IK BEN EEN SOPWEIKER

Spotnamen, spotverhalen, domme gezegden en geestigheden hebben de mensen door de eeuwen geboeid. De mens heeft altijd heel graag met zijn nabuur gespot. De na-ijver en jaloezie tussen de verschillende gemeenten waren de hoofdoorzaak van de gecreëerde spotnamen. Onze voorouders kwamen bijna niet buiten de eigen gemeente en ze hadden weinig contact met de buurdorpen. Ze beschouwden elkaar een beetje als vreemdelingen. Zo kwam er vanzelf wederzijds wantrouwen en onderlinge vijandschap. Om met de verre buren te schimpen, liet men geen kans onbenut. Het kleinste feit, de kleinste gebeurtenis werd verdraaid, anders geïnterpreteerd, vergroot en meteen uitgetoeterd. En daar kwamen spotnamen en miserie van. Met de keuze was men zeker niet kieskeurig. Sommige schimpnamen waren plat en realistisch, Eens die spotnaam er was, begon de overlevering zijn werk te doen, van het ene geslacht naar het andere. Er vanaf geraken kon je nooit.

Zo heeft elke gemeente zijn spotnaam gekregen, verdiend en door de eeuwen heen verder gesjouwd. Als er iets is waar ik fier over ben, is het feit dat ik een Mollenaar ben. Vraagt men mij van waar ik ben, dan zal ik nooit antwoorden ‘van Antwerpen of Aartselaar’, maar wel ‘van Mol’. Die fierheid is me blijkbaar aangeboren en bovendien terug te vinden bij heel wat Mollenaars. Mollenaars zoeken mekaar ook op en je komt ze overal tegen. Ik ben in Mol-Rauw geboren. In de kelderkamer (kamer op halve verdiepinghoogte boven de kelder) van de beenhouwerij van Rikus Janssens – mijn grootvader aan moeders kant - werd ik geboren. Daar lag de kiem van mijn roots. Mol is de enige gemeente in België die het predicaat van ‘van purperen hei tot atoomstad’ ten volle verdient. Het studiecentrum voor kernenergie (SCK), waar ik trouwens een ingenieursstage deed, werd gesticht in 1952 en daar werd de eerste Belgische kernreactor gebouwd en getest. Jarenlang – tot aan de grote fusie van Antwerpen – was Mol de gemeente in België met de grootste oppervlakte waar je in vogelvlucht een rechtdoorafstand van 26 km kon afleggen. Ze heeft trouwens 11 gehuchten en een echte Mollenaar kan ze zomaar uit het vuistje reciteren. Mol heeft niks met een wroetende zwarte mol, maar verwijst naar het ‘mulle’ zand (Molle). Daarom is het witte zand van Mol over heel de wereld gekend.In dat zand heeft mijn grootvader langs vaders kant zijn boterham en zijn karakter verdiend.

De handen van mijn grootvader en peter zijn me altijd bijgebleven. Al jong leerde ik wat werkmanshanden zijn. Hij werkte met de zandschop tijdens zijn 'werkuren' op de glasfabriek en daarbuiten creëerde hij zijn eigen onbetaalde 'overuren' die hem vele jaren ook veel opbrachten. Hij bewerkte stukken land in 't broek', een zompig gedoe langs de Molse Nete, waar de groenten dankzij noeste arbeid goed gedijden. Zijn vingers waren kromgegroeid en als kleine jongen kon ik maar niet verstaan dat hij geen van beide handen plat op de tafel kon leggen, want die beweging hadden ze in de loop der tijden afgeleerd. Voor hij zijn schop in de grond plantte, spuwde hij eens goed in zijn handen om het hout van de schopsteel beter aan te voelen en zijn werk vlugger te laten vooruitgaan. Zo kreeg hij meer grip en bleven eelt en blaren achterwege.Wat die handen allemaal wilden zeggen, heb ik maar véél later leren ontdekken en ze hebben de waardering voor mijn peter en zijn werk maar doen toenemen. Waar een werk is, moest een wil zijn en gepland werk moest tegen het geplande uur gedaan zijn. De Nete speelde ook een rol in de keuze van de spotnaam.

Ik mag mezelf een ‘sopweiker’ noemen. Rond 1300 graasden duizenden schapen op de Molse heide. Die schapenwol werd gebruikt om kleding te maken en Mol werd bekend als centrum voor lakenstoffen. De Molse wol werd in het kabbelende water van de Nete (de Neet) te weken gelegd. Er was al eens wat vuile ‘shitwol bij’ van de flanken van de schapen.

Het gevolg was dat de Mollenaars in het omliggende de spotnaam van ‘sopwaëkers’ kregen.

Aan de Wandelweg naast de Nete staat trouwens nog altijd het Solferkotje, waar wolfabrikant Peten in 1879 een wolwashuisje bouwde. Eeuwenlang werkten de wevers op hun houten weefgetouw en de bruine of blauwe Molse lakens overleefden vele troebele tijden. Dat heeft dus niks met ‘soepweikers’ te maken. Misschien komt dat door het verhaal van de jonge haas die verdronk in de Kleine Nete. De wijzen van ‘Molle’ gaven de raad om het dier tweemaal vierentwintig uur in ’t water te laten weken, omdat, na dat tijdsverloop heel de Nete in ‘vleessoep’ zou veranderd zijn. De brave en vooral arme Molse mensen die met potten en pannen soep kwamen scheppen waarin een beetje vlees had gezeten, zorgden desalniettemin voor een heerlijke legende om tussendoor ook eens te vertellen. Maar eigenlijk is dat is larie en hazenbout en doet de waarheid geweld aan. Sinds 1886 heeft Mol wel de wekelijkse konijnenmarkt op het Rondplein.  

Eén van mijn eerste ‘openbare optredens’, waarvan ik mij nog vaag iets herinner, is de kleuteroptocht in de Sint-Jansstoet van Mol over de Rozenberg. Vol bewondering keek ik naar het likkend kaarsenvlammetje in mijn lantaarntje en had helemaal geen oog voor de mensen die traditiegetrouw de tweejaarlijkse kinderstoet zagen voorbijtrekken. Dat keerske was het middelpunt van mijn wereld. Het gebeurde altijd op de zondag vóór de feestdag van Sint-Jan (26 juni). Tot 2004 was hiervoor nog geld voorzien in de Molse begroting. Helaas, daarna was het vat en de portemonnee leeg en nu bestaat de Sint Janstoet niet meer. Uitgedoofde traditie noemen ze dat. De leerkrachten die er vroeger aan meewerkten, wisten welke grote voorbereiding dit vroeg en waren ervoor niet meer warm te krijgen. Wel ligt er nog heel wat kleding van deze stoet op de schoolzolder. Dat “keerske in de lantaren” heeft me altijd gefascineerd omdat geen wind en geen regen vat hadden op het oude supergezellige magische ding…

Apropoo. Beroemde Mollenaren en leeftijdsgenoten zijn Guy Mortier en Jef van Uytsel (+). Later kwamen daar nog Tom Boonen en Jasper Philipsen bij. Zij kregen medailles en onderscheidingen. Ik ben altijd maar een gewone Molse sopweiker gebleven. Onderscheiding heb ik ooit wel gehaald.

Marcel Huysmans

13-09-2019, 10:07 geschreven door Marcel Huysmans