PETANQUE OF TOCH LIEVER JEU DE BOULES?

Wie sport zegt, denkt aan gespierde lijven, harde wedstrijden, slopende competities, bekers met grote oren en eeuwigdurend blinkende medailles. Maar die zijn meestal voor jongeren. Het aantal petanqueterreinen neemt elk jaar toe, samen met het aantal enthousiastelingen van de glimmende of kunststofballen. In het kader van de emancipatie is het zelfs een vrouwensport geworden. En zeg eens eerlijk: wat is er héérlijker dan op een terrein – echt of geïmproviseerd - en met een aantal vrienden en lotgenoten louter voor de fun, op zeer onregelmatige basis en met alleen een pintje als inzet, een balletje te gooien? Nog beter wordt het als je zelf wegdroomt naar een idyllisch pleintje in de Provence met een lommerrijke plataan, een frisse pastis op het tafeltje naast een rustieke bank en het getik van de metalen ballen op de baan. Dat is pas een voorbode van de vakantie waarvan je zelfs thuis van kunt genieten: alleen al het gedacht!

In het grafmonument van een Egyptisch mummiekind werden ooit zowel ballen als een mikballetje gevonden. Grieken en Romeinen waren naar het schijnt verwoede petanquespelers. Het spel kwam bij ons opnieuw te voorschijn in de 13de eeuw. In Engeland en Vlaanderen werd het razend populair zodat Karel V het onder zijn soldaten probeerde te verbieden. Al vlug zag hij het dwaze en nutteloze van zijn beslissing in. Het huidige petanquespel ontstond in het begin van vorige eeuw. Jules Le Noir woonde in het Zuidfranse dorp La Ciotat en leed aan reuma. Omdat hij door zijn ziekte niet meer bij zijn vrienden kon zijn bij het ‘jeu de boules’, bedacht hij een nieuwe variant: het gooien vanuit een vaste vertrekplaats met de voeten bij elkaar. Hij demonstreerde de idee vanuit zijn stoel en noemde die variant ‘pieds-tanques’ (met de voeten samen). Sindsdien zijn de regels niet meer veranderd. De spelers wel.

Romeinen en Grieken speelden vroeger stoer en onverzettelijk met metalen kanonskogels. Bij ons werd eerst met houten ballen gespeeld. In 1911 werden de eerste metalen boules gedraaid. Daarvoor zorgde Jean Blanc die zelf een legendarische petanquespeler was. In het Zuiden van Frankrijk is jeu de boules tot op heden de derde sport. Eigenlijk is ‘jeu de boules’ de officiële naam, maar het is ook een verzamelnaam voor een aantal verwante sporten, waarvan petanque de belangrijkste variant is.

Petanquen (ik petanque, ik petanquete, wij hebben gepetanquet) was bij ons vroeger weinig gekend. Misschien had het eerst weinig succes omdat het Frans was, ofwel dachten we te veel dat het gereserveerd was voor ‘senioren’. Petanque is in elk geval ideaal voor recreatieve beoefening, juist omdat het niét aan leeftijd gebonden is. Denk maar even aan de plage of op de campings waar jong en oud hun kunsten kunnen laten zien. Je kunt het op veel verschillende terreinen spelen en het materiaal is helemaal niet duur in aanschaf. Maar het kan ook een serieuze wedstrijdsport worden, waarbij vaardigheid, tactiek, concentratie en teamgeest centraal staan. Omdat zo’n partij soms lang duurt, speelt ook de lichamelijke conditie een belangrijke rol. Regelmatig een slokje al dan niet alcoholische drank kan daarbij helpen.

De spelregels zijn poepsimpel. Discussies achteraf zijn hevig, van lange duur en opzwepend. Het rode butje of cochonnet (varkentje) wordt tussen de 6 en 10 meter weggeworpen. De metalen ballen moet je zo dicht mogelijk bij dat klein houten balletje (de but) werpen of rollen. Wie het dichtst ligt, wint een punt, ook al komt het soms op één millimeter aan. Wie het eerst 13 punten haalt, is de winnaar. Hoe je gooit – gekunsteld of onhandig, geborsteld of bruutweg – is niet belangrijk en alles mag, zolang je maar met je twee benen achter de lijn blijft staan met pieds-tanques! Het puntensysteem, de juiste spelregels en de spelsfeer kan je best leren en opsnuiven door zelf mee te doen met ‘vakspecialisten’ want zo leer je vlugger. Heel vlug zal je ervaren dat jeu de boules een ideale kans is om vrienden te ontmoeten en samen bezig te zijn. Een Olympische sport is het tot nu toe nog niet, maar wat niet is, kan nog komen.

Het ergste wat je kunt meemaken is verliezen met 0-13, want dan moet je de billen van Fanny kussen! Fanny was in WO I serveerster in een café in het noorden van Frankrijk. Zij liet zich uit compassie omhelzen door verliezers die geen enkel punt behaalden. Deze omhelzing was een schrale troost maar tegelijk een schadevergoeding die kon tellen! Op een dag kwam de burgemeester bij Fanny om te worden getroost. Ze klom op een stoel, trok haar rokken omhoog en hield hem haar andere wangen voor… De burgemeester was meer gewoon, gaf geen krimp en deelde haar zonder blikken of blozen twee dikke klapzoenen uit. Zo werd Fanny een idool uit de Franse historie.De meeste voldoening proeft men wanneer dit het geval is bij een geoefende en in hoog aanzien staande speler.  'Il a fait Fanny' wordt er dan geroepen. Als het spel gespeeld wordt in een plaatselijk café of in een al wat oudere boulesclub, rinkelt op dat moment ergens een bel. In eerste instantie denk je dan dat de verliezer aan een tournée generale toe is. Maar wie schetst je verbazing wanneer één van de spelers naar een schilderij of plaquette wijst waarop een wulpse dame is afgebeeld die twee gave bolle billen toont. Zo was dat het begin van een lange traditie. Sindsdien, omdat de spelers niet altijd een lieve Fanny bij de hand, of liever gezegd aan de lippen hebben, bezitten veel verenigingen een namaak-Fanny die ze op een ereplaatsje hebben staan en waar de winnaars hun slachtoffers mee naar toe nemen. Ze verplichten de onfortuinlijken dan om met een kniebuiging een kus te geven op de billen van Fanny. Ondertussen wordt hij dan wel omringd door de overwinnaars. Zo wordt de nederlaag toch nog een beetje zoeter en zachter.

Meestal wordt daarna een glaasje gedronken, omdat de gehele ambiance daar nu eenmaal om vraagt en daarna wordt er heel wat afgelachen. Het mag toch ook plezant zijn!

Marcel Huysmans

09-07-2019, 21:09 geschreven door Marcel Huysmans