Een gedicht van Hendrik Marsman 1899-1940 dat was in de tijd dat de eerste vliegtuigen er kwamen...wat heeft het gebracht? Alweer een vlietuig neergestort alle mensen voor zover de berichten waar zijn, zijn deze omgekomen!
De vliegmachine
De aarde spant zich om hem uit te stoten, de roekeloze, die haar greep ontsprong en zich naar hare rondste toppen wrong, waar 't wonder hem der luchten wordt ontsloten –
Want vorsing loert in zijn gedoken sprong en heersen ligt in zijne wil besloten; hij proeft de kansen om zich af te stoten aan harde lucht, waardoor zijn schroefslag zong.
Reeds houden vleugels voeling met de trans en, ongeschonden heerser in de ruimte drijft hij, een glimlach van onkwetsbaarheid –
Bewegend evenwicht in eindeloosheid, metalen rustkern in gespleten ruimte, gebeiteld mensmerk aan gespannen trans!
Wonderlijk is ‘t in ‘t holle van de nacht, Plotsling te denken aan zoveel beminden; Als in de duistre wereld van de winden, ‘t Zwalpe element ligt met gebonden kracht. Dan komt zich al wat ver is weer laten vinden: De handen, de gelaten der beminden, Als in een gloed van lage kaarsen, zacht. Smartlijke vreugd te sturen naar die schijnen. De lippen, en die ogen te zien deinen- Groot is de nacht en het getij vaak boze- O eeuwigheid, waar mijn gezichten leven; Als achter schuim een beeld stijgt voor een steven, Als in een nis schimt ‘n mater dolorose
Een vogel floot en deze stoorde Stilte met zijn ongehoorde Tintelende fluit. Die vogel floot voor zich alleen Uit hart en keel ten hemel heen Zijn hoog geluid.
Een vogel kent geen roem of loon, IJdelheid niet. Dus fluit hij schoon Uit eigen lust. Als vogels zó fluit ik, een dichter, Maak het duister leven lichter, Rusteloos hart gerust.
Een gedicht van van Marnix van Sint Aldegonde 1540-1598 was in oud Nederlands geschreven hieronder de nieuwe versie. En het is nog steeds actueel!
1. Voor de koorleider. Voor Jedutun. Een psalm van David
2. Ik had mij voorgehouden: Ik moet mij beheersen en mijn tong voor zonde behoeden, mijn mond met een muilband bedwingen te midden van mensen zonder God of gebod.
3. En ik zei dan ook niets, geen woord, ik zweeg en vond geen verlichting, ik voelde steeds heviger pijn.
4. Het brandde in mijn binnenste, bij mijn zuchten laaide een vuur op en mijn tong begon te spreken:
5. ‘Geef mij weet van mijn einde, HEER, van de maat van mijn levensdagen, laat mij weten hoe vergankelijk ik ben.
6. U maakte mijn dagen een handbreed lang, mijn levensduur is niets in uw ogen, niet meer dan lucht is het bestaan van een mens,
7. niet meer dan een schaduw zijn levenspad, niet meer dan lucht wat hij rusteloos najaagt, hij vergaart en weet niet wie het toevalt.’
8. Wat heb ik dan te verwachten, Heer? Mijn hoop is alleen op u gevestigd.
9. Bevrijd mij van al mijn zonden, bespaar mij de hoon van dwazen.
10. Ik zei niets, opende mijn mond niet, want u was het die mij dit alles aandeed.
11. Houd op mij nog langer te kwellen, ik bezwijk onder de slagen van uw hand.
12. U kastijdt de mens als straf voor zijn zonde, als een mot vreet u weg wat hij begeert, niet meer dan lucht is een mens.
13. Hoor mijn gebed, HEER, luister naar mijn hulpgeroep, wees niet doof voor mijn verdriet, want een vreemdeling ben ik, bij u te gast zoals ook mijn voorouders waren.
14. Wend uw straffende blik van mij af, dan beleef ik nog vreugde voordat ik heenga en niet meer ben.
Uit de bundel: Het Boeck der Psalmen Davids (1580)
De tijd staat open, het hijgt aan weerszijden of avond en donker elkander omarmen, het slaapt dat het kraakt in de stokoude boomgaard, zwanger van wanvruchten galappels wormen
in het huis het gemor van adem, van data dat de nachtschade hangt aan zijn leven dat de zaaier ontkiemt in zijn veldbed dat de groene woorden als kersen bederven
bij vlagen het heden, de vragen, gesteun van de lage eenmalige bomen om een lange totale genadige zomer, om najaar, om winter -
Het roodborstje pikt aan het venster, tin! tin! En zegt: Ach, doe open en laat mij er in; Doe open, lief meisje, 'k weet anders geen raad, Zo sneeuwt en zo waait het hierbuiten op straat; Ik sterf van de koude, toe, laat mij erbinnen. 'k Zal zoet zijn en allerlei grapjes beginnen.
Het meisje deed open en gaf, op haar schoot, Aan 't roodborstje suiker en kruimeltjes brood; Wat was toen het vogeltje vrolijk! Het sprong En danste op haar schouder, het piepte en het zong, Het vloog van de tafel de kamer in 't ronde, En dankte 't lief meisje zo goed het maar konde.
Maar toen het daarbuiten zo koud niet meer was, En 't zonnetje scheen, zat roodborstje voor 't glas. Het speelde niet langer, maar keek door de ruit, En piepte zo droevig, als wou het er uit. Het meisje deed open, wip! vloog het daarhenen En was een, twee, drie in de bomen verdwenen.
