Om bij tijd, eens terug te genieten van de plaatsen waar je ooit geweest bent! De wereld in een muisklik http://www.alovelyworld.com/index2.html
OP REIS MET DE BLAUWE VOGEL - Cruise op deNijl -
1.Lezers die het hele REISVERSLAG WENSEN TE LEZEN.... weet dat dit in omgekeerde orde staat.
Het begint met de terugreis 15.09.06 (zie blog vanaf 3december 06) en eindigt met het vertrek op 01.09.06 ( zie blog vanaf 3 oktober 06)
2.Verder wordt deze blog aangevuld met EGYPTE NU:actuele feiten en vondsten...
08-05-2006
De hoofdband / haarband/ sesjed
De hoofdsieraden van de farao's van de 12de dynastie en van hun vrouwelijke familieleden zijn de mooiste en technisch meest perfecte uit het oude Egypte.
Het diadeem is een aantrekkelijk en sierlijk stuk edelsmeedwerk. Het is gemaakt volgens de traditie van de edelsmeedkunst van het Middenrijk . Het bestaat uit een eenvoudige hoofdband met afhangende linten aan de achterzijde, waarbij het middenste wordt bedekt door een apart gemaakt element in de vorm van een bloemenstrik.
Precies hier tegenover, aan de voorkant , prijkt een uraeus, de heilige cobra, het attribuut van goden en koninklijke personen. Een diadeem is in feite een in edelmetaal nagemaakte haarband van linnen.
Dergelijke haarbanden werden zeer veel gedragen in Egypte . Men ziet er zelfs matrozen mee afgebeeld. De lineaire decoratiepatronen die men ziet op de linnen haarbanden zijn ook op het koninklijk haarsieraad van metaal terug te vinden.
Zulke linnen haarband noemden de Egyptenaren sesjed, wat 'haarlint' betekent.
Het afgeleide diadeemtype zou men daarom als sesjed-diadeem kunnen betitelen als onderscheid voor andere koninklijke hoofddeksels of kronen, die elk een eigen naam hadden. De oudst bekende in metaal gekopieerde sesjed 's dateren uit de 4de dynastie (ca. 2500 v.Chr.).
In het oude Egypte droeg iedereen een linnen haarband. Koningen beschikten over een diadeem van edelmetaal.
De legering van dit koninklijk diadeem bestaat voornamelijk uit zilver. De band is gesneden uit gehamerd bladzilver van 1 tot 1,5 mm. dik en bewerkt met lijnpatronen. De afhangende linten aan de achterkant zijn ook van zilver gemaakt. Verder is er een versiering aangebracht in de vorm van een bloemenstrik, gemaakt van zilver, faience en gekleurd glas.
De ureaus (heilige cobra) op de voorkant die aan de band is vastgesoldeerd, bestaat uit 16-18 karaat gevijld goud.
Dit kostbare voorwerp stond lange tijd bekend als het 'Diadeem van Koning Antef': een farao uit de 17de dynastie. Recent onderzoek van het voorwerp heeft echter uitgewezen dat toeschrijving aan een farao niet mogelijk is.
Oorzaak De lokale bevolking van Luxor, die letterlijk op en tussen de monumenten en oudheden leeft, was gewoon om door hen in verschillende graven gevonden voorwerpen te combineren en zo de verkoop aan verzamelaars aantrekkelijker. Daarom is het zeer goed mogelijk dat we hier met een kunstmatig samengestelde vondstengroep te maken hebben.
Het voorwerp kan geweest zijn van een koning of van een andere koninklijk persoon. Daarbij moet zelfs nog worden afgevraagd of dat van een man of een vrouw was omdat zulke hoofdversieringen gedragen werden door beide seksen
De levende farao werd beschouwd als de zonnegod Horus op aarde. Deze gelijkenis komt tot uiting in het beeld van de koning op een troon, waar zijn rug door de vleugels en staart van een valk is bedekt. Hier zit de koning op een kubusvormige troon. Hij draagt de traditionele geplooide koningsdoek en heeft een lendenschort aan. Op de zijkanten van de troon staan afbeeldingen van geboeide gevangenen. Het symboliseert de overwinning op het kwaad.
Iedere farao bezat vijf namen, waarvan er twee hem met Horus identificeren: de Horus-naam en de Gouden Horus-naam. Tot aan het eind van faraonische beschaving was het koningschap erg verbonden met de cultus van de valkgod Horus . Dit hebben de Egyptische kunstenaars zeer uitdrukkelijk in hun creaties aangetoond.
Het bekendste beeld waarin de gelijkstelling van de farao met Horus tot uiting komt, is het beeld van de koning wiens nek door een valk met uitgespreide vleugels is bedekt.
Het prachtige beeld van farao Chephren uit de 4e dynastie en de prachtige kop van koning Neferefre uit de 5e dynastie, zijn hiervan mooie voorbeelden. (Egyptisch Museum in Cairo)
Bij andere voorstellingen maken valken deel uit van de versiering van de koninklijke hoofdbedekking.
