Over filosofie en fotografie Afwisselende teksten over filosofie en fotografie en teksten met een knipoog.
16-09-2007
Op de " haringvangst"
Hoe zei Wittgenstein het ook alweer: Oh ja: " elke keer als ik een filosofisch boek lees, verbetert dat mijn gedachten niet, het maakt ze juist slechter". Welnu, als dat op één boek van toepassing is dan is het wel het recente boek van onze "op en top- succes beluste filosoof " Bas Haring: De titel luidt" Voor een echt succesvol leven". Zondag j.l ( 9 september) was hij bij Wim Brands op bezoek in het prachtige programma " Boeken" . Mensen. mensen , wat een onbegrijpelijk gekaak: over eendjes in zijn achtertuinvijver, waarvan het vrouwtje opeens vermagerde omdat ze aan het broeden was. Zijn conclusie: het individuele ongemak was goed voor het voortbestaan van de soort. Zo ook had hij een dergelijk verhaal over vioolkrabbbetjes, en slachtkippetjes. Conclusie van Bas, dat die diertjes aan een natuurlijk mechanisme vast zaten. Hij legde meteen de link naar de mens die deze natuurwet kon doorbreken met zijn cultuur, of iets dergelijks. Een analogie , die filosofisch gezien nogal hachlijk is. Ik snapte er geen hout van, wat een warboel .Wij zouden ons laten beïnvloeden door de ideeën van anderen, maar ja, bedoelde hij daarmee de door Richard Dawkins' reeds bedachte en omstreden theorie over memen mee.??? Oude koek , naar mijn idee. Hij keert zich dan ook in zijn ( door mij gelukkig nog niet aangeschafte boek) tegen het gegeven waarom mensen zo'n drive hebben naar de top. Doe dat vooral niet , want het valt tegen als je daar bent. Zo iets als " het hebben van de zaak is het einde van het vermaak", een overbekende uitspraak dus: weer een open deur. Trouwens , waar haalt Bas dan dit kronkelidee vandaan dat dit goed is "Voor een echtsuccesvol leven" ?? Dus gewoon , zo adviseert hij, je niet laten opjutten maar nu eens ontspannen op je achterste blijven zitten en genieten van het zachte leven door nu eens lekker het minimale te doen ( dolce minimum) . Nu is "het minimale -doen" een behoorlijke zware activiteit. Lekker op "All inclusive"- reis gaan met de zon op je kont, de tap aan je mond en naaien in het rond.? Daar word je toch helemaal letterlijk en figuurlijk doodmoe en ladder- zat van. Ook hiervoor geldt dus weer : " Het hebben van de zaak is het einde van het vermaak!!! en zo draaide hij maar in deze mallemolen rond .Toen Brands hem voorzichtig vroeg,hoe hij zelf met zijn succes- gegeven omging, haalde Bas weer de zoveelste spagaat uit de ballerina-doos. Ja , daar zat hij zelf ook niet lekker mee. Dat flikte hij ook weer in het programma van Pauw en Witteman, want wil je echt succesvol leven dan moet je o.a. er wel voor zorgen dat je regelmatig met je koppie-koppie op de TV komt en je boek goed gepromoot wordt. Ik ben benieuwd hoeveel "spagettie" we nog door Bas geserveerd krijgen?? Of dat lekker te combineren is met Haring betwijfel ik. Ik krijg er tenminste geen water van in mijn mond . Maar ja, dat is een kwestie van smaak. Geef mij maar gewoon een lekkere nieuwe haring. Daar krijg ik geen kromme tenen van , maar is wel goed voor mijn bloeddruk. Het gerecht van Haring riekt mij teveel naar "reversed snobbery", ofwel omgekeerd snobisme. Ba(s)!!!! Ba(s) !!!! Hiermee is het voor mij weer duidelijk dat het schrijven van proefschriften geen garantie biedt voor het zijn van filosoof en al helemaal niet voor een professor met de leerstoel" Publiek begrip van Wetenschap"
En nu eerst maar even naar de Volendammer vistent op de hoek voor een lekker broodje haring . De vette kibbeling laat ik dan wel aan Bas over.
P.S: Om mijn oordeel niet geheel te baseren op deze uitzending ben ik toch naar mijn boekwinkel gegaan om het boek daar te lezen. Na lezing blijf ik bij mijn bovenvermelde oordeel.
De vakantie , na vele en nog eens vele bladzijden lezen, is bijna teneinde. Bladzijde na bladzijde zijn aan mijn ogen voorbij gegaan. Al lezend heb ik in etappes de denkwegen van verschillende filosofen afgelegd. Ben echter nooit tot bij een bestaande finish gekomen. Wel echter tot mijn eigen slotconclusie, dat al die prachtige taalacrobatiek van bijv. een Peter Sloterdijk, de cryptische woordenbrei van een Heidegger, de duizelingwekkende diepgangen van Levinas, Hegel, Kant en ga zo maar door, wel iets maar eigenlijk toch weer niet iets = niets opleveren. Tenslotte kwam ik weer bij mijn lievelingsfilosoof , de baanbrekende Ludwig Wittgenstein uit. Deze was van mening, dat je namelijk geen filosoof wordt door veel boeken te lezen, maar door je eigen hersenen aan het werk te zetten. Hij noteerde dan ook in 1947: Hoe weinig filosofen ik ook heb gelezen , ik heb zeker niet te weinig gelezen, eerder te veel. Dat merk ik elke keer weer als ik een filosofieboek lees: het verbetert mijn gedachten in het geheel niet, het maakt ze juist slechter!! Hij heeft dan ook maar echt 2 werelberoemde boeken geschreven, en de derde , zoals hij zelf zei, dat ik nooit heb geschreven, is de allerbelangrijkste. Letterlijk zei hij het zo: Mijn boek bestaat uit 2 delen, het deel dat ik geschreven heb en het deel dat ik niet geschreven heb. Het laatste deel is juist het belangrijkste. Zelf was hij trots op het feit, dat hij weinig filosofen had bestudeerd en beschouwde universitair geschoolde filosofen als academische - en dus als geen echte , authentieke filosofen. In 1939 werd hij wel tot professor in de filosofie benoemd aan de beroemde universiteit te Cambridge. Legde zelf echter opgelucht zijn professoraat in 1947 weer neer en trok zich zoveel mogelijk terug. Gedurende de oorlog werkte hij in het Guy's hospitaal en in een medisch laboratorium in Newcastle. Op 29 april 1951 stierf hij na een langdurig slopende ziekte (prostaatkanker). Een intrigerend en fantastisch mens en voor mij een topfilosoof!! Eindelijk, na vele jaren lezen, studeren, citeren en na-praten (lees: zgn "nadenken") eindelijk een filosoof helemaal naar mijn hart!!! Heerlijk geen scripties meer. Want dat is geformaliseerd weten , dat in een schaal van 1 tot 10 academisch wordt gemeten. Zelf denken echter , dat is zweten en de daarmee gepaard gaande druppels zijn goddank niet te meten!!! De kantjes en randjes van de "werkelijkheid " proberen ervan af te denken. Tot de volgende keer. Maup.
Let's think things better by... Prof. DR. Mr. H. Philips(e) (3).
Goed dan, de godsdienst heeft het moeilijk (zal het moeilijk krijgen ) tegenover de huidige stand van de wetenschap, zo ongeveer eindigde Philipse ,met alle respect, zijn serie colleges over " Wetenschap versusGodsdienst" Zo'n uitspraak irriteert mij wegens de arrogantie , die daaruit spreekt. Natuurlijk : wetenschap houdt zich bezig met weten en godsdienst helaas(gelukkig) met niet -weten. Je zou het "Leitmotief " evenzo vrolijk om kunnen keren tot "Godsdienst versus Wetenschap" . Maar hoe je het ook keert of wendt, je komt er niet uit. Woody Allen heeft het eens in een prachtige One-Liner in zijn " Mijn Filosofie" (1966) als volgt samengevat: " Kunnen we hetuniversum eigenlijk wel "kennen??".Mijn god, het is al moeilijk genoeg niet teverdwalen in Chinatown".
