Voor mensen uit de eenentwintigste eeuw is er héél veel dat zo normaal lijkt, dat ze er niet meer over verwonderd kunnen zijn. HD-en Smarttelevisies, i-pods, blue rays, MR-scans, smartphones, snapchat en ander technologisch gesnuffel zijn alledaags geworden. Toen ik vijf was, maakte ik naast de grote “zorg” (bij mijn grootvader een zetel om de zorgen te vergeten) kennis met het wonder van de radio. Het was een grote bruine kast, met een onrustig knipperend en hypnotiserend groen oog, een aantal obscure preselectietoetsen en een indrukwekkende zenderschaal die ergens met een witte naald in de buurt van de stad Beromünster de gekozen ‘post’ deed vermoeden. Toen had je nog de middengolf (AM), de lange golf (LW)- met onduidelijke inhoud - en een korte golf (KW) die meestal een kakofonie van piepen en kraken op wisselende niveaus uitbraakte. FM was nog niet uitgevonden en is nù bijna helaas voorbij. Het leken wel ‘geluiden uit de hemel’, wat men later vertaalde als ‘in de ether’, omdat de boodschap helemaal niet van God de Vader bleek te komen, maar wel van moeilijk opspoorbare zenders als NIR, Radio Luxemburg,…

We hadden thuis een klein bakelieten radio-exemplaar dat gepromoveerd was op grotere hoogte, want het stond op een driehoekig ‘schabbetje’ boven de ‘zorg’ van thuis met bovenop een roodglimmend kruisje bij ’t Heilig Hart. Ik herinner mij nog de belangrijke dinsdagavonden waarbij elke week, vanuit een plaatselijk zaaltje, de bonte avonden van Omroep Antwerpen werden uitgezonden. Het deed me denken aan de kampvuurnummertjes die in de jeugdbeweging ook het plaatselijke talent aan bod lieten komen. Het was de tijd van klein Peterke, een creatie van Will Ferdy, die met moeilijk na te bootsen kleuterstem de kinderwaarheden uit die tijd voor de grote mensen debiteerde. Het waren avonden waarbij ik uitzonderlijk tot half tien mocht opblijven… Nu nog begrijp ik wat de uitdrukking ‘aan de radio gekluisterd’ wilde zeggen, want toen waren dat voor mij hoogdagen bijna in het midden van de week.

Misschien is de kans groot dat je zelf een afgedankte, antieke radio in je garage laat verkommeren. Da’s een zonde: je hebt, zonder dat je het beseft, een designstuk in huis dat de geluidskwaliteit van moderne radio's overtreft. Oude radio's werden vanbinnen ‘aangedreven’ door warmlopende radiolampen (buizen). Daarom had de achterwand van zo’n radio een dunne geperforeerde plaat om de warmte te laten ontsnappen. Het geluid van een antieke radio klinkt door die lampen letterlijk veel warmer dan dat van moderne radio's. Leg je oren maar eens tegen een antieke en moderne radio en dan hoor je het verschil: hedendaagse radio's produceren eerder een ‘gemetalliseerd of geplastificeerd’ geluid en op metaal of plastic word je minder gemakkelijk verliefd. Naast een verzamelobject, zijn antieke radio’s dus hemels belangrijk voor de oren van audiofielen. Vanaf mijn jeugd ben ik verslingerd aan radio en radiotechniek. In de loop der jaren bleef die liefde voor de oude buizentechniek en bewaarde ik oude boeken, schema's en toestellen. De transistorradio verving later de buizenradio. De kleinere transistors en later de ‘chips’ namen veel minder plaats in, hadden minder ‘stroom’ nodig, en maakten dat de radio draagbaar en klimaatvriendelijker werd.