Een derde uitdrukkingsvorm was een compositie van de farao met de Horusvalk . Een prachtig beeld van harde groenachtige gepolijste steen staat in het Metropolitan Museum of Art in New York : farao Nectanebo II (360-343 v.Chr.), de laatste koning van inheemse afkomst, staat tussen de poten van een grote valk getooid met de dubbele kroon van Egypte.
voorkant en achterkant van het beeldje - vooral de achterkant toont de uitgespreide vleugels van de valk
Alles, ook de mens, moest volgens de Egyptenaren een kringloop doormaken
De enige natuur die de Egyptenaren kenden, was de Egyptische.
De natuurlijke omstandigheden waren hier eeuwenlang zeer stabiel. Er waren drie seizoenen van elk vier maanden: Droogte - honger en dood, Overstroming en Opkomen - wedergeboorte. In de zomermaanden, wanneer de zon op zijn heetst is, leed Egypte honger en werden de mensen door besmettelijke ziektes bedreigd. De machten van de chaos deden een aanval. Maar dan kwam de Nijl, die alle leven mogelijk maakt. Nadat het land bevloeid was, werd gezaaid, en het land beleefde een wedergeboorte. Ieder jaar zag Egypte er net uit als na de schepping.
Het fenomeen kringloop was zo dominant
in de Egyptische denkwereld, dat men het logisch vond dat alle levensvormen, ook de mensen, een kringloop moesten doormaken.
De mens kwam, na zijn dood, voor een soort rechtbank die besliste of hij het dodenrijk binnen mocht. Osiris was de koning van het dodenrijk die, nadat hij zelf was vermoord, weer tot leven was gekomen.( zie verhaal Isis, Osiris, Seth) Zijn rijk was buiten de zichtbare hemel.
Enkele cartouches van farao's - voorbeelden van de kringloop van het leven
Ten tijde van de farao's liep de kringloop van de natuur samen met leven, dood en wedergeboorte
De faraonische tijd in Egypte duurde van 2575 tot 1085 voor Christus, en wordt onderverdeeld in drie periodes: het Oude Rijk, het Middenrijk en het Nieuwe Rijk. De cultuur van de oude Egyptenaren was geconcentreerd in steden langs de Nijl en in de Nijldelta.
Elk jaar overstroomde de Nijl, waarna een laag slib achterbleef die het land vruchtbaar maakte. Zonder deze overstroming konden de mensen niet leven, want het regende nauwelijks in Egypte. Buiten de vruchtbare strook aan weerszijden van de Nijl, lag de woestijn. Daar heersten de kwade machten van de chaos, waar de Egyptenaren erg bang voor waren.
De natuurvisie in het oude Egypte werd gedomineerd door het geloof in een kringloop van leven, dood en wedergeboorte. In natuurverschijnselen als de jaarlijkse overstroming van de Nijl, en het dagelijks ondergaan en opkomen van de zon, werd deze kringloop herkend.
Eeuwig leven
Deze kringloop was een gevolg van een godenstrijd, die nooit definitief gewonnen kon worden door het goede of het kwade.
Zo geloofden de Egyptenaren dat de zon iedere avond stierf; de godin Noet slikte hem in. Daarna volgde een nacht in de onderwereld waarin de zonnegod strijd moest leveren met de machten van het kwaad. 's Ochtends werd de zon terug geboren. Het ochtendrood werd aanzien voor het bloed dat bij de geboorte vloeit.
De cartouche, een koord waarvan het einde aan het begin is gebonden, is het symbool van de eeuwigdurende kringloop. In Egyptische teksten is de naam van een farao dikwijls omcirkeld door een cartouche. Door de magische kracht die de Egyptenaren aan het hiëroglyf toekenden, zou de farao op deze manier van het eeuwige leven verzekerd zijn.
De oude Egyptenaren geloofden in reïncarnatie. Bewijzen zijn te vinden in vele papyrussen.
Twee brieven die zijn geschreven door Anana in het jaar 1300 voor Christus 1.
"Lees, O kinderen van de toekomst en leer de geheimen van de toekomst, die voor U zover weg zijn en toch in werkelijkheid zo dicht bij. Mensen leven niet slechts eenmaal om vervolgens voor altijd heen te gaan. Tussen ieder leven is een sluier van duisternis, maar uiteindelijk zullen de deuren zich openen en ons alle vertrekken tonen waar onze voeten gezworven hebben, vanaf den beginne.
Ons geloof leert ons dat we eeuwig zijn. Nu kan eeuwigheid, daar het geen einde heeft, ook geen begin hebben, het is als een cirkel zonder begin en zonder einde.
Daarom als het ene waar is, namelijk dat wij voort leven, wil het mij voorkomen, dat het andere ook waar moet zijn namelijk, dat wij altijd geleefd hebben. Veel mensenogen heeft God en vele gezichten. De eeuwigheid heeft geen einde".
2.Een tweede papyrus van Anana vermeldt het volgende.