Herman Philipse m.n. in zijn " Atheïstisch Manifest " , en met hem vele anderen, beantwoordt niet aan het beeld , dat de Amerikaanse filosoof Wilfred Stalker Sellars(1912 - 1989 ) heeft wat de filosoof in onze tijd moet zijn n.l.: Hij moet een samendenker zijn van de 2 schijbare rivaliserende beelden van de mens als een vrije , rationele en autonome , op waarden gerichte persoon en de wereld als bestaande uit niet meer dan " atomen en leegte" Zo niet , dan raak je al gauw in Robert Musil'sklem, dat filosofen dwingelanden worden , die geen leger tot hun beschikking hebben en daarom de wereld trachten aan zich te onderwerpen door haar op te sluiten in een systeem.(einde citaat). Zij verwisselen dan " De doxa " (= mening ) met de " Epistème " ( is zekere kennis).
We moeten gelijk Faust , die in zijn hoog gewelfde gotische kamer zwetend op zijn krukje achter zijn schrijfbureau zit tot de bekende door de Meester Poët Goethe verwoorde slotconclusie komen:
Habe nun, ach! Philosophie, Juristerei und Medizin Und leider auch Theologie Durchaus studiert , mit heissem Bemühn. DA STEH' ICH NUN , ICH ARMER TOR! UND BIN SO KLUG ALS WIE ZUVOR.
Daarna gaan we eens bezien in hoeverre de huidige wetenschap voor steeds grotere vragen t.a.v. de godsienst wordt gesteld. Door de ongelooflijk geavanceerde techniek zullen de vragen steeds groter en groter worden en de antwoorden kleiner en kleiner tot niets.
Hartelijk dank voor uw belangstelling en tot na de vakantie.
Let's think things better by... Prof. DR. Mr. H. Philips(e) 2
Een meisje ( bijv. uw dochter) is smoorverliefd op een jongen. U als ouder weet , dat deze jongen niet deugt. Hoe zeer u uw dochter daarvan wilt overtuigen, hoe meer zij haar "jongen " verdedigt. Gevolg: zij gaat tegen beter weten in haar ongeluk tegemoet. Ook als u een bepaald standpund hebt ingenomen ( bijv. " ik ben atheist"), dan zult u alles bijzetten om de tegenargumenten niet van toepassing te verklaren. Hoe gewiekster u bent , hoe langer u het uithoudt. In de psychologie noemt men dat met een geleerd woord " Cognitieve Dissonantie " zo ook verklaart o.a. Herman Philipse in zijn atheististisch Manifest ( manisch-fest?) het jubelverhaal van de apostelen in de vorm van opstanding na de kruisdood van Jezus met alle verlossings jubilata vandien. .Zij ( de apostelen ) waren nl. , zo zegt Philipse , diep teleurgesteld over het feit dat hun " jongen" zo smadelijk de vernederingsdood aan het kruis had geleden en daar konden ze eigenlijk niet goed mee overweg gezien het feit dat Jezus zich had gepresenteerd de dood te zullen overwinnen en daarmee de grote verlosser zou worden van dit angstaanjagende gegeven voor ieder van ons . Zie daar : gewoon een psychologisch verschijnsel van cognitieve dissonantie. Nu daar komen dan uiteraard weer een aantal scherpslijpers op af om aan te tonen dat Philipse, om niet van zijn atheistisch stokpaard te vallen , precies hetzelfde doet in zijn manifest , en ik moet weer uiteraard toegeven op een zeer slimme en scherpe manier van argumenteren. Dit is maar één voorbeeld van de vele, maar als u deze (be)spiegelgevechten over en weer in de uitgebreide literatuur volgt loopt het weer steeds uit op het scherpslijpen van de messen terwijl er allang geen ham meer op tafel ligt. H et is weer net zo, als de duitse dichter Goethe het een paar eeuwen geleden verwoordde" Denn eben wo BEGRIFFE fehlen da stellt ein Wort zur rechten Zeit sich ein Mit worten lãsst sich trefflich streiten .... "
Wat mij persoonlijk ergerde en irriteerde was, dat bij Philipse dat cognitieve dissonerende gedoe hem in de achtste en laatste college tot de slotstelling bracht, dat de godsdienst het tegen de wetenschap het erg moeilijk had.
De volgende keer zal ik u mijn irritatie hieromtrent uitleggen.
Let's think things better...by prof.dr mr . H.Philps(e)
De titel van deze editie is een variant op de commerciële slogan van Philips: "Let's make things better.. " Met alle respect voor H. Philipse sloop deze variant bij mij binnen na de serie van 8 lezingen/colleges door hem gegeven in het kader van Studium Generale van de UU te Utrecht. Het Leitmotiv van deze serie luidde : "Wetenschap versus Godsdienst ". Het is zo langzamerhand een hype geworden. De prachtige aula van het academie gebouw te Utrecht was dan ook steeds volgevuld met gespitste oortjes wat onze schrijver van het omstreden werk met de van Blitz und Donner geladen titel " Het Atheïstisch Manifest " nu weer te vertellen had. Op imponerende wijze behandelde hij het thema langs de wetenschapshistorische weg vanaf de oudheid tot heden. Ieder college liet hij vergezeld gaan van A4 stencils, 2 zijdig volgeprint met literatuur verwijzingen en aandachtspunten, die als een mentale rollator aan de ingang werden verstrekt. Iedere zitting van circa anderhalf uur was verdeeld in 3 blokjes van 20 minuten. De spreker werd daarna voorzien van hoofd- en handmicrofoon tengerieve van de uitgever voor het schrijven van een audio-CD. , waardoor hij de toegevoegde waarde kreeg van een high-tech presentator. De wetenschapshistorische aanloop in 7 stappen ( en ik moet zeggen geniaal genomen) liep dan uit op het slotscenario van helaas 1 college over de huidige relatie tussen wetenschap en religie . Bij de eerste 7 presentaties ben ik niet gebleven bij de obligate aansluitende "discussie" , omdat de ervaring mij van dit zgn interactieve gedoe alleen maar geleerd heeft dat dit een hoog kakelgehalte heeft. Maar goed dan, bij de laatste ben ik toch gebleven om te bezien of mijn beoordeling van zo'n kakelbont 1/2/ uurtje juist was. En helaas u raadt het al , het was meer dan juist omdat a) er geen goede discussieleider was( sterker nog : die was er helemaal niet) en b) dat wij verschillende malen te horen kregen , dat er de trein gehaald moest worden.
Alas ,goed dan, dit dan over de vorm. Maar over de inhoud ga ik de volgende keer dan te keer
In Documents 6 ( 1929) verklaart onze ludieke filosoof Victor Bataille ( 1897 - 1962 ) de grote teen tot het meest menselijke deel van het menselijke lichaam. Over het algemeen beschouwt men de grote teen als lelijk en onsmakelijk. Bij de Chinezen is het de man zelfs verboden naar de voeten van de vrouw te kijken en in Turkije is het bij bepaalde bevolkingsgroepen een plicht met de sokken aan te slapen. Jawel , en let op: Het kan nog erger. De Spaanse graaf van Villamediana is smoor verliefd op koningin Elisabeth. Hij wil dan ook niets liever haar tenen aanraken . Daartoe bedenkt hij een list . Hij steekt haar huis in brand om daarna de koningin in zijn armen het huis uit te dragen. Maar helaas , een loederige dienstbode ontdekt het en veraadt hem bij de koning. Deze jaagt de graaf genadeloos een kogel door het hoofd.
