Opgeblazen kalkoenen die niet langer kunnen lopen, kippen die zo snel groeien dat hun botten breken, kalveren die hun eerste en tevens laatste levensweken nagenoeg onbeweeglijk in een nauwe kooi slijten, varkens die onverdoofd gecastreerd worden. We weten het onderhand allemaal, we zijn verontwaardigd en toch blijven we vlees eten.
Waarom denken wij ons alles met en jegens dieren te kunnen veroorloven? En wat levert ons dat op?

Nooit in de geschiedenis zijn dieren op zo grote schaal misbruikt als vandaag het geval is, zegt Marianne Thieme, voorzitster van de Nederlandse Partij voor de Dieren. Alleen al in Nederland sterven per jaar honderden miljoenen dieren in de bio-industrie na een kort en ellendig leven. De rechtvaardiging van dat groteske misbruik steunt niet op redelijke argumenten maar uitsluitend op emoties. Die gaan ten koste van mededogen, duurzaamheid en langetermijndenken. Van die emoties is vooral de hebzucht de oorzaak van de verschillende crises waarmee de wereld de afgelopen decennia werd geconfronteerd.

In dit heldere essay maakt Thieme duidelijk dat de intensieve veehouderij daar een zeer belangrijk aandeel in heeft. De bio-industrie is uitgegroeid tot een kweekvijver van problemen op het gebied van milieu, dierenwelzijn, volksgezondheid en biodiversiteit.
De maatschappelijke kosten zijn enorm. Ze worden voor een deel verhaald op de proefdieren. Die moeten bijdragen tot de genezing van ziekten die het gevolg zijn van onze ongezonde leefstijl. Bovendien betalen wij er allemaal voor, want ze worden gesubsidieerd uit gemeenschapsgeld.

Een verlaging van de uitstoot van broeikasgassen door de intensieve veehouderij en een vermindering van de vleesconsumptie in de wereld vormen de grote uitdagingen voor het klimaatbeleid, stelt Thieme. Een betere wereld voor dieren zal ook een betere wereld voor mensen opleveren.
Daarmee maken we niet alleen een pragmatische keuze voor welbegrepen eigenbelang maar kiezen we ook voor een ethiek van mededogen met andere levende wezens. Daarvoor is een mentaliteitsverandering nodig in de richting van duurzaamheid en mededogen.

Zelfs als de samenleving nog niet zover is, kunnen we deze keuze reeds als individu maken en minder vlees eten. Thieme neemt dan ook de ‘Besparingstabel minder vlees’ op zoals berekend door het Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit Amsterdam (onderaan ogenomen).

Wie van een voorvechter van milieu en dieren een hoogdravend en zweverig sentimenteel verhaal verwacht komt bedrogen uit. Ik was aangenaam getroffen door de heldere en nuchtere stijl van dit essay, dat zeer degelijk en rationeel onderbouwd is.

Dit dunne boekje is een absolute stellingname tegen het lijden van dieren voor menselijk gewin of plezier. Het is zeer toegankelijk geschreven en laat zich derhalve zeer vlot lezen.
Warm aanbevolen!

Lees ook: NUSSBAUM, M., Een waardig bestaan. Over dierenrechten.

©  Minervaria

SAUNDERS, D., De trek naar de stad. (Vert. Arrival City, 2010) A’dam, De Bezige Bij, 2010, 416 pp. – ISBN 978 90 234 5881 4

Favela’s, bustees, shantytowns, bidonvilles, slums of barrio’s in de ontwikkelingslanden en immigrantenwijken, etnische buurten, banlieues difficiles, chinatowns, Little India’s of migrant suburbs van de rijke landen, met hun geïmproviseerde woningen bieden ze een troosteloze aanblik. Ze worden algemeen beschouwd als toevluchtsoord voor de berooide mislukkelingen en verschoppelingen van de geïndustrialiseerde samenleving.