"De mens komt vele malen weer tot leven, maar weet niets meer van zijn vorige levens, behalve een enkele keer als een of andere dagdroom of een gedachte hem terug voert naar een omstandigheid van vorige incarnaties. In zijn geest kan hij echter niet bepalen wanneer die omstandigheden plaats hebben gehad, alleen dat het hem bekend voorkomt. Uiteindelijk echter zullen al zijn vorige levens zich aan hem openbaren.
De geest of zielen van een bepaalde incarnatie kunnen elkaar mogelijk in een andere incarnatie ontmoeten en kunnen tot elkaar aangetrokken worden als een magneet, maar de oorzaak weten zij geen van beiden. Ja, ik geloof dat zielen langer kunnen leven dan Ra"
Het huidige leven is een herhaling van een aantal vorige levens.
We leven nu in een wereld waarvan het bewustzijn sterk is afgesloten van het gevoel, het hogere bewustzijn, waardoor het contact met de geestelijke wereld en de buiten de zintuigelijke waarnemingen voor de meeste mensen zijn verbroken.
Zoals het grafopschrift vermeldt hadden zij geen angst voor de dood, maar vertrokken zij naar het land van het licht en eeuwigheid. "Niets doen deze dag en geen kwaad ondervinden. Wij zijn naar het land der eeuwigheid gegaan opdat onze namen niet worden vergeten. Schoon is de tijd, als men het licht in alle eeuwigheid ziet ".
De ziel, die de oude Egyptenaren Ba noemde en door de dood was gegaan, vindt altijd aantrekkingskrachten voor gebieden op aarde en voor mensen die indruk op hen maken.
Als een dagdroom, die hen terugvoert naar vorige incarnaties, schreef Anana al meer dan 3200 jaar geleden: Het is het verlangen van de ziel, de herinnering, wat men 'deja vu' noemt. Het is de herinnering van de ziel, want anders had je nooit dat gevoel of die dagdroom kunnen hebben. Het is het onbewust verlangen , die door het gevoel, de intuitie, de informatie van de ziel, wordt veroorzaakt.
Tijdens de 18de dynastie kreeg Bes in sommige vormen ook vleugels. De geest wordt vaak met de Sa-strik als beschermsymbool uitgebeeld (dit lijkt heel erg op een ank-teken - zie berichten hieronder) en hij draagt verschillende voorwerpen bij zich. Messen dienen voor de afweer van demonen en gevaarlijke dieren, muziekinstrumenten moeten de goden gunstig stemmen en opvrolijken en kwaadwillende wezens moesten erdoor verdreven worden.
Een bepaald aspect van Bes werd Aha genoemd, wat strijder betekent. Hij is dan ook vaak te zien in gevecht met slangen of met gazellen die aan de god Seth gewijd zijn.
Waar Bes in eerste instantie verantwoordelijk was voor het tijdstip van geboorte en de bescherming van mensen tegen gevaarlijke dieren werd hij later tegen meer dingen ingezet.
Hij werd dan op hoofdsteunen afgebeeld om de slaap te beschermen en op spiegels en cosmetica-artikelen om het Boze-Oog af te weren. Het is dan ook begrijpelijk dat hij tot het gevolg god Hathor behoorde, die ondermeer verantwoordelijk was voor de vrouwelijke schoonheid.
Kwaadafstotende kwaliteiten had Bes gemeen met andere goden, zoals Amon en de kindgoden Horus en Chonsoe. Het is daarom, vooral in de eindfase van de Egyptische beschaving, dat mengvormen van dit soort goden veel voorkomen.
Tot een van die mengvormen behoort de uiterst zeldzame terracotta beeldengroep van Harpokrates (afbeelding) met fallusdragers. Dit beeld is een zeer aanschouwelijke uitbeelding van een Laat-Egyptisch vruchtbaarheidsritueel.
Op een pilaarvormig voetstuk zit de god Harpokrates gehurkt. Op zijn schouder zit een aap . Zijn enorme fallus wordt door vier figuren ondersteund: voorop twee Bes-goden en daarachter twee vrouwen met ontbloot bovenlichaam.
De groep herinnert aan de beschrijving door klassieke schrijvers van vruchtbaarheidsrituelen in Egyptische boerendorpen, waarbij enorme, beweegbare fallussen door vrouwen worden rondgedragen.
In het oude Egypte was de god Bes afweerder van het kwaad en beschermer van het nieuwe leven.
Hij zag eruit als een dwergachtige grijsaard met dierentrekken. Zijn beeltenis werd als amulet om de hals gehangen, op hoofdsteunen en bedden aangebracht, of op het lichaam getatoeëerd.
De god Bes komt voor in de beeldengroep van Harpokrates met reuzenfallus.
De god Bes genoot een grote populariteit in Egypte maar ook daarbuiten. Amuletten in de vorm van het dwerg-grijsaardje Bes zijn zelfs in alle delen van het Romeinse rijk gevonden.
Het ongewone uiterlijk van de dwerggod Bes werd beschouwd als door de schepper bewust gewild en daarom boven het gewoon-menselijke verheven .
