan (artikel 71 van Jef Vermassen) aan m'n 'publicatiedrang'.
Ik ben in een berouwvolle bui. Mea maxima culpa. De tekst over het alaam van een kunstenaar: de muzieknoten, de penselen en de beitels... . Ik liet de letters door m'n vingers razen. Als een TGV.
Hij stond er dan ook klokvast. Maar zat onzacht op de sporen. Te onduidelijk. En zonder signalen vertrokken. Een beetje spoorloos.
In feite was het een repliek op een gedicht, op een andere site, waarin de dichters aangemaand werden te zwijgen. Als ze niet het leed en de onrechtvaardigheid bestreden.
En dàt vond ik toch een wat enge fundamentalistische visie. En toen, tja, schoten mijn vingers in galop met honderden en zovele paarden ...bloemen...
Want poëzie is toch geen synoniem van polemiek en pamflet.
En dragen we niet allemaal al het wereldleed in ons eigen leven? Hebben we dan niet het recht om nu en dan te vergeten? Om zo te overleven.
Zelf noem ik me graag een 'gelukkige struisvogel'. En ja, als de harde feiten m'n kop uit het zand trekken, dan doet dat pijn. Maar goed, dan was ik die andere dagen toch even onbezorgd gelukkig. Net of dat een misdaad is.
Waar is de tijd dat onze moeder de Heilige Kerk ons opzadelde met alle schulden van de wereld?! En die van Israël. Terwijl we al genoeg last hadden met de zonden van het zesde en negende gebod.
Ik heb het gevoel dat Men ons tegenwoordig weer wil gebukt laten gaan onder alles wat er fout loopt in deze wereld.
Waar waren wij ... Joe, weet je nog?
Mijn verontschuldigingen, al te late lezers, ik hoop dat ik je slaap niet gestolen heb.
Morgen beter ...
uvi
En nu nog even voor je het licht uitknipt, een Chinees spreekwoord:
Als dat wat je zeggen gaat, niet mooier is dan de stilte, zwijg dan.
Als muzieknoten nu eens letters waren. Zouden ze dan enkel een Brabançonne of een Marseillaise mogen schrijven? Geen liefdesliedjes, geen Plaisir of Chagrin d'amour ... ?
Als penselen nu eens dichters waren. Schilderden ze dan enkel een Guernica? Geen Mona Lisa, geen Blauwe Dame, geen ...
En als beitels nu eens beeldhouwers werden. Kapten ze dan geen steen tot vrouw? Geen Venus, geen David, geen ...
Verdriet is er steeds en overal. In overvloed aanwezig. Onmacht en ellende. Onrechtvaardigheid. Machtelozen ... de wereld is er vol van.
Hebben zij dan het monopolie op woorden? En zijn er geen : Polemieken en Pamfletten. En andere kanalen?
En als het regent mag ik dan geen zonnestraal verzinnen? Hoe krijg ik anders een regenboog op papier?
Ik kan enkel schrijven in bloemen. Met vingers van verlangen. Hoopjes hoop samenharken van afgestorven blaadjes die vallen.
En vooral... even vergeten ... waarover ik wél zou moeten schrijven. Maar niet kan.
De zon zit op m'n linkerschouder. Zij trekt zich op uit haar bed. De horizon. Naar boven. In de bomen.
Avoir et être. Geluk. Kan je een gevoel kopen?
Wij verwarren dit nogal eens met 'hebberig' bezit. Of zou geluk geen gevoel zijn?
Hebben. En soms zijn we zelfs gelukkig als we iets niet hebben. Kanker bv.
Misschien versta je me niet. Maar het is of er een filter zit tussen het leven en mezelf. Een klad meeuwen aan de zee. Het klotsen van golven tegen de dijk. Ik notuleer het als een notaris. Een akte.
Maar hoor ik op de radio het geruis van riet. De wind en de roep van de zee. Dan slik ik. Van ontroering.
Zou mijn verbeelding weidser zijn dan het beeld? Zo las ik daarjuist in het dagboek van Della Bosiers het woordje 'terras'. En werd meteen terug gekatapulteerd naar : 'Back to the future'. Toen het nog allemaal mocht of moest beginnen. Thuis.
Het is net of vandaag pas écht is, als hij gisteren geworden is.
" Nog altijd is zij de mooiste. Zij is op de tast gekozen. "
Twee versregels van Dewulf. Zopas genoten en gedronken. Een kop koffie met speculoos. En een gedicht.
