Lezer Gert Verwilt uit Berlaar bespreekt (in De Morgen van vrijdag) een veelvuldig voorkomend misverstand: het ophemelen van intelligentie als een opperste waarde.
Hij schrijft: 'Bart De Wever is in veler ogen een intellectuele reus.'
Zelf ben ik nog nooit achterover gevallen van De Wevers intelligentie, wellicht omdat ik er te dom voor ben - zijn verbale begaafdheid kan me soms meer bekoren.
Maar wat is er aan de hand met het aanprijzen van intelligentie als zodanig?
Om te beginnen waren de grootste politieke misdadigers uit de voorbije eeuw - Hitler, Stalin en Mao - allesbehalve dom.
Wat wij van politieke leiders en van mensen die verantwoordelijkheid dragen in het algemeen, mogen en moeten eisen is wijsheid.
De wijze is intelligent, maar deze regel kan men niet omkeren: de intelligentie is niet noodzakelijk wijs.
Wijsheid impliceert, zoals lezer Verwilt aangeeft, bedachtzaamheid: lang genoeg nadenken alvorens men zich uitspreekt. En inderdaad het vermogen tot empathie, emotionele intelligentie genoemd. De onwijze kan zich niet inleven in de gedachten, gevoelens van een tegenpartij: hij of zij kan éénzelfde problematiek onmogelijk van uiteenlopende perspectieven bekijken. En dan plakt men gemakkelijkheidshalve etiketten op een onbegrepen realiteit: 'terroristen' op een verzetsbeweging, 'fundamentalist' of 'extremist' op een persoon die zijn/haar overtuiging ernstig neemt, 'parasieten' op mensen die niet de vaardigheid bezitten om het te maken in deze maatschappij.
De intelligentie maakt in het beste geval haarscherpe analyses, maar vergeet wel eens de nuance, de achtergrond van de feiten, de perspectiefverschuiving die een zelfde verschijnsel een totaal andere betekenis kan geven.
In ergere gevallen gaat de intelligentie op een willekeurige, opportunistische manier om met de gegevens en laat ze uit de eigen feitenverzameling elementen weg die het a priori vastgelegde betoog kunnen ondermijnen of tegenspreken. Tot vóór de corruptiezaak in Mechelen hoorde je een aantal Vlaamse politici en commentatoren gretig schieten op de 'politieke maffia' in Charleroi met een allure van morele superioriteit die bij voorbaat uitsloot dat corruptie ook in Vlaanderen voorkomt.
Alsof er niet voldoende bewijzen van het tegendeel waren geleverd in het verleden, al dan niet toegedekt door de tovertruc met procedurefouten of verjaringstermijnen.
Heel wat tenoren uit onze Vlaamse politiek - en daarbuiten, denk aan het recente incident met RWDM-voorzitter Vermeersch - zijn in de eerste plaats rad van tong: De Wever, Dedecker, De Winter. Zij overbluffen hun tegenstanders vaak met oneliners, sloganeske overdrijvingen en verbaal 'salonvoetbal': zij zijn inderdaad 'tribunespelers', neem de tribune weg en ze veranderen vaak in charmante kerels niet gespeend van humor.
Maar hun intelligentie doet meer dan eens denken aan de titel die Louis Paul Boon gaf aan een bundel essays over de hemel in geprezen Vlaamse auteurs: 'Geniaal maar met te korte beentjes'.
Wijsheid vooronderstelt eveneens het vermogen om ten gepasten tijde te zwijgen en zoals Yvan Devadder in Terzake opmerkte heeft De Wever 'een schitterende kans om te zwijgen' verkeken.
De apologie die stormram Dedecker voor zijn (ex?)boezemvriend Dewever heeft geschreven (zie De Standaard van vrijdag) bevat een merkwaardige contradictie.
Als recept tegen de door Dedecker uitgespuwde 'sorrycultuur' presenteert hij de volkse wijsheid: 'vergeten en vergeven' - niet zo verwonderlijk voor een populist.