Dwergen hadden in de Egyptische samenleving een bijzondere, gerespecteerde positie. Zij bekleedden ambten aan het hof of stonden als begaafde kunstenaars in hoog aanzien.
Men geloofde dat Bes door zijn merkwaardig lichaam en schrikaanjagend uiterlijk kwaad en onheil afweerde. Daarom was hij de beschermgod voor iedereen die gevaren kon verwachten. Hij werd ook in verband gebracht met het ontstaan en de bescherming van het nieuwe leven: met vruchtbaarheid, seksualiteit en erotiek. Bes was de behoeder van de aanstaande moeders en van zuigelingen. (zowel voor goden als gewone mensen). Bij de Egyptische tempels staan trouwens bijgebouwen waar de moedergodin haar kind ter wereld bracht. Deze geboortehuizen, of mammisis, waren het domein van Bes, die met zijn kwaad afstotende toverkracht de goddelijke bevalling gunstig deed verlopen.
Inscripties in de tempels van de godin Hathor in Dendera en Philae uit de Ptolemaeïsche periode bevatten de passage: Ik [Bes] dans voor Uw majesteit om Uw hart te behagen. Ik voer een danspas uit voor de twee kinderen [de jonge god en zijn Ka] in hun geboortehuis. Ik geef ritme aan mijn passen voor de twee nieuwgeborenen om hen blij te maken.
Bes werd niet alleen in tempels, maar natuurlijk ook bij de mensen thuis vereerd.
De god is naakt. Zijn grote, platte gezicht met diepliggende ogen is omkranst door een grote baard en gestileerde leeuwenmanen. De wijd opengesperde mond met de opgetrokken bovenlip, die een vervaarlijke rij tanden blootlegt, en de ver uitgestoken tong moeten de afschrikwekkende verschijning van de god benadrukken.
Ronde dierenoortjes staan haaks op de schedel. Het zware lijf wordt gedragen door korte, mollige, naar buiten staande leeuwenpoten. Onder de bolle buik hangt een fallus in de vorm van de kop van een dier.
De meeste shabti's hebben de vorm van een mummie waaruit de handen tevoorschijn komen. Zij zijn van allerlei materialen gemaakt: hout, steen, faience, terracotta, maar ook van brons.
Sommige zijn echte meesterwerken, zoals de houten shabti van ene Wepwawetmose uit de 19de dynastie, die in de kleding van het dagelijks leven is vereeuwigd. De shabti van Wepwawetmose is van ebbenhout, toch wel voor het houtarme Egypte een zeer kostbaar materiaal. Dit type kwam, naast de mummievormige exemplaren, tijdens het Nieuwe Rijk veel voor.
Bijna alle shabti's dragen landbouwwerktuigen; dit zijn hakken die nodig zijn voor het graafwerk van irrigatiekanalen. Een mand op de rug diende voor het vervoer van zand.
Men ziet ook wel andere attributen, zoals bij Wepwawetmose, die een vogel tegen zich aandrukt. Men stelde de ziel van een mens, de Ba, als een vogel met mensenhoofd voor. Ook houden de figuren in plaats van werktuigen amuletten vast.
De vorm van de shabti's en de materialen waarvan ze zijn gemaakt + de technieken die daarbij zijn gebruikt, geven zeer veel informatie over veel aspecten van de faraonische beschaving.
Daarnaast vormen ook de shabti-spreuk en andere inscripties die erop zijn geschreven, en de manier waarop de shabti's in het graf zijn opgeborgen, een belangrijke bron voor de kennis van namen, ambten en beroepen in het oude Egypte.
Omstreeks 2000 v.Chr. ontstond de gewoonte om kleine, mummievormige beeldjes van de overledenen in het graf te plaatsen Deze beeldjes hadden een dubbele functie: *zij waren de afbeelding van de overledene zelf, en *vervulden tegelijk de taak van de dode, wanneer deze in het hiernamaals werd opgeroepen om werkzaamheden uit te voeren. De overtuiging dat ieder mens - man of vrouw, van hoog tot laag, zelfs voor koninklijke personen werd geen uitzondering gemaakt - moest deelnemen aan de zware diensten op de landerijen in het koninkrijk van de god Osiris, vindt men voor het eerst verwoord in inscripties op houten sarcofagen uit het Middenrijk.
Tegen het eind van het Middenrijk, omstreeks 1750 v.Chr., begon men voor het eerst de shabti-spreuk op de beeldjes te schrijven. Geleidelijk aan werden die figuren een vast onderdeel van de grafinventaris.
De Egyptenaren noemden de grafbeeldjes aanvankelijk shabti's of shawabti's, een benaming die is afgeleid van het woord 'stok', shebed. De vroegste shabti's die met de spreuk zijn beschreven, zijn inderdaad gemaakt van een stuk boomtak, waarvan een uiteinde in de vorm van een mensenhoofd is uit gesneden.
Later, omstreeks 1050 v.Chr., werd de benaming oesjebti, wat 'antwoorder' betekent. Die etymologie slaat op de hoofdfunctie van de beeldjes om in plaats van hun meester 'aanwezig' te antwoorden als de voorman bij het werk-appel zijn naam afriep.
