|
Vannacht schakelen we over naar zomertijd en slapen we een uurtje minder. Nogal wat mensen hebben er last van dat de klok om 2 uur 's nachts een uur wordt vooruit gezet. Ook zouden meer hartinfarcten en verkeersongevallen voorkomen.
Door de omschakeling naar de zomertijd wordt onze interne 'biologische klok' ontregeld. Maar volgens neurologe Ilse De Volder van het Centrum voor Klinisch Slaap- en Waakonderzoek van het UZA hebben die klachten niet zozeer te maken met een ontregeling van onze biologische klok, maar wel met het feit dat we een uur minder slapen.
'Ik geloof niet dat onze biologische klok echt ontregeld raakt door dat ene uur of niet in staat zou zijn om zich daaraan aan te passen. Bij een jetlag, waarbij je meerdere tijdszones doorkruist, ligt dat natuurlijk anders. Ook bij ploegenarbeiders, die soms om de week moeten switchen, kan er een probleem optreden, al zien we daar toch relatief weinig klachten. Ik denk dus niet dat we het probleem moeten overdrijven.'
Maar wat doe je dan met studies die zeggen dat er tot vijf procent meer hartinfarcten zijn na de overgang naar de zomertijd, en tot tien procent meer verkeersongevallen op de maandag na de omschakeling?
'Er zijn ook studies die geen enkel effect vaststellen. Als je de studies bekijkt die wel een negatief effect aantonen, dan ligt de verklaring daarvoor niet in de faseverschuiving - het feit dat onze biologische klok achterloopt op het nieuwe uur - maar omdat mensen bij de overschakeling naar de zomertijd een uur minder slapen. Bij de overschakeling naar de wintertijd slapen we een uur langer en zijn er nauwelijks problemen. Het is dus vooral een probleem van slaaptekort en niet van een ontregelde biologische klok.'
'Ik kan me trouwens niet inbeelden dat onze biologische klok niet in staat zou zijn om zich aan te passen aan dat ene uur of de hele zomer zou ontregeld zijn door de zomertijd. Normaal gaan we ervan uit dat ons lichaam ongeveer één dag nodig heeft om zich aan te passen aan één uur tijdsverschil. Ik vind het dan ook heel moeilijk om aan te nemen dat mensen weken last zouden hebben van de zomertijd, zoals soms wordt beweerd. Wel blijken we in de zomer - ook toen de zomertijd nog niet bestond - minder lang te slapen dan in de winter. Omdat er meer licht is, omdat er meer te doen is... Dus ook daar denk ik eerder dat er sprake is van een slaaptekort dan van een ontregeling van de biologische klok.'
We moeten dus gewoon meer slapen?
'Het beste is inderdaad om dat uur minder niet in uw slaap te steken, maar in uw dag. Dus niet een uur minder slapen, maar uw dag met een uur inkorten door een uur vroeger te gaan slapen of een uur later op te staan.'
Hoe werkt die biologische klok precies?
'Die term is eigenlijk verkeerd, het is geen 'klok' maar een ingewikkeld samenspel van processen die zich afspelen in de cel en tussen de cellen, waarbij de cellen anders reageren en anders communiceren in functie van het tijdstip van de dag, het beschikbare licht, enzovoort. We weten trouwens nog niet of er slechts één 'klok' bestaat in de hypothalamus, dan wel of er meerdere 'klokken' zijn in verschillende organen. Blijkbaar zijn niet alle organen en niet alle systemen in staat om zich even snel aan te passen aan een nieuw ritme. Dat verschil zou kunnen verklaren waarom we ons mottig voelen en minder alert zijn bij een ritmeverandering.'
Zijn er bepaalde mensen die meer last hebben van de zomertijd of van een ritmeverandering dan anderen?
'Voor mensen die al een slaapprobleem hebben, kan de overschakeling een extra belasting betekenen. Ook depressieve mensen zouden er iets meer last van hebben. In het algemeen geldt dat mensen die weinig slaap nodig hebben en zogenaamde 'avondtypes', zich gemakkelijker aanpassen dan mensen die veel slaap nodig hebben of die een uitgesproken ochtendtype zijn.'
Zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen?
'Niet voor zover ik weet.'
En kinderen?
'Mogelijk hebben kinderen er iets meer last van omdat ze niet naar de klok kijken. Voor hen is het nog belangrijker dat ze voldoende slapen.'
Wat raadt u mensen aan die last hebben van de zomertijd?
'Ten eerste moeten ze voldoende slapen, dus geen uur minder. Eventueel kunnen ze zich geleidelijk voorbereiden op de omschakeling door bijvoorbeeld de dag of twee dagen voordien een kwartier of een halfuur vroeger te gaan slapen.'
'Zodra het nieuwe uur er is, moet je zo snel mogelijk volgens dat nieuwe uur leven. Dus gaan slapen, opstaan, eten... op het ritme van het nieuwe uur. Dat is trouwens ook belangrijk bij jetlag. Het vermijden van fel avondlicht en het toelaten van fel ochtendlicht, kan ook helpen.'
Paul Geerts
**********
|