In het begin van de jaren ’60 maakte (’s zondags) Radio Luxemburg op 208 m furore, juist op het moment dat ik bijna naar de Chiro moest vertrekken. Maar eerst was er nog de ‘Elnett-satinkwis’ met Jef Burm zaliger en daarna kreeg de volumeknop een stevige ruk naar rechts op het ogenblik dat een piepjonge Peter Koelewijn het ‘wekelijkse halfuurtje voor de teenagers’ presenteerde. Het startte met een tune waarbij Cliff Richard (toen al) uitschreeuwde: ‘Ready, Teddy, go man go!’ En dan luisterden we naar Ricky Nelson (Hello, Mary Lou), Eddy Hodges (I'm gonna knock on your door, ring on your bell) en die andere Marcels (Blue Moon). Het was hemels en riep heimwee op…

Enkele jaren later leerden we nachtelijk blokken met de Lange Golf omdat er ’s nachts op de middengolf nog geen uitzendingen waren. Vooral Françoise Hardy (Tous les garçons et les filles, La maison où j’ai grandi) was één van de velen die mij muzikaal ondersteunden tijdens het nachtelijk studeren, naast de zingende thermosfles vol warme koffie.

Elke weekdag, behalve zaterdag, hing ik om kwart voor zeven aan het bakelieten kastje voor 'Sportmagazine'. Maurice Diedonné, Piet Theys en de opkomende Jan Wauters waren in de jaren zestig dé boegbeelden van de sport op de radio. Rechtstreekse radiolijnen waren schaars en de telefoon was duur. Dus kreeg elke voetbalcommentator, in het beste geval van op de tribune, precies één minuut de tijd om negentig minuten voetbal te 'verslaan', maar alleen nà de match. Tijdens hun wielercommentaar kon je soms de vering van hun volgmotor horen. De commentaar werd trouwens regelmatig onderbroken: iedere brug, hoog gebouw of bomenrij, een stevige mist of laaghangende wolken, zorgden voor storingen en slechte verbindingen. Zo werden de verslagen van koersen, voetbalwedstrijden en sport in het algemeen kunst Het hartritme van de luisteraars, thuis of in het sportcafé, ging daarbij soms héél ongezond te keer. Nu gebeurt dat bij sommige dames enkel nog als ze de blonde god van radio en tv Ruben van Gucht hoorbaar ervaren.

Sportmagazine radio heeft jarenlang de ‘onbekende luisteraars’, waarvoor men eigenlijk een monument had moeten oprichten met een eeuwigdurende vlam, aangezet tot meedoen. Er kwamen wedstrijden waarbij teksten werden geproduceerd, limericks werden ingestuurd en onnoemelijk veel nieuwe woorden werden gecreëerd. Een ‘wuivezot’ was iemand die altijd mee op de foto wilde wuiven na de aankomst, een ‘toogslagzwemmer’ iemand die sport beoefende aan de toog van een of andere drankinstelling en ‘Mie Traillet’ was de opvallende jongedame die ’s zondags in de tribune telkens haar keel hees schreeuwde tegen de arbiter. Een latere buurvrouw van me werd ook bedacht met die eretitel, maar dat was enkel voor het geluidsvolume dat ze tegen haar man, haar kinderen en haar honden hanteerde. Destijds leerde ik ook reacties spuien, aan prijsvragen deelnemen, antwoorden op enquêtes of limericks maken en bovendien spelen met woorden en zinnen en teksten breien over de gekste dingen. In de Vlaamse Pockets verschenen in 1971 trouwens een aantal van mijn pennenvruchten onder de titel Sportmagazine-Ding-Dong!

Binnenkort zeggen we adieu aan de FM-band. Ondertussen kwamen in september 2013 de DAB-uitzendingen en Dab-radio’s (Digital Audio Broadcasting) uit de ether opdoemen. In de nabije toekomst moeten we misschien allemaal nieuwe radio’s kopen om de DAB+ sinds oktober van vorig jaar te kunnen ontvangen. Je ziet het: radio is een geschenk uit de hemel, met straling uit de ether, verwekker van zalige muziek, wonderbaar en snel evoluerend!

Marcel Huysmans