Over filosofie en fotografie Afwisselende teksten over filosofie en fotografie en teksten met een knipoog.
23-10-2005
Even een "vorm'eel praatje
De vorm
Evenals we dat voor de lijnen hebben vastgesteld , zo ook voor de vorm. Driehoeken ,cirkels rechthoeken , etc., enz. , geldt dat ze geen massa hebben. Ook hier kunnen we met geen mogelijkheid de voornoemde vormen vastpakken in de werkelijkheid rondom ons. Weliswaar hebben we allemaal zon plastic ding als een geodriehoek op school bij de wiskunde les in onze handen gehad., maar let wel, dat is een artefact dus zoals het woord het zegt een kunstmiddel. Het zijn in de materie nagemaakte vormen van iets in de werkelijkheid dat er niet is , maar wel bestaat. De wiskunde is daarop gebaseerd, een wonder van de menselijke geest, immaterieel maar toch aanwezig in onze geest. Wij kunnen ze echter vanuit de multi dimensionale werkelijkheid binnen de twee-dimensionale beperking van het papier en de foto weer concreet maken . Op papier trekken we cirkels, vierkanten etc. We kunnen ze arceren met een bepaalde kleur, er lijnen in trekken hoeken berekenen en ga zo maar door. Ze worden door de beperkende twee dimensies van het papier en de foto tot dingen waarmee we veel kunnen doen in de wiskunde, maar ook in de fotografie. Zo kun je een huis zien en tekenen als een rechthoek met een driehoek daarop. Kinderen doen dit dan ook spontaan, zodra ze de ongecontroleerde bewegingen van hun armen en benen na de geboorte shock te boven zijn.
De fantastische mooie tekeningen van bijv . Nijntje zijn daar een sprekend voorbeeld van.U hoeft daar voor in Google alleen maar het woord Nijntje in te te tikken. Er verschijnt dan een prachtige site van Dick Bruna, waarop u kunt zien hoe hij met deze basisvormen op geniale manier omgaat. Kinderen over de hele wereld , maar ook volwassenen zijn er zot op. Ik tenminste wel. Wat doen we nu met dit gegeven in de fotografie? Deze bovengenoemde basisvormen kunnen we in het beeldkader van onze camera rangschikken. Je kunt in een landschap een zodanig standpunt innemen dat bijv. bomen en boerderijen een zodanige vormplaats innemen ten opzichte van elkaar, dat er een spel van vormen ontstaat, waardoor de foto een toegevoegde zichtwaarde krijgt. Zo ook geldt dat bijv. voor het fotograferen van een aantal ronde hooibalen met plastic erover. Wanneer je hier geen rekening houdt met de basisvorm Cirkel, krijg je een foto waar de verschillende hooibalen tegen elkaar aan liggen. In plaats van ronde hooibalen heb je dan een dikke lijn hooibalen en dat willen we nu net niet. Het beeld wordt echter sprekender, wanneer de hooibalen als losse cirkels naast elkaar liggen in een groen weiland. Je bereikt dit door je camera goed te laten kijken. Je moet daartoe heel zorgvuldig je standpunt bepalen.
De fotograaf tussen kijken en zien met zijn camera
De camera kijkt , het oog ziet.
Bewegingsonscherpte, een overbelichte beeld, een lantaarnpaal uit iemands hoofd zien komen, scherpte diepte etc.??. Hebt u ze ooit met het oog gezien.? Neen , ik nooit, hetzij dan, dat ik met mijn snufferd vlakbij een voorbij rijdende trein sta. Ik heb het vandaag nog geprobeerd. Kwam duizelig en misselijk thuis. Ook vandaag hevig met mijn hoofd geschud en geknikt, maar van bewegingsonscherpte was niets te zien. Vervolgens naar de tennisbaan bij mij in de buurt gegaan. Ik heb verschillende rallies gevolgd, u kent het wel, regelmatig je hoofd met de bal mee bewegen naar links en naar rechts. Daarbij ook tegelijk de achtergrond in het oog gehouden. Bewegingsonscherpte; ik heb het niet kunnen ontdekken.Wel weer een zekere mate van duizeligheid. Vervolgens mijn vrouw voor een scherp door de zon verlicht raam geplaatst. Het enige wat ik zag , een geïrriteerd gezicht, maar van onderbelichting was weer geen sprake. Daarna , oh arme, haar voor paal gezet door te vragen even voor de lantaarnpaal voor ons huis te gaan staan, de paal kwam niet uit haar hoofd, maar keurig achter haar te staan. Daarna een vaas met bloemen tegen de muur gezet. Ik ervoor gaan zitten , eerst mijn ogen op de bloemen scherp gesteld, daarna op de muur, scherpte diepte , nooit gezien!!
