PANTHER (D)

Panther----- Ernst Kuhlmann----- Maagdenburg----later Braunschweig -----Duitsland

Op vandaag is het bedrijf “Panther Fahrradwerk” een van de grootste fabrikanten van fietsen. Het bedrijf werd in 1896 opgericht in Duitsland, toen richtte Ernst Kuhlmann een klein bedrijf op in Maagdenburg, Duitsland. De oprichter van het bedrijf had toen al een duidelijk doel gesteld voor zijn bedrijf: hij wou moderne en praktische fietsen produceren die toegankelijk zouden zijn voor een brede groep kopers. In 1897 werd de eerste Panther-fiets geproduceerd. Tijdelijk waren de producten uitsluitend gericht op Duitse klanten, doch in 1908 waren de Panther-fietsen echter al bekend in heel Europa, en zelfs al bij sommige Amerikanen. 1899 – De firma transformeerde in een naamloze vennootschap: Panther-Fahrrad-Werke A.G. en begon ook met de productie van personenauto’s.

1907 – De fusie met Braunschweiger Fahrradwerke AG leidde tot de naamsverandering in Panther Fahrradwerke en de verhuizing van de productie naar Braunschweig. 1910 – Overname van de fietsafdeling van Hoppe & Homann (Minden), waarmee het aanbod werd uitgebreid.

In 1925 begon het Beierse bedrijf met de productie van kinderwagens en fietsen voor jonge fietsers. Acht jaar later bracht het bedrijf de eerste bromfietsen en motorfietsen op de markt.  De fietsen werden beroemd om hun kwaliteit en duurzaamheid. Wereldkampioenen als Willy Arend, Thaddäus Robl en Anton Huber behaalden titels op Panther-koersfietsen.

Door de militaire ambities van Hitler en het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog moest in Duitsland elke fabriek gaan produceren voor het Duitse leger. Ook Panther moest nu produceren het leger, gelukkig  moesten ze geen pantservoertuigen, granaten of ander zwaar oorlogsmateriaal vervaardigen, hierdoor hadden hun productiefaciliteiten tijdens de oorlogsjaren niet veel te lijden. Indien ze wel belangrijk oorlogstuig hadden moeten fabriceren dan zouden  geallieerde vliegtuigen de hele Panther-fabriek hebben vernietigd. In de naoorlogse jaren ging het bedrijf weer fietsen produceren. De Panther-fietsen wonnen vanwege hun robuustheid aan populariteit in Afrika, Indonesië en de VS.

1950 – Start van motorfietsen en de introductie van „Pfiff“, een demontabele (vouw-)fiets als voorloper van de latere klapfiets. In de eerste  10 a 15 jaar na de oorlog  kon niet elk gezin zich een auto veroorloven, en de economische en praktische fiets loste het probleem op om van de ene plaats naar de andere te komen. De producten van de Duitse fabriek waren in de mode – de fietsen van Panther vlogen als warme broodjes over de toonbank. Het mooiste moment van de onderneming Panther kwam er van 1945 tot1960,  toen vonden de producten van de fabriek hun bewonderaars onder professionele atleten. Bovendien namen in die tijd Panther-fietsen vaak aan internationale wedstrijden.

In de jaren 60 kwam er een auto-boom. Auto’s werden nu wel een betaalbaarder vervoermiddel, veel fietsfabrieken moesten sluiten of switchen naar het vervaardigen van andere producten. Ook  Panther werd getroffen door de crisis en moest om overeind te blijven samengaan met een ander bedrijf,  namelijk met Schminke Fahrradwerke. Dit hielp een van de oudste fietsmerken om zijn marktpositie te behouden. In 1963 werd de productie in Braunschweig stopgezet. 1962–1971: Onder Schminke groeide het bedrijf door overnames (zoals Göricke, Rapier) en de verhuizing naar Löhne (1971).

1993–2008: Uitbreiding naar Centraal-Europa en samenwerking met fabrieken in Tsjechië, Litouwen en zelfs Bangladesh. 2012–2014 – Sluiting van de productie in Löhne (2012), verkoop van dochteronderneming Baltik Vairas (2013) en uiteindelijk insolventie in 2014. Na de insolventie nam Michael Schminke opnieuw het heft in handen. Onder de vlag Panther International GmbH bleven er fietsen, e-bikes en private-label producten geproduceerd worden in Tsjechië en Roemenië. Producten werden aangeboden via gespecialiseerde retailers en groothandels over heel Europa. BBB Bike (Hoppegarten) nam in 2018 de exclusieve distributie van Panther over.

Tegenwoordig is Panther het grootste fietsenmerk van Duitse origine. Het bedrijf heeft zijn hoofdkantoor in Lohne. Er zijn nog 4 andere fabrieken, waarvan Baltik Vairas in Litouwen de grootste is (de legendarische fiets Orlenok werd daar trouwens in de Sovjettijd geproduceerd). De onderneming produceert jaarlijks ongeveer 450 duizend tweewielers. In de loop der jaren heeft Panther geen originele technologie ontwikkeld. In plaats daarvan combineerden de ingenieurs en ontwerpers slim beproefde knowhow en oplossingen om fietsen van hoge kwaliteit te produceren.

En dat is nog niet alles. Het stereotype van de ongeëvenaarde Duitse kwaliteit wordt bevestigd in de Panther fabrieken. Alle producten ondergaan verschillende stadia van kwaliteitscontrole en nieuwe modellen ondergaan talrijke tests. Dit alles maakt het uiteindelijk mogelijk de markt te voorzien van producten van uitzonderlijk hoge kwaliteit tegen een betaalbare prijs.

