11 november 2023

Hallo, we zijn vandaag vrijdag 10 november, volgens de maatschappelijke geplogenheden, de laatste werkdag van de week, alsof er op zaterdag en zondag niet gewerkt wordt. Maar ditmaal klopt het eigenlijk wel, want morgen is een feestdag, 11 november! Alhoewel een feestdag? Buiten het feit dat we vandaag tot de levenden behoren, omdat verschillende leden uit onze familie de 'Grande Guerre' - de Grooten Oorlog - overlevenden en dus aan procreatie konden doen, is er in feite niet veel te vieren. Het is eerder een herdenkingsdag van de onzinnigheid van de zogenaamde mensheid. In mijn betere tijden heb ik menig oorlogsbegraafplaats bezocht m.b.t. WO1, zowel in Vlaanderen, Wallonië, Elzas, als in de rest van Frankrijk, en telkens viel de stilte als een loodzware mantel over me heen, terwijl ik naar de soms eindeloze rijen gesneuvelden keek en me afvroeg hoe die onzin allemaal kon ontstaan en mensen van allerlei leeftijden en standen gemotiveerd werden om de dood tegemoet te gaan.
Morgen zullen in verscheidene kerken eucharistievieringen doorgaan ter herdenking van de doden en zullen leden van de gemeentelijke en andere autoriteiten aanwezig zijn, omgord met hun tricolore buik- of schouderband en anderen in uniform al dan niet voorzien van medailles. Waar mogelijk zal klaroengeschal of een muzikaal intermezzo van fanfare of harmonie; een eerbetoon brengen aan de gesneuvelden, waarna naar de plaatselijke monumenten zal gestapt worden. Daar zal na de nodige speeches een bloemenhulde plaats hebben met eventueel ook wat klaroen- en ander muziek, met mogelijk de last post en dat in aanwezigheid van oud-strijders uit een later tijdperk en familie van gesneuvelden, ook al dan niet voorzien van blinkend metaal. Met een beetje geluk volgt er nog een receptie, waarna iedereen teruggaat naar de orde van de dag. Op naar volgend jaar, bij leven en welzijn.
Veel van onze monumenten zijn in erbarmelijke staat waarvoor ik beschaamd ben als ik het aan buitenlandse bezoekers moet laten zien. Wij - en dan vooral in Vlaanderen - hebben echt geen verbandschap met monumenten en het onderhouden er van. Dat in tegenstelling met de begraafplaatsen van buitenlandse gesneuvelden.
In Langemark bijvoorbeeld bevindt zich het zogenaamde Studentenfriedhof.
- Op 21 oktober 1914 werden het Duitse 26e en 27e Reservekorps ingezet om de Britse en Franse troepen in Langemark aan te vallen, om zo een doorbraak naar Ieper te forceren. De Duitse troepen waren echter onervaren en werden massaal afgeslacht door de Britten en Fransen, die op dat moment veel meer ervaring hadden. In november verspreidde de Duitse legerleiding het bericht dat de jonge regimenten ten westen van Langemark de eerste vijandelijke linie hadden doorbroken, terwijl ze "Deutschland, Deutschland über alles" zongen. (overgenomen uit Wikipedia) - Alhoewel in de werkelijkheid slechts 1 op de 3 van de Duitse soldaten student was, ontstond de mythe dat het studenten regimenten waren geweest.
Achter de ingangsblok ligt het Alter Friedhof, het oudste laagste deel van de begraafplaats, waar meer dan 10.100 gesneuvelden liggen, waarvan er ruim 6.300 geïdentificeerd konden worden. Centraal ligt daarin het kameradengraf, waarin bijna 25.000 niet geïdentificeerde soldaten werden begraven. Daarrond staan blokken met de namen van bijna 17.000 soldaten van wie men zeker is dat ze in het massagraf liggen. Het noordelijk deel van de begraafplaats is iets hoger gelegen en telt nog eens ruim 9.000 geïdentificeerde soldaten. Het is weliswaar geen rekenkundige weergave van de verliezen die daar werden geleden, want in de jaren 50 werden al de bestaande Duitse oorlogsbegraafplaatsen gereduceerd naar 4, namelijk Menen, Langemark, Vladslo en Hooglede.
Goed om weten is wel dat de eerste succesvolle gasaanval op 22 april 1914 in de buurt zou plaatsvinden bij Ieper. Daar lieten de Duitsers bij gunstige wind 150 ton dodelijk chloorgas ontsnappen uit 6000 gascilinders. Een enorme geelgroene gifwolk dreef vervolgens over de Franse loopgraven en deed de Fransen op de vlucht slaan. Er vielen honderden doden. Voorheen hadden de Fransen - op 23 augustus 1914 - in Mulhouse (Elzas) een poging gedaan, maar met een te kleine hoeveelheid gas die zonder schade aan te richten in de lucht vervloog.
Een 2de aanval - de eerste grote gasaanval - had plaats op 31 januari 1915 op het oostelijk front. In Bolimów, niet ver van Warschau, vuurden de Duitsers 18.000 artillerie granaten af met gifgas op de Russische troepen. Het gebruikte gas was Xylyl Bromide - een soort veredeld traangas - dat door de koude temperatuur niet vluchtig werd, maar als vloeistof op de grond viel. Weg resultaat! Desalniettemin was hiermee de start gegeven voor chemische oorlogsvoering, die nog tot op heden ten dage, gevoerd wordt. Denken we bijv. maar aan het gebruik van Sarin gas in Syrië door het Assad-regime tegen de Koerden.