Deze benaming kwam op in de tijd dat de shabti's zuiver als knechten, zelfs slaven, beschouwd. Ook nam hun aantal per grafeigenaar enorm toe.
In de 21ste en 22ste dynastie maakte men mannelijke en vrouwelijke beeldjes, ongeacht de sekse van hun eigenaar, wat overeenkomt met het mannelijk en vrouwelijk personeel dat iemand gedurende het leven op aarde bezat.
Ten slotte kreeg men voor elke dag een beeldje mee. De 365 figuren waren ingedeeld in groepjes van tien, die elk door een opzichter werden geleid. Een complete 'groep' van shabti's bestond dus uit meer dan 400 beeldjes.
Amuletbeeldjes van goden: De Godin Bastet/vrouw met kattenhoofd
De godin Bastet, voorgesteld als een vrouw met een kattenhoofd, werd speciaal in de stad Boebastis, in de Delta, vereerd. Zij stond bekend als de 'zachtmoedige en vriendelijke'. Haar cultusfeesten werden opgeluisterd door zang, spel en dans.
De godin is gehuld in een nauwsluitende jurk. Met grote nauwkeurigheid zijn de weef- en decoratiepatronen van dit kledingstuk in het bronsoppervlak gemaakt. In de rechterhand houdt de godin een vaas, in de linker een attribuut dat bij de dans werd gebruikt, een aegis. Dit voorwerp bestaat uit een kraag met een poezenkop waarboven een zonneschijf met een uraeusslang prijkt.
De godin Bastet, met kattekop, werd vereerd om haar zachtmoedigheid en vriendelijkheid.
De gewone Egyptenaar spiegelde zijn dagelijks leven aan dat van de goden. De goden werden bijna altijd op dezelfde manier uitgebeeld. Hun attributen hadden gewoonlijk een symbolische waarde.
Ptah was de oppergod van Memphis, de oudste hoofdstad van Egypte. Volgens de theologen schiep Ptah de wereld door gedachte en woord. Een glad kapje bedekt zijn hoofd. Het attribuut van goden en koningen, de lange kunstbaard, is aan zijn kin bevestigd. Een brede, uit verscheidene kralensnoeren bestaande kraag ligt om zijn hals. De god houdt een staf voor zich . Ptah (rechts), met staf, was schepper van de wereld en patroon van de ambachtslieden.
De kindgod Nefertem (links) heeft altijd een open lotusbloem op het hoofd. Zijn magische krachten konden het kwaad overwinnen.
Imhotep (midden), afgebeeld met papyrusrol, was een god van de geneeskunst en werd beschouwd als de zoon van Ptah.
De Egyptenaren vereerden talrijke goden. In hun mythologische verhalen en godsdienstige teksten komen honderden goden en wezens voor. Steden, nederzettingen of heilige plaatsen hadden allemaal hun eigen beschermgoden. Voor de eenvoudige gelovigen was het leven van de goden een afspiegeling van de wereld der mensen, met al hun lief en leed.
Zo stelde men zich ook voor dat, zoals in een menselijke gemeenschap, de kern van een godenfamilie gevormd werd door een vader, een moeder en hun beider kind. Amon, Moet en Chonsoe vormden de godenfamilie van Karnak en Ptah, zijn vrouw Sachmet en hun zoon Nefertem de godenfamilie van Memphis.
Volgens eeuwenoude afspraken beeldde men goden en hun attributen vrijwel steeds op dezelfde wijze uit. Zo heeft de sympathieke god Nefertem altijd een open lotusbloem op het hoofd. Deze kindgod is de personificatie van de lotus , waaruit de schepping is voortgekomen. Hij was tevens een heilig kind, dat met zijn magische krachten het kwaad kon overwinnen, een eigenschap die hij met de jonge Horus gemeen had.
Een andere god die in de godenkring van Memphis thuishoort is Imhotep. Volgens de overlevering was hij de architect van het grafcomplex van farao Djoser, de Trappenpiramide van Sakkara uit de 3de dynastie (ca. 2630 v.Chr.). Behalve bouwmeester was deze man een universeel geleerde, die zijn talenten en wijsheid aan zijn tijdgenoten ten goede deed komen. Door de Grieken werd Imhotep vereenzelvigd met de arts Asclepius. Imhotep is dan bij uitstek een god van de geneeskunst. Beeldjes van hem offerde men in tempels, maar men droeg die ook als amuletten om de hals. Imhotep wordt uitgebeeld als een zittende geleerde met een uitgerolde papyrus op zijn schoot. Evenals Ptah, die als zijn vader werd beschouwd, draagt hij een glad kapje op het hoofd.
Prehistorische vondsten in Egypte: Beeldje van een vrouw Negada cultuur 4000-3100 v.Chr
Dit sterk gestilleerde beeldje uit ruwe klei behoort tot de vroegste menselijke afbeeldingen uit het oude Egypte.