BAUER (D)

FAHRRAD- UND METALLWERKE L. BAUER & CO

KLEIN AUHEIM a. M.   BAD WILDUNGEN ------ Duitsland

Die Fahrrad- und Metallwerke L. Bauer & Co. in Klein-Auheim was een voertuigfabrikant die vanaf 1922 fietsen produceerde en vanaf 1936 gemotoriseerde voertuigen zoals de Bauer Saxonette en de Bauer B 100 motorfiets .

Het bedrijf werd in 1911 in Frankfurt-Heddernheim opgericht als fabrikant van metaalwaren. Met de verhuizing naar Klein-Auheim in 1914 lag de focus van de ontwikkeling en productie van het productassortiment op fietsen en de bijbehorende accessoires, vooral fietsdynamo's en lampen, maar ook vanaf 1936 op motorfietsen met Sachs-motoren en vanaf 1948 , met Ilo-motoren. In 1936 kwam de Bauer B 100 op de markt, een kleine motorfiets met een 98 cc Sachs-motor, 2,25 pk, tweeversnellingsbak en kickstarter.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Bauer, net als veel andere bedrijven, een bewapeningsbedrijf en vervaardigde hij behuizingen voor handgranaten en  Panzerfäuste (antitankwapens).

Direct na de oorlog begon de productie van kookpotten en andere huishoudelijke artikelen, evenals fietsen, die de belangstelling trokken van het in Hanau gestationeerde Amerikaanse leger en in grote aantallen naar de VS werden geëxporteerd. Al in 1947 werden er dagelijks bijna 1.000 fietsen geproduceerd. In 1949 waagde Bauer zich op het gebied van de motorfietsproductie door tweewielige modellen te produceren met een cilinderinhoud van 98 cm³, die waren uitgerust met Sachs- en Ilo-motoren met een cilinderinhoud van 123, 147 en 174 cm³. In 1952 werd een motorfiets bekend met een zelf ontwikkelde eencilinder viertaktmotor, met een cilinderinhoud van 248 cm³ en OHV-klepbediening , die niet in serieproductie ging. De verdere ontwikkeling van dit ontwerp overtrof de financiële mogelijkheden van Bauer en leidde tot het einde van de motorfietsproductie in 1953.

In 1968 vroeg Bauer-Fahrradwerke het faillissement aan en werd gekocht door Rowenta , die tot 1993 ongeveer een derde van het personeelsbestand overnam en metaalproducten in de fabrieken vervaardigde.

De Bauer-Fahrradwerke sponsorde tot de jaren vijftig zijn eigen wielerteam en wist succes te boeken met de renners die zij steunden. Op de UCI Wereldkampioenschappen wielrennen in 1952 wisten Heinz Müller en Ludwig Hörmann bijvoorbeeld de eerste en derde plaats te behalen op Bauer-koerfietsen.

https://de.wikipedia.org/wiki/Fahrrad-_und_Metallwerke_L._Bauer_%26_Co.

NSU (D)

NSU---- Neckarsulm --------Duitsland

De naam NSU komt blijkbaar van N: Neckar en SU: Sulm

1873: De NSU geschiedenis begon bij de Strick Machine Werke in Riedlingen bij de Donau,   hun bedrijvigheid was het herstellen van breimachines. Omdat de molen in Riedlingen midden in het dorp lag en de molen voor het werk te weinig kracht had, werd er al snel uitgezien naar een krachtiger molen. 

1880: Die molen vonden ze in de Säge en Gipswerke-molen te Neckarsulm. Net buiten het dorp was er genoeg land langs de mooie beek de Sulm, waardoor de molen gemakkelijk aangepast kon worden met een verbreding van de watersluis. Door de bredere inlaat en grotere molen had men veel meer kracht beschikbaar in de fabriek.

1884: Dit leidde naar een nieuwe naam:  Neckarsulm Strickmaschine Fabrik AG. Al in die jaren was de concurrentie groot en zocht men naar een nieuw product. Dit vonden ze in een fiets; de zogenaamde “Hochrader”. Er waren maar minimale aanpassingen nodig aan de machinerie in de fabriek, mede omdat het machinaal produceren van deze fietsen nog in de kinderschoenen stond. 

1886:     Pas in 1886 gaf men de naam Germania aan de Neckarsulmer fiets. Deze bestond hoofdzakelijk uit geïmporteerde onderdelen uit Engeland. Gaandeweg werden steeds meer onderdelen zelf gemaakt en vaak verbeterd. 

1888: Nog steeds kocht men de fietsen aan van andere leveranciers. Het ging om drie modellen, namelijk: Gazelle uit Osnabrück,  Merkur uit Frankrijk, Pfeil. In totaal werden er in die jaren maar slechts zo’n 200 van geproduceerd.

1890: De eerste echte NSU-fiets werd in grote serie geproduceerd: het NSU Niederrad. Dit was de eerste fiets die geheel uit eigen onderdelen werd gebouwd, met als logo de Hirschhorn. Aangezien de concurrentie op de loer lag werden er met haast patenten aangevraagd voor de pedalen, de naaf en het trapmechanisme. 1892: Op de Stanley-show in Londen stal NSU de show met de zeer goede kwaliteit en  door vernieuwend en prijsgunstig te zijn ten opzichte van de concurrenten. Het leverde veel opdrachten uit binnen- maar zeker ook het buitenland op. 

1897:     De naam van de firma werd veranderd – de Neckarsulmer Fahrrad Werke Aktien Geselschaft werd opgericht. Het kapitaal steeg van 50.000 Mark naar 1.000.000. Mark. De fiets was een groot succes. De eerste catalogus werd op de markt gebracht en er werd een vast embleem op elke fiets aangebracht. Dit was het zogenaamde Steuerkfopfzeichen (balhoofdplaatje). 

