Gisteren, zondag 23 november, gekeken naar de uitzending van Witse op TV-een??  De verhaallijn vertelt over een ongeval van een jonge amazone, dochter van de uitbater vaneen manege. Als de plot een gegeven wordt voor een feuilleton zoals Witse, dan betekent dit uiteraard dat er iets van moord bij te kijken komt en dat is uiteraard hier ook het geval.

Ik wil het hier echter niet over dit verhaal zelf hebben, maar over iets dat tussendoor ook nog aan bod komt. Om even uw geheugen te verfrissen:

Een van de broers van Samanthe De Koninck – de vrouwelijke collega van Witse – werd in een vorige aflevering aangehouden  als verdachte van een moord alhoewel dat zijn rol blijkbaar er enkel in bestond om zijn voertuig uit te lenen aan de eigenlijke moordenaar.

In de aflevering van gisteren treedt Witse op als getuige in deze zaak  die door een proces voor assisen zijn beslag moet krijgen. De openbare aanklager (de procureur dus) vraagt aan Witse of die een enkel bewijs kan aandragen dat de beklaagde onschuldig is, waarop de eigenzinnige doch rechtlijnige figuur van de commissaris niet anders dan negatief kan antwoorden. Waarop de aanklager zich wendt tot de jury en ongeveer zegt: “Dames en heren van de jury, mag ik er u op wijzen dat de commissaris geen enkel bewijs kan aanbrengen van de onschuld van de beklaagde!”xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Waarom dat ik hier op wil terug komen? Schijnbaar is dit symptomatisch voor wat ook vandaag gaande is bij de rechtspraak  en vooral dan voor assisen. Het gaat hier maar om een feuilleton, maar de scriptschrijvers werken toch op basis van hun kennis en van wat er gaande is in de maatschappij. Bovendien worden ze toch bijgestaan door mensen uit de praktijk die hen moeten bijstaan met raad en daad. Waarschijnlijk is het bij de meeste mensen niet blijven hangen omwille van het feit dat het tegenwoordig allemaal zo normaal lijkt. Maar waar wil ik dan naar toe?

Ik ben geen jurist maar heb tijdens mijn actieve loopbaan nogal wat contact gehad met de bestrijding van - wat het recht of de wet - misdrijven noemt en in sommige gevallen zelfs met misdaad (wat men in officiële termen nogal graag aanduidt met het woordje criminaliteit). Hierbij kon ik nogal vaak vaststellen dat met het recht een loopje werd genomen zowel door het openbare ministerie als door de advocaten. De winnaar is dan meestal diegene die het meest bespraakt is en het meest beroep kan doen op emotie. Dit is zeker het geval bij processen voor assisen. De jury bestaat dan uit mensen geplukt uit het dagelijkse leven en die als achtergrond hun eigen levenservaringen meedragen en deze volop laten meespelen in hun beoordeling. Zij kunnen dan ook afstappen van de strikte wettelijke regels en een oordeel vellen volgens hun gevoel dit in tegenstelling met magistraten die in de meeste gevallen gebonden zijn aan de regels van de wet. Bij een assisenproces spelen dan ook de gevoelens een veel grotere rol dan in enig ander soort proces. En hier wringt dan ook het schoentje!

Daarom even teruggegrepen naar de episode van gisteren. De Belgische wetgeving gaat uit van het schuldig zijn van een beklaagde bij de beoordeling van zijn daad. Alhoewel wij hier – in tegenstelling met de rechtspraak in de Verenigde Staten – het begrip reasonable doubt (redelijke twijfel) niet kennen, is onze rechtspraak principieel gebaseerd op de vastgestelde schuld. Hiervoor zullen de onderzoekers alle mogelijke ‘wettelijke’ bewijsvoering mogen aanbrengen die de schuld van de beklaagde moet vastleggen. De onderzoeksrechter van zijn kant is gehouden een fair onderzoek te voeren waarbij zowel de vaststellingen ‘à charge’ als aan ‘à decharge’ hun plaats moeten krijgen. In principe zal een proces slechts gevoerd worden als de feiten ten laste (à charge) zwaarder wegen dan de feiten ten onlaste (à decharge). Met andere woorden zal een proces niet gevoerd worden als de schuld van de aangeklaagde niet voldoende vaststaat en zeker ook niet als hij zijn onschuld niet kan bewijzen!

In de tegenwoordige rechtspraak – en dit vooral onder impuls van de Europese wetgeving – gebeurt het wel eens dat de omkeerbaarheid van bewijsvoering wordt voorzien. Dit wil zeggen dat de aangeklaagde dan wel moet bewijzen dat hij niet schuldig is aan de hem ten laste gelegde feiten, maar dit komt in de meeste gevallen dan ook voor bij misdrijven en niet bij misdaden en bovendien is zeer duidelijk bepaald in welke gevallen dit principe mag aangewend worden.

Dat de aanklager, in de episode van Witse, beroep doet op het gebrek aan bewijzen voor de onschuld van de beklaagde is dan ook tegen de regels van een normale rechtspleging. Eens afwachten wat het uiteindelijke resultaat zal worden, want gisteren werd nog geen definitief oordeel geveld, het is immers een episode die wordt vervolgd. Ik ben benieuwd wat er uit de bus komt in verband met het proces voor assisen. Een veroordeling van de broer van Sam(antha) zou in de context van onze rechtspraak – naar mijn mening althans – een aanfluiting zijn op alle rechtsgevoel.