Het is afkomstig uit de Negada-cultuur, die genoemd is naar de belangrijkste vindplaats, het dorp Negada in het Nijldal. De vrouw is zittend afgebeeld en diende wellicht om in een miniatuurbootje te worden gezet. De boot symboliseerde de reis van de overledene naar het dodenrijk. Deze interpretatie wordt mede ondersteund door andere afbeeldingen, zoals het beeldje van een man in foetushouding, in een boot met een kikkerversiering( zie afbeelding dodenboot). Later wordt de kikker het symbool van geboortegodin Heket. Het hiernamaals is dan de plaats van de wedergeboorte.
De benen zijn gebroken geweest. Uit de Oudheid kennen we dit gebruik om beeldjes op magische wijze onschadelijk te maken.
De oudste Egyptische voorwerpen waaruit voor het eerst een bepaalde visie op de mens en zijn omgeving spreekt, vond men in de graven van de prehistorische culturen van Negada.
Vooral de figuurtjes van vrouwen en mannen van rode en beige terracotta en ivoor zijn kenmerkend voor die cultuur, die tussen 4000 en 3100 v.Chr. moet hebben bestaan.
Het beeldje van een zittende vrouw van dieprood gebrand aardewerk behoort tot de vroegste vrouwenfiguren die we uit Egypte kennen. De vindplaats is niet bekend, maar zal zeker niet ver van Negada hebben gelegen, waar een grafveld met wel 2200 graven is gevonden.
Het figuurtje stelt een vrouw voor, in zittende houding met de benen languit naar voren gestrekt. Het gezicht is gestilleerd tot een vogelbek en de op de borst liggende armen lopen in elkaar over en vormen een halvemaan, de benen zijn slechts door een groef gescheiden. Het hoofd is van boven afgeplat.
Het is bedekt geweest met een soort witte verf, waarvan nog resten aanwezig zijn.
Waarschijnlijk zat de vrouw in een bootje, het scheepje dat voor de reis van de dode naar het hiernamaals onmisbaar was en in spreuken in het latere Dodenboek zo een grote rol speelt.
Er zijn nog andere beeldjes, zittend in bootjes, aangetroffen in de graven van Negada .
Het figuurtje is bij de bovenbenen gebroken geweest. Dit was een oud gebruik waarbij beeltenissen, zoals hiërogliefen van mensen en dieren, op deze wijze onschadelijk werden gemaakt om te verhinderen dat die een eigen leven gingen leiden.
Zeer oude vondsten uit Egypte: 4000 Ã 3500 v. Chr: De voorraadpot
In de grafkuil( na het nomadenleven dus - toen men leefde in boerendorpen) legde men een aantal gebruiksvoorwerpen .
Men vond vooral potten en schalen voor voedsel en drank. Ook werden er vuurstenen wapens en werktuigen, kralen, kettingen en haarsieraden gevonden. Blijkbaar geloofde men in het voortbestaan na de dood waarbij de dode deze aardse behoeften nog nodig zou hebben. Men beschikte nog niet over het schrift, zodat teksten over deze hiernamaals -opvattingen ontbreken. Voorwerpen uit deze tijd kunnen alleen een tipje van de sluier oplichten.
Op deze voorraadpot zijn schepen met roeiriemen afgebeeld. De veronderstelling dat het om een begrafenisstoet gaat, wordt gewekt door vergelijkbare potten met rouwafbeeldingen.
Dat deze interpretatie juist zou zijn, blijkt uit een klein aantal andere scheepsmodellen uit die tijd, soms met een mens-figuurtje aan boord. Er was dus een schip nodig om de Nijl( zie dodenschip) over te steken voor de begrafenis, omdat veel grafvelden op de westelijke oever lagen. Daar situeerde men immers de ingang van het dodenrijk. Wellicht was het schip - zoals de andere bijgaven - bestemd voor gebruik in het hiernamaals.
Een ander type van voorwerpen in het graf lijkt in dezelfde richting te wijzen. Het gaat hierbij om een bijzonder soort van voorraadpotten( zie afbeelding) die waarschijnlijk speciaal voor het graf werden vervaardigd. Ze dateren uit de periode 3500-3100 v.Chr. en zijn gemaakt van witbakkende klei, waarop een decoratie in rode oker is aangebracht. Dit exemplaar is versierd met drie schepen met vele roeiriemen. Ook hier zou het kunnen gaan om de begrafenisstoet. Dat suggereert de vergelijking met andere motieven op soortgelijke potten, zoals klaagvrouwen die in rouw aan hun haar trekken, reeksen driehoekige bergen als aanduiding van de necropolis en rijen flamingo-achtige vogels waarin men wel een symbool voor de zielen (ba's) der overledenen wil zien.
De pot heeft een viertal knobbelachtige oren. Die zijn doorboord wellicht om een deksel op de pot te binden. Dergelijke potten zijn kenmerkend voor de Negada cultuur. Ze zijn nog geheel met de hand vervaardigd De Negada-culturen, die genoemd zijn naar de vindplaats bij het dorpje Negada, zo'n vijfentwintig kilometer ten noorden van Luxor, waren de voorbodes van de faraonische beschaving.
