Op 4 augustus aanstaande zal het 95 jaar geleden zijn dat de Duitse troepen binnen vielen en voor ons landje de eerste wereldoorlog een feit werd. Over heel het grondgebied getuigen begraafplaatsen en monumenten over deze afgrijselijke periode. Ontegensprekelijk vinden we een concentratie van deze ‘relikwieën’ in de Westhoek van Vlaanderen waar gedurende vier jaar verbeten stand werd gehouden tegen de overweldiger.

Ieder jaar weer vinden boeren, tijdens hun werkzaamheden op hun velden, nog resten van munitie al of niet ontploft en menig toerist heeft al met eigen ogen kunnen aanschouwen hoe soms langs de boorden van de velden een of meer van deze voorwerpen verzameld liggen te wachten tot de tussenkomst van het DOVO, de militaire dienst die belast is met het opruimen van onontplofte munitie. Soms gebeurt het ook dat bij werkzaamheden aan weginfrastructuur of bij het graven van funderingen voor nieuwe gebouwen, menselijke resten gevonden worden van gesneuvelde soldaten. Met het nodige respect en ceremonieel worden ze dan ontgraven, geïdentificeerd indien mogelijk en daarna bijgeplaatst in een begraafplaats tussen hun gesneuvelde broeders in strijd.

De bevolking van de streek heeft veel geleden onder de jaren van oorlog en de vele littekens getuigen hierover en toch… toch heeft men de indruk dat ons Belgische volkje deze episode zo vlug mogelijk wil vergeten. In de geschiedenislessen is dit onderwerp blijkbaar geen hot item meer en de verzorging van de vele Belgische monumenten en begraafplaatsen ligt er dikwijls jammerlijk nalatig bij. In tegenstelling hiermee zie je op regelmatige basis Britse bussen hun lading scholieren lossen die op verschillende Britse begraafplaatsen hun doden gaan eren en al is het niet altijd met de nodige stilte, toch gaat een zeker respect en ernst uit van deze bezoeken.  Minstens een schoolreis naar de oorlogsvelden in West-Vlaanderen en ook soms in Frankrijk, is dan ook een verplicht onderdeel van de geschiedkundige opvoeding van deze jongeren. Zo niet in België waar deze episode van ’s lands geschiedenis blijkbaar in de vergeethoek moet geduwd worden.

Sedert enkele jaren al heeft men hier de dienstplicht afgeschaft en veel jongeren beroepen zich op een anti militarist gevoel om zich te verantwoorden over hun gebrek aan interesse voor deze oorlogsepisode. Je hoeft absoluut niet militaristisch aangelegd te zijn om dit deel van de geschiedenis de nodige aandacht te geven. Integendeel kan een bezoek aan de begraafplaatsen en aan de o.a. de Menenpoort in Ieper de onzin van een oorlog slechts beklemtonen en de wil tot vrede aanscherpen. Er is dus zeker niets mis met een bezoek aan de plaatsen waar jonge mensen – hetzij geallieerden zowel als de vijanden -  gevochten hebben voor idealen die hen van bovenop werden geïndoctrineerd. De kennis van de geschiedenis kan ons integendeel behoeden voor het zetten van misstappen die zouden kunnen leiden tot nieuwe conflicten. Men mag immers niet uit het oog verliezen dat tot op heden de gevolgen van deze wereldbrand nog doorwoeden in vele geesten. De hertekening van de wereldkaart na de vrede, de houding van bepaalde volksgroepen, de deelname aan vreselijkheden door sommigen, het verraad door landgenoten en andere misdaden tegen de menselijkheid, zijn nog heden ten dage oorzaak van vele misverstanden en gruwelijkheden. Men kan met stelligheid beweren dat de gevolgen van deze wereldoorlog helaas nog niet voorbij noch vergeten zijn.

 Deze eerste wereldoorlog kenmerkt zich vooral door een groot aantal nieuwigheden. Het was een nieuw soort confrontatie waar de gevechten en de tactiek niet meer beantwoordden aan hetgeen daarvoor gebruikelijk was. Het blanke zwaard, de lansen en de massale cavalerieaanvallen werden stilletjes aan vervangen door nieuwe wapens en nieuwe methodes van oorlogsvoeren.
Deze oorlog zou vooral gekenmerkt worden door het inzetten van nieuwe wapens en het gebruik van nieuwe strategies, maar het gebruik er van door ouderwets gevormde officieren, zou in eerste instantie een massa slachtoffers met zich meebrengen zoals die voorheen nog nooit gezien werd.
Hele compagnies werden in een mum van tijd uitgeschakeld door ze in een frontale aanval te jagen tegen bijvoorbeeld mitrailleurs die een nooit gezien vuursnelheid konden ontwikkelen en bijgevolg de aanvallende soldaten wegmaaiden alsof het om een kegelspel van grote omvang ging.