Maar eerder lezen we: 'De herinnering aan de gruwel uit het verleden levendig houden is een permanente opvoedkundige taak van de democratie(...)'
Vergeten is dus ook voor Dedecker geen optie en kan ook niet, noch in het privé-leven noch in het collectieve: wie zich zijn fouten niet herinnert, is gedoemd ze te herhalen.
Maar het 'vergeven' is ongetwijfeld een christelijke en algemeen-menselijke deugd. En hierin zijn wij Belgen en West-Europeanen bijzonder hypocriet: wij eisen onmiddellijke verzoening in het buitenland (denk aan de Verzoeningscommissie in Zuid-Afrika, de volksrechtbanken in Rwanda, de afwikkeling van de oorlog in Bosnië en Kosovo) maar zelf zijn we na ruim 60 jaar nog niet in staat om elkaar - 'witten' en 'zwarten' - de hand te reiken.
Wat bemoeilijkt deze verzoening? Precies de herhaling: in het racistisch discours van het VB, hun onmiskenbare banden met intussen verboden paramilitaire organisaties als Voorpost en VMO, komt dat verleden weer in alle duidelijkheid naar boven. En in hun afkeer voor 'volksvreemde' elementen vinden zij partners aan de overkant van de taalgrens, namelijk bij het Front de la Jeunesse.
Juist daarom zijn de excuses van burgemeester Janssens geen overbodige luxe: ze zijn niet enkel gericht tot de joodse nabestaanden maar ook tot de gehele bevolking en in het bijzonder tot de jeugd. Zijn intentie is de herhaling van de gruwel en de waanzin te voorkomen. In essentie gaat het om een oproep tot het individuele geweten: ordewoorden als 'Befehl ist Befehl' kunnen nooit een excuus zijn om misdaden te legitimeren.
Maar hoe lastig dit is in de praktijk blijkt uit de houding van de commandant van de Enola Gay: aan de grootste moordpartij in zo korte tijd uit heel de geschiedenis had deze man geen enkele wroeging overgehouden. Hij had naar eigen zeggen 'een opdracht' of 'een missie' vervuld.
Opvoeden tot morele weerbaarheid, tot zelfstandig oordelen staat haaks op indoctrinatie met patriottisme, onderdanigheid en volgzaamheid.
De jong gestorven Duitse schrijver Wolfgang Borchert, komende van het Oostfront, zet onder een van zijn kortverhalen in blokletters: 'SAG NEIN'.
Er is geen gewetensvrijheid zonder gewetensvorming. De vraag is of deze houding wel voldoende wordt aangebracht in de opvoeding zowel bij ons als elders in de wereld.
Een grafiekje in De Standaard van zaterdag 27 oktober leert ons dat het ziekteverzuim in ons onderwijs aanzienlijk is gedaald sedert 1999.
Bedrijfs-economisch gezien is dit pure winst.
Maar voor wie is het werkelijk een succes? Alleszins voor de controlediensten, die hebben hun efficiëntie bewezen.
Zeggen de cijfers ook iets over de gezondheid van het personeel?
Voor mij is het geen succes dat een depressieve leerkracht zich door de schoolgangen sleept of dat een chronisch pijnpatiënt zich dagelijks suf moet slikken om aanwezig te kunnen blijven.
De kwaliteit van ons onderwijs staat of valt met het enthousiasme van leerkrachten en opvoeders; als men met feiten kan bewijzen dat het enthousiasme is toegenomen, dan zeg ik: proficiat.
Maar ik hoor geluiden van ontmoediging, defaitisme: ooit geëngageerde krachten leggen zich bij allerlei tendenzen neer, bij het gebrek aan kennis of leergierigheid van hun leerlingen, de toenemende brutaliteit. Steeds meer leerkrachten sluiten een verzekering af omdat ze zich bedreigd voelen. Steeds meer 50-plussers slepen zich naar een voorttijdig einde van hun carrière, niet de job zelf maar het inkomensverlies doet hen aarzelen etc
Gezondheid betekent niet dat men niet afwezig is wegens ziekte: het staat voor arbeidsvreugde, zowel voor leerlingen als voor het personeel.