De mensen die er wonen zien het echter anders. Voor hen is de wanorde en vuiligheid van voorbijgaande aard. Bijna zonder uitzondering komen deze families van het platteland. Met de verhuizing naar de stad hebben ze een doordacht risico genomen. De inkomens zijn er hoger, het onderwijs beter en er is meer mogelijkheid om vooruit te komen en de armoede te ontstijgen. De sloppenwijk geeft op zijn minst hoop op een verbetering van het bestaan.

Het plattelandsleven is immers helemaal niet zo romantisch als het voorgesteld wordt. Daar heerst ondervoeding, de kindersterfte is er hoog en de levensverwachting laag. De meeste mensen wonen niet op het platteland omdat het leven daar beter is, maar omdat ze in de val zitten. Als mensen eenmaal in steden zijn gaan wonen of naar verstedelijkte landen zijn gemigreerd, keren ze vrijwel nooit terug. Ondanks alle vuiligheid is dit het betere bestaan.

De journalist Doug Saunders heeft tientallen jaren te midden van deze enclaves gewoond. Hij ontdekte dat er in deze onaantrekkelijke sloppenwijken over de hele wereld een opmerkelijk gelijke en onstuitbare dynamiek heerst. Onder vaak zeer moeilijke omstandigheden werken de bewoners er volhardend en inventief aan hun sociale mobiliteit. Ze leven in een grensgebied tussen platteland en stad, een overgangsruimte die Saunders de stad van aankomst noemt.

Overheden hebben de afgelopen zestig jaar veel inspanningen gedaan om het ontstaan van steden van aankomst te voorkomen, omdat ze als last werden beschouwd en gewantrouwd. Wie nauwkeuriger observeert, ontdekt echter hoe belangrijk deze wijken zijn, niet alleen voor de ontwikkeling van de bewoners en hun families, maar voor de stad zelf en de wereld in het algemeen. De buurt zelf lijkt onveranderlijk arm en gesegregeerd te blijven, maar heel wat bewoners schuiven op termijn door naar de middenklasse.

Wetenschappers en functionarissen beginnen nu ook in te zien dat buurten van rurale migranten van cruciaal belang zijn voor de toekomst van de stad en van het platteland. De steden van aankomst zijn de plaatsen waar de volgende grote economische en culturele hausse zich zal voordoen. Overal ter wereld zorgt de financiële steun van de bewoners van de stad van aankomst voor een effectieve en duurzame verbetering van de levensomstandigheden in de dorpen.

Een stad van aankomst kan echter niet op eigen houtje fungeren als springplank naar een beter bestaan. Daarvoor is in de eerste plaats werkgelegenheid nodig. Om haar verder goed te laten functioneren zijn door de overheid bekostigde voorzieningen en ondersteuningsmaatregelen nodig waarvoor de vrije markt niet instaat: onderwijs, openbaar vervoer, gezondheidszorg, veiligheid. Als de stad van aankomst aan zijn lot wordt overgelaten, en de bewoners niet de mogelijkheid krijgen om stedelingen te worden en het burgerschap te verwerven, loopt ze het risico uit te groeien tot een conflicthaard en bakermat van fundamentalisme.

Het migratiebeleid van veel geïndustrialiseerde landen is kortzichtig, stelt Saunders. In veel West-Europese landen, in Canada, de Verenigde Staten en Australië spannen overheden zich te weinig in om haar beter te laten functioneren. Ze doen alsof zich geen migratie van dorpsbewoners zal voordoen of menen dat deze migratie permanent kan worden beëindigd of weggefiltreerd. Daarmee ontnemen zij niet alleen een grote groep ondernemende mensen de kans om hogerop te komen. Zij lopen het risico dat ze er zelf op achteruit gaan.

Over de hele wereld zal het traditionele boerenleven voor het einde van deze eeuw uitgestorven zijn, voorspelt hij. Het overgrote deel van de mensheid zal dan in een stad of verstedelijkt gebied wonen.
Goed aangepakt en begeleid zal de onstuitbare verstedelijking de mensheid welvaart brengen, de kindersterfte doen afnemen en de bevolkingsgroei afremmen.
Landen kennen zelden economische groei wanneer ze migratie van het platteland naar de stad verbieden of beperken. Als er geen verstedelijking plaatsvindt, stagneert de economie en lijden de mensen vaak gebrek.