De eerste wereldoorlog zou zich o.a. kenmerken door de massale inzet van mitrailleurs, nieuwe destructieve artillerie, tanks, gas en vlammenwerpers. Aan het ontwerpen van deze onmenselijke destructieve middelen werd meegewerkt door ingenieurs en wetenschappers.  Alhoewel bepaalde onder hen eigenlijk een opleiding hadden gehad om middelen te creëren ten bate van het welzijn van hun medemens, verleenden ze hand- en spandiensten aan een oorlogsmachine die slechts ten doel had zoveel mogelijk tegenstrevers uit te schakelen. De geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars en al te vaak wordt in dit verband de schuld en medewerking van de Duitsers aangehaald, maar de geallieerden bleven zeker niet op hun stoel zitten en beantwoordden de agressie met de inzet van nog meer afschuwelijke wapens. Het zou een escalatie worden die het hele militaire denken zou omverwerpen  en waarvan de akelige gevolgen in wereldoorlog twee konden vastgesteld worden en tot op heden nog doorgaat.

Wat men er ook van zegt, het waren de Franse troepen die in augustus 1914, als eerste chemische middelen gebruikten bij een veldslag. Ze lanceerden projectielen met traangas (xylylbromide) om de vijand af te houden. De Duitsers zouden als antwoord hierop met veel toewijding zoeken naar een antwoord onder de leiding van de Duitse geleerde Frits Haber. Op 22 april 1915 worden in de buurt van Steenstraete door de Duitsers 5730 gasflessen opengedraaid die een groene gasnevel verspreiden. Het chloorgas bevangt de Franse Zoeaven en de Canadezen die de sector bewaken en er ontstaat een bres van 6 km in het geallieerde front. Op 25 mei valt het offensief stil doordat de Duitsers geen rekening hadden gehouden met zulk succes en geen extra maatregelen hadden genomen om hun vooruitgang te consolideren. De Duitsers zouden nog verder experimenteren met gassen en zo zag het befaamde chloorgas (Ieperiet)  zijn ontstaan en gebruik in 1917. Niet alleen gassen, maar ook ziektekiemen werden met obussen losgelaten op de vijand en aldus werd de kiem gelegd voor een biologische oorlogsvoering. De Britten en de Fransen zouden eich evenmin onbetuigd laten in deze wijze van oorlogsvoeren.

Een nieuwe verschijning op de slachtvelden werd in 1917 als eerste door de Britten ingezet, namelijk de tank. Deze mastodonten werden in eerste instantie gebruikt om voor de infanterie uit te rijden zodat ze een zekere bescherming boden voor de achteropkomende infanterie. Het was ook een gedroomd middel om de prikkeldraadversperringen van de Duitsers plat te rijden, zodat de troepen te voet minder moeite hadden om deze hindernis te nemen. Bij de eerste aanval werden een belangrijk aantal van die tanks ingezet, maar al vlug werden ze uitgeschakeld omdat ze zich in eerste instantie vastreden in de modder van de Vlaamse slachtvelden. Het waren dan ook mastodonten van machines die enerzijds heel zwaar wogen en anderzijds niet makkelijk te besturen waren. Voor de bemanning waren ze meer een nachtmerrie dan een soelaas. Enkele Britse tanks werden door de Duitsers veroverd en zij trachtten hiermee zelf een tank te ontwerpen. Het grote succes van de tanks zou evenwel uitblijven tot aan het eindoffensief in 1918 en vooral zijn grote nut bewijzen tijdens de tweede wereldoorlog.

Een derde belangrijke nieuwe medespeler op het oorlogstoneel, was de vlammenwerper.  Een eerste vlammenwerperactie zou plaatsgrijpen op 26 februari 1915 bij de Franse plaats Malancourt. Deze aanval geschiedde met werkelijk primitief materiaal. Tien handdrukspuiten en twee gasspuiten waren onder leiding van dokter Reddeman, een brandweercommandant uit Posen, in een loopgraaf geïnstalleerd. Naast iedere spuit bevond zich een emmer met de brandstof. Om kloklslag 12 uur spoten de 12 spuiten hun dodelijk vuurstraal in de richting van de Franse loopgraven en dit op een breedte van 700 meter. Na dit succes werd de Duitse pyrotechnicus Fiedler belast met het aanmaken in zij n ateliers van verbeterde modellen. Uit de samenwerking van beiden ontstond een model vlammenwerper die door een genist kon gedragen worden en die min of meer het model vertoonde zoals we dit nu nog kennen. De geniesoldaat droeg op zijn rug een soort melkbus uit twee delen bestaande. In het onderste deel bevond zich een persgas (meestal stikstof) dat de licht ontvlambare brandstof in het bovenste gedeelte naar buiten moest drijven via een rubberen buis met op het einde een metalen stuk met het ontstekingsgedeelte. Bij het lossen van het gas, werd de ontsteking in werking gesteld en spoot een vlam van circa 18 meter uit de buis. Het enige probleem was dat voor elke ontsteking, het mechanisme opnieuw moest voorzien worden van een nieuw slaghoedje. Ook dit probleem werd met de tijd opgelost.

