MOETEN EN MOGEN:

EEN WERELD VAN VERSCHIL

"Moeten is dwang en huilen is kindergezang!" Dat zei mijn moeder wel eens als we eens dringend iets ‘moesten’ hebben. Als mijn kleinkinderen destijds – o zo graag – iets absoluut wilden en telkens bot vingen, durfden zij soms wel ‘in overdrive’ omschakelen om hun vraag nog eens extra in de verf te zetten. Ze namen dan de aanvalshouding aan, zetten zich schrap en predikten luid, overtuigend en smekend: “ik moet een plopijsje” of “ik moet cola!”. En wat moet een mens daar dan op antwoorden? Niks antwoorden, veranderen van tactiek, een andere koers varen? Denk maar eens na hoe je zelf zou reageren… of misschien helpt de rest van mijn verhaal.

Dan constateer je dat zo’n kind eindeloos ‘moetens’ moet verwerken en op de duur niet meer weet wanneer die klepel wél mag klepperen. Moeten braaf zijn, tuutje moeten wegleggen overdag, op tijd moeten gaan slapen, bokes mét korstjes moeten opeten om goed te kunnen fluiten, bord moeten leeg eten, tegen iedereen moeten vriendelijk zijn, moeten zwijgen als de grote mensen praten, moeten zitten om iets te eten, moeten stilzitten op de stoel, moeten zeggen als je pipi wil doen. De opsomming is bijna eindeloos lang en doet tegelijk nadenken. Hebben we zelf als kleine hummel nooit goesting gehad om toch eens lekker stout te zijn, bokes zonder harde korstjes te eten omdat we toch niet wilden fluiten, bij de grote mensen alle aandacht op te eisen of toch maar blijven wiebelen op de twee achterpoten van onze stoel. Zo bewust ‘foert’ zeggen wilden en deden we in ons eigenste binnenste allemaal graag. Dat deed deugd. Alleen maar eraan denken doet ons nu nog ‘zaaaaaalig!’ roepen, met veel a’s en achteraan met een uitroepteken om de heerlijkheidgraad en het deugdpercentage te beklemtonen. En toch wekt ‘moeten’ dikwijls een terechte aversie op.

Je zou 'moeten' onder de 'vieze' woordjes moeten rangschikken. Fout! Opnieuw proberen: Als we 'moeten' nu eens onder de 'vieze' woordjes rangschikten of misschien volledig schrapten in het woordenboek? Zou dat geen oplossing zijn? Beter nuanceren dus. Er zijn dingen waar je niet buiten kunt, en dan is moeten onherroepelijk wél op zijn plaats. Bij mezelf roept ‘moeten’ een rebels gevoel op. Eerlijk, als een volwassene in woord of tekst ‘moeten’ extra naar voor schuift, krijg ik de vliegende kriebels. Ik ‘moet dit en dat’ is in onze spreektaal geslopen. Als je iets moet, dan voelt en klinkt dat zwaar. Als je iets wil of als je iets gaat doen, als je iets graag hebt of iets mag doen, komt er al een beweging op gang. Het vliegwiel draait dan al… en windt zich op om achteraf positieve energie vrij te geven. Je verandert één woordje en meteen klinkt het verhaal helemaal anders. Moeten is negatief en dwingend, gaan heeft al meer energie in zich: er begint al iets, er komt iets van de grond. Zo kan je van stroef naar soepel gaan. Dat is het verschil tussen zachte en harde mensen. Maar zachte mensen mogen toch kordaat zijn, anders worden ze verpletterd of genegeerd. Moeten is dwang en daar hebben de meeste mensen lak aan, al betekent moeten in het dagelijks spraakgebruik ook: het is wenselijk. Als je dat bedoelt moet je het ook zo zeggen! Het voorkomt wrevel, spaart energie en zorgt voor een wereld van verschil.

Moeten heeft ons in de greep en is geïntegreerd in ons denken. Alles wat je mag geeft ruimte en aandacht. Het geeft je de kans om dingen anders te zien en te doen. Alles wat moet, weegt meestal zwaar. Dat komt omdat er in moeten weinig keuzemogelijkheid zit, het brengt ongeduld en jacht in het leven. Door jezelf de ruimte van ‘het mag’ te geven, ontdek je dat je anders met alles kunt omgaan. Je creëert meer plezier voor jezelf, je begint de dag met een ander gevoel. Moeten staat voor mij gelijk aan: dwingen, bevelen geven, verplichten en de baas spelen. Voor mij allemaal geen prettige associaties. Mogen daarentegen is veel prettiger. Dit voelt meer als: een keuze maken, helpen, suggereren, een leidraad geven, begeleiden.

Enkele dagen geleden kreeg ik een mailtje in mijn elektronische postbus: “onderstaand bericht zou volgende maand moeten verschijnen.”  Zoiets maakt me opstandig en klinkt rebels. Als het om een verborgen verplichting gaat, dreigt bij mij alle wil en bereidheid weg te ebben word ik tegendraads. Met mijn voeten in het zand, transformeer ik mezelf weer tot een klein kind en laat mijn ego zeggen: “ik MOET helemaal niets”. Heb ik gelijk? Ik vind dat ik gelijk heb, want niemand antwoordt nu! Het ‘moeten’ zorgt voor een onlosmakelijke kettingreactie die alle systemen binnen mezelf direct doet stoppen, tenzij… het misschien toch wel een ingeburgerde gewoonte dreigt te worden, een manier van zeggen van jonge mensen, waarbij op het euvel wijzen meer uithaalt dan het zomaar te veroordelen of te bestrijden. Of misschien is het een overgewaaide gewoonte uit Nederland. “Moet je koffie?” Sommige noorderburen bieden je zo koffie aan. Het klinkt misschien niet zo vriendelijk, maar toch heel goed bedoeld. Het betekent hetzelfde als ‘wil je koffie?’. En met dat in het achterhoofd smaakt de koffie weer lekker en is koffiedrinken leuk. Zo werken noorderburen soms verzachtend.

Taal is flexibel, subtiel en toch indringend.Nog een probeersel. Ik wil orde houden in mijn kast, ik wil aan het milieu denken, ik wil bij ons moeder op bezoek gaan. Als willen het werkwoord moeten vervangt, en als je door ik van de plaats wordt geduwd, verandert er vaak een en ander in de beleving van de werkelijkheid. En na willen volgt kunnen. Alles moeten willen kunnen is wel héél veel. Daarover ‘moet’ je wel struikelen. De woordvolgorde draait al een knoop in mijn tong. Ik concentreer me liever op wat ik kan en graag doe. Wat ik niet kan, bezorgt me geen druk. Ik kàn geen gitaar spelen en dat laat ik aan anderen over. DVD en USB-stick spelen kan ik wél en dat doe ik dus geregeld. Over de andere instrumenten moet ik me geen zorgen maken…

Als het nu allemaal veel duidelijker is, ligt het waarschijnlijk aan jezelf en nièt aan mij.

Marcel Huysmans

19-09-2018, 11:49 geschreven door Marcel Huysmans