Doug Saunders vertelt het verhaal van steden van aankomst over de hele wereld. Hij laat ons zien hoe ze ontstaan zijn en hoe ze zich ontwikkelen. Hij verheldert de factoren die bijdragen tot hun succes of mislukking. Een uitermate ingewikkeld fenomeen wordt door hem op een genuanceerde en inzichtelijke manier uitgelegd. Hij maakt taai sociologisch onderzoek voor de modale lezer verteerbaar.
Omdat hij bovendien de bewoners zelf aan het woord laat, kijk je door hun ogen naar de stad van aankomst. Dat biedt een frisse, intrigerende kijk op armoede en sociale mobiliteit.
Mede door de vlot leesbare tekst kon dit boek mij van begin tot eind boeien.

Toch een bedenking. In dit boek wordt de gestage verstedelijking als een hoofdzakelijk positieve evolutie voorgesteld. Op de te verwachten problemen en uitdagingen van de toenemende verstedelijking in de wereld gaat Saunders niet in.
Dit boek blijft niettemin een echte eye-opener en tevens niet zomaar een aanrader, maar een must!

© Minervaria

Lees ook:

• Interview met Doug Saunders: Ik ken geen enkel geslaagd voorbeeld van migratiestop in de wereld
• Pascal Smet in Conservatieven herleiden debat tot 'wij tegen hen'
• Gelijkheid en onbehagen

VAN REYBROUCK, D., Congo. Een geschiedenis. A’dam, Uitg. De Bezige Bij, 2010, 680 pp. – ISBN 978 90234 5866 1

De geschiedenis is weinig meer dan het register van de misdaden,
dwaasheden en rampspoeden der mensheid.
Edward Gibbon

Als er één land is waarop deze uitspraak van de beroemde Britse historicus van toepassing is, dan is het Congo wel. In dit schier onmetelijke land met zijn schatrijke bodem, zo groot als West-Europa, is de kindersterfte een van de hoogste ter wereld en de levensverwachting een van de laagste. Het land zit aan de grond en zakt steeds dieper weg. Het wordt verscheurd door een bijna onontwarbaar kluwen van gemilitariseerde groepjes en bewegingen. Er heerst een diepgewortelde politieke cultuur van corruptie en cliëntelisme. Congo is afgegleden naar een staat van chaos en wanbeheer.

De diep gekwetste bevolking is al decennia lang het slachtoffer van ondenkbare gruwelijkheden. Miljoenen mensen zijn omgekomen door oorlogsgeweld en de ontberingen in de drie oorlogen die Congo sedert de onafhankelijkheid teisterden. In al die jaren van onmenselijk lijden zweefde de bevolking tussen verwoesting en ijdele hoop op beterschap.

In dit terecht tweemaal bekroonde boek vertelt David Van Reybrouck de geschiedenis van Congo door de ogen van de Congolezen zelf. Hij heeft geluisterd naar het levensverhaal van tientallen mensen, en gewone Congolezen laten vertellen over het leven in hun land. De geschiedenis is immers zoveel meer dan wat opgeschreven wordt. Het resultaat is een meeslepende mengeling van doorwrochte geschiedschrijving en de getuigenissen van diegenen die erin moesten overleven.

Anders dan hij had verwacht kon Van Reybrouck praten met een man die de hoogst merkwaardige Congolese Vrijstaat nog had meegemaakt. Over dit immens gebied met vage grenzen, bewoond door een lappendeken van stammen met zeer uiteenlopende talen en gebruiken, regeerde Leopold II er als soevereine monarch. De 126-jarige man maakte mee hoe de levens van de mensen toen grondig veranderden. De plaatselijke bevolking kwam voor het eerst in contact met blanken en werd massaal ingezet ten bate van het persoonlijke gewin van de Belgische koning. Bestaande sociale verbanden werden verder uiteen gerukt door de avonturiers en de missionarissen die in het kielzog van de pioniers kwamen.