Hoe anders bij de Heilige Petrus ( = rots). Hij zit daar in de St Pieter in Rome al vele jaren lang rotsvast en vol trots met naar voren gestoken tenen heilig te wezen. Een niet AFLAATbare stroom van rotsvaste gelovigen vloeit handtastelijk en soms likkebaardend aan zijn tenen voorbij. Al aaiende en soms kussende worden de likdoorns verlikt tot relict-doorns. Door deze collectieve eroserende reli-trance -dans heeft de arme heilige geen teen meer over en geen voet meer om op te staan. Dit maakt hem echter nog heiliger , want hij heeft geen lange tenen meer . Het maakt hem daardoor bij elke fragiele aai en kus weer een stukje onaantastbaarder. Ik stond er tijdens mijn bezoek aan Rome bij en keek er vol verbazing naar. Nadat ik de ontspanknop van m'n camera had ingedrukt , ik weet niet hoe het kwam, heb ik hem toch een kushandje gegeven. Direct daarna trapte er in het gedrang zo'n volgewicht gelovige op mijn grote teen. Helaas, Petrus, ik kon en kan er echt niet bij. Het enig wat voor mij klopt is mijn teen ! Jankend van pijn heb ik het pand strompelend verlaten.
Het gevecht van hard tegen hart, daar gaat het om bij al die mooie -ismen ( parallelisme monisme , dualisme en nog vele, vele meer). Het gaat daarbij (let op de spelling ) telkens weer van hard tegen hart. Hard staat dan in mij optie voor het materiële en hart voor het mentale, of zoals het tegewoordig het bewustzijn wordt genoemd. Rene Descartes (1641) in zijn Meditaties zegt het in wat andere bewoordingen: " Op de eerste plaats bestaat er een groot verschil tussen lichaam en ziel(bewustzijn), doordat het lichaam naar zijn natuurlijke staat steeds deelbaar is , terwijl de ziel geheel ondeelbaar is " Het probleem , dat deze twee toch geheel verschillende entiteiten van de mens (dier??) zo nauw met elkaar verbonden zijn , ziet hij in de cruciale en vruchtbare rol van de pijnappelklier ( de epifyse), die als een mooi symmetrische vrucht aan onze hersenen bungelt. Het grote verschil bij Descartes' opvatting is dat het harde, stoffelijke lichaam deelbaar is en het zachte bewustzijn ondeelbaar is ." Het lijkt alsof de gehele ziel met het gehele lichaam verenigd is ; maar verlies ik een voet , een arm of een ander lichaamsdeel , dan bemerk ik niet dat er iets van mijn ziel is weggenomen.", zo zegt hij in zijn 6 de meditatie. Ja, en daar heeft hij een sterk punt. ( zie ook mijn vorig artikel ). Maar of dat allemaal gelinkt kan worden door dat pijnappeltje, vind ik een geklier dat typisch is voor de 17de eeuw, die gekenmerkt wordt door de grote systeembouwers zoals Leibniz ,Spinoza , Geulinckx en Malebranche. Deze laatste, ( 1638 -1715 ), een frans filosoof en theoloog en de belangrijkste uitwerker van het cartesiaanse denken, heeft de oplossing van het probleem van het cartesiaanse lichaam en geest in het zgn. occasionalisme gezocht. Als goed ? theoloog neemt hij god als de verbinding en het oorzakelijk verband tussen lichaam en geest. Zo komt het dat, wanneer mijn lichaam beschadigd raakt, dan voel ik pijn; als ik de gedachte heb mijn arm op te tillen , dan gaat mijn arm omhoog. Achter elke gelegenheid ( occasion) is god te vinden. Geulinckx, een tijdgenoot van Malebranche, probeert dan het occasionalisme , als zijnde de oplossing voor het probleem ( wat het natuurlijk niet is) met wat geknutsel " duidelijker " te maken. Hij zegt dan : " Stel er zijn 2 klokken die in perfecte harmonie gelijk lopen.: als de de wijzers van klok A het hele uur aanwijzen, dan slaat klok B . Als je alleen klok A ziet en klok B alleen hoort , zou je kunnen denken dat klok A de oorzaak van het slaan van klok B is. Zoiets is er ook met lichaam en geest aan de hand . Ze zijn als 2 klokken die door god worden opgewondenen die synchroon worden gehouden door goddelijk handelen. Telkens als ik mijn arm wil bewegen, zorgt god ervoor dat die arm beweegt.
Nou ja, u begrijpt hopelijk wel dat ook het occasionalisme het mind - body probleem geheel niet oplost. Het was dan ook ( en is het nog steeds ) niet bij denkers populair.
Ook Leibniz ( 1646 - 1716 ) , de geniale bedenker van de differentiaal calculus, ( elke middelbare scholier met wiskunde in zijn pakket heeft daaronder geleden), schiet in zijn denken zover door dat hij tot de platitude komt " Als God rekent, dan wordt de wereld!!!
Nou, zo kan het wel weer. Laat de scheidsrechter ( Niclaas van Cusa ( 1401 - 1464 ) ) nu de gong maar luiden. Hij beweerde nl al veel eerder ( zie de jaartallen) in zijn docta ignorantia ( van de geleerde onwetendheid) , dat als je de wereld probeert te doorgronden, je juist met steeds meer vragen komt te zitten. We weten nl. wat iets niet is , maar wat het dan wel is , dat is een een stuk gecompliceerder.
Zo, eerst ga ik even een weekje naar Zeeland , de frisse zeelucht snuiven, maar let op: daarna kom ik door(ge)lucht terug en dan weet ik het !! En om dat " het" gaat het , het het, het, .... ad infinitum
Circa 2/3 weken geleden vond er in het TV- programma "Tegenpolen" een discussie plaats over het tegenwoordig in het spotlicht staande onderwerp geloven . Gespreksleidster ,de theologe Jacobine Geel , zat keurig in het midden met aan de ene zijde de rabbijn Raphaël Evers met daartegenover de hersenspecialist Dick Swaab . Deze laatste beweerde op basis van klinisch researchwerk, dat de hersenen d.m.v chemische verbindingen ons totaal gedrag bepaalden , waaronder ook het geloven viel en nog veel meer mentale verschijnselen. Wij werden gereduceerd tot slechts materie , dat werd aangestuurd door een vat (ons brein ) vol chemische processen, en dat was het dan . Ik vond persoonlijk het verweer van de Rabijn interessant , die stelde dat Swaab daarbij vergeleken kon worden met een radioluisteraar die het apparaat radio gelijkstelt met de muziek of gesproken stem. Die zouden dan ook niet meer zijn dan de transmittertjes en de electrische vonken die in het radioapparaat plaats vonden. Daar had de rabbijn wel een punt. Het is het probleem van verhouding /verbinding tussen lichaam en geest, dat al vanaf de vroegste tijden het denken van de mensen bezighoudt nl. hoe kan het bijv. dat een geamputeerde nog steeds pijn voelt in de afgezette ledematen (arm en/of been), het zgn Phantoom verschijnsel. Het wordt nog complexer: Er zijn Softenonkinderen geboren zonder armen en/of benen , die precies voelen of ze die ledematen wel hebben , met vingers, tenen en pijnen en al. Ook de zgn "tweelingenpijn", waarbij de ene eeneiïge tweeling soms precies de pijn voelt die de andere helft heeft, hoe groot de afstand tussen die twee ook is. En zo kunnen we nog wel even doorgaan met nepmedicijnen(Placebo's) , die toch soms werken. Zo ook met het op afstand aanvoelen dat er met een sterk emotioneel gebonden persoon ( bijv: ouders en kind , geliefden ) iets ernstigs is gebeurd. Nou ja, u kunt uit eigen transpersoonlijke ervaringen, zo denk ik, nog wel meer aanvullingen geven, waarvan u achteraf zegt hoe dat mogelijk was.