Een zweem van geluk in woorden. Ik noemde het onlangs nog 'plagiaat van het leven'. Dàt gevoel. Je leeft eerst en dan kopiëer je het. Blauw op wit. Of zelfs andersom. Je leest het en je droomt het ooit te leven.
Te zijn wie je niet bent. Die schrijver aan z'n tafel. Die plichtsmatig en trouw de ochtend vol woorden schrijft. Op zijn allenige kamer. Het leven inpakt. Intact. Met papier.
Was ik niet begonnen over geluk? Ach, dat laat zich niet inpakken met woorden. Je kan 'het' slechts laten 'vermoeden'...
Het laat zich niet vangen in 'rijm'. Tenzij misschien op een winterse dag. Vroeg in de ochtend. Aan de takken van bevroren bomen ...
De klok tikt zonder genade de ochtend kapot. Ach, hij kan niet meer stuk. Dichters werden wakker in mijn handen. Ik wreef hen de slaap uit hun woorden.
Bij H. de Coninck bv. liet ik zinnen ontwaken als: ...
Alles ging een beetje liegen, met oogschaduw onder haar o's kwam de werkelijkheid mij vragen of ik meewou, naar een gedicht of zo.
Nee. Laat het allemaal maar weggegaan zijn uit mij, beeldspraak, betekenis. Ik blijf wel achter. Taal een lege zaal. En ik degene die het licht uitdoet.
HdC
Schrijvers, ach, als paddestoelen op papier. Zo schieten ze op in de herfst van m'n hoofd.
Als het grijs van grafiet nog over de hemel hangt. De dag nog niet te voorschijn durft komen. Had de nacht verdriet?
Zolang er ergens, ik weet niet waar, er één lezer, één lezeres is die even de dag vergeet omdat ze mij leest ...
Zolang zet ik me neer voor het scherm. En laat mijn vingers spelen op een bord.
Vanmorgen vloog ze nog... (De meeuw van Tsjechov).
Vandaag zag ik de eerste meeuw. Zoals een zwaluw de lente in de lucht tekent, zo brengen meeuwen het verlangen naar de eerste sneeuw.
Als lage wolken trekken ze over de Molenbeek. Souvenirs van de zomer. Sporen van zee. Heimwee. Bedevaarders in ranke rituelen. Bidden eentonig, heen en weer.
Hoeveel meeuwen lang zal ik nog leven? Onder het behang van eeuwen. Een traan in de ogen van de eeuwigheid.
Minuscuul onsterfbaar in het heden. Bang voor het vergeten. Van ogen, lippen, armen, ... En weten ...
Wel, het heeft iets. Zo'n writer's block. Het biedt je zekerheid. En terzelfdertijd, ook wat flou artistique. Een kunstzinnige sjiek.
Want als het er niet meer is. Dàn heb je het toch maar gehad. En hebben staat hier ook voor zijn. Je bent of was een schrijver.
Hoe kan je anders zo'n ding hebben. Een schrijfkramp. De vingers gaan in staking. In navolging van de hersenen. Zij leveren niet meer. De handen willen niet meer. En daar liggen die letters lamgelegd in hun depot. Te gisten. Met een beperkte houdbaarheidsdatum.
Als schrijver ben je dan machteloos. Je kijkt met weemoed en een beetje afgunst. Naar die heerlijke zinnen. Die voorbij zeilen op het witte blad van een collega. Het dobberen van blauwe gevoelens.
Woorden als meeuwen die schreeuwen om aandacht. En jijzelf zit in een woestijn van wit. Geen kemel aan de praat te krijgen.
Je berust in de rust. En verzindt een tactiek. Een strategie om de staking te ondermijnen. Je doet alsof. En schrijft over die spontane opstand.
En kijk, daar staan ze dan. Die eerste letters. Je bent bang voor een punt. Het finale. Maar je plaatst ze. Uitdagend. Dààr waar jij hen wil. Meester over de interpunctie.
En zie, de rest volgt vanzelf. Staking gebroken. Voorlopig toch...
Raar, zeg ik. Soms na een liefdevolle emotie. Ben nog steeds een verliefd jongetje. Amper 65.
Dikwijls door het lezen. Van een tijdschrift, een gedicht. In de ochtend. Daarna beginnen m'n vingers onrustig te worden...
Op straat ... al wandelend... raap ik zinnetjes op ... goed kijken is een eerste voorwaarde.
O ja, en zonder verwondering en bewondering gaat het ook niet.
Maar zoals dit: vanmorgen schreef ik een reactie op een persoonlijk mailtje. De eerste twee zinnen stonden er voor dat ik het besefte. Zo uit m'n vingers gelekt. Achteraf wist ik: hier moet ik iets mee doen.