Toen Congo een Belgische kolonie werd ging dit proces onverminderd voort. Het bureaucratische koloniale apparaat vergrootte zijn greep op de bevolking. Een beschaving werd tegen wil en dank verwesterd. Oeroude stamverbanden werden vernietigd en dat had voor veel Afrikanen desastreuze gevolgen. Met een houding van misprijzen en raciale neerbuigendheid lepelde de paternalistische kolonisator de inheemse bevolking gehoorzaamheid en volgzaamheid in. En de duizenden kleine dagelijkse vernederingen eisten later hun tol. Toch blijken de Congolezen zelf niet onverdeeld ongelukkig over deze periode. De kolonisatie bracht ook nieuwe levensvatbare samenlevingsverbanden, een aantrekkelijke levensstijl, een betere gezondheidszorg en welvaart voor velen.

Even verrassend genuanceerd kijken de Congolezen naar de stormachtige dekolonisatie, het geschenk dat achteraf een holle belofte bleek. De hooggespannen verwachtingen werden niet ingelost. Congo is naar de mening van velen veel te snel en onvoorbereid de onafhankelijkheid ingedoken. Na de onafhankelijkheid is het land in een chaos beland die nog altijd niet is opgelost. We lezen een schrijnend verhaal van ellende en onnoemelijk menselijk leed onder tweeëndertig jaren van dictatuur, gevolgd door een zwak en corrupt bewind. Hier zien we de uitspraak van Gibbon op zijn smalst: een opeenstapeling van stupiditeiten van corrupte machthebbers, die een wetteloos land zonder hoop totaal ontwrichtten en overleverden aan banditisme en roofzucht.

De recente moeizame democratisering van Congo zou aan deze droevige toestand een einde moeten maken. Toch is het nog veel te vroeg om te besluiten of dat zal kunnen lukken, meent Van Reybrouck. Er is verschrikkelijk veel puin te ruimen.
De recente contacten met Chinese investeerders, hoe weinig lucratief ook voor de doorsnee Congolees, verwijzen echter naar belangrijke ontwikkelingen in de komende eeuw, die misschien inderdaad de eeuw van Azië wordt.

Dit ronduit prachtige verhaal van de tragische geschiedenis van Congo kan niemand onberoerd laten. Hetzij door hun familie in de kolonie dan wel door een nonkel pater of tante nonneke in de missies hebben veel Belgische lezers ze van ver of dichtbij meegemaakt. De geschiedenis van Congo is echter tevens een exponent van de mondiale kolonisatie als machtsstrijd tussen de Europese mogendheden. Daarin zullen ook niet-Belgen veel herkenningspunten vinden.

Dit boek bevat geen gewoon verslag van de loop der gebeurtenissen. Het vertelt vooral de geschiedenis van de Congolezen zelf. Er komen mensen aan het woord die een bescheiden rol speelden in de veranderende machtsverhoudingen maar ook mensen die de gebeurtenissen alleen ondergingen en soms letterlijk lijdend voorwerp waren. Het is een hulde aan de veerkracht van een volk, dat ondanks alle ellende getuigt van een verrassende dynamiek en openheid voor nieuwe ontwikkelingen waarvan zelfingenomen Europeanen veel kunnen leren.

De meeslepende tekst is met zwier geschreven en leest als een roman. Het boek mag met recht een literair hoogstandje genoemd worden.

Een eye-opener en onbetwistbare aanrader!

© Minervaria

Aansluitend:

Democracy in the Congo?

Bij dat rauwe verhaal blijf ik toch zitten met een wrang en onvoldaan gevoel. Ziegler klaagt aan maar draagt slechts algemene, sloganeske oplossingen aan.
Moet ik mij bovendien schuldig voelen over wat de machtigen der aarde uitvreten? Als zelfs de auteur, die deel uitmaakte van een VN-commissie, zo machteloos bleek, kan dit toch zeker niet zijn bedoeling geweest zijn. Gewone stervelingen hebben een gering aandeel in de onrechtvaardige behandeling van de Zuiderse volkeren, zowel in het verleden als in het heden.