Ook wetenschappelijk heeft men al eeuwen met dit probleem geworsteld en die "struggle for knowledge" is nog steeds niet tot een eind. Resultaat is dat er veel "ismen' op de worstelvloer zijn achtergelaten. De 2 belangrijkste zijn : 1) Het Dualisme: Hierbij heerst de opvatting dat geest en lichaam afzonderlijk bestaan o.a neergelegd door Plato, Aristoteles en René Descartes.
2) Het Monisme: Hierbij heerst de opvatting dat er maar een substantie is o.a. neergelegd door Parmenides en Spinoza.
De tak van wetenschap die zich met hersenonderzoek bezighoudt ( de zgn. Frenologie ) houdt het erop dat aanleg en karakter worden bepaald door de groei van hersendelen .( Denk hierbij bijv. aan de in ons taalgebruik gangbare uitdrukkingen : een talen/wiskundeknobbelhebben.). Neurobiologen zoeken daarbij met de steun van zeer hoogwaardige technische apparaten naar impulspatronen , die in de hersenen ontstaan als u bijv. kijkt naar een mooi schilderij. Maar die impulspatronen zijn toch iets anders dan de ervaring " Ik zie een mooi schilderij " (vgl. ook het radiovoorbeeld van de rabbi hierboven) De verwondering die bijv. studie , kunst of een mooi muziekstuk oproepen zouden dan teruggebracht worden tot slechts een bio-chemische reactie in je hoofd. Ja , was dat maar zo , dan was het Mind -Body probleem gauw opgelost. Maar zo eenvoudig gaat dat niet. Je kunt de werkingen van de menslijke geest /bewustzijn niet slechts reduceren tot een biochemische reactie . Nee, nee Dr Swaab , zo rijden we niet de tunnel van uw- door al die mooie , techniek verblindend - denken binnen. Dat gaat nl. niet goed.!!! Hier zie je hoe het simplificeren van de werkelijkheid ook in de wetenschap aan het werk is . Uit naam van de wetenschap ( sciënce) wordt hier de werkelijkheid gesloten i.p.v. geopend. Dat verschijnsel is bekend in de filosofie onder de naam "sciëntisme"
Eén " isme " heb ik uit het brede assortiment geselecteerd, omdat daarbij gezellig en mooi geraffineerd met diverse "houdgrepen " wordt geworsteld. U ziet het a.h.w. al op het billboard achter de ring met grote letters staan: OCCASIONALISME!!
De volgende keer zullen we zien hoe dat afloopt. Tot dan. Maup.
" We zijn als eilanden in de zee , aan de oppervlakte gescheiden, maar in de diepte verbonden " ( William James) .
Het onder water zijn schept een band tussen duikers en snorkelaars. Ademnood en dood komen hier uiterst dicht bijelkaar, hetgeen in de dagelijkse leefwereld met de op lucht werkende ademtocht minder het geval is . In geval van nood zijn daar dan de puf -medicijnen en luchtweg- verruimende middelen voor. Waarom dan toch altijd weer die aantrekkingskracht om kopje onder te gaan. Eén van de redenen daartoe is wellicht dat je in een andere motoriek terecht komt en daarbij je blikken gericht worden op zaken die je hier anders ziet en beleeft. Zo zie je daar in heldere (water)-momenten in de diepte de meest prachtige koralen liggen, waar je alleen met duikersuitrusting "bij" kunt. Dat doen wij dus niet, want dat vergt enige training. Zelf heb ik tijdens mijn studie wel een duikerspak aangereikt gekregen en de prachtigste koralen( het klinkt lekker sacraal) bekeken. Vooral de veelvuldig en mooi gekleurde koralen van de godsbewijzen trokken mijn aandacht.. Dat gaan we nu niet doen, want ik moet zeggen , dat die allemaal mooi zijn maar door de huidige wetenschappelijke ontwikkeling als "verzopen" (let wel dus niet als 'bezopen' ) worden beschouwd. Neen , wij houden nog even onze adem in om op snorkeldiepte de geweldige stroom aan informatie te bekijken die daar aan ons voorbij drijft.. Je loopt wel daarbij het risico te verzuipen. We gaan daarom dan ook weer snel naar boven om op het droge te bezien wat we uit die stroom hebben opgepikt om onze dorst naar kennis te kunnen lessen. We zullen dan geleidelijk inzien dat de huidige wetenschap , die met haar ter beschikking staande geavanceerde onderzoeksmiddelen, een verschuiving van denkkaders (Paradigmata) heeft ondergaan ( of nog moet ondergaan), die o.a de problemen , die al in voorgaande blogs van mijn hand zijn aangetipt , van een andere niet eerder be-en gedachte kant benaderen. Eén, en naar mijn menig , het belangrijkste probleem is dat van hoe het zit met de " verbinding" tussen lichaam en geest. Ook het vraagstuk omtrent ons bewustzijn speelt daarbij een niet geringe rol. Hoe is het mogelijk dat stof (in dit geval ons lichaam ) invloed uitoefent op iets onstoffelijks ( onze geest ) en omgekeerd. We kunnen daarbij concreet denken aan zoiets als het van angst in je broek doen, het gebruik van geestverruimende middelen zoals drugs en alcohol. Wel, ik ga me nu eerst weer omkleden en dan een lekker rood wijntje pakken. Proost en graag tot de volgende keer maar weer , waar vele bewonderingswekkende ontwikkelingen aan de orde zullen komen
De titel had ook kunnen luiden : " Hoe bestaat " bestaan"??.
Tijdens mijn studie filosofie botste ik veelvuldig op het begrip " de begrensde Oneindigheid". Wat ik me daarbij moest voorstellen was mij totaal onduidelijk, totdat ik in een boek of artikel ( weet ik niet meer precies) het volgende voorbeeld aantrof; het ging ongeveer zo: Een slak (mier/rups doet er niet toe, als het maar klein is) loopt over zo'n mooie sier- wereldbol heen . Hij loopt en loopt maar door, maar voor de arme zielepoot komt er geen eind aan. Wij, die verder kunnen kijken dan onze neus lang is , zien hem echter alleen maar in rondjes lopen en weten dat het voor hem een eindeloze , kringlopende(circulaire) activiteit is gelet op zijn beperkte blikveld. Wij staan hier met onze zienswijze ver "boven" en kijken er wat meewarig op neer. Voor ons is zijn oneindigheid een begrensde oneindigheid. Door onze zienswijze kunnen wij de zijnswijze van die onbegrensde oneindigheid overzien.
Dezelfde ervaring beleefde ik met het ingewikkelde begrip "bestaan" toen we de filosoof Immanuel Kant ( 1724-1804) bestudeerden. Hij constateerde , dat "bestaan" een uitzonderlijk woord is . Zijn redenering gaat dan als volgt:
Jan is GROOT. Groot zegt iets van Jan en Jan kan ik gewoon met m'n vinger aanwijzen .We noemen "groot" een Predikaat. Ik neem nu bijv 7 personen die allemaal Jan heten en zet ze naast elkaar. Ik kan dan de volgende (zinvolle) zin zeggen: Daar staan 7 Jannen: 4 zijn groot en 3 niet. Nu hetzelfde met "bestaan"
Jan Bestaat. Bestaat zegt iets van Jan en Jan kan ik gewoon met m'n vinger aanwijzen . We noemen "bestaat" een Predikaat. Ik neem nu weer 7 personen die allemaal Jan heten en zet ze naast elkaar. Ik kan dan de volgende (zinloze) zin zeggen: Daar staan 7 Jannen: 4 bestaan en 3 niet. pats boem, er is iets aan de hand met dat "bestaan" Zo ook iets korter gezegd: De man , die hier staat , rookt niet. De man ,die hier staat , bestaat niet. De grote filosoof uit Königsbergen ( dus Kant) concludeert hier uit dat bestaan geen predikaat is.
