Het TAS schorste Alberto Contador (Saxo Bank) begin deze week voor twee jaar. Weliswaar met terugwerkende kracht. Een vervuild voedingssupplement is volgens de rechters de meest waarschijnlijke oorzaak van de clenbuterol in de urine van Contador. Hoe zit dat nu eigenlijk met die mogelijke oorzaken? Wat met de theorie van de biefstuk? U bent benieuwd, maar ziet het niet zitten om het 98 pagina's lange vonnis te lezen? Geen probleem! Uw reporter deed dat voor u.
Op de persconferentie van 30 september 2010 zei Alberto Contador dat de 50 picogram clenbuterol die op 21 juli in zijn urine zat te wijten was aan het eten van een vervuilde biefstuk. Op 25 januari vorig jaar kreeg hij initieel een schorsing van één jaar opgelegd door de Spaanse Wielerbond. In beroep werd Contador echter vrijgesproken. Daar gingen de UCI en het WADA niet mee akkoord en zij spanden een zaak in bij het TAS, het allerhoogste sporttribunaal. Als alternatieve hypothesen voor het binnendringen van clenbuterol in het lichaam van de renner openden UCI en WADA de pistes van bloeddoping en een vervuild voedingssupplement.
Hypothese 1: Vervuild vlees
Op 20 en 21 juli at Contador naar eigen zeggen een stuk rundvlees dat gekocht werd in Spanje. Een andere renner van Astana, zijn toenmalige team, die ook werd getest op 21 juli had iets anders gegeten en dat zou verklaren waarom bij hem geen sporen van clenbuterol te vinden waren. De bewuste biefstuk is uiteraard niet meer te onderzoeken. De voedselketting van het bewuste stuk vlees ging men wel na: van de slager via het slachthuis tot de veeboer. Contador vindt dat men niet met volle zekerheid kan zeggen dat het rund van die welbepaalde boerderij afkomstig was. Volgens hem kan het evengoed van elders uit Spanje komen of zelfs uit Zuid-Amerika. Daar worden vaak hoge concentraties van clenbuterol bij runderen gemeten. In Spanje blijkt uit onderzoek, gebruikt door UCI en WADA, dat de kans dat in Spanje en bij uitbreiding Europa een rund clenbuterol toegediend kreeg, uiterst miniem is. Er zijn zo goed als geen positieve gevallen. Het kamp van Contador voert aan dat er echter heel weinig stalen genomen worden. Nog niet één procent (0,01%) van alle runderen wordt getest. Daarenboven vroegen de advocaten van Contador of UCI en WADA zouden concluderen dat een atleet geen doping heeft genomen of niet het slachtoffer is geworden van besmette voedingssupplementen omdat hij al 500 negatieve dopingtests heeft afgelegd? Neen dus.
Vervolgens richtte het kamp Contador zich op het onderuit halen van de efficiëntie van de regelgeving in Spanje. In principe moet in elk slachthuis erkende veeartsen aanwezig zijn. Er kunnen op elk moment van de voedselketting onaangekondigde controles plaatsvinden en men moet bij runderen en rundvlees steeds de afkomst kunnen achterhalen. Aangezien het aantal tests op clenbuterol zeer laag zijn, is het volgens de verdediging niet enkel mogelijk, maar zelfs zeer waarschijnlijk dat veeboeren hun toevlucht nemen tot clenbuterol. Dat WADA en UCI stellen dat geen clenbuterol meer gebruikt wordt omdat het verboden is, is volgens hen niet realistisch. Een andere aanwijzing die El Pistolero heeft, is dat de broer van de bewuste veeboer in 1996 betrokken was bij een affaire met clenbuterol en daar in 2000 voor veroordeeld werd.
WADA en UCI halen aan dat maar liefst tien keer meer clenbuterol in het vlees zou moeten gezeten hebben dan toegestaan om een gehalte van 50 picogram terug te vinden in de urine van Contador. Bovendien zou het dier vrijwel onmiddellijk na de toediening moeten zijn geslacht. Dat zou betekenen dat de clenbuterol geen voordelen, voor de veeboer, heeft kunnen opleveren. Vanaf 2004 zou er in Spanje slechts één positief geval van clenbuterol bij runderen geweest zijn. WADA geeft toe dat het uiteraard niet kan bewijzen dat er geen enkel stuk besmet vlees is in Europa, Spanje of Baskenland.