Het verhaal van Ziegler is dus zeker eenzijdig en doet geen recht aan de complexe realiteit van de verhoudingen tussen de geïndustrialiseerde wereld en de ontwikkelingslanden, en deze binnen die landen zelf. Maar het geeft weer hoe de Zuiderse volkeren tegen die machtsverhoudingen aankijken. En het confronteert ons zonder omhaal met de ongemakkelijke realiteit dat onze welvaart voor een groot deel op hun onmenselijke levensomstandigheden gebouwd is.

DEWAELE, L., Achter slot en grendel. De verworpenen van de rechtsstaat. Roeselare, Roularta Books, 2010, 288 pp. – ISBN 978 908679 327 3

Na een aantal hectische jaren als regiojournalist had Luc Dewaele genoeg van de lokale politiek. Hij nam deel aan het examen voor penitentiair beambte of gevangenbewaarder. Voor zijn omgeving was dit moeilijk te begrijpen. De omgang met verdachten en veroordeelden wordt algemeen beschouwd als vuil werk, iets wat je doet als je geen alternatief vindt. Voor de goegemeente zijn gevangenissen de afvalbak van de samenleving, het riool van de rechtsstaat.

Luc Dewaele kwam er terecht op een andere planeet. Een gevangenis lijkt op een dierenasiel, zegt hij. Mensen die om de meest uiteenlopende redenen werden opgesloten, leven er in een kunstmatige minisamenleving met heel verscheidene talen, afkomst, cultuur en religie. Het gedwongen samenleven roept veel irritatie op en leidt vaak tot ernstige spanningen. De meeste bewoners zitten bovendien slecht in hun vel.

Wie is, na de gedetineerde zelf, beter in staat het gevangenisleven te vatten dan de gevangenbewaarder? Dewaele ontrafelt het merkwaardige gevangenisleven in al zijn aspecten. We lezen over het delicate omgaan met mensen die een misdrijf hebben gepleegd, over hun houding tegenover het onrecht dat ze hebben aangericht, over spijtbetuigingen en goede voornemens, maar ook over schijnbare onverschilligheid en misplaatste trots.

Met verve beschrijft hij de aparte relatie tussen de gevangene en de gevangenbewaarder en de verschillende rollen die de cipier vervult. Nu eens is hij vertrouwenspersoon, dan weer klaagbank, beschermer van de zwakkeren of vertegenwoordiger van de overheid. Het is een continue zoektocht naar het broze evenwicht tussen dwang en menselijkheid, tussen gezag en gemoedelijkheid, tussen onverbiddelijkheid en mededogen. Door het intensieve contact moet de gevangenbewaarder op de duur wel de evenmens zien, al gaat het om een misdadiger. Alleen een onmens blijft onverschillig voor de angst, het verdriet en de hulpeloosheid die dagelijks bij celbewoners valt waar te nemen.

Het is een dwaze mythe, zegt Luc Dewaele, dat het in de gevangenis goed toeven zou zijn, en dat gedetineerden het best naar hun zin hebben omdat ze tv kunnen kijken, aan sport mogen doen, bezoek ontvangen en studeren. Vrijheidsberoving is een zware straf. Ook geharde gangsters, die bewust het criminele pad opgingen en hun celstraf dubbel en dwars verdienen, kost het veel moeite.

Het gevangenisleven zit immers vol met frustraties. Strafinrichtingen zijn van nature autoritair van karakter, er is hooguit beperkte inspraak mogelijk. In de gevangenis staat men iedere dag voor voldongen feiten. Gevangenen moeten de tijd doden, zijn permanent onvoldaan en ongelukkig en vervreemden van de maatschappij. Door de emotionele stress krijgen veel mensen lichamelijke en psychische problemen. Er zijn maar weinig gedetineerden die geen verdriet meesleuren.