Cijfers die wijzen op een stijgend spijbelprobleem bieden een tegenindicatie: leerlingen die zich lekker voelen in de klas, spijbelen niet.
Tegenover absenteïsme staat het woord presenteïsme: aanwezigheid op het werk omdat men vreest voor sancties. Ons onderwijs is pas gezond te noemen als er meer stralende gezichten rondlopen. Dit is niet te meten door het aantal ziektedagen op te tellen.
Als gevolg van de reorganisatie bij de Post zien we nu bijna elke dag een andere postbode in onze straat en ook aan de loketten van het postkantoor zijn de vertrouwde gezichten verdwenen.
Daarmee speelt de Post een van zijn sterkste troeven uit handen: vertrouwdheid en vertrouwelijkheid.
Een vaste postbode werkt sneller en kent de buren bij wie eventueel een pakje kan worden achtergelaten.
Vaste loketbedienden weten welke klanten zij wat meer moeten assisteren dan andere en ze hoeven een vast publiek niet telkens om een identiteitsbewijs te vragen.
Het lijkt erop dat aan de top van de Post een aantal cijferdeskundigen aan de slag is gegaan die graag met mensen schuiven zoals met pionnetjes op een schaakbord.
Of dit de klantvriendelijkheid ten goede komt, en op langere termijn het rendement, zal later wel blijken.
Op mij komt deze reorganisatie over als een demonstratie van kille zakelijkheid die onder het mom van competitiviteit alle affectieve banden met een openbare dienstverlening vakkundig doorknipt. Of je zo marktaandelen verdedigt of herovert lijkt me zeer twijfelachtig.
Het is merkwaardig dat in het huidige debat over stakingsrecht en minimale dienstverlening de liberalen bij monde van voorzitter Somers zich opwerpen als de grote verdedigers van het algemeen belang.
Als we dezelfde Somers bezig horen over het toekomstige tewerkstellingsbeleid met de nadruk op flexibiliteit dan is het algemeen belang verschrompeld tot het belang van de werkgevers.
Er valt wat voor te zeggen dat stakingen bij overheidsdiensten de gebruikers van deze diensten niet mogen gijzelen. Het domste wat een vakbond kan doen is de bevolking tegen zich in het harnas jagen. Wat betekent dat het wapen van de staking enkel kan gehanteerd worden na mislukt overleg en na afweging van baten en kosten, ook voor de gemeenschap.
Daartegenover staat het feit dat een staking pas zin heeft als ze wordt 'gevoeld': het is een illusie te denken dat een syndicale actie effect kan oogsten zonder iemand enige schade te berokkenen - dan wordt ze gewoon weggelachen.
Te vrezen is dat de eis van een minimale dienstverlening geïnspireerd wordt door het principe van Romeinse keizers: 'divide et impera'. Zet bevolkingsgroepen tegen elkaar op en je handhaaft het status quo of je voert ongestoord je asociale maatregelen door.
Het doet denken aan het bekende gedicht van dominee Niemöller over het verzet tegen de Nazi's: eerst heb ik niet geprotesteerd omdat ik geen spoorwegman was, dan niet omdat ik niet bij de post werkte etc Op de duur blijft niemand over om nog te protesteren en zitten we inderdaad met een rechts ultraliberaal systeem. Wat blijft in dat geval over van 'het algemeen belang'?
Stakingsleiders dienen daarom de nodige omzichtigheid in acht te nemen, niet alleen uit respect voor de mensen die zij treffen en die in wezen niets met het conflict te maken hebben, maar ook vanwege de ervaring dat de demagogen klaar staan om hen af te schieten en om het publiek tegen hen op te zetten.