De rechters van het TAS vinden het zeer onwaarschijnlijk dat het vlees geïmporteerd zou zijn uit Zuid-Amerika. Ze vinden het dan weer zeer waarschijnlijk dat het vlees uit de bewuste boerderij afkomstig is, hoewel een andere locatie in Spanje niet kan worden uitgesloten. Daarom is de kans dat het vlees besmet was met clenbuterol fel verminderd. Het aantal positieve gevallen van clenbuterol bij runderen is zeer laag. Het slachthuis waarvan de biefstuk afkomstig was heeft nog geen enkele positieve clenbuteroltest gehad. Ze achten het ook zeer onwaarschijnlijk dat een dier geslacht zou worden kortelings na het toedienen van het verboden product. Het TAS is het eens met UCI en WADA dat de kans dat een stuk vlees in de EU besmet is, zeer klein is. En wat met de broer van de veeboer? Het TAS noemt dit onterechte associaties. De man is overigens gestorven in april 2010. De conclusie over de hypothese van een besmette biefstuk is de volgende: de rechters zijn niet bereid om vanuit een loutere mogelijkheid dat het vlees besmet zou kunnen zijn met clenbuterol te concluderen dat een effectieve besmetting zich heeft voorgedaan. Het is enkele een remote possibility. Het gaat om een mogelijke hypothese, maar afgaande op het bewijs is de kans zeer klein dat dit zich voltrokken heeft.
Hypothese 2: Bloedtransfusie
Het scenario van een bloedtransfusie werd door UCI en WADA opgeworpen als tegengewicht tegen de theorie van Contador. Ze achten het mogelijk dat de renner een transfusie met rode bloedcellen onderging op 20 juli. Om zijn waarden normaal te doen lijken en het dopinggebruik te maskeren zou hij op 21 juli plasma toegediend gekregen hebben. Dat plasma zou dan gecontamineerd zijn geweest met clenbuterol. Welke aanwijzingen hebben ze hiervoor?
Eerst en vooral is er de omgeving van de Tourwinnaar. Ze doelden daarmee onder andere op zijn samenwerking met Manolo Saíz (teammanager bij Liberty Seguros) en het feit dat verschillende van zijn ploegmaten over de jaren betrapt zijn. En dat het team Astana, waar hij tijdens de Tour 2010 voor reed, in een dopingonderzoek is. Er werd ook aangehaald dat zijn initialen gevonden werden in documenten van de beruchte dokter Eufemiano Fuentes. Bij zijn huidige ploeg Saxo Bank werkt hij samen met Bjarne Riis en die was tijdens zijn carrière niet vies van doping. Net zo min als de associatie met de broer van de veeboer wenst het TAS hiermee rekening te houden. Het is wel opvallend wat Contador hierover heeft te zeggen:"[...] not only have I not taken doping substances, but I have always been surrounded by people (cyclists, doctors, trainers, etc.) who categorically reject the use of doping substances." Hij zegt dus dat hij nooit doping genomen heeft en dat hij altijd omringd is geweest door mensen die resoluut gekant zijn tegen doping.
WADA en UCI kwamen ook met concretere aanwijzingen naar voren. Volgens hen waren de bloedparameters van Contador abnormaal. De expert die ze aanstelden, dokter Ashenden, maakte de volgende resultaten van zijn onderzoek bekend: zijn waarden waren hoger dan zijn natuurlijke waarden, terwijl ze in competitie lager zouden moeten zijn. En ze zijn significant hoger dan de waarden opgemeten tijdens zijn vorige Tourzeges (2007 en 2009), zijn overwinning van de Vuelta (2008) en zijn Girowinst (2008). Ashenden geeft wel aan dat de waarden alleen geen indicaties van transfusie of manipulatie verschaffen. De expert die het kamp van Contador heeft aangesteld gaat daar uiteraard mee akkoord en geeft ook aan dat de waarden van de renner juist niet atypisch waren tijdens de Tour 2010. De UCI zegt dat de waarden van Contador dan wel binnen de afgesproken ruimte mogen zitten, maar dat dat juist de bedoeling is van manipulatie. Het TAS concludeerde dat de bloedparameters alleen onvoldoende en te speculatief waren. Een bloedtransfusie kan echter niet worden uitgesloten. Het is inderdaad, zoals de UCI aanhaalde, immers de bedoeling van dopingzondaars om zo weinig mogelijk schommelingen in hun bloedwaarde te laten opmeten. Een analyse van het gehalte aan ftalaten (additieven die worden gebruikt in plastic materiaal, zoals bloedzakjes) leek het TAS interessanter.
Op 20 juli werden in het urinestaal van Contador een heel hoge concentratie aan ftalaten gemeten. Volgens WADA en UCI is de piek consistent met waarden na een bloedtransfusie. Het meten van het gehalte aan ftalaten is geen geldig bewijs daarvoor, maar kan als indicatie dienen. De clenbuterol die een dag later gevonden werd, zou dan te wijten zijn aan het toedienen van gecontamineerd plasma van een donor. Contador ontkent een bloedtransfusie en onderging een test met de leugendetector. De verdediging haalt aan dat ftalaten aanwezig kunnen zijn in voeding. Het is wereldwijd de grootste oorzaak van blootstelling aan deze stof. In het staal van 21 juli was er overigens een laag niveau aan ftalaten te vinden. UCI en WADA zeggen dat de zak waar het plasma inzat mogelijks vrij was van die stof. De experts uit het kamp van Contador stellen dat het dan nog mogelijk zou zijn ftalaten te vinden doordat bij de intubering het plamsa die stof in de plastic zak is geraakt.
