Een norse stapmaat voor blinden

Woensdag 12 april 2006 - Riet Brusselaars (40) uit Steenbergen heeft hem Tinus genoemd. Haar navigatiesysteem dat als een TomTom blinden en slechtzienden langs ‘s herenwegen leidt. Althans, als hij het doet. Want een enkele keer is Tinus de weg kwijt.

Een echte olijkerd is Tinus niet, meent Riet als zij het navigatiekastje van zo’n zeshonderd gram om haar schouder hangt en het luidsprekertje op de kraag naast haar oor bevestigt. „Hij klinkt nogal nors“, vindt ze. „Wat mij betreft had hij een wat vriendelijker stem mogen hebben.“ Verder is de blinde Riet dik tevreden met haar nieuwe stapmaat: hij maakt dat zij voor het eerst in veertig jaar zelfstandig buiten haar weg kan vinden.

Tinus heet eigenlijk Trekker. Een uit Canada afkomstig navigatie-apparaat dat speciaal is ontworpen voor blinden en slechtzienden. De gewenste bestemming kan met braille of via een gesproken sms-systeem worden ingevoerd. Tinus kent een aantal routes uit zijn hoofd, die zijn al eens ingevoerd. Hij oriënteert zich via satellieten.

Nu is die oriëntatie meteen zijn achilleshiel, vertelt Riet als ze als proef met Tinus op stap gaat naar het centrum van Steenbergen. Met haar stok voor zich uit tiktakkend wacht ze geduldig op een tip van Tinus. Maar op haar schouder houdt hij zich akelig stil. Tinus weet het even niet. Hij krijgt geen contact met de satellieten.

Niet echt prettig als je op het apparaat moet vertrouwen. Nee, weet Riet: „Tinus is niet het ei van Columbus. Hij biedt voordelen. Hij zegt waar ik ben, dat geeft me vertrouwen. Hij maakt dat ik me makkelijk kan oriënteren. Maar hij heeft ook tekortkomingen.“

Een voorbeeld dient zich spontaan aan. Met haar stok stuit Riet op een obstakel. Een reclamebord, blijkt. Midden op de stoep gezet. „Dat zag Tinus niet. Hij weet waar ik links moet en rechts, maar of er iets op de stoep staat, of dat er wegopbreking is, een boom... dat weet Tinus niet als ik het niet heb ingevoerd.“

Met als gevolg dat het apparaat nooit zomaar zelfstandig te gebruiken is, weet ook Miriam den Oudendammer van Sensis, de organisatie voor blinde en slechtziende mensen in Zuid-Nederland. „Je moet naast dit gps-systeem altijd een stok of nog liever een hond bij je hebben die je langs obstakels leidt.“

Zij noemt de Trekker een goed extra hulpmiddel. „Hij maakt dat blinden en slechtzienden sneller alleen eens een keer naar een vreemde stad kunnen gaan.“

Maar, zegt ook zij: „Een TomTom is het niet. Die is bedoeld voor de grotere, open wegen. Hij verliest zelden het contact met de satellieten. De Trekker is voor kleinere afstanden. Hij wordt veel gebruikt plekken naast gebouwen die het signaal van satellieten verstoren. Hij doet het dan niet.“

Waarschijnlijk verbeterert dat nog, vermoedt de Federatie Blinden- en Slechtziendenbelang. De Trekker is immers nog in ontwikkeling. „En, hoewel hij nog gebreken vertoont, is het een mooi ding“, zegt Ineke Glorie van de federatie. Al is er nog een nadeel: „Hij is duur en daardoor niet voor iedereen bereikbaar.“ Ze legt uit dat tot januari hulpmiddelen als zo’n gps nog vergoed konden worden uit de AWBZ. „Maar nu moeten de zorgverzekeraars het vergoeden. En die doen dat niet.“

Nu is er hoop. De Trekker heeft sinds enige tijd een concurrent: een mobiele telefoon die een navigatiesysteem combineert met spraaksoftware. „Veel goedkoper“, zegt Martine Scherpenburg van Slechtzienden.nl, waar de telefoontjes zijn aan te schaffen. De Trekker kost al snel 1400 tot 1500 euro, het telefoonsysteem nog niet de helft.

Of het wat is voor Riet, is de vraag. De telefoonnavigatie is het best te verstaan met een oortje in. Riet wil dat niet. „Ik moet ook het verkeer kunnen horen.“ Ze houdt het dus bij Tinus. Al leidt hij haar af en toe per abuis een parkeerplaats op, waar Riet in vertwijfeling haar stok rondzwaait. „Tinus kiest dan de kortste weg. Hij houdt er geen rekening mee dat ik een muur nodig heb om me te oriënteren.“

Tinus wijst het beste de weg naar punten die Riet zelf ooit invoerde. Ze demonstreert hoe hij zonder dralen de route oplepelt naar de huisarts in Steenbergen. Je kunt nog meer zaken invoeren, laat Riet zien. „Bijvoorbeeld een bankje in het park. De Trekker waarschuwt dan als je daar bijna bent.“ Zo weet je dat je over twee meter links even kunt zitten.

Van Tinus wil Riet niet meer af. Al moet haar één ding van het hart: „Tinus kent de weg, maar ziet verder niets. Wil ik echt veilig kunnen lopen, dan moet er iets veranderen in de mentaliteit van mensen. Geen fietsen meer tegen de gevel, geen sanwichborden op de stoep. En mensen, ruim toch eens de rommel op van jullie honden!“

Want wat Tinus ook kan, nooit meldt zijn norse, eentonige stem dat er over drie stappen rechts hondenpoep ligt. En dat kan voor blinden nog wel eens vervelend uitpakken.