Op een willekeurige dag, woensdag geloof ik, in De Morgen - gewoonlijk een linkse krant genoemd -: een piepklein berichtje vanwege de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten met de mededeling dat de armoede in Vlaanderen toeneemt. En wat verder een volledige bladzijde over doping, en eerder twee bladzijden over de communautaire ruzies.
Dit is meer dan symbolisch: armoede ook in eigen land is niet 'sexy', staat niet garant voor hoge verkoop- of kijkcijfers. Wrijf iedere burger maar in de ogen en oren dat onze moraal bedreigd wordt door zich doperende wielrenners, dan kan de brave burger rustig slapen en hoeft hij niet te piekeren over zijn stads- of dorpsgenoten die in de miserie zitten.
Hoe divers het media-aanbod ook mag zijn: steeds meer gelijkt het op een Pravda, een eenheidsworst van sensatie en spektakel. Onder de communisten mocht slechts één politieke waarheid worden verteld, in ons overgecommercialiseerd systeem geldt de verkoopbaarheid als enige waarheid.
Als zelfs een ooit rebelse krant als De Morgen hieraan meedoet, wat kun je dan nog verwachten van de populistische media die van primaire sensatie hun handelsmerk en bestaansreden hebben gemaakt?
De 'zaak' Jeroen Brouwers lijkt me vooral interessant als symptoom van een ruimere problematiek. Volgens sommigen moet een kunstenaar nog altijd beantwoorden aan het romantisch cliché van de 'Hungerkünstler' (Kafka): deze hooggestemde geesten vinden allicht dat het obsceen is om met kunst geld te verdienen tenzij je handelaar in kunst bent.
Zou het niet vanzelfsprekend moeten zijn dat iemand die zo toegewijd met zijn vak bezig is en op zo'n voortreffelijk niveau presteert als Brouwers minstens over het inkomen van een universitair gediplomeerde in het onderwijs kan beschikken?
Een schrijver die van zijn/haar pen wil leven moet 'schnabbelen', columns leveren aan een krant of weekblad, vertaalwerk aanvaarden of een part-timejob in het onderwijs of in een obscure administratie: principiële kunstenaars moeten hopen op een werkbeurs of andere subsidie, de riante aalmoezen van de overheid.
Ofwel produceert de auteur aan de lopende band en is dat aan zijn productie te merken. Een gewetensvol kunstenaar als Brouwers die piekert over ieder woord en komma, maakt zich niet alleen existentieel het leven lastig maar zeker ook financieel.
Het probleem is zo complex omdat het te maken heeft met marktwaarde, met verkoopbaarheid en mediabelangstelling: Brusselmans is pas goed beginnen te verkopen na zijn optreden bij Mark Uyterhoeven.
Of je kan zoals Jotie t'Hooft een sensationeel leven leiden, een drugverslaving of zelfdoding is nooit weg al hebben alleen je erfgenamen daar profijt van.
De rol van de overheid in ons politiek-economisch systeem is om de marktwerking aan te vullen en te corrigeren: wat waardevol wordt geacht maar geen of onvoldoende commerciële potentie bezit, verdient meer dan een aanmoedigingspremie - het werk moet erkend worden als een relevante bijdrage aan onze cultuur, aan ons 'geestelijk' leven. En dat mag wat kosten.
Vergelijk het met de investeringen in de sport: het nieuwe voetbalstadion in Schaarbeek wordt op 50 miljoen euro geschat, daar kunnen al een paar kunstenaars van leven.
Het heeft dus alweer van doen met prioriteiten, met het debat over bereikbaarheid, toegankelijkheid en elitarisme. En met populisme: voor een politicus is het veel rendabeler om naast de overwinnaar van een wielerwedstrijd te gaan staan dan naast een halfbezopen schrijver. 'Everybody loves a winner' en zelden straalt een kunstenaar een overwinningsroes uit.