1899:Als bekroning gaf koning Wilhelm II NSU de titel Köninglichen Wörttembergischen Hoflieferant. Dit betekende dat er in het logo en Steuerkfopfzeichen 50 jaar lang gebruik gemaakt mocht worden van deze titel. Dit heeft NSU tot 1924 verschillende malen gedaan. 

1898-1903: Een tweede, nieuw model Steuerkfopfzeichen werd op de fietsen aangebracht. Dit embleem kwam op 27 verschillende fietsen te zitten – de naam was Pfeil. Bijzondere modellen waren de tandem voor man/vrouw en de transport-fiets.

1900: De trend gaf dalende verkopen aan. Dit was de aanleiding om Schmidts zoon erop uit te sturen om op zoek te gaan naar een nieuw product. Dit werd de motorfiets. 

1901: De introductie van een soort transportband maakte van de NSU-fabriek de eerste fabriek die motorfietsen in serie productie maakte. De motorfietsen en het nieuws over de transportband deden de fietsverkoop stijgen. En die verkopen trokken NSU uit een dal omhoog. 

1903: De eerste terugtraprem zoals we die vandaag nog in de fiets terugvinden werd in productie genomen. 

1904-1906: Het derde Steuerkfopfzeichen werd aangewend om de vernieuwde fietsen van de oudere te onderscheiden. 

1905: Weer een nieuw product: de versnelling ging van de trapnaaf naar de achternaaf. Door een dubbel lager ontstond er een fiets die veel lichter trapte. 

1906-1911: Het vierde Steuerkfopfzeichen was er een met een in het tijdsbeeldpassend Jugendstil-achtig embleem. In die tijd lag de productie bij NSU, met 1.200 man, op 20.000 fietsen, 3.000 motoren en 450 automobielen. De stap om ook auto’s en motoren te gaan bouwen bleek een goede. 

1913: Sulm werd de naam van het vijfde embleem, vernoemd naar de beek die de aandrijving van de fabriek leverde. De consument vroeg om goedkopere modellen. Dit werd mogelijk door bijvoorbeeld andere zadels te monteren of een naaf met alleen rem en geen versnelling in te bouwen.

De winkelier kon naar wens en/of draagkracht van de klant zelf een fiets samenstellen. 

Eerste Wereldoorlog:

1915: Er kwamen steeds meer aanvragen van de overheid om fietsen te leveren. Dit leverde een militaire NSU fiets op. Deze werd ingezet bij de Württembergische Fahrrad Companie der Wilhelm der Zweite. Deze compagnie ging met hun NSU fiets de eerste wereldoorlog in.  1918: Aan het einde van WO I werd er ook bij NSU flink in het programma gesneden. Van de ruim 70 modellen bleven er slecht 13 over: 10 Pfeil- en 3 Sulm-modellen. Pas in de jaren 20 zouden er weer nieuwe modellen bijkomen.

1923: NSU 50 jaar. Weer een nieuw embleem – gelijk het laatste, met de leeuw, maar deze keer wel in goud.

1924:     Door het verlies van de hofleveranciers-status veranderde het logo; nu waren het twee herten bovenaan. Er verschenen 3 modellen van de Pfeil en 2 van de Sulm. 

1925-1926: In navolging van andere merken werd er een embleem op het voorste spatbord gemonteerd dit was de NSU-vleugel. Omdat de verkoop  niet zo goed draaide  probeerde NSU met een goedkopere fiets op de markt te komen. Deze fiets werd Flux genoemd. De prijs in die tijd was 64 mark, maar voor een gemiddelde werknemer was dat toch een jaarsalaris. Het eerste jaar was de onderzijde van het Balhoofdplaatje afwijkend. 

1927:De onderzijde van het embleem werd gelijk aan die van de Pfeil en Sulm. 

1930: NSU verruilde het vernikkelen van blank metaal voor het verchromen.  De introductie van een bijzonder fiets met hulpmotor: de MotoSulm. 

1932:     Het voorspatbord werd langer – voor de remstempel (bandrem) kwam er een stuk bij.

Elektrische verlichting, bestaande uit een koplamp en een dynamo, waren als optie te verkrijgen.

Naast een kettingblad met NSU-opschrift werd er ook een blad met een bloembladmotief geleverd. 

1935: Ter verbetering van de veiligheid kwam er een rood achterlicht en een achterspatbord met een wit vlak. 

1936/1937: Uit oogpunt van vernieuwing van het fietsenpark en ter uitbreiding werd de Opel Werke fietsenafdeling overgenomen. Opel stopte na in totaal 2,6 miljoen stuks met de productie van fietsen. De machines werden aan NSU verkocht, Opel bedong dat er 2 jaar lang nog emblemen met de naam NSU-Opel op de fiets werden gemonteerd. Daarna verdween de naam Opel helemaal. Achtergrond van deze stap was de wens van de nationaalsocialistische machthebbers, zij wilden dat Opel zich voortaan op het produceren van personen- en vrachtwagens ging concentreren.

Van hogerhand werden bij NSU om politieke argumenten 2 modellen geïntroduceerd, die kregen nationalistische klinkende namen, namelijk de Wehrsport en Grenzland. Grenzland was sportief van uitstraling, voor de landbouwer en goede burger, en was leverbaar in zwart. Wehrsport was zeer degelijk, met een zwaar bagagerek, in grijs/groen en bruin. Deze fietsen waren herenfietsen en werden in gezet bij ronselpraktijken van het leger. 

1938:     Eindelijk kwam de transportfiets of boden-fiets weer in productie met de naam Chrom. Met een rek aan het stuur was de fiets 60 kg zwaar. Er kon een vracht van 120 kg vervoerd worden. Dat was wel zwaar trappen met een achterwiel met maat 28/200 en voorwiel met maat 20/200. Er werd een strakker embleem op het voorsparbord van de fiets gezet. Dit bleef tot na WO II oorlog gehandhaafd. 

