Er is toch niks mis met Kerstmis?

Kerstmis was altijd het feest van licht en vrede en de feestdag van de gevoelige snaar, een dag die me altijd deed denken aan romantische hagelwitte sneeuw. In het holst van de nacht trok je naar de nachtmis en daarna genoot je thuis van rozijnenbrood en warme chocomelk of geurend dampende koffie. Is die vredesdroom niet stilletjes verdwenen in de donkere dagen van de internationale politiek waarin mensen minder belangrijk zijn en centenwinst het hoogste idool dreigt te worden? Overal vind je suggestieve kerstmiszoethouders:ballen, bomen, slingers, kaarsen, herhalingen van filmklassiekers op teevee, rode mutsen met witte randen of pompons en djinglebell drie miljard keren na elkaar gedraaid, Rudolf the red nosed raindeer met of zonder pinklichtjes, namaakpoeder of echte sneeuw, verloren dennennaalden tussen Laplandse hoho-kreten, vrede op aarde behalve aan alle mensen van slechte wil, kerststronken met marsepeinen letters en promoacties voor kalkoenen en kippen. Ideaal kerstmisvoer om er vooraf een quasiindigestie aan over te houden… En toch is er nog altijd dat kind uit Bethlehem dat geloof en vertrouwen geeft. Kerstmis vandaag en gisteren.

Het is een eeuwenoud, tijdloos en typisch feest. Christelijke en heidense ingrediënten mengen zomaar door elkaar. Kerstmis betekent vreugde en blijdschap om een nieuwgeboren kind. Er is dus niks mis met kerst-mis, maar door het streepje zie je een combinatie van twee woorden: Kerst (Christus) en mis (eredienst). In het Engels is dit nog duidelijker: Christ-mas. Het kerstfeest is voor ons een devoot en ingetogen gebeuren dat best uitbundig mag gevierd worden: het is immers het verjaardagsfeestje van een onvergetelijk kind. Ondanks de opwarming van de aarde haalt de tijd het toch van de winter: de straatverlichting, de melige muziek, de koopjeszondagen, de kalkoen, de pakjes en de wenskaarten zijn duidelijk. De nachtmissentijd vol volk is voorbij, maar één dag drijft een groot deel van onze wereldbol op een wolk warmwollige gezelligheid en romantische, huiselijke vrede. In de eerste drie eeuwen kenden de christenen geen kerstfeest en pas toen de bekeerde keizer Constantijn van het christendom een staatsgodsdienst maakte, werd het Romeinse geboortefeest van de onoverwinnelijke zon ook het geboortefeest van Jezus.

Het is heel onwaarschijnlijk dat Jezus op 25 december is geboren. Lucas vertelt in zijn kerstverhaal dat het gebeurde tijdens het bewind van keizer Augustus (63 v. C. – 14 na C.), maar dat het gebeurde in het jaar ‘nul’ zou wel een héél groot toeval zijn. De Duitse sterrenkundige Johannes Keppler berekende dat Jezus geboren werd op 20 mei van het jaar min zeven (-7) met een opvallende samenstand van Jupiter en Saturnus. Daarvoor en daarna was er geen verschijnsel bekend dat kon wijzen op de fameuze stilstaande ster boven de stal na haar wegwijzerdienst voor de drie oosterse koningen. Anderen noemden 19 april, of 28 maart, of… Eigenlijk is het niet zo belangrijk, maar één ding is zeker: het was niet in de winter! De herders waren geen dommeriken die hun schapen in de wei lieten blauwtongen in de sneeuw. In die tijd bracht men astrologische dingen altijd in verband met belangrijke gebeurtenissen: een mislukte oogst, het uitbreken van de pest, een onverwachte sprinkhanenplaag of de geboorte van een koningskind. In die

denkwereld paste de komst van dat kind wonderwel om de wereld een andere draai te geven. Ondertussen besliste het concilie van Constantinopel dat te vieren op 25 december. De orthodox oosterse kerk behoudt de datum van Jezus’ doop en christenen in Rusland en omstreken vieren kerst op 6 januari, wat bij ons het Driekoningenfeest heet.

In Engeland is tweede kerstdag Boxing Day omdat volgens de traditie op die dag de bedienden en minder bedeelden een doosje van aardewerk kregen waarin geld zat verstopt. In de Elzas en Duitsland ontstond in het begin van de 16de eeuw het gebruik om de dag van Adam en Eva te vieren op 24 december. De paradijsboom was dan versierd met appels en ander fruit. Maarten Luther introduceerde de kerstboom als symbool voor de geboorte van Jezus, eerst in de kerk, later ook bij de gewone mens. Ook de traditie om elkaar met kerst cadeautjes te geven voerde hij in, voornamelijk om de rooms-katholieke Sinterklaas een hak te zetten… In Groot-Brittannië zijn knalbonbons en pistaches enorm populair en dus een vast onderdeel van kerstmis. Tom Smith bezocht Parijs in het begin van vorige eeuw en zag er snoepjes in felkleurige papiertjes. Met die idee maakte hij in Engeland een combinatie met de Chinese pakjestraditie waarin een voorspelling of spreuk zat gebakken. Eerst maakte hij snoepjes met daarrond een spreuk maar toen hij voor de open haard zat, sprong er een houtgenster weg. Dat was voor hem de vonk naar de knalbonbon. Hij voegde ‘knalzilver’ toe aan de verpakking en… als nu het snoepje uit de verpakking wordt gehaald, is de schrik en de hilariteit niet ver weg. Later namen anderen de idee over en stopten ook andere creaties in de verpakking…

Een kaars is een stille gezelligheidsbrenger die eeuwenlang het enige middel was om licht te geven. Kerst en kaarsen vormen daarom een onafscheidelijk duo. Kaarsen geven een intiem licht, doen wegdromen, dragen romantiek en… leidden wel eens tot ongelukken. Dat kon gebeuren als je – zoals in Duitsland in de 18de eeuw - vierhonderd kaarsen in een boom van drieënhalve meter hoog plaatst. De hele dag moest de jongste bediende dan in de buurt van de kerstboom blijven zolang de kaarsen brandden, gewapend met een stok, een emmer en een dweil. Je ziet het: kerst is een feest van en voor iedereen. Daarom zegde de kleine kaars ook tegen de grote: ‘ik voel me zo lekker… vanavond ga ik uit!’

Mijn vriend Jan Hillen zaliger zei ooit: Een goed mens worden, begint met iets goeds te doen. Eens daarmee bezig: het niet moe worden. Volhouden. Blijven geloven dat het echt goed wordt, niet alleen voor jezelf, maar ook voor alle mensen. Weet je: dan ben je op de weg van die onvergetelijke Jezus.

Een zalig kerstfeest voor iedereen!

Marcel Huysmans

19-12-2017, 21:25 geschreven door Marcel Huysmans