Daarmee weerlegt hij de hardnekkige vooroordelen en misverstanden over de gevangenis en zijn bewoners. De roep van rechts om het strafbeleid in de gevangenissen te verstrakken, zelfs ten koste van elementaire mensenrechten, heeft geen enkele zin en zou zelfs contraproductief werken. Het is niet de bedoeling van het strafrecht om wraak te nemen of mensen te breken maar om ze opnieuw te integreren in de maatschappij.

Dit boek verschaft eerlijke informatie over een wereld die meestal verborgen blijft. Het laat ons ook kennis maken met een beroep dat ten onrechte weinig maatschappelijke waardering krijgt. Gevangenbewaarders vervullen dag na dag een moeilijke en ondankbare taak. In het belang van de rechtstaat, van de slachtoffers en van de hele gemeenschap zetten ze zich in voor een menselijke omgang met de verstotenen van de samenleving.

De auteur heeft zijn boek geschreven voor een ruim publiek. Het laat zich zeer vlot lezen. Korte algemene beschouwingen worden ruim geïllustreerd met sprekende voorbeelden uit eigen praktijkervaring. In het belang van de privacy zijn alle persoonlijke gegevens van de gevangenisbewoners en -medewerkers onherkenbaar gemaakt.

Wegens de informatieve waarde en de nadruk op een menselijke benadering een echte aanrader!

© Minervaria

VERHAEGHE, P., Het einde van de psychotherapie. A’dam, De Bezige Bij, 2009, 253 pp. – ISBN 978 90 234 4202 82

De klassieke psychotherapie ligt op apegapen, stelt Paul Verhaeghe, klinisch psycholoog en psychoanalyticus. In de afgelopen decennia is de kijk op psychische problemen en psychiatrische aandoeningen drastisch veranderd. De opvatting dat psychische problemen een betekenisvolle reactie zijn op opvoeding en sociale omstandigheden heeft plaats gemaakt voor een streng biomedisch denkkader waarin alle menselijke problemen een neurologisch-genetische verklaring heten te hebben. De klassieke neurosen zijn stoornissen of disorders geworden waar mensen niets aan kunnen doen en waarvoor ze niet verantwoordelijk zijn. En psychotherapie die een eigen inzet vraagt is vervangen door gemakkelijke pillen.

Je zou deze evolutie kunnen toejuichen als een vooruitgang in de kennis en aanpak van psychische problemen, ware het niet dat zich in onze welzijnsmaatschappij steeds meer mensen met een psychische stoornis aandienen. Om de haverklap worden trouwens nieuwe stoornissen ‘gevonden’ waarvoor dan weer telkens nieuwe behandelingen met medicijnen worden uitgedokterd en gepropageerd. Steeds meer mensen, ook insiders, zijn de overtuiging toegedaan dat psychotherapie niet werkt.

Bovendien veranderde het cliëntenbestand van de gemiddelde psychotherapeut aanzienlijk. De mensen die leden onder psychische problemen die hun levenskwaliteit ernstig aantastten hebben plaats gemaakt voor mensen die op zoek zijn naar zichzelf. Ze lijden onder het onvermogen om te leven met onzekerheid en onvolledigheid en verwachten van de therapeut een antwoord op de vraag welke keuzes te maken. Het menselijke tekort als normale levensproblematiek wordt stilaan een ziekte of stoornis. De vraag die psychotherapeuten tegenwoordig het vaakst te horen krijgen luidt: "Wat moet ik met mijn leven?"

Hoe heeft het zover kunnen komen? Paul Verhaeghe maakt een analyse van een combinatie van maatschappelijke ontwikkelingen waarvoor de psychotherapie de zwarte piet toegespeeld krijgt. Hij toont aan hoe een uit de hand gelopen meritocratie de traditionele groepen heeft weggevaagd en individuen verweesd en geïsoleerd heeft achtergelaten met een algemeen gebrek aan zinverlening. Dezelfde sociaaleconomische ontwikkelingen die mensen uit hun groep of hun context lichten, isoleren ook hun problemen. Als koren op de molen van de rechtse analyse komt het probleem helemaal op rekening van het individu: eigen schuld dikke bult.