Tweede Wereldoorlog

1939: De productie van 200.000 fietsen werd bij lange na niet meer gehaald; de teller bleef op 136.000 steken, dat ondanks de introductie van een nieuw sportmodel. In de jaren daarna moesten de prognoses steeds weer naar beneden bij gesteld worden. Dit kwam mede door de oorlog en het feit dat er een eenheidsmodel voor het frame kwam, voor zowel dames als heren. 

1945: Na WO II werden uit de zwaar gehavende fabriek weer 338 door de fietsen-meester goedgekeurde fietsen op de markt gezet. De fietsen waren bij elkaar gesprokkeld van onderdelen uit het puin van de fabriek en hadden weinig tot geen chroom. Dit kon alleen maar door wilskracht van het personeel, aangezien er nog geen directie was. Er waren op de fietsen-afdeling maar 4 man teruggekeerd.

1949:     Het eenheidsmodel frame werd als damesmodel verder geproduceerd. Voor de heren werd er weer een model met een Diamant-frame gebouwd, waarbij voor de exportmodellen soms een dubbele boven stang werd geleverd. 

1950-1960: NSU produceerde een groot aantal verschillende modellen, die allemaal van een duidelijk versimpeld Steuerkopfzeigen voorzienwaren.

?: De rechten van de naam “NSU” werden verkocht. De nieuwe firma zette de bouw van fietsen met de ons bekende drie letters voort tot ongeveer 2000,  toen werden de rechten wederom verkocht. 

Heden:  U hoeft dus niet verbaasd te zijn als u op een internetveiling of in een Duitse fietsenwinkel een splinternieuwe, lichtmetalen NSU citybike ziet staan met 21 of meer versnellingen – uw ogen bedriegen u niet … 

ADLER (D)

Adler -- Frankfurt am Main -- Duitsland

Adler was een Duitse fabrikant van fietsen , auto's en motorfietsen van 1880 tot 1957. De naam 'Adler' is Duits voor ' adelaar '. Ongeveer 120 jaar lang gaf Adlerwerke (voorheen Heinrich Kleyer AG) vorm aan het leven en werken in het Gallusviertel in Frankfurt. Het bedrijf werd opgericht in 1880 en vervaardigde aanvankelijk fietsen. Vanaf 1900 breidde het productaanbod zich uit: er kwamen schrijfmachines, motorfietsen en auto's bij.

Tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog werden de in Frankfurt am Main vervaardigde voertuigen en de geproduceerde aanvullende bewapening op tal van fronten in Europa gebruikt.

Vier jaar na de Eerste Wereldoorlog had het bedrijf 10.000 arbeiders en bedienden in dienst met filialen in nog eens tien steden. In 1930 was het aantal gedaald tot 3.000, om vervolgens weer te stijgen tot 7.000, dat door de Tweede Wereldoorlog. In de jaren 1920 had de Adlerwerke ook een filiaal in Berlijn (Zimmerstraße / Belle-Alliance-Straße) en extra tentoonstellingssalons aan Unter den Linden en Hardenbergstraße.

In 1938 breidde de Adlerwerke hun fabrieksterrein uit. Ze namen de eigendommen over van vier joodse ondernemers die zich tussen Plant I en Plant II aan de Kleyerstrasse bevonden. De Adlerwerke profiteerden daarom van het “ariseringsbeleid” van de nazistaat.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Adlerwerke nauw betrokken bij de wapenindustrie van de nazidictatuur. Ze produceerden voornamelijk motoren en voertuigonderdelen voor de Wehrmacht. De fabrieksleiding probeerde het door de oorlog veroorzaakte tekort aan arbeidskrachten te compenseren door dwangarbeiders uit te buiten. Sinds 1941 moesten civiele dwangarbeiders en krijgsgevangenen in de fabriek werken.

De hoge beoogde productiecijfers voor de Wehrmacht en het gelijktijdige gebrek aan arbeiders leidden ertoe dat de Adlerwerke op hun fabrieksterrein het concentratiekamp Katzbach oprichtte. Het was een afdeling van het concentratiekampcomplex Natzweiler-Struthof in de Elzas. In totaal werden 1.616 mensen uit meer dan acht landen als concentratiekampgevangenen naar Frankfurt gebracht.

Tussen augustus 1944 en maart 1945 bevond zich het subkamp “Katzbach” in de Adlerwerke in Frankfurt. 1.616 mensen moesten daar onder verschrikkelijke omstandigheden werken; de meesten overleefden het einde van de oorlog niet. Net als andere bedrijven had Adlerwerke ook krijgsgevangenen en buitenlandse burgerarbeiders in dienst in het dwangarbeidssysteem.

Na de bevrijding in 1945 werd Ernst Hagemeier, de algemeen directeur en hoofdaandeelhouder van Adlerwerke, tijdelijk onderzocht wegens oorlogsmisdaden, maar de aanklacht werd in 1948 ingetrokken. Andere aandeelhouders van Adlerwerke, zoals de Dresdner Bank, ontkenden ook elke verantwoordelijkheid voor de misdaden.

In de jaren vijftig rolden motorfietsen en kantoormachines bij Adlerwerke van de productielijn in plaats van auto’s. Na de fusie met de Neurenbergse kantoormachinefabrikant Triumph eindigde de productie van motorfietsen in 1957. Triumph-Adler bereikte een hoge populariteit met producten zoals de typemachineserie "Gabriele". In de daaropvolgende decennia wisselden de eigenaren van het bedrijf meerdere malen, waaronder bekende namen als Volkswagenwerke en Olivetti.