Het nieuwe wapen moest gebruikt worden bij een gepaste gelegenheid en de situatie die ontstaan was rond Hooghe aan de Menenweg in Ieper (aan het huidige domein Bellewaerde is deze site nog terug te vinden), bleek een gedroomde gelegenheid. Op 19 juli 1915 hadden de Britten er een mijn doen ontploffen en ze bezetten onmiddellijk de krater van 120 voet breed en 20 voet diep (een voet is 0,3 cm) die was ontstaan.  Op een bepaalde plaats werden de protagonisten gescheiden door amper 13 m niemandsland. De Duitsers die zeer goed op de hoogte waren van de situatie, maakten gebruik van de aanwezigheid van verse troepen in de Britse sector die niet bekend waren met de omstandigheden, om op 30 juli 1915 over te gaan tot een zorgvuldig voorbereide aanval. Om kwart over drie spoten zes straalpijpen vlam na vlam over de Britse soldaten, tegelijkertijd met een intens artilleriebombardement op de Britse lijnen. Ongeveer 12 man van het tweede peloton  van het 8^ste bataljon van de Rifle Brigade was al wat er restte. Van de anderen werd nooit een spoor teruggevonden.  De Duitsers heroverden bijna de hele sector op een klein stukje na. De vlammenwerper had zijn effectiviteit bewezen en zou niet alleen de onmiddellijke omgeving, maar ook de iets naar achter gelegen troepen verder blijven terroriseren.  De aanval werd voor Dr. Reddeman een ontegensprekelijk succes dat aanleiding gaf tot de uitbreiding van het wapen.  Begin1916 werd het 3^de Garde-reserve-pionier-regiment dan ook vergroot tot 3 bataljons met 3.000 man aan troepen en 80 officieren. Nadat op 18 juli 1916 de 150^ste aanval op Verdun plaatshad, kreeg het regiment het doodshoofdkenteken op de linkermouw gespeld. Tijdens in totaal 653 aanvallen – waarvan 300 in de laatste tien maanden van de oorlog – werd de eenheid dan ook de schrikkelijke boeman voor de geallieerde troepen die geconfronteerd werden met het gebruik van dit nieuw ontwikkelde wapen.

Het gebruik er van werd voortgezet in de latere oorlogen en de beelden van Amerikaanse soldaten die de bunkers op Iwo Jima en Guadalcanal te lijf gaan, zijn dan ook bekend.

Vandaag, 2 augustus, werd aan het monument van Koning Albert I in Nieuwpoort, een herdenkingsceremonie gehouden ter nagedachtenis van al de oorlogsslachtoffers van de eerste en tweede wereldbrand. Vooral oud-strijders van de tweede oorlog waren hierop aanwezig te samen met koning Albert II. Van ‘den Grooten Oorlog’ zijn er geen Belgische overlevenden meer om de geschiedenis van die levendig te houden, al wat rest zijn meestal stenen herinneringsmonumenten en heel wat literatuur. Het warm houden van respect voor de doden en ander slachtoffers van die onzalige periode, blijft dan ook voorbehouden aan enkelingen die er hun (levens)werk van maken om opzoekingen te doen over deze verwoestende wereldbrand en die bezoeken brengen aan al die plaatsen waar gewone mensen hun leven hebben willen geven voor de vrijheid van zo velen. Als men vandaag de dag nog wel eens kritiek durft te uiten over Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, dan mag men toch wel bedenken welke offers vele van hun landgenoten brachten om in een hun onbekend land, voor een hen onbekende bevolking te vechten voor het behoud van vrijheid. Dit is trouwens eveneens van tel voor wat de oorlog van 1940-1945 heeft te weeg gebracht.

Men hoeft niet in alles en altijd akkoord te gaan met de houding en de politiek van beide Angelsaksische landen, men hoeft echt geen Angelsaksische liefhebber te zijn om in deze wereld te staan, maar respect zijn we wel verplicht. Aan hen hebben we immers voor een groot deel onze vrijheid te danken en dit is een veel te belangrijke bijdrage om maar losweg over heen te gaan.

Lees omtrent de slag om Hooghe ook het voortreffelijk gedocumenteerd artikel van mijn vriend Pierre Grandeguerre op volgende link:
http://pierreswesternfront.punt.nl/?id=413427&r=1&tbl_archief=&

02-08-2009 om 21:39 geschreven door spitfireleo