Noot: Uit lezersbrieven in De Standaard blijkt overduidelijk dat vele mensen nog steeds niet door hebben dat kunst wel degelijk arbeid is en dat tegenover elke arbeid een loon zou moeten staan. Twee kenmerken zijn essentieel in de kunst: noodzaak en arbeid. Noodzaak in de zin dat de kunstenaar zich onvolledig mens voelt zonder zijn of haar kunst te beoefenen, en arbeid in de zin dat kunst geen hobby is, maar een discipline die oefening en zelfverbetering veronderstelt. En uiteindelijk vakmanschap. Niet iedereen die versjes maakt is daarom een dichter(es).
Helaas moet ik het weer hebben over Mia Doornaert, straks kom ik op dit helaas terug. Onder de titel 'Liever niet vechten' stelt ze vandaag in De Standaard de vraag waarom de Nato zo weinig troepen vindt voor Afghanistan. Haar boodschap is duidelijk: België moet meer soldaten sturen niet enkel om de luchthaven van Kaboel te beveiligen maar om deel te nemen aan gevechten. Deze christelijk geïnspireerde dame wil dus meer Belgische 'body bags', meer vaderlandse lijken. Ik ga niet uitvoerig citeren uit haar artikel, het is de zoveelste herhaling van haar hysterische dogma's: onvoorwaardelijk pro-Amerikaans en bij gevolg een persoonlijke vijandschap ten opzichte van iedereen die door de VS als een vijand wordt gezien. Iedereen kan voor zichzelf uitmaken of deze wereld dankzij de invasie in Afghanistan en Irak en dankzij 'the war on terror' in het algemeen een veiliger plek om in te wonen is geworden. Ik vrees van niet, anders kan ik het niet verklaren waarom de veiligheidsdiensten zo actief zijn geworden. En moeilijk te begrijpen is dit niet: militair machtsvertoon zal dit probleem nooit oplossen, integendeel, het lokt nog meer frustratie uit en de tegenpartij zal vechten met de middelen waarover zij beschikken en die middelen worden terreur genoemd. Trouwens, kijk naar de binnenlandse politiek van Bush: voor de gezondheid van zijn bevolking en voor hun onderwijs heeft hij geen geld, des te meer voor zijn oorlogspolitiek. Ik ben geen naieve pacifist: militaire operaties zijn soms onvermijdelijk en te vergelijken met medische operaties: soms kan een dokter niet anders dan snijden. Maar laten we elkaar geen zand in de ogen strooien: de allereerste oorzaken van oorlogen hebben met armoede, onderontwikkeling en fanatisme te maken - en dit laatste, het fanatisme, wordt in de hand gewerkt door de overige factoren.
Ten slotte: ik heb reeds eerder geschreven dat een journalist zoals elke burger recht heeft op een eigen mening en overtuiging, maar beroepshalve is zijn of haar essentiële opdracht de feiten weer te geven. Mia Doornaert doet stelselmatig aan feitenselectie: zij geeft weer wat past in haar dogmatisch betoog, de rest laat zij opzettelijk weg. Daarom is zij naar mijn oordeel geen journaliste maar een propagandiste, iemand die is blijven plakken aan de Koude Oorlog en aan WO II: voor haar zijn de Amerikanen nog altijd onze bevrijders en onaantastbare bondgenoten. Vergelijk het met vriendschap: ik geloof niet in vriendschap wanneer je elkaar de waarheid niet kunt zeggen. Mijn beste vrienden hebben mij bij herhaling gewezen op overdrijvingen of op risicogedrag, omgekeerd geef ik soms mijn mening op hun denken en doen. Dat lijkt me de evidentie zelve, anders leef je in de leugen. Het ergste is dat ik moet vaststellen in mijn kennissenkring dat de hysterica Doornaert wordt gezien als een 'verstandige vrouw': intelligent misschien, ja, maar zeker niet wijs. Noch in de Gentse betekenis van dat woord, noch in de Nederlandse.