De verkoop van Triumph-Adler aan een vastgoedinvesteerder en het bouwbedrijf Philipp Holzmann in 1993/94 betekende het einde van de productie van kantoormachines in het westen van Frankfurt. In de jaren negentig werden op het eigenlijke fabrieksterrein tussen de Kleyerstrasse en het spoorplatform van het centraal station van Frankfurt enkele nieuwe gebouwen gebouwd als aanvulling op de monumentale bakstenen gebouwen. Appartementen en kantoren voor de dienstensector vervingen de industrie als vorige gebruiker. Ook het traditionele Gallus Theater vond hier een nieuw onderkomen.

Vanaf eind maart 2022 staat de historische site Adlerwerke in het teken van de hele geschiedenis van deze plek.

GÖRICKE (D)

GÖRICKE  -- Bielefeld – Duitsland

Het bedrijf dat in 1874 door August Göricke werd opgericht en later Göricke-Werke Nippel & Co. zou worden, bouwde een fabriek in de stad Bielefeld (Duitsland) en werd bekend om zijn hoogwaardige fietsen en motorfietse. Het was een van de belangrijkste Duitse fietsenfabrikanten in Bielefeld.

Fietsen werden er geproduceerd sinds 1895. In 1899 werd de naam veranderd in Bielefelder Maschinen- und Fahrradwerke AG, August Göricke. Vanaf 1903 werden er ook motorfietsen vervaardigd. Tussen 1903 en 1912 bouwden ze motorfietsen, driewielers en voorwagens met eencilinder- en v-twinmotoren. Motorfietsen uit 1903 waren uitgerust met Antoine-motoren van 2½ en 3 pk, en vanaf 1908 werden commerciële driewielers uitgerust met Fafnir V-twins van 425 cc.

Tussen 1906 en 1908 vervaardigde het bedrijf ook driewielige auto's. Technisch gezien was het een motorfiets met aanhanger, waardoor het een tricar was . De passagiersstoel voorin bevond zich tussen de twee wielen.

In 1921 werd de naam veranderd in Görickewerke AG.

In 1924  namen ze het Fabula- concern over en bouwden versies van die motorfiets.

Een jaar na het faillissement, in 1929, kocht een Duits-Nederlands consortium NVTE (Naam Looze Vennootschap tot Exploitatieder Göricke Fabrieken) het bedrijf, dat toen opereerde als GmbH.

Tussen 1933 en 1939 produceerden ze uitsluitend lichte forensenmotoren, waarbij de nadruk lag op de fietsenmarkt.

In oktober 1941, na de fusie met Maschinen- und Apparatebau Erich Nippel, werd de naam veranderd in Göricke-Fahrrad- und Maschinenfabrik, Nippel & Co.

1949-1960: bouwden ze motorfietsen met tweetakt ILO- en Sachs-motoren tot 197cc. Sommige van de machines met ILO-motoren werden mogelijks omgedoopt door het Zweedse Monark- concern.

In 1950 werden vrachtdriewielers met een enkel achterwiel en een laadbak aan de voorkant vervaardigd. Ze produceerden deze transport dreirad (driewielers) met Sachs 50cc- en 97cc-motoren tot 1959.

Nadat Göricke in 1964 de krachten had gebundeld met Pantherwerke AG (Löhne), bleef het bedrijf tot 1983 fietsen bouwen.

DIXI (D)

Dixi (fietsmerk) --- Gothaer Waggonfabrik AG--- Oprichting1921 --  Eisenach ---- Duitsland

Dixi fietsen (vóór 1921 ook Dixi-Wartburg) was een fietsenmerk van de “Fahrzeugfabrik Eisenach, tak van de Gothaer Waggonfabrik AG”.

De merknaam Dixi komt van van het merk Dixi, dat vanaf 1904 werd gebruikt voor de automobielproductietak van de voertuigfabriek in Eisenac. In tegenstelling tot in de automobielsector bleef het merk Wartburg, dat eerder voor beide sectoren was vastgesteld, tot ongeveer 1920 als merknaam voor fietsen bestaan. Pas toen werd Dixi ook de merknaam van de in de fabriek geproduceerde fietsen, tot het einde van de productie in 1929. Gedurende een korte tijd werd er ook een parallel gebruik van de twee merknamen voor fietsen. Een advertentie uit 1920 bevestigt dat de racefietsen van de fabrikant werden geadverteerd als Dixi-Wartburg.

In de jaren twintig beschikte de fabriek over een goed ontwikkeld dealernetwerk met algemene agentschappen in Düsseldorf, Hamburg en Berlijn. Na de overname van de voertuigfabriek in Eisenach door Bayerische Motorenwerke in 1928 stopte de fabriek in 1929 met de productie van fietsen.

Van ongeveer 1934 tot de jaren 50 werd de merknaam Dixi gebruikt door de fabrikant Patria WKC . Daarnaast gebruikten verschillende "massaserie"-fabrikanten uit het begin van de jaren 50, zoals BFEM (Fahrrad Epple Memmingen), de naam, het embleem en het logo van de klassieke Dixi -fietsen uit de jaren 20, waardoor een exacte datering op het eerste gezicht vaak moeilijk lijkt. In de jaren 80 produceerde de fabrikant Kettler een fiets met het achtervoegsel Dixi .

De catalogus uit 1926 toont een reeks van acht standaardmodellen, die naast de herenmodellen, de Englandrad en de toerfiets, ook twee damesmodellen en kinderfietsen omvatten. Een onderscheidend kenmerk van de meeste Dixi- fietsen, naast het geklonken tandwiel met zes steekpunten en gebogen achtervorken, was de kenmerkende balhoofdplaat. De naar beneden taps toelopende driehoek toont het bekende Dixi- logo met een naar beneden lopende letter x. Boven het logo staat de bekende centaur, het symbool van de Dixi-fabriek. Er lijken dus geen noemenswaardige wijzigingen te zijn geweest in de producten onder het merk Dixi ten opzichte van het voorgangermerk, Wartburg . De bekende illustraties en de weinige overgebleven exemplaren tonen een ongewijzigde vorm van de fietsen.

