Hoe de grote oorlog begon
Het is al vele malen gezegd, geschreven en getoond geweest, maar de druppel die de emmer deed overlopen en rechtstreeks aanleiding gaf tot het begin van de eerste wereldoorlog, was de noodlottige moord in Sarajevo op aartshertog en troonopvolger Franz-Ferdinand, zoon van de keizer van Oostenrijk-Hongarije. Tijdens diens bezoek aan de hoofdstad van Bosnië-Herzegovina, werden de aartshertog en zijn vrouw, het slachtoffer van een complot van Servische nationalisten.
Blijkbaar moest het lot zijn weg volgen, want na een eerste mislukte aanval, rijdt de auto van de aartshertog en zijn gevolg langs een verkeerde weg en stoot toevalligerwijze op Gavrilo Princip, een van de samenzweerders, die van de gelegenheid gebruik maakt om met zijn pistool de dodelijke schoten af te vuren. We schrijven 28 juni 1914. Weldra komen de diplomatieke circuits onder druk te staan van Oostenrijk, dat zulk danige eisen stelt dat men op voorhand weet dat Servië hieraan geen gevolg kan geven. De spanningen stegen ten top en allerlei intriges vanuit Oostenrijk en vooral gestuurd onder impuls van Graaf Leopold Berchtold, de minister van Buitenlandse zaken maakten dat de standpunten eerder van mekaar wegvloeiden, dan dat ze de naties dichter bijeen brachten.
Op 28 juli verklaarde Oostenrijk de oorlog aan de kleine buurstaat Servië en de volgende dag al, werd de hoofdstad beschoten.
Het Rusland van de Tsaar Nicolaas II, was eerder geneigd om zijn Balkanbuur te verdedigen dan partij te kiezen voor Oostenrijk. In navolging van de Oostenrijkse-Hongaarse monarchie besloot het dan ook op 30 juli de volledige mobilisatie af te kondigen. De eerste augustus verklaarde Oostenrijk de oorlog aan Rusland en prompt Frankrijk eveneens over te gaan tot volledige mobilisatie om het verdrag met het Tsarenland gestand te doen. Op de avond van die eerste augustus v iel Rusland Oost-Pruisen binnen. Dezelfde dag bezette Duitsland zijn kleine buurland Luxemburg en stelde het s anderendaags op 2 augustus een ultimatum aan België met de bedoeling vrije doorgang te krijgen op weg naar Frankrijk. België wees echter op zijn neutraliteit en weigerde het Duitse leger op haar grondgebied toe te laten. De 3de augustus verklaarde Duitsland de oorlog aan Frankrijk en op 4 augustus trok het België binnen. Hierdoor verklaarde Groot-Brittannië diezelfde dag - dan weer de oorlog aan Duitsland en stuurde het zijn BEF (British Expeditionary Force) naar Frankrijk.
Een lawine van geweld, verminkingen en dood daalde over Europa neer en zou vier lange jaren duren.
De tegenstand is taaier dan verwacht
De legers waren nog maar pas het stadium van zwaard- en lansgevechten ontgroeid en de cavalerie was nog de mening toegedaan dat het een belangrijke rol zou spelen in de afwikkeling van de strijd. Niets was echter minder waar. Deze oorlog zou synoniem worden van grootse en nutteloze slachterijen, enerzijds te wijten aan de stugge koppigheid, onkunde en onmenselijke gedrag van de verschillende bevelhebbers die niet aarzelden om telkens weer hele regimenten de dood in de sturen, maar ook aan de ontwikkeling van nieuwe wapens. In tegenstelling met de voorladers van hun voorgangers, waren deze soldaten uitgerust met repeteerwapens, half-automatische tot automatische snelvurende wapens en deden de massavernietiging door bombardementen en gebruik van gifgas hun nefaste werk. Rechtop aanvallende infanteristen in een lange zijdelingse rij, bovendien nog voorzien van goed zichtbare en kleurrijke uniformen, en de ruiters die een charge uitvoerden like the good old days, waren geen partij voor de uitstekende Duitse mitrailleurs. Als met een zeis door het zachte koren, maaiden ze de een na de andere rij omver en dunden compagnies, bataljons, regimenten en zelfs hele divisies uit tot soms enkele al of niet gewonde gelukkige overlevenden. Sommigen onder hen werden gek en doolden rond op het slagveld zonder de weg terug te vinden naar hun eenheden. Wanneer ze dan toch teruggevonden werden, zag men de horror nog in hun ogen en menig onder hen zou nooit meer de oude worden; de traumas waren te diep. Bevelhebbers die met dit fenomeen niet bekend waren, beschuldigden hen dikwijls van lafheid in ht zicht van de vijand of van desertie. Vooral in de aanvangsfase van de oorlog, zouden vele soldaten hierdoor ten onrechte het slachtoffer worden van eigen executiepelotons. Maar dat is wellicht een historie voor later.
Desondanks de moderne inzet, de zware wapens, de nieuwe technieken, was de weerstand steviger dan voorzien en stokte de Duitse vooruitgang.