Hoe nu met de camera.? Het verhaal wordt dan heel anders. De boven omschreven taferelen worden voor de lens (objectief eigenlijk) een probleem. En juist gaat het nu bij de fotograaf er om met dat probleem iets te doen , of te wel van de nood dus een deugd te maken.
Wat dat iets dan wordt, hangt van hem en de camera af. De camera heeft geen hersens en kijkt , het oog kijkt , maar wordt tegelijk aangestuurd door ons brein en ziet. Tegen die hersens kan geen computer , laat staan een camera op. Een groot gedeelte van het fotograferen berust op een voortdurende spanning tussen ons perfecte zien met het oog en het mankerend kijken van onze camera.Tussen die perfectie en het mankement is het de kunst om met de camera iets af te leveren,wat we met ons oog hebben moeten inleveren. Die spanning biedt ons een mogelijkheid daarmee creatief om te gaan. Daarbij gaan bijv beeldelementen, zoals :
· Lijn
· Toon
· Perspectief& standpunt
· Beeldhoek & perspectief
· Beweging
· Kleur
een belangrijke rol spelen.
Ook biedt die spanning ons de mogelijkheid realistisch, impressionistisch en abstract te fotograferen.
Onderstaand bericht trof ik aan in een tijdschrift voor psychologie:
1.Er is een verklaring voor dat iedereen zijn eigen kind het mooist vindt. De aanblik van ons eigen kind activeert het zgn. beloningscentrum in onze hersenen, een gebied dat ook actief wordt bij het eten van een lekkere maaltijd. We krijgen er een heerlijk gelukzalig gevoel van. Daarnaast worden ook hormonen aangemaakt die cruciaal zijn voor de band tussen kind en moeder..Het aantal negatieve emoties en het vermogen om kritisch te beoordelen, nemen dan af. Geen wonder dus dat we ons eigen kind het allerbeste en het allermooiste vinden.
Ik vroeg me af , of dit ook voor o.a. fotografen zou gelden, het citaat zou er dan als volgt uit zien:
Er is een verklaring dat elke fotograaf zijn eigen foto het mooist vindt. De aanblik van zijn eigen foto activeert het zgn. beloningscentrum in onze hersenen, een gebied dat ook actief wordt bij het eten van een lekkere maaltijd. We krijgen er een heerlijk gelukzalig gevoel van. Daarnaast worden ook hormonen aangemaakt die cruciaal zijn voor de band tussen de fotograaf en zijn foto. Het aantal negatieve emoties en het vermogen om kritisch te beoordelen , nemen dan af . Geen wonder dus dat we onze eigen foto de allerbeste en de allermooiste vinden.
Vanmorgen routineus tandenpoetsend voor de spiegel. Automatisch kijk ik daarbij dan ook naar mijn gezicht . In de loop der jaren is dit meer en meer plooibaar geworden. Zeg nou maar gewoon gerimpeld, merkte mijn tweede helft nuchter op. Omdat ze deze week ook al een kale opmerking over het haarvolume op de boven- en achterkant van mijn hoofd had gemaakt , moest ik dat maar eens met eigen ogen bekijken. Daartoe nam ik een tweede spiegel ter hand. Omdat bij mij gelukkig nog steeds lichaam en geest gelijk opgaan, begon bij de fysieke spiegeling van de gewraakte plekken ook een mentale bespiegeling. Terwijl ik de spiegel als een verkenner over de hoofd-zakelijke kanten liet gaan ontstond er een denk-probleem. Dat kan helemaal niet, zo dacht ik, ik krijg mijn kaalplekken niet werkelijk, maar gespiegeld te zien. Direct verbonden de transmitters van mijn grijze cellen mij door naar het Latijnse woord speculum = spiegel. Dit is dus een echte speculatie in de zuiverste betekenis van het woord. Gewapend met dit denktuig wendde ik mij tot haar, die op mijn haar zo'n kaalslag had gepleegd. Zij heeft , ik moet het eerlijk bekennen, in mijn ogen nog steeds een mooi gezicht. Ik vroeg : Heb jij je gezicht ooit wel eens werkelijk bekeken? Met enige gène bekende ze dat regelmatig in de spiegel te doen. Na enigszins trots klinkende vocale schoten mijnerzijds was het op die vroege ochtend ongewoon stil en rustig in huis. Dit had ik dus gewonnen, zo dacht ik. Met koffietijd nam zij er een echt Utrechts speculasie bij. Krijg ik niks?, zo vroeg ik. Het antwoord was vernietigend.