Exacte productiecijfers zijn onbekend. De autofabriek van Eisenach was echter in de jaren twintig een van de grootste fietsfabrikanten van Duitsland.

VICTORIA-WERKE AG (D)

VICTORIA-WERKE AG – Nürnberg – Duitsland

Al in 1885 bestond er in Neurenberg een vélocipèdeclub, waar het sportieve gebruik van de hoge bi werd beoefend. Max Ottenstein was een enthousiast lid van deze club. Hij legde zijn eerste zakelijke contacten in Engeland, destijds wereldleider in de productie van fietsen. Al deze karweien vereistenniet alleen een ambachtelijke productie, maar ook een commercieel beheerde bedrijfsvoering. Zo richtten Max Ottenstein en de koopman Max Frankenburger in 1886 Frankenburger & Ottenstein OHG op. Max Frankenburger  werd geboren op 27 augustus 1860 in Ühlfeld en overleed op  5 januari 1943 in het concentratiekamp Theresienstadt. Max Ottenstein  werd geboren op 23 februari 1860 in Gunzenhausen, hij overleed op 26 oktober 1947 in Schaan/Liechtenstein.

Max Ottenstein bracht van zijn reizen door Engeland de benodigde grondstoffen en ideeën mee voor de oprichting van de fietsenmakerij. In een gehuurde werkplaats in de Neurenbergse voorstad Gleißhammer produceerden twintig arbeiders de eerste high-wheelers. Om klanten in staat te stellen hun innovatieve voertuigen veilig te besturen, werd later een wielerbaan gebouwd waar deze vaardigheid ongehinderd kon worden geleerd.

Het gehuurde pand in Gleishammer werd al snel te klein voor de 150 werknemers en meer dan 40 machines. In 1888 werd een grote bouwlocatie aan de latere Ludwig-Feuerbach-Straße tegen gunstige voorwaarden gekocht van de eigenaar van een grote machinefabriek in Neurenberg. In 1888 verliet de duizendste Victoria-fiets de productiehallen.

Al in 1892 boden de twee oprichters van het bedrijf de eerste zogenaamde safety low-wheelers aan. Dat waren fietsen met lage wielen vergelijkbaar met de fietsen die vandaag de dag nog steeds worden gebouwd en die hetzelfde frameprincipe hadden als de huidige fietsen. De omzet bij Victoria steeg in 1893/94 zo sterk dat het bedrijf op 15 november 1895 werd omgevormd tot een naamloze vennootschap met de naam "Victoria-Fahrradwerke AG" met een aandelenkapitaal van 1,25 miljoen Duitse mark. In 1896 waren er de eerste fietsen met luchtbanden, die werden gekocht bij Dunlop.

Op de Beierse Staatstentoonstelling in Neurenberg in 1896 had ook Victoria daar een stand. De fietsenproductie bereikte een tijdelijk hoogtepunt in 1897 met 11.300 fietsen. Dat jaar produceerden de vijf grootste fabrieken in Neurenberg ongeveer 50.000 fietsen, ruimschoots meer dan de vraag. In totaal waren er bijna 40 bedrijven in Duitsland die fietsen produceerden. Er heerste een landelijke overproductie, wat leidde tot bodemprijzen op de fietsenmarkt.

Toen in 1899 de bouw van motorfietsen zou beginnen, werd de naam van de fabriek veranderd in “Victoria Werke AG”. Rond de eeuwwisseling beleefde de motorisering een ongekende bloei. In 1900 werd de ontwikkeling van de eerste ‘Victoria-auto’ voltooid, die ontving op de autotentoonstelling in Neurenberg de ‘Gouden Medaille’. De serieproductie was nog niet begonnen, op verzoek werden er individuele exemplaren voor de verkoop gemaakt.  

In 1901 vervaardigde Victoria de eerste motorfietsen, toen Victoria in 1903 begon met de kleinschalige productie van motorfietsen, werden de motoren gekocht bij Fafnir in Aken, destijds een van de belangrijkste leveranciers van inbouwmotoren. In het Duitse Keizerrijk temperde de economische crisis van 1907/08 de opleving van de motorisering, en Victoria staakte rond 1908 de productie van motorfietsen. De autoproductie ging nog een tijdje door, maar vanaf 1912 werden ook deze stopgezet. Motorisering had ook andere voordelen: de paardendiefstallen namen er aanzienlijk door af. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog bouwde Victoria voornamelijk fietsen voor het Keizerlijke Duitse leger. Na de Eerste Wereldoorlog begon in 1920 de productie met de modernste motorfiets van zijn tijd, de “ KR I ”. Victoria-Werke was lid van de “Industrievereniging” van de Duitse Fietsersbond (DRB). Leden van de vereniging waren bedrijven uit de fietsindustrie en fabrikanten van fietsonderdelen die het professionele wielrennen in Duitsland sponsorden.

1933

Na de machtsoverdracht aan de nationaalsocialisten in 1933 werd Reinhold von Lüdinghausen in 1934 voorzitter van de raad van toezicht. In deze rol dwong hij de joodse directeur en bestuurslid Franz Ottenstein, zoon van oprichter Max Ottenstein, uit zijn functie. Tijdens het nationaalsocialistische tijdperk was Reinhold von Lüdinghausen, samen met Karl Rasche en Walter Pohle, een van de belangrijkste actoren in de “Ariseringen” van maart 1939 in het Sudetenland.