Het vijfde millennium v.Chr. bood in Egypte nog een heel heterogeen beeld van vele locale centra, ieder met hun eigen gebruiken en levenswijze. Na 4000 v.Chr. verspreidde zich langzaam een eenvormige materiële cultuur over het hele land. De Negada -cultuur, ook wel genoemd naar het dorpje el-Amra in dezelfde regio
Cultureel was Egypte dus al een eenheidvoordat het rond 3000 v.Chr. door de eerste farao, Menes, 'verenigd' werd.
Vondsten uit het zeer oude Egypte 4000 Ã 3500 v. Chr :Het Dodenschip
De oudste Egyptenaren begroeven hun doden in kuilgraven en gaven ze eenvoudige gebruiksvoorwerpen mee. Een intrigerend voorwerp is de afbeelding van dit dodenschip.
In het midden van dit bootvormig model ligt een naakte persoon met een spitse baard. Hij ligt gevouwen op zijn zij, in slaap- of embryohouding.
Aan de voorkant van het 'schip' is het lichaam van een kikker te zien, symbool van de geboortegodin Heket. Blijkbaar diende het dodenschip voor wederopstanding uit de dood.
Dit terracotta model is een van de interessantste stukken uit de tijd van de eerste bewoning van het Nijldal. De woestijnen van Egypte werden al tijdens de Oude Steentijdbewoond door jagers, die er een overvloedige wild bestand aantroffen. (vochtig klimaat)
Deze jagers waren nomaden en kenden geen vaste woonplaatsen. Ze hebben dus over hun grafgebruiken geen informatie nagelaten. Die situatie veranderde rond 5000 v.Chr., toen de uitdroging van de woestijn de bevolking naar het Nijldal dreef.
Daar vestigden ze zich in dorpen. Hun doden begroeven ze in grote grafvelden aan de rand van de woestijn. Deze dodensteden bevatten honderden kleine kuilgraven, met een zandheuveltje, een tumulus er boven op. De doden lagen gewoonlijk op hun linkerzij in een opgevouwen houding. Van mummificatie was in die tijd nog geen sprake. Gewoonlijk werden alleen de skeletten teruggevonden. Toch heeft het woestijnzand soms ook de huid en andere zachte delen bewaard. We spreken dan van natuurlijke mummies.
Men had een bepaalde bedoeling met deze 'hurkhouding' van de dode. Het meest waarschijnlijke is misschien een slaaphouding:dwz ... de overledene is niet echt dood maar zal weer ontwaken in een nieuw leven. Ook kan men denken aan de houding van een embryo. De nabestaanden legden hem zo om de kringloop van het leven te sluiten.
Nog enige gevonden uitleg omtrent deze dodenboot
Het mens-in-bootmotief vinden wij terug in deze ovale boot, waarin een naakte man ligt. Het is van licht roodbruin aardewerk gemaakt. Het zou uit Midden-Egypte afkomstig zijn en stammen uit dezelfde periode als het vrouwenbeeldje (zie hierboven).
De boorden van het bootje zijn van kleine gaatjes voorzien. De voor- en achtersteven zijn afgebroken. Op de bodem ligt een volwassen man met opgetrokken knieën, met de handen tegen de slapen gedrukt. Hij heeft een puntbaard, een attribuut dat bij figuren van mannen uit de Egyptische prehistorie zelden of nooit ontbreekt.
De man wordt naar het paradijs gevaren waar hij uit de dood zal ontwaken. Zijn houding toont opvallende gelijkenis met die van een ongeboren kind in de moederschoot. Volgens sommigen ligt de man dan ook niet in een boot, maar in een baarmoeder en zou hiermee de wedergeboorte worden verbeeld. Het kikkertje dat op een van de uiteinden in reliëf is gemodelleerd, geeft aanleiding tot zulke interpretatie, want uit afbeeldingen en teksten uit de faraonische tijd weten we dat dit dier een afbeelding is van de geboortegodin Heket.
De meeste bewaard gebleven scarabeeën met koningsnamen dragen echter variaties van de naam Menche-perrê, de troonnaam van de Thoetmosis III. Generaties lang brachten de Egyptenaren zijn naam aan op amuletten en zegelstenen. De reden daarvoor is dat hij zo een succesvol legeraanvoerder en groot bouwmeester was en daarom zijn naam in ere wilde houden.
Ook de doden kregen amuletten tussen de mummiewindsels gestopt.
Op de afbeelding staan een aantal scarabeeën met beschermende of gelukbrengende formules die van toepassing zijn op de levenden.
De grote scarabee geheel links draagt bijvoorbeeld de wens gelukkig nieuwjaar.
De Egyptenaren hadden de gewoonte elkaar op nieuwjaarsdag kleine cadeautjes te geven, meestal olieflesjes of kleine beeldjes en amuletten, beschreven met een heilswens zoals deze scarabee.
Een vergelijkbare wens is te lezen op het stuk ernaast: een gelukkig leven.