Om toch nog enigszins genoegdoening te hebben stilde ik mijn pijn met een prachtige one-liner van Harry Mülisch: Sommige vragen zijn zo mooi, dat het zonde is ze door een antwoord te bederven!!.
De herinnering aan de zondagmorgen bestaat bij mij uit een menu van elkaar opeenvolgende rituelen: opstaan, stoelgang, wasgang ontbijten en kerkgang. Door de secularisatie is de kerkgang verdwenen, de andere gerechten staan nog steeds vol op de kaart . De wasgang heeft zich inmiddels wel verplaatst van teil via zit naar stortbad. Het hierna wisselen van vuil onder- en bovengoed heb ik altijd een kleren-klus gevonden. Om mij daarbij tegemoet te komen heeft mijn eega het pad aanzienlijk ge-ega- liseerd. Het boven goed hangt klaar en het ondergoed gladgestreken opgetast in de kast. Gelet op mijn leeftijd, waarop onderweg elk benzinetankstation voor mij een waterlosplaats is geworden, kijk ik met vertrouwen tegen de stapel onderbroeken aan als een extra hoge tas tegen de plas.
Het is al weer enige tijd geleden, dat er een milieu-zindelijke en zinderende stelling de media vervuilde: Het zou toch beter zijn als de man net als de vrouw bij het uit-blazen op zijn gemak ging zitten. Ja, het werd echt een spetterende discussie. Ook tussen haar en mij. Zij was het er mee eens , ik natuurlijk niet. Zij vond het inderdaad hygiënischer en ik eigenlijk ook, maar gaf dat niet toe. Dan ontaardt een woordenwisseling al gauw in een regelrechte woordenstrijd. Ik haalde diep uit door te stellen, dat de gulp met rits een cultureel relict was van een natuurlijke gegeven uit de oertijd waarin de man nog moest jagen om de vrouw te behagen. Hij ging op pad en zij bleef thuis , zij zat. Die stelling zou dan weer zon te ver doorgeschoten emancipatie-scheut zijn , waarvoor de man weer door zijn kniëen moest .
Het werd stil, heel erg stil. Zie zo, ik dacht het pleit gewonnen te hebben. Helaas, het bleek stilte voor de storm te zijn, want zij kwam met een keiharde wurggreep terug .Nu opeens wel de gulp als cultureel relict handhaven en met die secularisatie het kindeke met het (rituele) badwater weggooien. Neen, dan moest ik konsekwent zijn en minstens ook de historisch- culturele verworvenheden van het kerkdom respecteren.. Neem die kloosters, waar al sinds lange tijden de regel geldt van gelijke monniken gelijke kappen. Zowel de lang-gepijde monniken zaten na de refter op hun gemak en de nonnen op non-actief.
Ze kreeg nu echt de smaak te pakken van deze onderbroekenlol. Ik moest ook maar eens kijken naar die kilt-gerokte whisky-stokers . Daar zit tenminste Schot in. Als toegewijd whisky drinker raakte ze me nu hiermee tot diep in de papillen van mijn tong
Het werd weer zondag, de dag der verschoning. Zoals gewoonlijk werkte ik mijn menu der rituelen af. Bij de onderbroeken gekomen bemerkte ik dat de gebruikelijke witte tas, plaats had gemaakt voor een hoge bontgekleurde stapel zwembroeken naar ik dacht. Neen, neen, zei ze , het zijn echte onderbroeken met gulp en al. En al die kleuren, dat is tenminste weer eens wat anders. Nou, dat was het dus ook. Aan de weliswaar ruim vallende gulp zat een venijnig kleine sluitknoop, zo een van heb je hem eenmaal dicht, krijg je hem in nood heel moeilijk weer open. Na menige plasgang thuis vraagt ze dubbelzinnig: hoe zit hij?. Ik moet toegeven, dat ik thuis nu niet meer zo in de knoop zit, maar in het publieke domein? .... bij die tankstations?.... Gat-derrie. Maar ik blijf hopen: We Shell overcome one day !!