1939 – 1945

Een groot deel van de productie van Victoria werd direct overgenomen door de Wehrmacht (Duits leger). Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1939 eindigde bijna alle productie van tweewielers enkel de “KR 35 Pioneer” werd nog steeds geproduceerd. Alleen al van de KR 35 Pionier-motoren werden er bijna 6000 gebouwd als WH model voor de noden van het leger.  Tegenwoordig nog duiken af en toe de tijdens de oorlog achtergelaten Pionier-motoren op in Noorwegen, Frankrijk, de Sovjet-Unie en de Baltische Staten, een triest voorbeeld van hoe deze Victoria-motorfiets aan alle fronten werd ingezet. De KR 25 Aero werd ook geproduceerd als zogenaamd legermodel voor de Wehrmacht, maar productiecijfers zijn niet bekend.

Vanaf 1942 werd bij Victoria de zogenaamde "Riedel starter" geproduceerd. Deze motor werd gebruikt om straalmotoren te starten die nieuw ontwikkeld waren voor de Luftwaffe (Duitse luchtstrijdkrachten). De Junkers Jumo 004 straalmotor voor de Messerschmitt Me 262 jachtbommenwerper en de BMW 003 straalmotor voor de Heinkel He 162 werden door de startmotor op ongeveer 1200 tpm gebracht voordat ze automatisch startten.

Victoria bouwde ook persluchtmotoren voor de aandrijving van onderzeeboottorpedo's. Na de eerste luchtaanvallen in augustus 1942, die Victoriafabriek I aan de Ludwig-Feuerbach-Straße zwaar beschadigden, kreeg de organisatie  „Kraft durch Freude“ (Kracht door Vreugde) de opdracht om onder de oorlogsomstandigheden vrijetijdsactiviteiten te organiseren voor de 1500 werknemers. Vanwege de toenemende voedselschaarste tijdens de oorlog werd op het braakliggende terrein van Fabriek II aan de Nopitschstraße een moestuin van 15.000 vierkante meter met kippenboerderij aangelegd, dat om de bedrijfskantine te bevoorraden. Er werd eveneens 10.000 vierkante meter land vrij gemaakt om volkstuintjes voor de werknemers aan te leggen. Tijdens de massale bombardementen op Neurenberg, die vanaf 1943 door de Britse Royal Air Force werden uitgevoerd, werd bijna driekwart van de faciliteiten van de Victoriafabriek verwoest. In 1945 bleef nog maar een klein deel van de productiefaciliteiten over.

Na de oorlog.

Voordat de hervatting van de productie kon worden overwogen, was er nog veel werk te doen. De bouw begon aan de Ludwig-Feuerbach-Straße met 28 mannen en twee vrouwen. Vóór de oorlog was er al een nieuwbouw aan de Noptischstraße begonnen, maar deze kon door de chaos van de oorlog niet worden voltooid. Deze ruimte was nu klaar voor gebruik en vanaf 1946 was het adres van de Victoria-Werke Nopitschstraße 70. Met de beperkte middelen die beschikbaar waren, bereikten de Victorianen bijna iets onmogelijks.

Na het overbruggen van de productie van consumptiegoederen zoals voedselverwerkers, melkkannen en tabakssnijders  was er eind 1946 al een fietshulpmotor te koop, deze was tijdens de oorlog door Albert Roder in Victoria ontwikkeld. De zuinige 38 cc-motor met één pk was verkrijgbaar voor slechts 160 mark en kon, compleet met tank, op elke fiets worden gemonteerd. Het was precies wat er nodig was in een tijd waarin benzine schaars was en vrijwel uitsluitend op de zwarte markt te verkrijgen was.

Rond de jaarwisseling telde de fabriek in Victoria 1.300 man en verdubbelde de omzet vergeleken met het vooroorlogse niveau.

De zaken verbeterden snel en in januari 1951 rolde de 10.000e KR 25 Aero uit de fabriek.

In 1953 verhuisde het bedrijf naar de nieuwe productiehallen van 6.000 vierkante meter en het nieuwe hoofdkantoor aan de Nopitschstrasse. Siegfried Rauch, die later hoofdredacteur van het tijdschrift MOTORRAD werd, nam de functie van klantenservicemanager over. Van 1946 tot 1953 werden er 150.000 Vicky's, 35.000 Aero-motoren en ongeveer 225.000 fietsen geproduceerd. Het bedrijf exporteerde naar 60 landen wereldwijd, waarvan 70 procent van de Vicky-bromfietsen werd geëxporteerd.

In 1958 daalden de verkoopcijfers in heel Duitsland dramatisch, iets wat de bromfietsmodellen van Victoria niet konden compenseren. Een fusie van Victoria AG met andere fietsfabrikanten leek voor de kredietverstrekkende banken een laatste redmiddel, en zo werd in 1958 Zweirad Union AG opgericht, een fusie van Victoria, Express (Neumarkt) en DKW (Ingolstadt). Omdat er vanaf dat moment geen ‘motorrijders’ meer in de bedrijfsleiding zaten, maar alleen werd geproduceerd wat beter verkocht kon worden, was Victoria geen klassieke motorfietsfabrikant meer.

Drie jaar later nam de firma Faun de fabriek over.

In 1966 verwierf de Fichtel & Sachs Groep een meerderheidsbelang in Zweirad-Union en bracht het merk Hercules, dat al deel uitmaakte van de groep, samen met de volledige productie over naar de Victoria-fabriek aan de Nopitschstraße. Dat had als gevolg dat de naam "Victoria" uiteindelijk uit de prijslijsten van motordealers zou verdwijnen. Hercules bezat de rechten op de naam “Victoria”, maar moest deze opgeven omdat deze al meer dan vijf jaar niet meer werd gebruikt.

Op 30 oktober 1995 verwierf de firma Hartje uit Hoya/Weser de naamrechten van Victoria. Sinds 1997 produceert Hartje weer fietsen onder de naam Victoria. Het jaar 1886, het oprichtingsjaar van Victoria, is nog steeds prominent aanwezig in de huisstijl van het bedrijf. Een deel van de modellen wordt zowel op het hoofdkantoor in Hoya als bij andere fietsfabrikanten vervaardigd.