Een ander, toch ook wel impressionant Duits oorlogskerkhof is dat van Vladslo tegen Diksmuide. De begraafplaats bevindt zich in het Praatbos, een drietal kilometer ten noorden van het centrum van Vladslo, nabij de grens met Koekelare. De begraafplaats is rechthoekig en is omgeven door een beukenhaag. Het is een groot groen gazon met daarin de vele kleine grafstenen met de namen van de soldaten. De grafstenen bevatten hoogstens twintig namen per steen. Daartussen staan enkele kruisjes en eiken. Het bevat 25.644 gesneuvelde Duitse soldaten. Beroemd is het ook omwille van de aanwezigheid voor de ingang van de standbeelden 'Het Treurende Ouderpaar'. Dit beeldenpaar is gemaakt door de Berlijnse kunstenares Käthe Kollwitz ter herinnering aan haar achttienjarige zoon Peter Kollwitz. Hij had vrijwillig dienst genomen als musketier en was op 23 oktober 1914 in het naburige Esen gesneuveld. Het graf van Peter ligt vlak voor het treurende ouderpaar. Het originele grafkruisje van Peter Kollwitz staat in het In Flanders Fields Museum. In dit beeldenpaar geeft de kunstenares het verdriet weer bij een moeder en vader (zijzelf en haar man Karl) zoals dat in die tijd en ook later nog gebruikelijk was: de vrouw gebroken en in tranen, de man gebroken, maar wel op de knieën, rechtop, de armen gekruist: een verdriet en gebrokenheid dat je niet mag laten zien.
Vele jaren geleden bezocht ik in Berlijn, met mijn vrouw, het Käthe Kollwitz museum. We waren de enigen van het hele busgezelschap die hierin interesse hadden, spijtig genoeg. Käthe Kollwitz is de vrouw van een dokter en als kunstenares beeldhouwt en tekent ze de wereld rondom haar. Wat ons opviel, is dat haar getekende werken - meestal in zwart-wit - vooral somber zijn en de armoede van die tijd vooral in beeld brachten. Ze was duidelijk een geëngageerde kunstenares, die het echter moeilijk had om zich door te zetten in de voornamelijk mannelijke wereld.
Aan de geallieerde zijde kan je ook heel wat begraafplaatsen van belang terugvinden. Rond Ieper heb je een hele verzameling kleine Britse, Canadese, Australische en France begraafplaatsen, maar de aandacht gaat veelal naar grotere plaatsen en monumenten. Voor de Britten is dat zeker Tyne Cot nabij Passendale. Het bevat de meeste Britse slachtoffers van het hele Europese vasteland.
Achteraan bevindt zich de halfcirkelvormige Tyne Cot Memorial met de namen van 33.783 vermiste Britse soldaten en, in een afzonderlijke apsis, nog eens 1.176 vermiste Nieuw-Zeelanders.
Op de begraafplaats zelf liggen 11.957 doden begraven, waarvan 8.369 niet meer geïdentificeerd konden worden.
Uiteraard is er ook de Menenpoort in Ieper waar elke dag om 20 u de 'Last Post' wordt geblazen door klaroenblazers van de Ieperse Pompiers. Dit herdenkingsmonument aan de oostzijde van de stad Ieper werd in 1927 door de Britten gebouwd ter nagedachtenis van de 54.900 Britse soldaten die in WO1 sneuvelden.
Op de Menenpoort staan de namen van 54.896 vermiste soldaten, onderofficieren en officieren van het Britse Gemenebest. De poort werd ontworpen door Reginald Blomfield en heeft de vorm van een Romeinse triomfboog. Omdat er te weinig plaats bleek te zijn om alle vermisten te vermelden werden degenen die na 16 augustus 1917 sneuvelden vermeld op het Tyne Cot Memorial. Vermisten van Nieuw-Zeeland en New Foundland staan op aparte herdenkingsmonumenten. De stoffelijke overschotten van deze soldaten hebben geen bekend graf en liggen ofwel ergens verloren in de Ieperse velden, ofwel op een oorlogskerkhof rond Ieper met als vermelding op de grafsteen Known Unto God (alleen gekend bij God). Indien een lichaam geïdentificeerd wordt met een naam vermeld op de Menenpoort (of een ander monument voor vermiste gesneuvelden) wordt in principe zijn naam van de Menenpoort weggehaald.
Sinds 1928 (uitgezonderd 1940 tot 1944) wordt hier iedere avond, klokslag acht uur door een groep klaroenblazers van de Last Post Association de Last Post gespeeld opdat we niet vergeten hoe zij voor ons streden (Lest we forget ...). Als je nog wat foto's wil bekijken van Tyne Cot en Menenpoort, voel je vrij om de onderstaande link aan te klikken. Ze zijn wel van november 2008, maar alles is bijna onveranderd.
http://fotoalbum.seniorennet.be/.../8_no.../galerij_pagina_9
Wat Frankrijk betreft, kunnen we niet buiten Verdun en Vimy Ridge.
Maar dit wordt wel de inhoud van een volgende post.
Nog een prettige avond.