In de nazomer van 2002 hebben LM en ik een city trip naar Brugge gemaakt omdat daar toen allerlei te beleven en te bekijken viel. Onder andere ditte : de reconstructie van de tredkraan. Volgens onderstaande tekst zou ze op ware grootte gereconstrueerd zijn.
Als ik me goed herinner zei de man die uitleg gaf -een gepensioneerd leraar van het VTI die mee het project begeleid had- dat ze 1/16 kleiner zou zijn dan het origineel. Of 1/17, of zoiets. In elk geval iets moeilijks om te berekenen. En ik ben vergeten waarom ze kleiner gebouwd werd. Daar was een goede reden voor, maar 'k weet niet meer welke.
2002 latere locatie
“In 1288 liet de stad Brugge op de marktplaats, aan de thans niet meer bestaande Reie, een kraan optrekken. Deze moest in 1290 plaats ruimen voor de bouw van de Waterhalle en werd heropgericht aan de kade nabij het Sint-Jansplein. Ze was zeker in werking in 1293. De overkapping van het middendeel gebeurde pas in 1344. Na herhaalde herstellingen werd ze in 1434 volledig vernieuwd.
In 1457 liet de stad een tweede, doch kleinere kraan bouwen aan de kaai van de Braamberg, bestemd voor het lossen van vaten wijn. Brugge was de belangrijkste haven in het noorden voor de import van Bordeaux-wijnen. Andermaal volgde in 1580 een totale vernieuwing. Deze werd voorafgegaan door een 'marktonderzoek'. Ondermeer in Antwerpen werd de nieuwe, niet oriënteerbare dubbele-lierkraan bestudeerd. Brugge koos voor de nieuwbouw naar oud model en op dezelfde plaats. De Antwerpse innovatie had de Bruggelingen niet weten te overtuigen! Belangrijk te melden is dat onder de Brugse delegatie die andere kranen bezocht, zich ook muelenwerckers bevonden - molenmakers dus. Dat geeft ondubbelzinnig aan dat zij ook aan havenkranen werkten.
De ligging van de Grote kraan is duidelijk aangegeven op het plan van Marcus Gerards (1562). De kraan staat er afgebeeld aan de Craene Plaetse naast de Kranebrug. Ze bleef er in gebruik tot ze in 1767 werd afgebroken.
De kraan van Brugge - la Grue de Bruges - was wijds beroemd. Brugge zelf was dat ook en haar kraan was van een model dat afweek van die in het zuiden en zelfs van die in het noorden. Als haven kwamen er talrijke vreemdelingen en de verplaatsingen per schip waren een niet te onderschatten vorm van nieuwsverspreiding.
MEMLING, 1479 detail
De bekendheid werd nog bevorderd door kunstige afbeeldingen: - Hans Memling (1433-1494) in 1479, als detail van het Mystiek Huwelijk van de Heilige Catharina ?? (Brugge, Sint-Janshospitaal) - Jan Provoost (1465-1529) als detail van de Begiftiger met Sint-Niklaas (Brugge, Stedelijke Musea) - Simon Bening (1483-1561) rond 1520 als miniatuur in een getijdenboek met Vlaamse kalender (Munchen, Bayerische Staatsbibliothek) - Pieter Pourbus (1523-1584) in 1551 als detail van het portret van Jan Eyewerve (Brugge, Groeningemuseum)
Men kan zich moeilijk van de indruk ontdoen dat Provoost, Bening en Pourbus Memling gekopieerd hebben. Hun afbeelding is, wat betreft de kraan -niet de achtergrond- genomen vanuit hetzelfde gezichtspunt en nagenoeg identiek. Ze leren ons over de kraan niets nieuws. PROVOOST niet gevonden - BENING POURBUS
De kraan van Brugge was (in 1479) een tredmolenkraan van het type standerdmolen, volledig gesloten, met tredraderen aan de buitenzijde, doch overdekt. Op de drie afbeeldingen is slechts één rad te zien, maar geheel zeker - alleen al omwille van het evenwicht – was er een tweede, zoals ook in Gent, Antwerpen en Brussel. In herstelrekeningen maakt men trouwens ook melding van twee wielen. Op de afbeeldingen is het onderstel (met de kruisplaten en shoren) te zien waarop de standaard steunde, waarrond de kraan kan gekruid worden. (gekruid -> kruien, zwenken, wenden - zoals in krui-wagen) Enkel bij Bening is de staart zelf te zien. Interessant, vooral bij Bening, is de actieve sfeer rond de kraan, met de wijntonnen, keurders, sjouwers, kraankinderen* en toezichters.”
m – EZW-11/2013, herwerkt - https://nl.wikipedia.org/wiki/Kraankind * , http://www.regiobrugge.be/tourist/brugsetredmolen.php , http://www.molenechos.org/molen.php?nummer=1579
|