Alle pieken en dalen

Onbedwingbare zin in chocolade, prikkelbaar, een zinderend geluksgevoel, somber of juist totale kalmte. Hormonen hebben een stevige vinger in de pap als het gaat om gevoel en stemming.

Vooral het lichaam van de vrouw biedt tal van gelegenheden voor wilde schommelingen in de hormoonhuishouding. Het woord hormoon komt van het Griekse hormao, dat 'in beweging brengen' betekent.

Chemische boodschappers
Hormonen zijn chemische boodschappers van een secuur soort: een minimale hoeveelheid ervan heeft al een heftig effect.
Processen die langzaam en over een langere periode verlopen, zoals de groei van ons lichaam en het onderhoud van onze organen, worden door hormonen gestuurd. Ook de stofwisseling en de communicatie tussen organen onderling vallen onder de zeggenschap van hormonen.

Communicatie
De schildklier, de bijschildklier, de alvleesklier, de bijnieren, de eierstokken en de testikels produceren samen met de hypofyse zo'n 200 hormonen. Die worden afgegeven aan het bloed, vervolgens op de gewenste plaats bezorgd en na gebruik afgebroken in de lever.

Deze hormoonproducerende, endocriene klieren staan met elkaar in verbinding en communiceren voortdurend met elkaar. Samen met het zenuwstelsel beheerst het endocriene stelsel de activiteit van alle organen en systemen in het menselijk lichaam. Hormonen ondersteunen de activiteit van organen, versnellen die of remmen het juist af.

De grote baas over beide systemen is de hypofyse, een klier ter grootte van een boon, die onder de hersenen hangt. Geen enkele klier kan hormonen afgeven zonder dat de hypofyse daarvan weet. Ook klieren weten onderling van elkaar wat ze doen.

Wie weet dat het hier om 200 hormonen gaat binnen een communicatiesysteem dat niets aan het toeval overlaat, kan zich voorstellen dat het moeilijk is hierop van buitenaf invloed uit te oefenen. Het toedienen van één enkel hormoon om bijvoorbeeld de stemming te beïnvloeden of om wat extra 'vrouwelijkheid' toe te voegen, heeft een kettingreactie binnen het hele systeem tot gevolg.

Zes momenten
In een vrouwenleven zijn zes momenten aan te wijzen waarop de hormoonspiegel schommelt:

• Rond de eisprong.
• Voor het begin van de menstruatie.
• Tijdens de menstruatie.
• Rond de zwangerschap.
• Tijdens en na de bevalling (inclusief de periode van borstvoeding geven).
• Tijdens de overgang.

In die perioden gebeurt er iets waardoor een vrouw ofwel geprikkeld, overgevoelig of neerslachtig raakt ofwel zich juist rustig, opgewekt of gelijkmatig gestemd voelt. Elke vrouw beschikt over dezelfde hormonen in dezelfde hoeveelheden, maar niet elke vrouw reageert op dezelfde manier op hormoonschommelingen.

PMS
Zo zijn vrouwen die last hebben van PMS (Premenstrueel Syndroom) gevoeliger voor hormoonwisselingen dan andere vrouwen, aan wie deze 'hormoonellende' voorbijgaat. Bij deze vrouwen werken ook bepaalde neurotransmitters (chemische stoffen waarmee zenuwcellen in de hersenen berichten aan elkaar doorgeven) onvoldoende, zodat de stemming en het welbevinden in het tweede deel van de cyclus worden beïnvloed.

Pijnlijke borsten, prikkelbaarheid, een opgeblazen gevoel, wisselende stemmingen en een gespannen, depressief of agressief gevoel zijn typische PMS-klachten. De klachten worden heviger naarmate de overgang nadert om daarna definitief te verdwijnen.

Zwanger?
Een zwangerschap, ook een representatief voorbeeld van wat hormonen en vooral veranderingen in de hormoonhuishouding kunnen 'doen', zorgt voor een hoge hormoonspiegel, waardoor doorgaans een ontzettend goed gevoel ontstaat. Vlak voor de bevalling stijgt die zwangerschapsondersteunende hormoonspiegel zelfs nog iets en komen er ook nog wat gelukkig stemmende endorfinen (hormonen die door de hersenen worden gemaakt) bij.

Direct na de bevalling vallen deze hoge concentraties hormonen ineens weg, waardoor ontwenningsverschijnselen kunnen ontstaan, die zich uiten in depressieve gevoelens, prikkelbaarheid, slapeloosheid en huilen. Omdat een geboorte sowieso al veel veranderingen inluidt, ontstaat bij sommige vrouwen de 'babyblues', die een week of twee kan aanhouden.

Langer durende somberheid en negatieve gevoelens kunnen duiden op een Post Natale Depressie (tegenwoordig Post Partum Depressie genoemd), waarvoor professionele hulp nodig is.

Bij sterke stemmingswisselingen in welke situatie dan ook is het altijd raadzaam een dokter te raadplegen. Medicijnen, maar ook begrip en duidelijkheid kunnen een hoop goed doen.

Prethormonen
Hoewel hormonen hun eigen weg gaan, kunnen we ze wel degelijk zo nu en dan bijsturen. Een parachutesprong veroorzaakt een gezonde adrenalinekick en bepaalde sporten staan er om bekend de aanmaak van zogenoemde prethormonen te stimuleren. Zo is er de 'runners high': een endorfinestoot bij stevige inspanning.

Ook wandelen, fietsen, zwemmen, dansen en seks zorgen voor de aanmaak van extra hormonen, zoals endorfine, dopamine, serotonine en noradrenaline. Allemaal bezorgers van een heerlijk gevoel, kalmte en energie. Beweging is een natuurlijk antidepressivum. Wie zich goed wil voelen, beweegt.