JARIG ZIJN IS NIETS, MAAR ELK JAAR OPNIEUW!

De laatste jaren heb ik, onder invloed van slimme feestbewuste kleinkinderen en van het taalgebruik in de lagere school, in mijn agenda nauwkeurig op de juiste dag genoteerd: "Thomas is jarig". Daarvóór zou ik gewoon  genoteerd hebben: "Thomas verjaart". Maar, verjaren in de betekenis van 'jarig zijn, zijn verjaardag vieren' is gewoon standaardtaal. Dat is het Nederlands dat algemeen bruikbaar is. In België wordt verjaren in deze betekenis veel vaker gebruikt dan in Nederland. Verjaren kan ook 'ouder worden' willen zeggen en juridisch betekent het dat iets door de tijd zijn geldigheid verliest of niet meer van kracht is. Mij hebben ze altijd gezegd dat enkel kaas en dossiers verjaren en dat mensen jarig zijn. Mis dus. Da's nog eens een knaller die niet zou misstaan in de Encyclopedie van misvattingen van Hans Van Maanen waarin opvattingen zijn opgenomen die we van kindsbeen af hebben gekoesterd en waarover we nooit meer hebben nagedacht. Maar helaas: verjaren staat er dus niet in!

Iedereen blijkt toevallig exact op zijn verjaardag geboren te zijn. Ik was dit jaar dus weer jarig. Het was te warm, maar traditiegetrouw goed weer. Ik ben weer wat wijzer en mogelijk ook een beetje grijzer geworden, hoewel de overgang naar wit niet ver meer af is.

Geboortedagen vieren is een Europese traditie. Men dacht dat op geboortedagen kwade geesten extra gevaarlijk werden en om de jarige tegen dat onheil te wapenen en te beschermen, kwamen vrienden en familie massaal naar het huis van de 'verjaarder'. Ze maakten dan dubbel plezier plus veel lawaai en wilden de geesten afschrikken. Tot het begin van vorige eeuw vierden alleen koningen en mensen van adel hun geboortedag. Ze kregen dan peperdure cadeaus zoals diamanten en goud. Verjaardagen van kinderen werden niet gevierd. In de lagere sociale klassen vierde men helemaal geen verjaardagen, want er was geen geld om op  die dagen te feesten. Rond 1900 vierden de armen wel de verjaardagen en met die folklore zitten we nu nog. Dat je je verjaardag viert op de dag dat je geboren bent, was niet overal vanzelfsprekend. In heel wat katholieke landen werd tot diep in de twintigste eeuw niet de geboortedag, maar wel de naamdag gevierd. De naamdag was de dag dat je de katholieke heilige herdacht naar wie je was genoemd. Elke dag van het jaar had zijn eigen heilige. Als je Nico werd gedoopt, dan viel je naamdag op 6 december, de feestdag van de heilige Nicolaas. Op die dag werd je naamdag uitgebreid gevierd, ook al was je geboortedag midden in de zomer. Als je de naam Monique droeg en je was bijvoorbeeld in de Elzas geboren, dan kon je bijvoorbeeld op 8 juli 'verjaren' terwijl je feitelijke verjaardagskaartjes toekwamen op 27 augustus, want dan viert de Rooms-katholieke de heilige Monica. Men viert dan 'la fête' en op de kaart staat dan ook 'bonne fête'. Ook dan is het een jaarlijkse weerkerend feest en zeker niet minder hartelijk.

Soms maakt het niets uit of een naam aan een mannelijke of vrouwelijke heilige behoort, want bijna alle namen kunnen zowel aan jongens als dochters gegeven worden. Nico kan dan ook Nicole, Nicolette of Nicoletta worden. De naamdag wordt gevierd met uitgebreid eten, gebak, drank, bloemen, kleine cadeaus en bezoek van familie en goede vrienden. Als iemand geen naamdag heeft, dan viert men die op 1 november, als het Allerheiligen is (Solemnitas Omnium Sanctorum). Voor de Grieks-orthodoxe kerk valt  Allerheiligen op de dag na Pinksteren en niet op 1 november. Dat jaarlijkse feest wordt dan een feest voor iedereen, waarop je - in tegenstelling tot bij ons - je leeftijd perfect kunt verdoezelen. Je enige voordeel is dan, dat hoe ouder je verjaardagsfoto is, hoe jonger je eruit ziet, maar zonder deprimerende opgave van getallen...

Houden we het dus maar bij de dag dat wij onze geboorte herdenken om te 'verjaren'. Het is een raar maar plezant gedoe: veel aandacht en cadeautjes krijgen, maar ook een jaartje minder leven tot je uiterste versheiddatum. Je zou van elke verjaardag moeten genieten. Verjaren rond Sinterklaas is nadelig want dan duwt de heilige in je rug. Verjaren in de zomervakantie is als kind dan weer niet zo plezant, want dan is de supportersmassa heel wat kleiner. Verjaren op 1 januari of met Kerstmis betekent brute pech: je verjaardag komt op de concurrerende  tweede plaats en de cadeautjes die dan tussen het engelenhaar hangen, doen je verjaardag verbleken bij al dat geglitter. Mijn oudste kleinzoon is jarig op een héél ‘geladen’ dag: 31 augustus betekent de laatste dag van de grote vakantie en dan mag je niet naar school en kan je ook geen geschenkjes uitdelen. Dan speelt vindingrijkheid en fantasie een grote rol…Persoonlijk heb ik het geluk dat het een bijna ongeschreven wet is dat het ieder jaar op mijn verjaardag mooi buitenzitweer is, zodat mijn vrienden op die dag zelfs feestjes organiseren omdat ze weten dat het toch weer feest-weer is.

Je verjaardag vieren is een gezonde bezigheid. Onderzoek heeft uitgewezen dat mensen die het meest hun verjaardag vieren, ook het langste leven. Dat kan een ééndagsvlieg spijtig genoeg nooit meemaken wegens te hevig en te kort. Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn en voor je het weet zit je bij een seniorenvereniging wafels te bakken of worstenbroden te eten. Vroeger was je waarschijnlijk jong en mooi, nu blijft alleen het mooie nog maar over. Dat jonge heeft trouwens al heel wat renovaties ondergaan. Toen ik vorige maand jarig was, probeerde ik de kaarsen op de taart te tellen, maar werd teruggewezen door de hitte ervan en door de begrensde luchtstroming om het vlamfront aan te vallen. In een flits constateerde ik dat de kaarsen op mijn verjaardagstaart duurder waren dan de taart zelf zodat ook het taartlandschap terdege verstoord werd in het crême-fraichegebied.

Het beste middel om oud te worden is ervoor zorgen dat je blijft leven: blijven ademen is de regel, want als je morgen even oud bent als vandaag, ben je doodgewoon dood. Het is niet altijd leuk om een jaartje ouder te worden en te zijn, maar het is nog altijd beter dan andere alternatieven.

Marcel Huysmans