Het wordt nog een tikje lastiger, wanneer ik let op het zinnetje tussen de komma's , waarmee ik naar de Jannen / Man wijs. Wanneer ik het aanwijsbare Jan of Man vervang door God / god. Doe het maar eens , dan hobbel je van de ene onzinnige naar de andere zinloze zin. Nu zegt Immanuel Kant , dat komt omdat God een onduidelijk niet aan te wijzen notie is . En alles wat je daarover wilt zeggen d.m.v een predikaat slaat letterlijk nergens op. Of anders gezegd : Zo'n predikaat zegt helemaal niets . De begrippen "God ", "Wijsheid", "Verlangen" " Euwigheid", "Oneindigheid"en nog vele meer zijn onduidelijke, niet goed te definiëren begrippen. ( indistincte begrippen) En aan deze begrippen kun je geen eigenschap toekennen en al helemaal niet met het begrip bestaan, dat zoals we hierboven gezien hebben , geen Predikaat is.!!
Om me niet helemaal op de (opper)vlakte te houden, hoop ik hiermee voor de liefhebbers een snorkeltje aangereikt te hebben, waarmee ik hoop de volgende keer een klein beetje de diepte in te kunnen gaan. Wanneer u echter watervrees hebt, niet doen, en gewoon het moment afwachten tot iedereen weer met beide benen op de grond staat. U kunt ons dan weer op het matje van de werkelijkheid (terug)roepen: " En nu met jullie ogen, die door onder het water te kijken gewend zijn geraakt alles opgelost te drinken, maar weer op de kern der WERKELIJKHEID gaan kauwen. !!!!"( vrij naar : R.M Rilke ).
Voordat ik het donkere gebied binnenga , wil ik wel eerst enige staptegels zoeken ter oriëntatie. Daarom her en der in boeken en hoeken gezocht. Ook het discussie programma "Buitenhof ' van vorig jaar 2 januari bekeken en beluisterd. Resultaat: geen donder opgeschoten (zoals verwacht ), alleen maar ergernis en irritaties opgedaan . Dat had ik kunnen weten . In 'buitenhof" zaten in het kader van "wetenschap en geloof" ,een item dat voor het jaar 2006 op de agenda stond, een groep geleerden bijeen . Zij kwamen uit verschillende disciplines( biologie natuurkunde biochemie en zoal meer) . Het boek van Cees dekker " Eenschitterend ongeluk of sporen van ontwerp" ( 2005) was weer het "hot item" Ik zal u al het heen en weer geargumenteer besparen. Vooral de beta-wetenschappers ( wis-en natuurkunde) toonden zich hier weer als betweterschappers. Zij zaten weer comfortabel in hun denkraamwerk van feiten die toepasselijk zijn in het zoeklicht van de heersende theorie ( paradigma). Die feiten moeten meetbaar, herhaalbaar en kwantificeerbaar zijn . Ja , en dat is hun goed recht , ja zelfs hun plicht . Maar als je het over de vraag wilt hebben of God nu wel of niet bestaat dan moet je en kun je het niet meer (be)grijpen met het hierboven genoemde denkraamwerk, want ieder wezenlijk aspect van het menselijk bestaan gaat iedere verificatie te boven. Maar nee, hoor de betweterige hooggeleerden blijven comfotabel op hun mentale steunzolen ronddarren. Ze maken van een Heet hangijzer een obsessief Weet -dwangijzer. De arrogantie straalt er met dikke lagen vanaf en leidt tot de verbijsterende uitspraak van o.a. onze methodische scherpslijper Herman Philipse : Een christen denk niet goed na " een vorm van arrogante ethiek , die leuk is voor een goed gesprek over "iets' maar uiteindelijk leidt tot gekwek over "niets". Het is gewoon weer het slijpen van de messen , terwijl er al lang geen ham meer op de tafel ligt. Casimir vergelijkt wetenschappers , die zich zo gedragen met een timmerman die hij gekend heeft , die, als hij 's avonds in beschonken toestand , zijn vrouw aldus toesprak: " Dit huis is gemaakt door een timmerman,de stad is gemaakt door timmerlui, de hele wereld is gemaakt door timmerlui, ik ben ben een timmerman, kniel voor mij neer!!" Het is weer het probleem van ons denken en de de armoede van de taal . Wij kunnen heel gemakkelijk spreken over de quadratuur van de cirkel ( de vierkante cirkel) maar om hem te tekenen lukt nu eenmaal niet . Ik heb het nog nooit gezien, tenminste . Wittgenstein en ook Ryles hebben het ieder op hun eigen manier al gezegd , dat wat in termen van natuurwetenschappen te beschrijven is, is slechts een eiland in de oceaan van het onuitsprekelijke Alles wat denkbaar is , is bij lange na niet kenbaar.Maar ja, de geleerde betweters zijn zo langzaamhand de gevangenen geworden in de cel van hun denkkaders. Ze zitten vast en gaan er met allerlei rationalisaties nog prat op ook. Het is een geraffineerde vorm van denk- narcisme. Maar goed, stoppen ermee. Want als dit weer te ver gaat krijgen we er alleen maar meer herrie en heibel over en dat leidt tot pure blasphemie. Gerard van het Reve antwoordde eens op de vraag van een jonge man , die hem vroeg : Bestaat God volgens u nu wel of niet?" , jongen luister goed , god heeft dat begrip bestaan niet nodig!!"
De volgende keer wil ik u graag wat meer filosofisch inzicht geven in dat begrip bestaan.
In het donker zoekt een enigszins beschonken man naar iets onder een brandende lantaarnpaal. Een voorbijganger vraagt hem wat hij verloren heeft. Met ietwat dikke tong antwoordt de roesige man " Mijn sleutels.!" . "Waar denk je dat je ze ongeveer verloren hebt ? ", vraagt hij. Een wat uit balans geraakte arm zwaait in de richting naar een gebied, dat buiten de lichtcirkel van de lantaarn valt.. Op de vraag van de passant , waarom hij dan daar in eerste instantie niet zoekt krijgt hij het antwoord: " Omdat het hier licht is.!!!". Dit verhaal van Rudie Kousbroek, geeft in essentie weer wat er afgelopen zondag in het uitstekend programma " Boeken" ( ned. 2 van 11.30 - 12.00 uur) aan de orde was. Hier vond een confrontatie plaats tussen twee hooge(l)eerde heren t.w : Prof .dr . Herman Philipse en Prof.Dr. Cees Dekker. De eerste bekend vanwege zijn boek " Het atheïstisch Manifest " , de tweede met zijn boek : " En God beschikte een Worm " Een doorberekende filosofisch methodische atheïst tegenover een celbiologische goedgelovige christen, die beiden hun wetenschappelijke sporen verdiend hebben.
Nu heb ik een aantal lezingen van beide heren gevolgd . Herman Philipse laat zijn oratie dan vergezellen met een aan twee kanten volgetypt A-viertje waarop een indrukwekkende hoeveelheid aan boeken wordt vermeld, die(in) direkt verband houden met het onderwerp , u raadt het alweer' " Bestaat God nu wel of niet ? " Cees Dekker vertoont bij zijn orale exposé een reeks indrukwekkende Nano-foto's op een scherm waarop je inzicht krijgt in de macro-micro wereld ,die op zijn zachtst gezegd , verbijsterend indrukwekkend is. Op basis hiervan legt hij een oorzakelijk verband tussen de netelige kwestie van het bestaan van een Schepper en al deze indrukwekkende schoonheid.
