Een ‘mombakkes’ past niet altijd voor het gezicht dat er achter zit. Eén dag per jaar, op vastenavond bijvoorbeeld, mogen de mensen hun masker van alledag afdoen. Dan kruipen ze weg achter wie ze niet zijn, maar misschien laten ze zo de werkelijkheid zien. Het heidense gebruik om een paar dagen per jaar echt uit de bol te gaan komt waarschijnlijk van de oude Grieken. Ze waren het hele jaar zo druk bezig met filosoferen, discus werpen en ruïnes bouwen – daar waren ze goed in want die dingen staan er nu nog - dat ze ook wel eens super extravagant wilden doen. Wat is er op zo'n moment leuker dan lekker uit de band springen, veel drinken en elkaar eens serieus de waarheid zeggen? Tijdens hun driedaags feest werden afbeeldingen van wijngod Dionysos op een scheepskar door de stad getrokken en met veel poeha begeleid. Op andere versierde karren en wagens gaven ze schaamteloze voorstellingen, waarmee ze de lachlust van het publiek opwekten, genoeg om de rest van het jaar beschaamd te zijn. Vermommingen, optochten, uitbundige eetfestijnen en drinkgelagen tekenden het feest. Ze daagden het publiek uit met smerige liedjes en obscene gebaren en die dingen vind je nog terug in sommige carnavalsstoeten. De scheepskar kreeg in de loop der tijden de naam ‘carrus navalis’. Spreek dat vijftig keer snel achter elkaar uit en je weet vanwaar de naam Carnaval komt!

Het enige waar ik niet zo blij mee ben, is dat ze hun feest in februari plaatsten. Van mij had dat gerust in augustus mogen zijn. Dat zou heel wat dikke jassen, beslagen brillen en snippe verkoudheden en snotterende neuzen schelen. Bovendien is dan de dorst ook véél echter en groter…

Eeuwenlang werd het feest der zotten onbezorgd gevierd, tot… de katholieke kerk zich ermee ging moeien. De gemijterde leiders vonden het wulpse carnaval helemaal niet goed en te gevaarlijk voor de tere zieltjes van hun beminde gelovigen. Omdat de kerk die heidense dingen niet kon tegenhouden, namen ze het feest in hun rituelen op. Carnaval werd door de kerk verbonden aan Vastenavond, de avond voor het begin van de Vasten: nog even een laatste uitspatting vóór de periode van bezinning en boetedoening. Veertig dagen lang, tot Pasen, mochten zij geen vlees eten en moesten ze nóg soberder leven. Sommigen vinden dat de naam carnaval een verbastering is van 'carne vale': vaarwel vlees. Vlees, eieren en zuivelproducten waren destijds 40 dagen taboe onder het motto ‘sparen om te kunnen weggeven’. Zegt het jou nog iets? Als kind was dat voor mij, ontdaan van alle franjes: niet snoepen, alles in een heerlijke blikken doos foefelen, die altijd minder hol ging klinken. Dan bedelde ik – meer dan eens per dag - om een snoepje met de belofte dat het voor de vasten was en dat mijn devote daad hogere doelen had. Doordeweeks snoepte ik nooit, maar zo geraakte mijn trommeltje vlugger vol. Zo kreeg de kindervastentijd toch nog een feest in het vooruitzicht. Als de klokken van Rome waren vertrokken en de drang onhoudbaar werd, mocht het trommeltje weer open en kon ik de snoepjes opnieuw verlossen en laten verrijzen. Dat was een eigen interpretatie die ik nergens in de Mechelse catechismus terugvond…  

De traditie van verkleden, maskers en feesten was voor de kerk destijds een doorn in het oog precies omdat het heidens was. Toen de Frankische vorst Clovis zich tot het christendom bekeerde, moesten al zijn onderdanen dat ook doen, maar dan moesten ze ook afstand doen van carnaval. Ze wilden Carnaval niet meer vieren, maar het feest was zo populair, dat de pausen niets anders konden dan het toelaten om geen gelovigen te verliezen. Voor de ‘groei van de commerce’ moet men af en toe al eens iets door de vingers kunnen zien… Voor kinderen is het in elk geval een feest: prinses, piraat, elfje, zebra of clown, ze gaan allemaal op in hun rol en uit de bol. Mensen zetten dolgraag een masker op. Vroeger deden ze dat om zich te beschermen tegen de terugkeer van de zielen van hun dode voorouders, maar later was het een ideale dekmantel om eens per jaar dingen te doen die eigenlijk niet mogen. Nu dragen carnavallisten de maskers voor hun plezier en misschien ook wel om een beetje weg te kruipen voor al te nieuwsgierige blikken.

Vandaag bestaat er gelukkig nog een soort lotsverbondenheid met mensen in de rest van de wereld die het veel slechter hebben dan wij. Dat betekent soberder leven, alleen seizoensgroenten eten en vlees vermijden. Daar zijn vaak gerechten met bonen en erwten bij en zo komt het dat bonen ook wel ‘trappistenvlees’ worden genoemd omdat zij vegetariërs zijn. De meeste trappistofielen verkiezen wellicht de drank van de orde boven de bonen. Géén vlees betekent niet alleen dat er minder een beroep wordt gedaan op de aarde (er is 10 kilo plantaardig voedsel nodig voor 1 kilo vlees), maar het betekent ook dat dezelfde omstandigheden worden gecreëerd als waarin mensen leven die geen vlees kunnen betalen.

In regel zal je – als er geen gezondheids- of genetisch probleem is – bij de Trappisten geen overgewicht vaststellen. Al is hun regime sinds Vaticanum II (1960) versoepeld, toch is er een zomer- en winterregime. Het zomerregime begint met Pasen en stopt in op 14 september en dat is hun patersvasten. Met Pasen, na de Veertigdaagse Vasten als extraatje, moeten de broeders en zusters niet aan het ‘probleem’ van een slanke lijn denken. Die hebben ze meestal al. De zomerperiode is er net om terug ‘op gewicht’ te geraken.

Eigenlijk zijn de moslims bij ons veel straffer tijdens de ramadan. Ze vasten tijdens hun ramadan wel en veel katholieken niet meer. Hebben we in de loop van de jaren met het religieuze badwater ook het kind weggegooid? Het vasten is wat los gekomen komen van ons religieus gevoel: wat van buitenaf is opgelegd, wat voor jezelf niets betekent, verdwijnt uiteindelijk uit je leven. Jij en ik weten misschien nog wat vasten is, daarom niet altijd uit geloofsovertuiging, maar wel uit principe. De vasten is zo bijna foetsie. Alles is mogelijk, maar niet alles moet. Wij zijn nog altijd in de luxe positie dat we keuzes kunnen maken en een klein beetje vasten op een eigen manier is vandaag nog zo zinloos niet … Zet dus de maskers maar eens op, maar laat ze voor de rest van het jaar achterwege.

Marcel Huysmans

09-02-2018, 09:22 geschreven door Marcel Huysmans