Ik zie ,ik zie wat jij niet ziet/ ik hoor,ik hoor wat jij niet hoort.??
De haan kraait overal anders. Chinees: gou gou
Deens: kykkeliliky
Duits : kickeriki
Engels: cock-a -doodle- -doo
Italiaans: chicchirichi
Zweeds: kuckelicku etc., etc.,etc.
Horen wij dan allemaal wel hetzelfde?? Een filosofisch probleem van kennistheoretische aard.
Onze zintuigen , zijn die wel te vertrouwen? Horen, zien voelen etc wij als persoon ieder verschillend? Of m.a.w ervaart ieder apart onze buiten wereld anders.? Aan de kraaiende voorbeelden te zien blijkbaar wel. Ook het feit dat wij voorkeuren hebben voor verschillende genres muziek. Wat de een house-muziek kenmerkt als radio-actief afval is dat voor de ander weer klassieke muziek. De gustibus non disputandum est, of te wel Over smaak valt niet te twisten, ( maar wel te discussiëren, zo voegde Kant eraan toe) We weten allemaal dat dergelijke discussies eindeloos zijn, heerlijk om te doen, maar tegelijkertijd een bron van misverstanden, ja zelfs van soms conflictueuze gesprekken. Er komt nooit een eind aan. Om het nog ingewikkelder te maken: Is het wel alleen iets van in de oren of ook iets van tussen de oren? Op zulke vragen is het altijd tactisch te antwoorden met beide, dan ben je van het gedonder af., maar toch?
Wij kunnen horen zonder te luisteren bijv.: als wij het gedeun van de achtergrond muziek,die vaak de publieke ruimtes zoals winkelcentra akoestisch vervuilen, plotseling uitzetten, zouden hoorders protesteren,echter luisteraars opgelucht zijn. Daarom waag ik te conluderen, dat horen een zaak van geluiden zijn, maar luisteren van geest. Daarom horen wij hanen over de hele wereld hetzelfde kraaien,maar we luisteren naar hen in een verschillende toestand van geest, die waarschijnlijk gestuurd wordt langs o.a. nationale, cultureel-sociologische parameters. Zo ook kunnen we , hoe paradoxaal ook, de stilte horen, maar er is niets om naar te luisteren. Eveneens kunnen wij bijv. Indianen horen spreken, maar niet naar ze luisteren, omdat wij hun omgangstaal niet beheersen. ( zo neem ik aan , tenminste).
Maar goed, tot zover de problemen van horen en luisteren . En zien?? Zien wij allemaal de kleuren hetzelfde? Is mijn rood hetzelfde als de jouwe. ?
Dat is een tijd geleden. Hij behoort tot de zgn. voor-socratische filosofen. Werkte gedurende lange tijd in Athene , maar een aanklacht wegens het godlasterlijk karakter van zijn theorieën dwong hem te vluchten naar Lampsacus. Waarom deze oude rakker nog van stal gehaald? Hij ontwierp modellen , die nog steeds actueel zijn voor de huidige natuurkunde . De materiële wereld is opgebouwd uit oneindig vele deeltjes . Dit speelde ook bij o.a. Einstein een zeer grote rol. Naast de materie neemt Anaxagoras ook een Nous aan , dit is een goddelijke intelligentie , die uit de fijnste materie is samengesteld. Deze Nous zet dan de de deeltjes , die in den beginne een onordelijke en verwarde massa vormden in een ordelijke systeem, zodat het gelijke zich bij het gelijke voegde en hier en elders werelden ontstonden, met een aarde in het midden. De wereld is gelijk aan de mens , die eveneens uit lichaam en geest bestaat.De opvattingen van Anaxagores zijn deels achterhaald en deels nog actueel. Omdat hij beweerde dat de zon ,de maan en de sterren gloeiende stenen waren( nog steeds actueel) werd hij als godslasteraar beschouwd . Van hem is ook de kunst zich tegen verdriet te wapenen door middel van de Nous Hij noemde dit De Techne Alupias. Door zich telkens te herinneren dat misere niet eenmalig is , ontwikkelt een wijs mens de kunst zich tegen verdriet te verweren. Door deze kunst wist Anaxarogas zich dan ook door de plotselinge dood van zijn beide zonen te troosten met de uitspraak: " Ik wist dat ik hen als stervelingen hadverwekt "