U begrijpt, en dat is altijd weer de makke van deze uitzendingen, dat een half uur volstrekt onvoldoende is om de lading van dit probleem te torsen.
Maar , afin, Philipse vuurde gelijk een regen aan ratio-logische opgezette argumenten en redeneringen af. Logisch gezien: klaarhelder . Het zijn weer de op maat gesneden formuleringen vanuit de logica/ systeemleer, met de daaraan gekoppelde argumentatieleer. Vanuit die sterk "verlichte" optiek kun je alleen maar euforisch, en enigszins een aangeschoten optimist worden t.a.v. van dit onderhavige problematische onderwerp. Maar ja , het is niets nieuws onder de zon, oftewel onder de brandende lantaarnpaal. De rasechte optimist onder de filosofen, Gottfried Wilhelm Leibnitz ( 1646 - 1716 ) is hem daar langgeleden al in voorgegaan. Hij zag ook al de wiskunde als oplossing voor alle nog bestaande problemen . Zelfs politieke en religieuze twisten zouden er mee opglost worden. Volgens de moraalfilosofe Neiman: " Zijn bekendste toekomstvisioen is/was dat 2 mensen , die over politiek en religie strijden dan hun zwaarden zouden inruilen voor potloden" De wiskunde , zo Leibnitz, zou verbroedering onder de mensen teweeg brengen. Dit zou dan moeten uitlopen , door de tijd heen gezien, op Beethovens negende symfonie "Alle Menschen werden Brüder!!"
Vanavond maar weer eens kijken wat er aan "Bruderschaft" op ons nationale TV- afvoerkanaal /journaal te zien is.
Devolgende keer is Cees dekker aan zet. Dit zal na de kerst en de jaarwisseling zijn. Vooralsnog wens ik u voor het feest van het licht ook weer de daaraan onlosmakelijk verbonden duisternis toe. Sterker nog: Hoe meer licht , hoe dichter de duisternis, en zo hoort het ook op dit ondermaanse bestaan.
Gisteren 22 november heeft Nederland gestemd. Maar hebben we wel kunnen kiezen.? Moeilijke vraag. Als je" ja " zegt heb je gevoelsmatig gelijk. Wanneer je "neen" zegt heb je rationeel gelijk. Kiest u maar.!!!! Door de media en met name de TV worden we met onze neus op de poppetjes gedrukt en degene , die het visueel het "lekkerst" doet brengt ons gevoel in de juiste stemming en , juist, daar stemmen we op ! Getroosten we ons enigziszins in de kies programma's te verdiepen ( en dat zijn er in Nederland heeel veeeel!), dan wordt het wat lastiger om tot een goede en verstandelijk overwogen keuze te komen. Onze positie in deze lijkt op die van de de zgn. " Ezel van Johannus Buridan" . Buridan was een filosoof uit de 14 de eeuw. en o.a. een scherpzinnig schrijver van commentaren op Aristotles. Toch is later gebleken dat het verhaal van de ezel niet van Buridan zelf is , maar van een onbekende latere auteur. Maar goed, laat dat zo zijn, het is interessanter wat het dier zelf overkwam.
" Er was eens een ezel, die tussen 2 stapels hooi zat, de hopen waren precies gelijk, even groot en even vers, en lagen op gelijke afstand van het hongerige beest. Maar het dier had een probleem. Van welke stapel zou hij het eerst gaan eten? Van die van links of die van rechts.?Er was geen enkele reden om de ene boven de andere te kiezen.. In zijn benarde positie van eeuwige twijfel bleef de ezel roerloos zitten tussen zijn 2 stapels tot hij van de honger omkwam."
Natuurlijk ben ik me ervan bewust dat elke vergelijking mank gaat , maar toch...het symboliseert aardig de moeilijkheid van het kiezen.
In de politiek is er ook maar weinig verschil tussen de idealen van links en rechts, alleen de middelen tot het verwezenlijken ervan verschillen. De idealen van de oude communisten, christelijke missionarissen en moderne globalisten hebben één gemeenschappelijke doel: " De wereld kan en moet verbeterd worden!!". Ze denken dan, dat als een ieder dat op zijn "eigen- wijze " aanpakt dan komt dat in de toekomst wel goed. Maar kunnen wij dat ??. kunnen wij mensen de wereld wel verbeteren.?? De Engelse filosoof John Gray antwoordt daarop met een beslist "Neen".
Hij heeft daarvan een realistisch beeld geschetst in het tijdschrift " Filosofie Magazine" van juni 2004.
"Wij zij niet beter ( ja wellicht slechter /Maup) dan de dieren die zonder touwtjes in handen te hebben proberen het hoofd en de kop boven water te houden. Oorlogen zullen nooit... nooit verdwijnen..Geschiedenis kent nu een maal een winst- en verliesrekening. Sterker nog : door de globalisereng , door de wereldwijde toename van technologie en kennis loopt de verliesrekening alleen maar op"
Conclusie : Wij kunnen wel zgn. mooie "filosofische" fondantzachte en suikerzoete blogs blijven schrijven , goed ingekleurd en met sprankelende animaties , maar we schieten daarmee ons doel voorbij en geen donder mee op. Het is als met de bedelaar , die hongerig buiten op onze ramen tikt voor wat eten. Wij schuiven met de gordijnen van de sentimentele gevoelige en aandoenlijke blogs de ramen dicht en voelen er ons deste behaaglijker bij. Wij zijn daarmee beter af dan de ezel, want die kon niet kiezen en ging eraan. Wij menen gekozen te hebben maar houden daarmee de echte problemen buiten de deur en laten ze voortdurend in de kou staan.!!!
"Wanneer je denkt "het" gevonden te hebben , dan heb je verkeerd gezocht" Als er één gevleugelde uitspraak van toepassing is , is deze het wel v.w.b geloofszaken. Wie mijn serie over de Reïficatie heeft gevolgd, zal niet verwonderd zijn , dat ik ook tot dezelfde uitspraak kom. Het bijbelse : "Zoekt en Gij zult vinden" SCHIJNT hier diametraal tegenover te staan. Maar let wel goed op het eerste gedeelte : het is allereerst een opdracht, die specifiek voor het verschijnsel mens is bedoeld. Dieren en planten met hun gesloten systeem, hebben aan dit soort zaken geen boodschap. Maar wij zitten er mee in ons maag. Maar ,om dit beeld even vast te houden, : We hebben grote en kleine eters. Heb je al gauw genoeg, omdat de kost te zwaar is, dan laat je het gewoon staan en geloof je het allemaal wel. Daar is niets mis mee. Er is genoeg, alternatieve lichtere kost voorhanden in de vorm van ver- BEELD- ing in de eigenlijke betekenis van het woord. Loop de eerste beste kerk/moskee/ synagoge etc. maar binnen en je ziet de beelden rijkelijk om je heen. Kies maar uit , daarin heeft een ieder zijn eigen voorkeur. Niets mis mee.. Maar het gedonder begint pas echt , wanneer de eigen smaak als de enige goede wordt beschouwd. Dom.. en gevaarlijk , want over smaak valt niet te twisten!! Doe je dat wel , dan vliegen de borden met bestek en al binnen de kortst mogelijke tijd om je oren. Eet Smakelijk !!! Ben je meer voor de zware kost, dan met kleine hapjes graag en dan heb je gerede kans dat het gaat smaken naar meer..d.w.z blijven zoeken in alle boeken en gaten.. en dan vind je het wel nl.:dat het niet te vinden is !! Ik wil dan ook deze serie afsluiten met twee filosofen uit een zeer lange rij, die hier alvast voor een "heerlijk" nagerecht hebben gezorgd.