In dezelfde periode hebben de mens- en sociale wetenschappen, op zoek naar meer wetenschappelijke status en in de illusie van iedere generatie dat men (bijna) het eindpunt van kennis en kunde heeft bereikt, zich in de armen van de biomedische wetenschappen geworpen. De specifieke oorzaak van psychische problemen en stoornissen is immers relatief onduidelijk. Dan is zelfs een schijn van objectiviteit zeer aantrekkelijk. Men gaat genoegen nemen met een gefragmenteerde, puur gedragsmatige omschrijving, zoals de opeenvolgende versies van de DSM laten zien. Verhaeghe legt haarscherp bloot hoe misleidend deze benadering is en hoe ze mensen met problemen door etikettering een geruststellende identiteit verschaft met inbegrip van de bijhorende medicatie.

In deze evolutie gaat de psychotherapie echter zelf ook niet vrijuit. Al te lang huldigde men de eenzijdige veronderstelling dat alle psychische problemen te verklaren waren door een foute opvoeding en maatschappelijke omstandigheden. Als gevolg daarvan ging men er vanuit dat psychotherapie alleenzaligmakend was, voor alles hielp en zelfs de maatschappij kon veranderen. Het gevolg was een ongecontroleerde wildgroei van uiteenlopende scholen en zelfverklaarde therapeuten die de geloofwaardigheid van de discipline ernstig aantastten.
De overschatting van de mogelijkheden van de psychotherapie is haar slecht bekomen. De hooggespannen verwachtingen werden niet ingelost en onderschatting was het gevolg. Psychotherapie werd de kop van jut voor de mislukkingen in de geestelijke gezondheidszorg.

Is daarmee een einde gekomen aan de psychotherapie, waarvan de basis in het begin van de vorige eeuw door de psychoanalyse werd gelegd? Moet wie zich brandt nu maar op de blaren zitten? Verhaeghe meent van niet. Nieuwe problemen vragen een andere aanpak en andere oplossingen. De nieuwe therapeut zal zijn vertrouwde arsenaal aan methodes moeten loslaten en zich afstemmen op de nieuwe patiënt of cliënt. Die is minder geneigd tot introspectie en wil zonder veel inspanning van zijn probleem verlost worden. De nieuwe therapeut zal dan ook veel meer dan vroeger energie moeten besteden aan het uitbouwen van een therapeutische relatie en mensen leren reflecteren.

Wie met psychotherapie bezig is ziet natuurlijk vooral de sombere kanten van het bestaan. Paul Verhaeghe maakt een scherpe analyse van de pijnpunten van onze moderne maatschappij. Het einde van de psychotherapie is dan ook geen vrolijk boek. Het balanceert geregeld op het randje van doemdenken.
Toch erkent hij ook de verdienste van de recente evoluties in de geestelijke gezondheidszorg. Zoals Eline Saks getuigt heeft medicatie veel mensen met psychiatrische problemen geholpen het aanmodderen te ontstijgen en een rijk leven te leiden. We mogen het kind echter niet met het badwater weggooien. Verhaeghe pleit daarom voor een genuanceerde visie op geestelijke gezondheid. Psychische problemen zijn geen geïsoleerde problemen van een individu en diens onmiddellijke omgeving maar evenmin een zuiver effect van externe invloeden waarvan iemand het slachtoffer is.

Verhaeghe goochelt natuurlijk met de visie en begrippen uit de psychoanalyse. Alhoewel enigszins vertrouwd met dit begrippenkader had ik het toch knap lastig met zijn relatief ondoorzichtige en abstracte taal. In het eerste stroeve hoofdstuk wordt de lezer meteen voor de leeuwen gegooid. Wie deze hindernis heeft genomen wordt echter beloond met een doordringende kritische kijk van een insider op de huidige stand van zaken in de geestelijke gezondheidszorg en de psychiatrie.

© Minervaria