Eén moment inspiratie en dan de transpiratie ...
Luisteren naar de woorden die groeien in je hoofd. Schrijven, schrappen..., schrijven, schrappen ... schrappen ...
Zo ongeveer...
Ah, zo eenvoudig is dat? Euh, ja zeker ...
Queeste
Waar is je stilte neergestreken? Op het veld van je verwarde vingers, tussen de dauw van je beloken ogen of in de verte van je dromen?
Met vragen baken ik je zwijgen af verleg de grens van mijn verlangen naar gemis in lege handen en zinnen zonder stem onuitgesproken lang.
Hoe kan ik je lichaam achterlaten in lakens van herinnering de warmte van je woorden horen verloren tussen gisteren en morgen?
Beter plekje dan dit bestaat er niet op de wereld. Enkele vierkante meters geluk. Een zetel op een terrasje overkoepeld door een glazen stulp. Genesteld in groen en water.
Daarnet nog huilde een trein door de stilte. Hij ging razend tekeer. Vulde de hemel met een metalen uitspansel. Driftig daverend.
Hij verpulverde het gefrazel van de zuidenwind. Die mij vertelt over het geluid van de duizendpoot. In de verte. Enkel als hij zuiders zingt dan tilt hij het monotone gedreun over de daken. Duizenden huizen ver. Tot hier.
In mijn zetel. Waar ik moe van niets, me leeg en vol voel. Vermoeid als een verdriet dat me volledig vult. Vanaf m'n ogen die wenen zonder tranen. Over m'n bedrukte borst. Tot in de diepte van m'n tenen. Leeg en vol.
In de lucht tussen de wolken hangt een zilveren vogel. Met onbewogen vleugels. Hij vliegt naar het zuiden. In z'n bek een blank jongetje. Wat bruiner van Belgische zon. Op weg naar zwarte mensen. Die vluchten in gamele bootjes.
Ik ben een verzamelaar. Van het niets bewaard uit vroeger. Een verleden uit de verste verte ...
Ik koester een illusie. Zoveel gemakkelijker om te houden van iets wat nooit heeft bestaan.
Het blijft vlekkeloos jong. Onaangetast. Geen kreukel berouw. Geen spatje verdriet.
Eeuwig onaantastbaar trouw. Het is alleen van jou.
Je brengt een ander op een idee. Alleen al met het woord : nostalgie. En ogen gaan glinsteren. Als de zon in het water. Van heimwee naar wat nooit was.
Naar Iets dat je langzaam laat groeien in jezelf. Als groen gras. "Green Green Grass Of Home" The old home town looks the same as I step down from the train, and there to meet me is my Mama and Papa. Tom Jones. Weet je nog?
En ogen worden vochtiger naargelang de ouderdom. Het leven korter wordt en de dood dichterbij.
Nostalgie om je onbezorgd te bedriegen. Je te verwennen met een stukje heden uit het verleden. Hoop te planten als jonge sla in september. Die je niet meer als een krop zal snijden. Alleen nog zal proeven in je herinnering.
Hoop het enige wat je nog teelt. Vooraleer de wanhoop toeslaat en je verlamt ... Angst als jonge sla ...
Vandaag voel ik me een beetje bezorgd. Bekommerd om jou. Want wat neem ik van je af? Tijd en illusie? En wat krijg je in de plaats van me? Niets? Tenzij een gebrek aan de twee voorgaande?
Wat heb JIJ er aan als ik je schrijf dat het geluid van motoren over een autostrade binnendringt in dit 'heilige der heiligen': mijn ochtend?
Trouwens, weet jij wel wat dàt is, nu de RKK een minuscuul clubje is geworden? Waarvan de leider als een archaïsche rock-artist zich tussen z'n groupies laat ronddragen.
Vraagtekens. Het zijn zo wat de leestekens die mijn witte ruimte bevolken en beheersen. Twijfel. Een teken van zwakte? Onmacht? Gebrek aan overtuiging of kennis?
Waarom schrijf ik dan? En jij, waarom lees je dit? Waarom? Het zal wel nooit duidelijk worden. Voor geen van ons beiden.
Zelf kan ik me amper een ochtend voorstellen zonder papier tussen m'n vingers. Het zou dan zijn alsof ik het belangrijkste deel van de dag heb overgeslagen.
Zou het voor mij wel 'een dag' geweest zijn? Dit is puur een oratorische vraag. Het vraagteken doet er niet toe in dit geval. Je mag het aftrekken van de voorgaande. Eentje minder op de lijst van mijn twijfel.