In 1965 heeft de Nederlandse filosoof Cornelis Verhoeven (1928-2001) een boekje geschreven met de pakkende titel " Rondom de leegte" Als jongen wilde hij priester worden, of liever nog paus. Maar op het seminarie van St.Michielsgestel heeft hij zijn geloof verloren. Van religieus vertoon moest hij zijn leven lang niets meer hebben. Maar de ervaring , die aan het geloof ten grondslag ligt, fascineerde hem buitengewoon. In het bovenvermelde boekje zegt hij, dat de werkelijkheid altijd veel verrassender en rijker is dan ons denken erover. Het denken cirkelt daar alleen maar zo'n beetje omheen. Gelovigen zouden dan die "leegte " invullen met het woord " God". Hij zegt dan " Hoewel er zonder twijfel niets belangrijker is dan religie , vind ik het buitengewoon potsierlijk, wanneer mensen bijeenkomen om te praten , te bomen , te discussiëren over god. Over god praten binnen een semi-gezellige bijeenkomst met koffie en sigaren is onmogelijk. Dat is menselijk gekeuvel, waar god buiten staat. Iedere deskundigheid betreffende god is absurd en mogelijk blasfemisch !!
En dan als tweede heeft Ludwig Wittgenstein (1889- 1951) voor ons ook nog een lekkere uitsmijter gezorgd: " Het Niets voldoet evenzeer als een Iets waarover niets te zeggen valt!!"
En dan hierna nog een lekker kopje koffie van Maup:
Let wel: "Niets zeggen" ( dus zwijgen) is de hoogste vorm van Welsprekendheid!!.
P.S: Probeer niet , zoals Baron von Münchhausen, je zelf aan je haren uit het moeras te trekken. Je trekt dan alleen maar je haren uit je hoofd en daar schiet je geen haar mee op. Ik doe er dan ook nog een bonbonnetje bij: Praten over god is zitten in een ronddraaiende mallemolen, je komt er niet uit. En houd je goed vast: In de filosofie hebben ze daar een deftige term voor: Het is een " zelfreferentieel incoherente " bezigheid.
Verdinglichung / Reificatie ( op een na de laatste)
We kunnen op onze reis vanaf onze verre voorgeschiedenis tot aan nu onderweg nog vele voorbeelden van "Verdinglichungen" geven. Om het gevaar van eentonig landschap te vermijden zullen we dit niet doen. Een paar voorbeelden van zeer recente reïficaties mogen tenslotte hier niet ontbreken. Zij tonen nog eens duidelijk aan hoe gekte en waanzin in de magazijnen van het geïnstitutionaliseerde geloof verpakt zijn. De "gebenedijde" paus Benedictus XVI heeft voor kort de verpakking rondom het "Voorgeborchte_ ding `verwijderd. Eeuwenlang hebben de "gepijde" godsv(l)ruchtigen de goedgelovigen op het belang van dit `ding `gewezen , dat nu op gezag van de ´heilige vader´tot een inhoudsloos on-ding is verklaard. Weg met het "limbus-infantium", waar de ongedoopte boorlingen moesten verblijven. Weg met het "limbus - patrum", waar een ieder , die voor de geboorte van Christus op deze aardkloot ronddoolde in de wacht werd gezet.. Zo zou ik dan ook nog wel verder willen doorpakken met de zgn Rk -sacramenten van het vormsel, de biecht , de ziekenzalving en priesterwijding en nog meer, waarvoor elke aanwijzing in de bijbel ontbreekt en daarom door de evangelische kerken wordt afgewezen. We zien hiermee al weer het gedoe en be`dingen` aan de horizon verschijnen !!. Dus stoppen maar a.u.b. met die onzinnige verdinglichungen , die maar al te snel tot machtswellustige ontwikkelingen tussen de verschillende geloofsopvattingen leiden. Sla de kerkgeschiedenis er maar op na: één "Histoire de Bataille" met het daarmee gepaard gaande , walgelijke bloedvergieten uit naam van God, Jezus , Alla en Mohammed. Kortweg : één grote blasphemie!!.
Er zijn 3 momenten geweest , waarop er een onmogelijke eis werd gesteld aan de mens : 1) het monotheïsme op de Sinaï 2) het primitieve Christendom 3) het socialistische Messianisme
Iedere eis wordt door de onhaalbaarheid ervan gevolgd door frustatie wat uiteindelijk resulteert in oorlogen en barbarij. De Britse filosoof George Steiner legt daarmee de gehele westerse cultuur op de sofa. De generaties na de 19 de eeuw kenmerkt zich door frustaties en een nostalgie naar "rampspoed" met weer een hernieuwde opkomst van o.a. het antisemitisme , waarin de Jood herinnert aan een ideaal , waaraan niet kan worden voldaan. Dit geldt ook wederzijds voor het Christendom en het Islamisme. Dit alles zal, als wij niet tijdig ( waarop ik weinig hoop heb ) onze gezamenlijke onwetendheid in deze niet willen inzien en aanvaarden,onherroepelijk weer leiden tot oorlogen en massamoorden. Omdat wij kennelijk niet in staat zijn een hemel op aarde te stichten , creëren we maar weer een hel op aarde. De volgende keer dan nog een laatste woord hierover en dan stop ik ermee.
De tot sterk aanschouwelijkheid doorgevoerde verbeeldingen van de hel bijv. namen gruwelijke, angstaanjagende vormen aan.De hitte van het vuur , de gruwelijke koude, de walgelijke wormen, de stank, de honger en dorst, het eindeloos weerklinken van het gehuil en geschreeuw in de oren , dit alles en nog meer wordt als een verstikkende deken van een angstdroom over de ziel en de zinnen van de Middeleeuwer gespreid. Alles draaide hierbij om de dood, oordeel, hel en eeuwig leven. De middeleeuwer moest met steeds toenemende en zwaardere prikkels aangespoord worden tot ..... ja tot wat ??
Om de deugd van het geduld tot voorbeeld te nemen bad St Aegidius, die door een pijl was verwond, tot God , zijn wond , zolang hij leefde , niet te genezen. Tot het concretiseren van de matigheid mengden de heiligen as door hun eten. De kuisheid werd op de proef gesteld door een vrouw in bed te nemen om hun standvastigheid te tonen. Tegelijkertijd met de ontwikkelingen rond deze gesublimeerde vormen van deugdpraktijken heerste er een grote verachting voor al het wereldse " De contemptu mundi". Daarbij moest al het lichamelijke het ontgelden, vooral wat de uitscheiding en de voortplanting betrof. Dit is echt het beschamendste gedeelte van de middeleeuwse zedenleer. waarin de mens werd verafschuwd als zijnde "gevormd uit zeer vuil zaad en ontvangen in een Jeukte des Vlezes!!"
Hier dan enkele (s)potsierlijke voorbeelden van "Verdinglichungen" in de Middeleeuwen. De heilige Heinrich Suso (1295-1366) eet altijd een appel in 4 partjes : 3 in naam van de Drieenheid en 1 partje op de wijze waarop de hemelse moeder haar lieve kindje Jezus een appeltje te eten gaf ! Hij at dat 4de partje met schil, omdat kleine jongetjes appels toendertijd altijd ongeschild aten. Enige dagen na Kerst at hij dat 4de partje niet, maar offerde het aan Maria, om dit aan haar zoontje te geven. Zijn dronk nam hij altijd in 5 teugen om de 5 wonden van Christus, maar omdat uit Christus zijde bloed en water vloeiden, nam hij de 5de teug dubbel.
