DENKEN DAT JE TE HARD WERKT, IS NOOIT GOED

Er was eens een landje waar iedereen noest aan de arbeid was en zeker dacht dat het zo duidelijk was. Ze werkten er alsof ze een echte cao hadden. Je weet wel: dat is een schriftelijke overeenkomst waarin afspraken rond arbeidsvoorwaarden tussen werkgevers of werknemersorganisaties met werkgeversorganisaties zijn vastgelegd. In een cao kunnen dezelfde soort afspraken staan die normaal in een arbeidscontract staan. Daarin gaat het onder andere over de werkduur, de loonschalen, de overwerkregeling, de arbeidsomstandigheden en de pensioen- en ontslagregeling. Iets belangrijks vergeten is wel héél erg en dan gaan de poppetjes aan het dansen.

Eigenlijk is het een overeenkomst met saaie inhoud en zolang iedereen content is, blijven de blauwe wolkjes aan de hemel drijven. Elke wijziging moet de grote onderhandelingsmolen doordraaien en één van de belangrijkste motto’s luidt: wat ooit verworven is, geven we even nooit meer af. Je kunt er dus alleen maar op vooruitgaan. Wat enigszins nadelig kan zijn, moet je te allen tijde bestrijden en wie het aandurft te raken aan wat iedereen als een recht beschouwt, riskeert pek, veren en dood getwitterd te worden. Keizer, koning of kardinaal en zelfs de eerste minister of president zijn zelfs niet meer untouchable.

Binnenkort is de verlenging van de pensioenleeftijd weer aan de dagorde. Testballonnetjes moeten tussenin de aandacht gaande houden. Ieder gaat op zijn achterste poten staan, scherpt zijn grootste en dreigende messen en bezweert zijn huid duur te verkopen. Niet alle werken en opdrachten zijn even belastend en dus begint het ondergronds te morrelen. Die het aandurven concrete voorstellen te doen zijn klungelaars en knoeiers die prutsen die je bijna zou moeten stenigen omdat zij zelf nog gauw de eigen en vroegere voordelige pensioenvoorwaarden hebben bevestigd. Ze noemden zichzelf politici en schoven het welvoeglijkheidshek van de pensioenleeftijd geruisloos van de dam. De publieke opinie gromde en grolde en als toegeving probeerden de heren politici de beoogde reglementering niet zomaar voor iedereen gelijk toe te passen door het produceren van een vergulde pil met diverse versierselen.

Ineens werd het begrip ‘zwaar beroep’ ingevoerd, zonder iets van gewichten te kennen en in die richting ook nooit fysische inspanningen fitnessgewijs te hebben ervaren. Maar toch schijnt die woordcombinatie de ideale oplossing te vormen. Volgens de democratische principes heb je voor hiervoor verkiezingen nodig. Ofwel moet je het aan de mensen zelf vragen. Dat eerste kon niet meer, want die waren net voorbij. Dan moet het maar gebeuren door navraag of in moderne vorm een referendum organiseren. Woorden trekken en voorbeelden trekken, dus op zoek naar voorbeelden. Uit het brexit-referendum blijkt dat het verkeerd formuleren van de vraag fataal is. Daarom lijkt de vraag ‘ben je voor of tegen het erkennen van de zware beroepen’ een risicovol antwoord te herbergen waarover je bovendien extra lang kunt blijven discussiëren. Omdat men vermoedt dat het antwoord toch ‘ja’ zou zijn, is een andere soort vraag meer aangewezen.

Statistieken hebben uitgewezen dat de Belgen gemiddeld 1570 uren per jaar werken. Vraag daarom aan alle potentiële werkers in België dat ze één jaar opschrijven hoeveel uren ze werken voor hun werkgever. Alle extra verplaatsingen en bijzondere opdrachten mogen ook meegeteld worden. Vraag dan de resultaten binnen, maar geef de goegemeente nog een half jaar de tijd om de eigen resultaten met die van anderen te vergelijken. Het resultaat zal verbluffend zijn. Zoiets is al op grote schaal geprobeerd in diverse sectoren met verrassend effect. Heel wat werknemers haalden vlot de 1570 uur. Spijtig genoeg waren er anderen die ‘uren te kort kwamen’. In hoeken en kanten zochten zij amechtig naar toegelaten surplus-uren. Na een stevige inspanning vonden ze die goddank. Wie vlotjes het doel haalde, las belangstellend de urenlijst van wie extra arbeid leverde. De commentaar was belangrijk: ‘als dat meetelt, dan kan ik ook nog wel wat aanvullen’; ‘ik zou dom zijn als ik zo’n dingen niet noteerde’, enz. Vindingrijkheid was troef, maar veroorzaakte wrevel en onrust of rust bij beide partijen. Kantjeslopers en werkpaarden fronsten de wenkbrauwen. De urenzoekers waren tevreden dat ze het gehaald hadden en bij de harde werkers werden de lijsten ook langer en dachten velen dat ze te hard werkten. Het grootste deel van dat jaar werd geklaag en gezeur over hard werken erger en erger en stak ook de ‘pseudo- burn-out’ de kop op.

Je zou het ook gewoon aan elke werknemer kunnen vragen, maar dat is hetzelfde als het zwareberoepenvat van de Danaïden vullen. Dat was ook bodemloos, maar toen had men nog niet van dode mussen gehoord. Iedereen zou tevreden zijn, vinden dat hij/zij een zwaar beroep had en dus toch nog vroeger met pensioen kunnen gaan. Dat dreigt zich af te spelen in de ambtenarenwereld. De overheid stelde al een lijst met zware beroepen voor de ambtenaren op. De helft van de ambtenaren kan ervoor in aanmerking komen. De pensioenleeftijd moet voor hen niet stijgen en zo zouden ze twee vliegen eensklapsgewijs vangen. Of je zou ook de betreffende sectoren kunnen aanduiden. Dat gaat rapper en unanimiteit is daar vlugger te vinden. Werken in wisselende ploegen, in onderbroken diensten of met nachtregime leidt zeker naar een zwaar beroep. Dat is ook eenvoudig, hoewel daar ook nog jobs bij zijn waar je niet moe van wordt. Chansards zijn er altijd geweest.

Binnen de privésector verloopt het proces der zware beroepen veel moeilijker en complexer. Vakbonden en werkgevers zien het niet meteen zitten om een lijst van zware beroepen op te stellen, wegens veel te ingewikkeld. Ze willen liever werken met criteria. Aan de werknemers zelf moet je het niet vragen, want die weten zelf hoe zwaar hun werk is en dat is niet aan politici voorbehouden. Regeringen van lopende zaken kunnen zoiets niet oplossen en dus blijft het Damocleszwaard van de zware beroepen boven alle goeddenkende werkers hangen. Ondertussen kunnen de politici verder zoeken naar een placebopil die de pseudo-burn-out moet tegenhouden. Alsof dat geen zwaar werk is in een zwaar beroep.

Marcel Huysmans