Goed, onderstel dat je de tijd die je spendeerde aan dit stukje als een verloren deeltje van je leven zou beschouwen dan zal ik het nog goed trachten te maken. In de zin van 'herstelling van de geleden schade'. Wiedergutmachung.
Hoe gaat het met je vandaag?
Met je reuma? En je hoofdpijn? Die steek in je heup? Vergat ik nog wat? Ach ja, de pijn van het zijn en het alleen zijn.
En jij daar. Ja, jij die zich mateloos moe voelt in dat jonge lichaam van je. Terwijl je geest ronddanst maar dan op een dansvloer die je verlamt.
Jij die zich bezorgd afvraagt 'hoe breng ik die twee weer in balans' . Lichaam en ziel.
Hoe gaat het vandaag met je?
Terwijl jij zich angstig afvraagt: wat volgt er nog? Wat zullen onderzoeken naar boven halen aan analyses en diagnoses ? Speciaal voor jou: het ga je goed!
Zie, lieve lezer-es,
zo is alles nog niet verloren vandaag. Want ik had interesse voor je. Ik informeerde even hoe het met je ging vandaag.
Het was verboden. Maar we deden het toch. Want alles was verboden.
De zondagnamiddag, toen nog met een hoofdletter, kregen we witte boterhammen met kaas ertussen. En een blekken kan met chocolademelk. Of iets in die buurt. Stiekem sopten we onze boterham in dat kopje troost. Een heldendaad.
Eén keer per week kregen we dat extraatje. Na een bezoek van thuis. Op zondagnamiddag. Dàt was enkel realiseerbaar voor de rijken of zij die dichtbij woonden. M'n ouders zaten ergens tussenin. Veronderstel ik. Eerst de tram. In '56 een Opel Record.
Op het einde van die visite kwam een surveillant rond met een bel. Tijd voor de tranen. Van moeders. En bij dat afscheid was het net of ze de ziel uit je lijf scheurden. Ze meenamen naar dat verre dorpje met z'n bossen en z'n heide. Toen nog.
En zelf bleef je verweesd achter. Met een onbeschrijflijke pijn in je borst. En ze beschrijven kon je niet. Want elke brief moest open afgegeven worden.
En waar vond je dan wat moederliefde terug? In de verboden hand van een kameraadje. In het donker van de filmzaal. Om die jongensliefde te vermijden: "Semper tres!".
Jawel, een luxe. Op zondagavond. Om je pijn te verdoven. Een film, zoals de Five Sullivans. Vijf broers die allemaal stierven in WO II. Voor ons.
Zoiets dat kon je begrijpen. Want zelf zat je ook te sterven.
Zopas sopte ik m'n witte boterham met kaas in een kopje chocolademelk. Van échte chocolade. Ik keek vluchtig rond. Geen surveillant te bemerken. Oef!
Als een razende ben ik er door gekoerst. Wel honderd gedichten per uur. Dat verdient een 'proces verbaal'. Fout ... ik weet het.
Mààr... ik wist weer meteen waarom hij nu al jaren naast me ligt. Ongeopend. Zo blauw, maar zo alleen. En dan nog met een lint, tussen het één en andere been. Ach, vergeef me, dat rijmde even.
H. de Coninck bleef ik jarenlang trouw. Hij was m'n ochtend. Het oosten en het westen. Het noorden en het zuiden. Koningsblauw.
Dewulf prevel ik, zo traag als ik kan. Als een schildpad over papier. Telkens opnieuw. Van ginder tot hier. Tot ik er blauwziek van word.
En Nolens is nog Terra Incognita. Geurt lekker naar inkt. Die bezinkt op weilanden van woorden. Ik ontdek en ontdek ... en trek verder...
Maar Claus ... neen, dank je, die laat ik voor de Nobelprijs ...
Hij ligt hier in mijn handen. Blauw als een geschilderde zee. Met een lint als een liaan tussen de tanden.
Als het leven van een dichter mag worden afgemeten aan het aantal pagina's, dan is hij groot en dik. En oud. En dat is hij ook Hugo Claus. Oud, bedoel ik.
De Bezige Bij verzamelde zijn leven tussen twee covers. Op 1.109 bladen. Leven en dood behangen met letters.
Na Herman de Conink, jaren lang, Dewulf en Nolens, begin ik nu de ochtend ook met wat Claus.
Ik hoor zijn voornaam gefrasel. Nederlands om te savoureren. Heerlijke blauwe ochtend ...
uvi
PS. Oud is een relatief begrip. Wanneer ben je dat? Vanaf tachtig, negentig, honderd? Of daar ergens tussenin?