Het zou volgens hen ook nogal gek zijn dat plasma van een donor wordt gebruikt die een hoog gehalte van clenbuterol in het lichaam heeft. Om 50 picogram terug te vinden in de urine van Contador zou de donor bovendien een zodanige hoeveelheid van die stof in zich moeten hebben dat er gevaar is voor zijn gezondheid. WADA en UCI stellen dat het echter om een opbouwende kuur kan gaan. De persoon komt dan terecht in een steady-state: een staat waarbij het niveau van clenbuterol stabiel blijft, zelfs als de clenbuterol nog steeds wordt ingenomen voor een dopingkuur. Volgens de expert van Contador zou een kuur van 21 dagen betekenen dat de donor wel heel roekeloos is geweest en niet bang was voor een positieve controle. WADA werpt hierbij op dat die persoon mogelijk minder kans had om getest te worden.
Het TAS stelde vast dat WADA en UCI blijkbaar niet genoeg vertrouwen hadden om een aanklacht van bloeddoping in te dienen. De rechters kunnen een bloedtransfusie niet uitsluiten en gaan mee met de stelling dat het plasma in een zak werd bewaard vrij van ftalaten. Bloeddoping is een mogelijke verklaring zeggen ze, maar heel onwaarschijnlijk. Net zoals de hypothese van de biefstuk. Dat de plasmadonor een opbouwende kuur volgde is mogelijk volgens het TAS. Maar als hijzelf geen sportieve prestaties moet neerzetten waarom neemt die persoon dan clenbuterol in? Als hij wel sport waarom is hij dan donor en kiest Contador voor hem? Zo een kuur is theoretisch mogelijk, maar eerder onwaarschijnlijk. Waarom zou men zo een uitgedokterd plan op het spel zetten door plasma ingediend te krijgen van een donor die zoveel clenbuterol in zich heeft? Hoewel fouten en misrekenen altijd kunnen acht het TAS dit toch zeer onwaarschijnlijk.
Hypothese 3: Besmet Voedingssupplement
De laatste stelling is die van een vervuild voedingssupplement. Volgens Contador is dat onmogelijk omdat hij enkel hetzelfde inneemt als zijn ploegmaten. Daarvan testte niemand positief op clenbuterol tijdens de Tour of het seizoen 2010. Dat Contador geen andere supplementen heeft ingenomen kan niet bewezen worden, stellen WADA en UCI. El Pistolero geeft ook aan dat hij tussen de test op 20 juli en die op 21 juli geen voedingssupplement innam, dat gebeurt immers alleen op koersdagen. De 21ste was een rustdag. Om meer zekerheid te geven liet hij een uitgebreid onderzoek voeren. Geen enkele van de leveranciers gebruiken of bewaren clenbuterol of andere verboden middelen in hun opslagplaatsen. Geen van hen werd ooit beschuldigd van het veroorzaken van een positieve dopingtest. Allen laten externe en onafhankelijke controles uitvoeren op hun producten, nog nooit werd daarbij clenbuterol gevonden.
Volgens het TAS is deze hypothese mogelijk. Zelfs als Contador enkel de supplementen nam die hij heeft opgelijst. Net zoals dat de stalen die genomen worden in de veesector niet kunnen uitsluiten dat besmet vlees de consument bereikt, kunnen de controles van de leveranciers en de controles op de ploegmaten van Contador niet uitsluiten dat de renner een besmet voedingssupplement innam. Contador kan bovendien een ander supplement hebben ingenomen.
Conclusie TAS
Het TAS acht de hypothese van een vervuild voedingssupplement het meest waarschijnlijk. De renner neemt een aanzienlijke hoeveelheid supplementen, er zijn voorbeelden uit het verleden van besmette supplementen en atleten hebben al verscheidene keren daardoor positief getest. Clenbuterol was daarbij één van de gevonden producten. De rechters vinden het zeer onwaarschijnlijk dat de biefstuk besmet zou zijn met clenbuterol. Het is meer waarschijnlijk dat een vervuild voedingssupplement aan de basis ligt van de positieve test dan een stuk vlees of een bloedtransfusie. Zeker zijn dat dit de oorzaak is, kan het TAS niet, maar van de drie naar voor gebrachte scenario's is dit het meest waarschijnlijke.
Waarom is Contador niet geneigd mee te stappen in de theorie over het supplement? Mogelijk wilde hij dit niet, zeggen WADA en UCI, omdat dit meestal geen reden is voor vrijspraak. In Reyers Laat (6/02/12) opperde Michel Wuyts dat de renner de leveranciers niet naar het hoofd wil stoten omdat hij nu eenmaal goed verdient door reclame te maken voor hun voedingssupplementen.
GiGiVéLo