België biedt weerstand
De Duitse troepen die volgens het Von Schlieffen plan België binnentrokken via Luik, hadden ingevolge de militaristische propaganda verwacht dat de overwinning over de Belgische troepen een eenvoudige en snelle afhandeling zou krijgen, maar dit was dan zonder de hardnekkige weerstand gerekend van de nochtans volgens de normen slecht uitgeruste Belgische soldaten. Vooral de stevige fortengordel rond Luik vormde een eerste en ernstig obstakel. Vanaf de 6de augustus zouden de Duitse troepen deze forten blijven aanvallen en een voor een uitschakelen, vooral nadat zwaar vestinggeschut van 42 cm (dikke Berthas) werd aangebracht vanuit Duitsland en Tsjechië. Het laatst weerstand biedende fort van Loncin werd op 15 augustus in de kruitkamer geraakt door een dergelijk zwaar projectiel en de ontploffing die daarop volgde schakelde zo goed als de hele bezetting van de vesting uit. De bevelvoerende officier, generaal Leman, werd hierbij ernstig gewond en door de Duitsers krijgsgevangen genomen. De weg naar Antwerpen scheen open te liggen voor de Duitse opmars.
Er is veel geschreven over wat de oorlog betekende in de Westhoek en de overblijfselen, begraafplaatsen en historische musea zijn getuige van de verbeten strijd die er woedde, maar dikwijls vergeet men dat daarbuiten ook nog gevochten werd en dat deze ultieme uitwijkplaats met de inundatie van de IJzervlakte slechts mogelijk was doordat op vele andere plaatsen door o.a. Belgische soldaten even verbeten als moedig weerstand geboden werd.
Op 12 augustus vindt de laatste cavaleriecharge van Europa plaats. Belgische en Duitse ruiterij rijden elkaar tegemoet zoals het zou passen in een middeleeuws toernooi. Op hun prachtige paarden en in hun mooie en kleurrijke uniformen rijden ze mekaar tegemoet met gevelde lansen. Er vallen 140 Belgische soldaten en 160 Duitsers. De zilveren helman van de Duitse Uhlanen liggen te blinken op het slagveld en men spreekt daarom nog altijd van de Slag van de Zilveren Helmen. De Belgen winnen deze slag te Halen en verschansen zich in de citadel van Diest.
Op 18 augustus wordt er hevig gevochten in de omgeving van Tienen. Een kleine 2.400 Belgen komt er tegenover 80.000 Duitsers. De helft van de Belgische soldaten verliest het leven of wordt verwond. Het Belgisch leger moet zich terugtrekken. Koning Albert geeft de troepen bevel zich terug te trekken in de vesting Antwerpen. s Anderendaags zijn de Duitse troepen Aarschot binnengetrokken en voeren represailles uit op de bevolking.
De 20ste augustus trekken de Duitse troepen Brussel binnen en ere volgen nog zware gevechten te Aalst, Mechelen, Dendermonde en Charleroi. De Belgische troepen hebben zich teruggetrokken achter de spoorweg Brussel Antwerpen in de fortengordel rond Mechelen, terwijl het gros van de troepen terugtrekt en kantonnement neemt in Antwerpen. De Duitse aanval richt zich nu vanuit Brussel richting Antwerpen.
Vanuit o.a. Mechelen ondernemen Belgische eenheden aanvallen op de Duitse voorhoede, maar ze moeten wegens gebrek aan munitie, door de gebrekkige communicatie en door de overweldigende hoeveelheid Duitse soldaten die ingezet worden, telkens onverrichterzake met veel verliezen terugtrekken.
Een van deze veldslagen heeft plaats in Imde, een gehucht van de gemeente Wolvertem (Meise) waar ik nu woon. Door allerlei misverstanden Belgen schieten bijv. op mekaar, er is geen radio- noch telefooncommunicatie, een van de eenheden wordt door zijn bevelhebber niet ingezet, en zo verder wordt het een fiasco. Ieder jaar nog herdenken de inwoners de gesneuvelden aan het monument aldaar.
Ook Kapelle-Op-den-Bos, Nieuwenrode en Ramsdonk ontsnappen niet aan de gevechten, noch aan de gevolgen van de Duitse inval en bezetting.
1914-1918 Drie Kleine Dorpen in een Grote Oorlog
Zo heet het boek dat door de Erfgoedcel Kapelle-op-den-Bos werd uitgegeven deze maand en dat een gedetailleerde beschrijving geeft van de belevenissen van deze drie voornoemde dorpen en van hun inwoners tijdens W.O.I.
Het is een boek geworden van 333 paginas vol feiten, verhalen en anekdoten die bovendien ruim geïllustreerd zijn met 400 afbeeldingen waarvan er sommige nooit eerder werden gezien. Fotos en tekeningen, unieke verhalen en documenten werden ontdekt tijdens de zoektocht naar materiaal voor de samenstelling van het boek. Vermits de getuigen van deze oorloge verdwijnen of verdwenen zijn, is dit boek een bewaarplaats van hun getuigenissen geworden voor de toekomst.
De harde kaft en de goede kwaliteit van het gebruikte papier staan borg voor een langdurige bewaring van dit prachtige werk.
Het boek kost 45 euro per exemplaar en 55 euro bij verzending via de post.
Meer info vind je terug op hetg web op http://erfgoedcel.kapelle-op-den-bos.be
Mailen kan naar erfgoedcel@telenet.be
Voor wie begaan is met de Belgische geschiedenis van de eerste wereldoorlog en niet wil blijven hangen bij de grote veldslagen alleen, is dit een werk dat absoluut in de bibliotheekkast hoort en verdient van gelezen te worden.
xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
|
