Ochtend- of avondmens?

Wat maakt dat je een ochtend- of eerder een avondmens bent? Is een verstoorde werking van je biologische klok hiervan een extreme situatie? Een artikel hierover met Prof. Dr. Kerkhof, slaapdeskundige bij het MCH Westeinde in Den Haag, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en tevens voorzitter van de Nederlandse vereniging voor Slaap - Waak Onderzoek breng ons wat meer duidelijkheid.

Ochtend- of avondmens?
Allereerst stelt prof dr. Kerkhof dat er geen absolute criteria zijn om te bepalen of iemand een ochtend- dan wel avondmens is: “Het begrip ochtend- of avondmens is relatief en er is geen scherpe grens mogelijk. De schaal waarop we meten heeft weliswaar uitersten aan beide kanten, maar ook een groot grijs tussengebied.” Het blijkt dat de meeste mensen, zo’n 50%, noch ochtendmens, noch avondmens is, de ‘altijd mensen’ zeg maar. 25% is een ochtendmens, 25% een avondmens, in redelijke tot uitgesproken mate.

In de helft van de gevallen is het genetisch bepaald of iemand een ochtend- of avondmens is. De andere helft is omgevingsbepaald door bijvoorbeeld opvoeding, het werken in ploegendienst of de aanwezigheid van kleine kinderen.

Persoonlijke, biologische klok
Het fenomeen ochtend- en avondmens hangt samen met kleine verschillen in afstemming van de biologische klok. De biologische klok is bij iedereen ietwat verschillend. Zo hebben ochtendmensen een snel tikkende inwendige klok. Ze zijn ’s morgens relatief vroeg wakker en hebben moeite om weer in slaap te komen als ze zouden blijven liggen.

Ochtendmensen worden soms ongezellig gevonden op feestjes omdat ze vanwege slaap niet de hele nacht door kunnen gaan. Avondmensen daarentegen worden later slaperig, maar hebben in de vroege ochtend juist moeite om op gang te komen. Vooral tijdens vakantieperiodes, als je niet gebonden bent aan werktijden, merk je hoe je biologische klok van nature is ingesteld. Prof dr. Kerkhof: “De uitgesproken ochtendmensen zie je om zeven of acht uur ’s morgens al uit hun tent kruipen. Een avondmens moet hier absoluut niet aan denken en begint in z’n vakantie meestal pas tegen zo’n uur of elf aan de dag.”

Ochtend- avondmens en lichaamstemperatuur
Het 24-uurs ritme van je biologische klok en de slaap- en waakperiodes hangen samen met je lichaamstemperatuur. De aanmaak of juist stagnering van het slaaphormoon melatonine gaat gepaard met respectievelijk het dalen of stijgen van de temperatuur in je lijf. Ochtendmensen komen ’s morgens letterlijk eerder en sneller op temperatuur dan avondmensen. Avondmensen krijgen ’s avonds veel later slaap dan ochtendmensen omdat de lichaamstemperatuur van avondmensen relatief laat gaat dalen. Als ‘altijd mens’ zitten de temperatuurschommelingen van je lichaam hier tussenin.

Ochtend- avondmens en de economie
Werktijden van negen tot vijf kunnen een probleem vormen voor uitgesproken avondmensen. Prof. dr. Kerkhof ziet daarom wel wat in het pleidooi van dr. Victor Spoormaker om werktijden voor avondmensen aan te passen: “Volgens mij is dit economisch wel haalbaar door de mogelijkheden die we nu al hebben met telewerken, e-mail, Internet en teleconferenties. Ook zouden vergaderingen later op de dag gepland kunnen worden. En denk alleen maar aan de vele callcenters die tegenwoordig vanuit het buitenland (andere tijdzones) opereren. Door de werktijden te spreiden zouden we economisch veel doelmatiger werken. Bovendien worden de snelwegen en het openbaar vervoer op deze manier efficiënter gebruikt omdat er minder piekbelasting is in de ochtenduren.”

Ploegendienst
Een ander inzicht is dat avondmensen beter functioneren in ploegendienst. Er is meer uitval onder ochtendmensen die in ploegendiensten werken. In deze context is het een idee om ook de werktijden serieus te bespreken wanneer iemand z’n arbeidsvoorwaarden worden bepaald. Prof dr. Kerkhof: “De 24-uurs economie maakt het steeds meer mogelijk om verschuivingen aan te brengen in werktijden en ruimte voor flexibiliteit te bieden. Er moet een mentaliteitsverandering komen waardoor we aanvaarden dat er nu eenmaal verschillen tussen mensen bestaan.”

http://slaapplein.nl.server4.firstfind.nl/index.php?id=105