Wordt de islamitische hoofddoek de schaamdoek van ons verdraagzaam pluralisme?
De onduidelijkheid spreekt al uit de tekst van Yves Desmet in De Morgen van dinsdag: in wezen gaat het debat over 'zichtbare religieuze symbolen' en onmiddellijk wordt het gereduceerd tot 1 symbool.
Waarom: omdat enkel het joodse keppeltje en de chassidische 'pijpenkrullen' even zichtbaar zijn. Christelijke medaillons en crucifixjes worden onder de kleding gedragen en zijn de facto onopvallend. En chassidische joden postuleren niet voor openbare functies: zij blijven werkzaam binnen hun eigen bevolkingsgroep.
Om die reden lezen we nooit over een chassidische jood in een loketfunctie die weigert zijn krullen af te knippen of zijn keppeltje af te zetten.
Kortom, het verbod op zichtbare tekenen van een godsdienstige overtuiging is niet in principe maar in de praktijk discriminerend: om het even welke snit of kleur een hoofddoek heeft, minimaal of maximaal, het zal altijd een opvallend kledingstuk blijven.
En men kan terecht opmerken dat de inhoud van dit symbool, de repressie van vrouwelijke seksualiteit, verwerpelijk is, maar dat geldt ook voor de executiepaal die het kruisbeeld is, voor de pruiken die gedragen worden door chassidische vrouwen etc
De kern van de zaak is de doelstelling: een verdraagzame pluriforme samenleving. Is het meest geschikte middel daartoe een verbod op een kledingstuk?
Wat erachter kan zitten moet worden bestreden: een mannelijke bekrompen visie op seksualiteit die wordt opgedrongen aan vrouwen en meisjes. Daarom moeten zowel moslimmannen en -jongemannen als moslima's betrokken worden bij ons onderwijs, bij onze cultuur en bij ons openbaar leven. Zodat zij zonder dwang kunnen ondervinden dat het ook anders kan. De seksuele repressie is minstens even sterk aanwezig geweest in onze eigen katholieke traditie. Hoe hebben onze christelijke gelovigen zich daarvan geëmancipeerd: toch niet door ze op te jagen en uit te sluiten?
Ruimdenkendheid - het woord zegt het al - verdraagt geen opsluiting, geen stigma. Niet wat een mens draagt maar wat hij of zij denkt en voelt is essentieel.
Een christen mag vinden dat abortus een moord is maar niet dat iedereen zo moet denken en handelen. Niet de hoofddoek is het probleem wel de intimidatie van moslimmeisjes die kiezen voor 'westerse' kledij.
Anderzijds: waarom hebben wij er zo'n moeite mee dat moslima's soms vrij kiezen voor hun interpretatie van zedigheid? Zijn blote navels opeens de norm geworden?
Vrijheid impliceert de mogelijkheid om te kiezen voor onvrijheid, voor 'onderwerping' wat het woord islam betekent: net zoals christenen voor zichzelf een euthanasie mogen weigeren en liever aftakelen en lijden dat over te gaan tot een daad die volgens hun overtuiging neerkomt op moord.
In het ergste geval zijn moslima's die een hoofddoek dragen slachtoffers. Ga je slachtoffers lastig vallen en dus een tweede keer slachtoffer laten zijn, of ga je de daders aanpakken : de imams, de vaders en broers die meisjes en vrouwen eventueel mentaal en lijfelijk terroriseren?
De lezersbrief van professor Blanpain (zie De Standaard van vandaag) getuigt van een selectief fatalisme. Om de kosten van de vergrijzing op te vangen acht hij het meer belasten van 'het kapitaal' onmogelijk gezien de fiscale concurrentie tussen de Europese lidstaten. Langer werken is het mantra dat hij overneemt van de meeste politici en commentatoren hoewel we voortdurend signalen registreren van 50-plussers die niet meer worden aangenomen. Kan je dan niet met even veel fatalisme stellen dat het geen zin heeft deze groep te activeren?