De prediking ontaardde in theater, die men nu niet echt meer nabeleven kan. Stemverheffing. sensaties en gevoelsuitbarstingen waren tijdens het preken aan de orde van de dag. De predikers zoals Vincent Ferrer, werden door de magistraten als helden binnengehald. Dorpen bestreden elkaar om hun gunsten. Ze moesten soms tijdens het preken ophouden wegens het luide geween van de schare.
De beelden van dronkenschap en honger worden onbeschaamd op het zich verbonden voelen met Christus toegepast. Johannes Brugman kon ongestraft alle eigenschappen van de dronkaard, die zichzelf vergeet, geen gevaar ziet, niet toornig wordt om bespotting , alles weggeeft, toepassen op Jezus menswording
Naast dat der dronkenschap staat het beeld van de honger en dorst. Mogelijk lag voor beide de aanleiding in het bijbelwoord : Wie mij eten hebben geen honger , en wie mij drinken hebben noch dorst!
Ook de bloedfantasie , voortdurend door het geloof in de transsubstantiatie levend gehouden, uit zich in de bedwelmendste uitersten van rode gloed. Zo zegt Bonaventura , zijn de bloedrode bloemen van ons zoete en bloeiende paradijs , waarover onze ziel als een vlinder zweven moet, dan aan deze dan aan gene drinkende . Zo ook met het eten van het paaslam: Gij zult hem eten in het vuur goed gebakken, niet aangebrand. Zo werd de zoete Jezus op Goede Vrijdag aan het spit van het waardig kruis gestoken , bevestigd en gebonden tussen de twee vuren van bange dood en lijden en van zeer brandende liefde die hij had voor onze ziel en zaligheid , werd hij langzaam gebakken om ons te redden.
De volgende keer zullen we zien waar die grove onzin op uitloopt. Maup
Om geen risico te lopen één god te vergeten in het rijk gevulde godendomein had men in Athene één altaar ingericht voor de " de onbekende god ". Zo hoopte men de toorn van deze god over deze slordigheid te ontlopen. Wanneer Paulus Athene bezoekt raakt hij met de Epikureïsche en Stoicijnse wijsgeren in een twistgesprek verwikkeld over dit altaar. Dwars tegen de overvloed van deze goden zwemt hij in met zijn verkondiging van de enig zaligmakende God. Deze radicaliserende spartelgang heeft noodlottige gevolgen gehad. In de verschillende periodes erna zijn de spetters hiervan dan ook duidelijk te voelen. Vooral in de middeleeuwen , waar de kerk als instituut door haar verkregen macht van gebedshuis tot gevechtshuis is verworden. Door de onuitroeibare behoefte van de mens aan "Verdinglichung" ontstaat er een onderstroom om het on(be)grijpbare van die enig zaligmakende God op vele manieren weer tastbaar te maken. Dit alles verschijnt in een andere gedaante. Naast de sacramenten ontwikkelt zich een wildgroei aan benedicties. Van de relieken komt men tot amuletten. De kracht van het gebed wordt "verdinglicht" in de rozenkrans . De bonte galerij der heiligen ontaardde in een profaan panoptikum. De kerk probeerde nog wanhopig een onderscheid aan te brengen tussen sacramenten en sacramentaliën, maar het volk was niet te weerhouden op al dat magische en bonte hun hoop en geloof te vestigen. Het is een proces van voortdurende herleiding van het oneindige tot eindigheden , een aanhoudend uiteenvallen van het wonder in hapklare brokken. Pregnante voorbeelden van deze ontaarde (s)potsierlijke " Verdinglichungen " de volgende keer.
In Documents 6 ( 1929) verklaart onze ludieke filosoof Victor Bataille ( 1897 - 1962 ) de grote teen tot het meest menselijke deel van het menselijke lichaam. Over het algemeen beschouwt men de grote teen als lelijk en onsmakelijk. Bij de Chinezen is het de man zelfs verboden naar de voeten van de vrouw te kijken en in Turkije is het bij bepaalde bevolkingsgroepen een plicht met de sokken aan te slapen. Jawel , en let op: Het kan nog erger. De Spaanse graaf van Villamediana is smoor verliefd op koningin Elisabeth. Hij wil dan ook niets liever haar tenen aanraken . Daartoe bedenkt hij een list . Hij steekt haar huis in brand om daarna de koningin in zijn armen het huis uit te dragen. Maar helaas , een loederige dienstbode ontdekt het en veraadt hem bij de koning. Deze jaagt de graaf genadeloos een kogel door het hoofd.
Circa 2/3 weken geleden vond er in het TV- programma "Tegenpolen" een discussie plaats over het tegenwoordig in het spotlicht staande onderwerp geloven . Gespreksleidster ,de theologe Jacobine Geel , zat keurig in het midden met aan de ene zijde de rabbijn Raphaël Evers met daartegenover de hersenspecialist Dick Swaab . Deze laatste beweerde op basis van klinisch researchwerk, dat de hersenen d.m.v chemische verbindingen ons totaal gedrag bepaalden , waaronder ook het geloven viel en nog veel meer mentale verschijnselen. Wij werden gereduceerd tot slechts materie , dat werd aangestuurd door een vat (ons brein ) vol chemische processen, en dat was het dan . Ik vond persoonlijk het verweer van de Rabijn interessant , die stelde dat Swaab daarbij vergeleken kon worden met een radioluisteraar die het apparaat radio gelijkstelt met de muziek of gesproken stem. Die zouden dan ook niet meer zijn dan de transmittertjes en de electrische vonken die in het radioapparaat plaats vonden. Daar had de rabbijn wel een punt. Het is het probleem van verhouding /verbinding tussen lichaam en geest, dat al vanaf de vroegste tijden het denken van de mensen bezighoudt nl. hoe kan het bijv. dat een geamputeerde nog steeds pijn voelt in de afgezette ledematen (arm en/of been), het zgn Phantoom verschijnsel. Het wordt nog complexer: Er zijn Softenonkinderen geboren zonder armen en/of benen , die precies voelen of ze die ledematen wel hebben , met vingers, tenen en pijnen en al. Ook de zgn "tweelingenpijn", waarbij de ene eeneiïge tweeling soms precies de pijn voelt die de andere helft heeft, hoe groot de afstand tussen die twee ook is. En zo kunnen we nog wel even doorgaan met nepmedicijnen(Placebo's) , die toch soms werken. Zo ook met het op afstand aanvoelen dat er met een sterk emotioneel gebonden persoon ( bijv: ouders en kind , geliefden ) iets ernstigs is gebeurd. Nou ja, u kunt uit eigen transpersoonlijke ervaringen, zo denk ik, nog wel meer aanvullingen geven, waarvan u achteraf zegt hoe dat mogelijk was.
In het donker zoekt een enigszins beschonken man naar iets onder een brandende lantaarnpaal. Een voorbijganger vraagt hem wat hij verloren heeft. Met ietwat dikke tong antwoordt de roesige man " Mijn sleutels.!" . "Waar denk je dat je ze ongeveer verloren hebt ? ", vraagt hij. Een wat uit balans geraakte arm zwaait in de richting naar een gebied, dat buiten de lichtcirkel van de lantaarn valt.. Op de vraag van de passant , waarom hij dan daar in eerste instantie niet zoekt krijgt hij het antwoord: " Omdat het hier licht is.!!!". Dit verhaal van Rudie Kousbroek, geeft in essentie weer wat er afgelopen zondag in het uitstekend programma " Boeken" ( ned. 2 van 11.30 - 12.00 uur) aan de orde was. Hier vond een confrontatie plaats tussen twee hooge(l)eerde heren t.w : Prof .dr . Herman Philipse en Prof.Dr. Cees Dekker. De eerste bekend vanwege zijn boek " Het atheïstisch Manifest " , de tweede met zijn boek : " En God beschikte een Worm "