De middelste scarabee wenst de drager: moge je naam voortbestaan, moge je kinderen geboren worden!
De twee laatste scarabeeën van dit rijtje herinneren weer aan de overheersende rol die de goden speelden in de Egyptische voorstellingswereld. Uiterst rechts lezen we:
bestendig is iedere stad die Amon liefheeft.
Daarnaast ligt een exemplaar met de verzuchting
Amon is alle goede dingen!
De voorgestelde scarabeeën zijn moeilijk juist te dateren, maar stammen vermoedelijk allemaal uit het Nieuwe Rijk.
Zegelstenen hadden in het oude Egypte vele functies: identificatiemiddel, ambts-teken, het waarmerken van iets.
Het scarabeezegel werd in het Middenrijk de gebruikelijke Egyptische stempel.
Omdat scarabeeën symbool van opstanding waren en metafoor voor de zonnegod die de zonneschijf de hemel induwt, deden ze ook dienst ze ook als amulet.
Daarom kregen ze geleidelijk aan steeds meer godennamen en magische formules . Bovendien droegen scarabeeën, die veelvuldig aan de doden meegegeven werden, ook boodschappen van geluk en zegewensen.
Zegelstenen namen dus in de Egyptische cultuur een zeer belangrijke plaats in. Bij gebrek aan paspoort of handtekening fungeerde een zegel als legitimatiemiddel; het droeg dan de naam van de eigenaar.
Het kon ook een ambtsteken zijn door de vermelding van eventuele titels . De koning bezorgde zijn hoge ambtenaren zegels met de koninklijke titel, zodat die uit zijn naam konden optreden.
Met zulke zegels maakten ze afdrukken op alles wat in opdracht van de overheid afgesloten of beveiligd moest worden. Zegelafdrukken namen de plaats in van sloten en beveiligingssystemen. Magazijnen, kisten of zakken met leveringen werden met een touw dichtgebonden; daarover deed men een klontje vochtige klei , waarin het zegel werd afgedrukt. Ook brieven op papyrus werden voor verzending verzegeld om ze voor indiscrete blikken te beschermen.
De oudste zegelstenen uit Egypte hadden de vorm van cilinders. In de loop van het Middenrijk verdwenen deze cilinderzegels, om te worden vervangen door zuiver Egyptische type. Na een periode van experimenteren met knopvormige zegels viel de keus op de scarabee. Dit is een afbeelding in steen van de heilige mestkever.
De ovale vorm met bolle rug en vlakke onderkant leende zich goed voor het aanbrengen van gegraveerde opschriften . De scarabee zat aan een pin en kon gedraaid worden voor het aanbrengen van een zegelafdruk. De scarabee had niet alleen een praktische vorm maar bovendien ook een symbolische betekenis ! Het diertje was een symbool van opstanding en nieuw leven.
Scarabeeën droeg men dan ook niet alleen als zegelsteen, maar ook als amulet. De opschriften op het ondervlak, die meestal de naam en titels van ambtenaren hadden, maakten in de loop van het Nieuwe Rijk steeds vaker plaats voor symbolische afbeeldingen van godenmachten of beschermende formules.
Wat betekenen de symbolen op de kroon van de farao ?
Op heel wat Egyptische kronen staan een gierenkop en een rechtopstaande cobra.
De gier is een symbool van de godin Nechbet die de beschermvrouw is van Boven-Egypte (het zuiden). De cobra staat voor Wadjet die Beneden-Egypte (het noorden) beschermt.
De baard (de bekende lange baard die aan de onderkant breder is) is een teken van goddelijkheid. De koning, die door de Egyptenaren als een levende god wordt beschouwd, droeg in het dagelijks leven ook een baard, maar dan een nepbaard die aan een touwtje hing.
Daarom was het mogelijk dat een vrouwelijke farao zoals Hatsjepshoet deze tekenen van macht kon dragen.
De Ankh bestaat uit een ovaal met daaronder een T-vormig kruis. In het Oude Egypte was het een zeer belangrijk symbool.
Als hiëroglief betekent het leven; daarmee wordt vaak het eeuwige, goddelijke leven bedoeld. Naar de verdere betekenis van de Ankh is heel wat gespeculeerd.
In de betekenis van vruchtbaarheidssymbool kan de ovaal de zon voorstellen en het T-vormige kruis de aarde. De Ankh beeldt in dit geval de bevruchting van de aarde door de zon uit.
° Een andere combinatie van symbolen, ook in de betekenis van vruchtbaarheidssymbool, beeldt de vereniging van het mannelijke en vrouwelijke beginsel voor. De mannelijke uitdaging (= seksuele kracht = T-kruis van Osiris) en het vrouwelijke = zich-open-stellen (= vruchtbaarheid = ovaal van Isis) versmelten tot een nieuw leven voortbrengende eenheid.
De hoofdsieraden van de farao's van de 12de dynastie en van hun vrouwelijke familieleden zijn de mooiste en technisch meest perfecte uit het oude Egypte.