Het gaat met andere woorden om politieke wil: Europa kan net zo goed beslissen om te streven naar fiscale harmonisering als de concurrentieslag ongemoeid laten.
Blanpain heeft alle recht om de slogan 'langer werken' in de mond te nemen: samen met Etienne Vermeersch behoort hij tot de meest actieve bekende 60-plussers in ons land. Maar hij moet dan ook erkennen dat zijn job tegelijk zijn passie is en dat kunnen helaas weinig 50-plussers zeggen.
Daarnaast is er het gegeven dat heel wat ge(pre)pensioneerden bezig zijn met activiteiten die voor ons sociaal weefsel essentieel zijn maar de schatkist weinig opleveren: mantelzorg en allerlei vrijwilligerswerk.
Kortom, het probleem van de vergrijzing is veelzijdig en men kan het niet evenwichtig benaderen als men bij voorbaat bepaalde denksporen afsluit.
Het is al meer dan 20 jaar mijn overtuiging dat ons sociaal stelsel in elkaar zal storten als men het in hoofdzaak blijft financieren met belastingen op arbeid.
Zelfs een globale activeringsgraad van 70% zal niet volstaan om de stijgende kosten van vergrijzing, gezondheidszorg en andere sociale diensten te blijven betalen.
Om moreel aanvaardbaar te zijn zal het beleid vooral acht moeten slaan op het rechtvaardigheidsgevoel: Vlamingen en Belgen willen geen duale maatschappij waar de enen worden vertroeteld en de anderen in de armoede worden geduwd.
Volgens Yves Desmet (zie De Morgen van maandag) moet de SP.a om te bekomen van haar verkiezingsdebacle zeker niet terug naar de volkshuizen. Omdat 'de gewone man' het ook niet weet en omdat de vroegere succesrijke leiders evenmin de volkshuizen plat liepen.
Dat kan waar zijn. Maar getuigt het niet van navelstaarderij om de oorzaken van de electorale afstraffing alleen of in de eerste plaats in eigen rangen te gaan zoeken?
Analyseer het succes van de overwinnaars en je ziet drie dominante thema's: het communautaire opbod, de veiligheid (meer gevangenissen) en belastingverlaging (of vlaktaks). Op geen van deze thema's heeft SP.a bij monde van voorzitter Vandelanotte hoog ingezet.
CD&V presteerde het om in de goeie ouwe traditie van de CVP-kwal (dixit Louis Tobback) tegelijk mee te gaan in de belofte van een lastenverlaging en hogere uitkeringen en meer investeringen in de zorg te beloven. Dit werd door het publiek blijkbaar geslikt, zoals het succes van LDD er eveneens vlot in ging ook bij 'de gewone man'.
Hoe is dit te verklaren?
Mijns inziens vooral omdat onze Vlaamse media in hoge mate rechts zijn en continu, letterlijk elke dag, ruimte bieden aan rechtse en zelfs extreem-rechtse boodschappen en omgekeerd van de Waalse socialisten hun geliefkoosde doelwit hebben gemaakt. Oproepen tot solidariteit tref je aan in de publicaties van de christelijke vakbond, maar niet of nauwelijks in de meest gelezen kranten.
Waarom kan men vandaag beweren dat de publieke opinie steeds verder opschuift in de richting van het separatisme: lees de opiniebladzijden en de lezersrubrieken (ook op het internet) en je stelt vast dat reeds sedert het begin van de electorale campagne het communautaire allesoverheersend aanwezig is - alleen onderbroken door sensationele items zoals het proces van Temsche of steekpartijen.
Vandaar de titel boven deze tekst: het socialisme moet wellicht niet terug naar de volkshuizen, maar moet wel meer aanwezig zijn in de media met wervende boodschappen. En daarvoor heb je inderdaad charismatische figuren nodig à la Stevaert of Van Miert en geen academische droogstoppel die juiste analyses maakt maar geen enthousiasme kan opwekken.