De verzen zijn bokalen, Waarin een dichter zijn gedachten giet. Een vers is goed of niet, Naarmate ’t vol is tot de rand, die niet kan halen, Of over-vliet.
De grauwe reus die, gans een bezig leven, tot elke wind zijn hoogmoed heeft gewend, staat, ogenschijnlijk nog bij kracht gebleven en stevig op zijn stenen fondament.
Maar ‘t oude lijf, verschrompeld onder de oude beplanking, is verschrankt en uitgeteerd en staat, ternauwernood bijeengehouden, nu in de wind verwinterd en verweerd.
‘t Armzalig hout bekleedt de holle romp, waar lang ‘t gebrom verstomd is van de wielen. Van boven steekt, een vormeloze stomp, de naaf uit, waar vier wieken aan ontvielen. Van ‘t juk bleef nog ‘t hoog dwarshout ongebroken.
Zo rijst de molen, ‘t wrak verband ontwricht, zijn twee lege armen uitgestoken, als een gekruisigde op in ‘t koude licht.
's Winters willen wij de lente en in de lente liefst de zomer, en als het wemelt in de heggen zeggen wij: laat de winter komen. En daarna is er niets meer goed: het voorjaar komt er niet meer aan. Wij weten niet dat in ons woedt verlangen om maar dood te gaan.
[Stemme: Nu spreid uw kapje nedere, Het is zo mooie wedere etc.]
Mocht ik verwerven hetgeen ik wou, Of zo ’t naar wense gevil, Ik kreeg een schone wijze Vrouw, Maar hoewel dat ik niet en trouw, ’t Schort mij niet aan de wil.
De angst die in ’t verkiezen leit, Bezwaart mijn hart zo zeer, Dat mijn arme genegenheid zeer zelden ziet gelegenheid, Zo ik die wel begeer.
Zie ik een aanschijn lief en zoet, Slecht, needrig, ongeacht, Doch vroom en eerbaar van gemoed, Maar zonder enig haaf of goed, De liefd’ en heeft geen kracht.
Zo ik dan naar een rijker zie, Van schat, van pracht en staat; ’t Is nodig dat ik dan van die Zo zeer als van de arme vlie, Wil ik niet zijn versmaad.
Verkies ik dan een schone Maagd, Bevallig, hups, en snel, Die mij in alles wel behaagt: Zo is ook al om niet gevraagd, Geval ik haar niet wel.
Zo ik (als veel) om ’t loze geld Een lelijk wijf ansla, Zo zie ik staag ’t geen dat mij kwelt: De liefde door afkeer versmelt, Geen trek heb ik daar na.
Vaar wel die ouwe weeuwen vrijdt, Ik ben er voor vervaard, En die zijn zoetste jonge tijd Met zulke ouwe kwee verslijt, Die is geen ere waard.
Vrij ik een jeugdig wakker dier, Die ben ik schier te oud, Want die waant in haar zinnen schier, Dat in mij al het minnen-vuur Is uitgedoofd en koud.
De kwade die begeer ik niet, Het bij-zijn is onzoet Van die met een wellust aanziet Haar goede vrome mans verdriet, Voor die ben ik te goed:
Maar hoor, deugdrijke Vrouw beleefd, Voorzichtig, goed en wijs, Mijn hart u alles overgeeft, Door die het u genomen heeft Voor zijn aards Paradijs.
Die mij hier voor neuswijs beschimpt, Of lastert trots met lust, Die doet nog goed, al luidt het vreemd, Want t’wijl dat hij mijn eer beneemt, Zo heeft een ander rust.
Dit is het laatst geluk geweest, Dat u en mij op aard' verbindt: Een sledevaart door sneeuw en wind, En dit geluk gedenk ik 't meest.
Er was geen leven en geen tijd. Onder een hemel van ivoor Gleden wij stil de stilte door Der smetteloze oneindigheid.
Peilde onze diepe veiligheid, Aan 't tuig 't gelui der zuivre klok? Opeens doorvoer 't mij met een schok: Dit is des Heeren heiligheid.
Want roerloos, boven en beneê, Stond 't ijle licht, dat schrikt noch blindt, En 'k werd zo rustig, of 'k weer, kind, Op moeders schoot de slaap in gleê.
Wij spraken weinig en verstrooid. Geluid drong tot geluk niet door. De wereld ging voor mij teloor, Maar uw gelaat vergeet ik nooit.
't Was of Gods niet te naken gloed, Die helder oplaait in uw ziel, Door blinkend prisma tot mij viel Met al de warmte van uw bloed.
Even voor dit juwelen licht Heeft duizels donker mij bedekt. Toen heeft uw lach mij opgewekt En zag 'k uw glanzend aards gezicht.
Uw handen hielden strak de toom En temperden de gulle draf. De fijne sneeuw woei op en af. De droom vergleed in andre droom.-
Dit is het laatst geluk geweest, Dat u en mij op aard verbindt: Een sledevaart in sneeuw en wind En dit geluk gedenk ik 't meest.
Zij zagen blank een wonderster verrijzen. Die ster te volgen dreef hun zieledrang. Door woestenij geen dooltocht zwaar en bang: Trouw blonk de ster en bleef hen wijzen.
Plots in den hoge hoorden ze engelzang – Een arme grot was 't einddoel van hun reizen. De kemels knielden. En de grote wijzen Aanschouwden 't kind, geprofeteerd zó lang.
Een arme stal – Daar lag en lachte zoetjes, In schamel stro het stralend Godekind En hief zijn handje zegenend met groetjes.
De wijzen bogen door zijn glans verblind En vlijden, wenend, blij door Hem bemind, Goud, mirre en wierook aan zijn blote voetjes.
