BIJGELOOF BIJ DE EXAMENS

‘Het’ komt twee keer per jaar terug. Rond Nieuwjaar en een tweede keer begin juni voel ik na zoveel jaar nog altijd de omknelling van het examenspook. Binnen een beperkte tijd wordt een student door een docent of prof op de rooster gelegd. Dat gebeurt vooraleer iedereen tijdens de vakantie van een gemarineerd spiesbrokje op een echte rooster kan genieten. Vroeger betekende examentijd dat heel veel studenten in amuletten, gelukspoppetjes, klavertjesvier en alle doordeweekse heiligen in de hemel begonnen te geloven als onfeilbaar middel om door de examens te geraken. Ook nu bestaat het nog, want als het aan de honderden kaarsen zou liggen, die tijdens de examenperiode in rook opgaan om de goedertierenheid van God en al zijn heiligen af te smeken, dan zou geen student nog gebuisd zijn. Je zou er van opkijken hoeveel moeders en grootmoeders hun nazaten in stilte proberen te bevoordelen door een vlammetje te laten opklimmen ter ere van de patrones van de hopeloze zaken, de heilige Rita. Zelfs nu ervaart men dat nog bij de paters in Kontich dankzij vrome moeders of peperkoeken oma’s. In straffe situaties moet een noveenkaars uitkomst bieden. Ze brandt negen dagen en nachten voor speciale intenties. Soms aarzelen moeders niet om hun hartsvriendinnen te overhalen om het stearine- en paraffinegehalte in het groter wordende ozongat met een klein percentje te laten stijgen. Tot meerdere eer en glorie van wie het misschien in de loop van het jaar niet zo nauw nam met de studies. Vooral in juni groeit het bos met ongelovigen die ineens in bovennatuurlijke krachten en uitingen van overdreven godsdienstigheid geloven.

Het zijn zware tijden voor de Kerk en het geloof in het algemeen. Altijd maar minder mensen vinden zondags kerkbezoek nog belangrijk en jongeren zien het eerder als een overbodig tijdverdrijf. Maar tijdens de examens verandert zo'n student ineens in een bijgelovige fanatiekeling in de hoop om de grote valbijl te ontwijken. Niet onder een ladder lopen, geen zwarte kat kruisen en elke dag met hetzelfde favoriete liedje op de mp3-speler inzetten, zijn er voorbeelden van. De krankzinnigste voorbeelden van bijgeloof en geluksbrengers heb ik zelf meebeleefd. Alles wat examens positief kan beïnvloeden wordt gebruikt: altijd hetzelfde eten voor een examen, geluksarmbandjes dragen vol met onleesbare examenwijsheden in het Chinees, speciale geluksthee drinken voor het slapengaan. Ook eigen 'examenalaam' was belangrijk. Altijd dezelfde gele balpen, hetzelfde plastic potlood, een flesje plat 'examenwater' en een pakje papieren zakdoekjes kunnen in tijd van nood een gevoel van veiligheid en vasthoudendheid geven. Hoe meer geluksbrengers, hoe beter! Voor een buitenstaander kan het misschien raar klinken, maar voor een ernstige bijgelovige helpt het. Sommigen geloven zelfs dat een nacht slapen met je cursus onder je kussen de examenleerstof geruisloos transcendeert naar je hersenpan. Er zijn er zelfs die zich drie weken niet scheren om er voor een frisse prof examenoververmoeid uit te zien en om grenzeloze compassie op te wekken. Maar dat lukt niet altijd.

Sommigen kropen de eerste dag van de blok, spijts hun aversie voor biologie en plantkunde, op handen en voeten door het gras om nederig een klavertje vier te ontdekken tussen de boterbloemen. Een zelfgevonden magische klaver op de eerste dag van de blok stond borg voor examensucces. En met telkenjare vers materiaal lukte het! Wie zich gereserveerd vier jaar van hetzelfde klavertjevier bediende in een medaillon of tussen twee vloeipapiertjes in zijn portefeuille zag zijn slaagkansen zienderogen dalen. Dat betekende eigenlijk minimale inzet. In noodgevallen werden zelfs klavertjes met snelwerkende actie ingeslikt. Wie last had van chronische exameneenzaamheid deed een hangertje rond de nek met foto van lief of geliefde, maar dan moest je al heel sterk geloven om bovendien nog actieve medewerking van de examinator tegen te komen.

Er waren er die enkel op de gele stenen van het voetpad stapten en zo verwonderde blikken trotseerden. Anderen kamden tijdens de examens hun haar nooit in een spiegel want dat bracht ongeluk, maar wel in een vensterruit. Een voorbijrijdende trein met dikke metalen buizen was een onmiskenbaar ongeluksvoorteken en kon alleen afgewend worden door heel vlug de gordijnen en vensters te sluiten. Voor mij was ‘het weer’ een bondgenoot: tijdens het studeren waren dreigende luchten en regen mijn geluksbrengers. Regelmatig regengetik maakte me rustig en deed mijn blokrendement stijgen. Als ik ging slapen met regen was het volgende examen al gelukt. Zwoel weer betekende een verzwaringfactor voor zweten en zwoegen, hoewel dat ook al een beetje aan vakantie deed denken. Bijgeloof is belangrijk voor studenten maar van één ding mag je zeker zijn: puffen en blokken op je kot of op een zelfgekozen asielplek kan nog altijd en helpt meer!

We zeggen ‘ik zal voor je duimen’ als we iemand veel geluk toewensen bij een spannende gebeurtenis zoals een examen. Duimen voor geluk doe je terwijl je aan iemand denkt die er niet is en het zeker nodig heeft. Het is een 'modern geloof'. Het gebruik van de duim speelde als teken van geloof en bijgeloof ook bij onze voorvaderen. De duim is al bij al de krachtigste vinger van de hand en sommigen zeggen zelfs dat de kracht van de hand vooral in de duim zit. Daarom kan men 'iemand onder de duim houden'. Voor de Romeinen was de duim onderdeel van het overwinningsteken. Gestrekte duim-, wijs- en middelvinger is het teken van de overwinnaar en later ook het teken van Christus. De duimstand besliste over dood en leven. In de Romeinse arena vroeg een gladiator om de strijd te mogen staken door zijn vinger op te steken. Het publiek antwoordde 'nee' met de duim omlaag en 'ja' met de duim omhoog. En daarom betekent die duim omhoog nog altijd dat je iemand geluk wenst. Weest getroost, zwoegers en zweters in het bad van leerstof en kennis: nog enkele weken en de bijgeloven mogen weer in de kast tot december. Tot dan wens ik je good luck in je lucratieve bezigheid om studenten en hun bijgeloof in het oog te houden. Daarna mag er weer 'geloofd' worden.

Marcel Huysmans