Trouwens, de Vlaamse ecologisten zijn in hetzelfde bedje ziek: hun resultaat was gezien de huidige contekst niet echt een succes. Links is dus vandaag geen succesverhaal, niet in Vlaanderen en nagenoeg nergens in Europa.
Wanneer de massamedia constant berichten uitsturen van negativisme en bedreigingen allerhande is de kans groot dat mensen zich uit angst terug plooien op zichzelf of hun vertrouwen schenken aan leiders die zekerheid beloven.
(En tussen haakjes: als rood en groen niet in staat zijn om tot een samenwerkingsakkoord te komen dan zouden zij op zijn minst een niet-aanvalsverdrag moeten sluiten: ieder conflict tussen beide is energieverspilling en beide zouden moeten beseffen dat energie in deze tijd een kostbaar goed is.)
De opgave voor links lijkt me erin te bestaan de bevolking ervan te overtuigen dat de grootste zekerheid of veiligheid te vinden is in de solidariteit. De uitdagingen van vandaag en morgen kunnen we enkel aan door samenwerking, door herverdeling, door het streven naar 'kansengelijkheid' wat het modewoord is voor rechtvaardigheid.
Dit begrip is het historische hart van het socialisme en om het wat pathetisch uit te drukken: dit hart moeten we horen kloppen in de media. Niet als theater maar op een geloofwaardige manier.
In De Zevende Dag verdedigden Hugo Vandenberghe en Bart Tommelein het nieuwe jeugdsanctierecht van oranjeblauw.
Tegen kinderrechtencommissaris Ankie Vandekerckhove zei Tommelein: 'Niet alleen de jonge daders hebben rechten, ook de slachtoffers en de gemeenschap.'
Hier zijn twee opmerkingen bij te maken.
Ten eerste zal dit soort argumentatie zelden door liberalen worden aangevoerd als het gaat om problemen zoals de werkloosheid en de migratie: vrijwel nooit zal een liberaal, en zeker geen donkerblauwe als Tommelein, de klemtoon leggen op de rechten van werklozen en vluchtelingen.
Ten tweede valt het op dat van alle grote democratische partijen de liberalen traditioneel de meest repressieve zijn. Behalve als het gaat om dossiers waarin ook de bovenste lagen van de maatschappij zich kunnen herkennen: homorechten, abortus en euthanasie.
'Meer blauw op straat' is in oorsprong inderdaad een blauwe slogan. Jacht maken op werkonwilligen: de liberalen melden zich graag als de aanvoerders van de meute. Iets minder gretig tonen ze zich als het de jacht op fiscale fraudeurs betreft.
Hoe is deze repressieve voorkeur te verklaren in een partij die het humanisme hoog in het vaandel draagt en dus bij uitstek de rechten van het individu verdedigt?
Zou het kunnen dat het individu dat door donkerblauw wordt verdedigd in de eerste plaats een bezitter is, 'een hardwerkende Vlaming' en liefst met minstens één eigendom en een ruimvoorziene bankrekening?
Wordt ervan uitgegaan dat de kinderen van welgestelden zich niet zo gemakkelijk zullen ontpoppen tot jeugdige criminelen? Alweer met het gebruik van soft drugs als uitzondering want daarin herkennen zich zelfs liberale excellenties: deze menselijke zwakheid is hen niet vreemd.
Vluchten voor armoede, ontsporen als gevolg van sociaal-economische marginaliteit: dat zijn gedragingen die donkerblauwe liberalen zeer bizar en verwerpelijk voorkomen.
Kortom, het humanisme moet net als de christelijke naastenliefde wijken als er hogere belangen in het spel zijn, de hogere waarden van bezit, kasbons en aandelen.
Het humanisme dat zich bekommert om de meest weerlozen kan je niet verwachten van mensen die zichzelf nog nooit als weerloos hebben ervaren.