Dibag Industriebau AG uit München verwierf het terrein in de zomer van 2003 voor de ontwikkeling van het industriepark Herkules (Herkules met een k, vanwege de naamrechten). In 2004 werden de laatste overgebleven voormalige Victoria-gebouwen aan de Nopitschstraße gesloopt. Daarmee verdween een traditierijke fabriek, een van de pioniers op de Duitse tweewielermarkt en een die de technische standaard zette.

https://de.wikipedia.org/wiki/Victoria-Werke

STAIGER (D)

Staiger – Stuttgart - Duitsland

Staiger, opgericht in 1899, is – vergelijkbaar met Hercules – een van de oudste Duitse fietsenfabrikanten die nog steeds produceert. Het bedrijf maakt nu deel uit van de Nederlandse Accell-groep en is in 1997 gefuseerd met het bedrijf Winora.

De oprichter van het bedrijf is de voormalige wielrenner uit Stuttgart, Paul Staiger, die in 1897 wielerkampioen van Württemberg werd. Parallel aan zijn sportcarrière ontwikkelde de toen 21-jarige al zijn eigen fietsmodellen en opende hij een jaar later uiteindelijk zijn eerste fietsenwinkel in Stuttgart. Kort daarna werd het merk Staiger officieel geregistreerd als fietsenfabrikant. Aan het begin van de 20e eeuw breidde Paul Staiger zijn bedrijf uit met de autohandel, maar na het einde van de Eerste Wereldoorlog stortte deze opnieuw in. Vanaf dat moment lag de focus uitsluitend op het bouwen, verkopen en repareren van fietsen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog onderging het bedrijf het lot van de meeste Duitse bedrijven. De productielocaties werden grotendeels verwoest door geallieerde bombardementen en het bedrijf werd uiteindelijk overgenomen door de bezetter. Pas in 1948 kon het bedrijf zich losmaken van de bezetters en het bedrijf voortzetten onder de nieuwe naam “Steiger Wholesales KG”.

Als gevolg van het Duitse economische wonder kende ook fietsenfabrikant Staiger in de jaren vijftig en zestig een grote opleving. Toen de fietsenmarkt in de jaren tachtig instortte, fuseerden ze met het bedrijf E. Wiener GmbH & Co. KG in Schweinfurt en produceerden ze samen de fietsen.

Tegenwoordig biedt Steiger, dankzij de samenwerking met een van 's werelds toonaangevende fietsenfabrikanten - de Nederlandse Accell Group - fietsen van goede kwaliteit tegen redelijk redelijke prijzen, vooral voor de massamarkt. De wielen worden geassembleerd door hoogwaardige componenten van internationale leveranciers te installeren en de klant heeft toegang tot een uitgebreid dienstenpakket van de bekende fabrikant.

SPEER  (D)

Speer --- naar Triepad in 1935 ------ Paderborn --- Duitsland

Bron: Frank Papperitz

HKC (D)

HKC ----- Cloppenburg i.O. --- ---- Duistland

HKC = Heinrich Kalkhoff Cloppenburg

In 1950 naar Kalkhoff

Bron: Frank Papperitz

FELS (D)

FELS -- E. Kuhnert & Cie.  --  Kaiserstrasse Nr79 -- Karlsruhe i. B., ---- Duitsland

Fels-Kuhnert E. Kuhnert & Cie, gevestigd te Karlsruhe, was actief rond 1907 tot ongeveer 1955, en produceerde onder andere Fels- en Panier-fietsen én Meister-motorfietsen.

 FELS – E. Kuhnert & Cie was een traditioneel Duits merk uit Karlsruhe, gespecialiseerd in fietsen en bromfietsen. Hun "Fels Luxus-Sport" moped uit de jaren 1950 was technisch geavanceerd, robuust en werd geprezen om veiligheid en prestaties. Hun producten werden gedetailleerd beschreven in catalogi en prospectussen die illustratief zijn voor die tijd.

NÜRBURG (D)

Nürburg ----  Curt Fiedler --- Leipzig --- Duitsland

1935:  Curt Fiedler, groothandel .

Bron: Frank Papperitz

FELDBERG (D)

Feldberg---  Johann Hilmers ------ Freiburg i.Br. , Höchst a. M.  ----- Duitsland

1913, 1935: Johann Hilmers, Suddeutsche Fahrrad-Industrie, Grosshandlung (groothandel), Freiburg: firma en merk bekend tot circa 1958.

1935, 1955: C. Dillman & co., A.G. Grosshandlung, Höchst a. M. 

Bron: Frank Papperitz

FEDIA (D)

Fedia---- Frankfurt a.M. , Berlin/Berlijn ----- Duitsland

-1909,1921: H.W. Abel junior, Groothandel Frankfurt a.M., later verhuist naar Berlijn

-1924,1938: H.W. Abel junior, Groothandel, Berlijn S 42

-Rond 1940: Behnke K.G., voorheen H.W. Abel, firma na 1945 in Wilhelmshaven. Ook AJAX, FOREVER, MARATHON, RAJA.

Bron: Frank Papperitz

TRAUSNITZ (D)

TRAUSNITZ---- Landshut i. By. 

1938, 1953: Hermann Gast groothandel.

Geregistreerd in 1927.

Bron: Frank Papperitz

ROTTAL (D)

ROTTAL ---- HWP ROTTAL RAD--- Pfarrkirchen i. By.

In 1928 naar ROFIN

Bron: Frank Papperitz

STYX (D)

Styx  ---  Klein auheim a. M. ----- Duitsland

In 1932 naar BAUER.

Bron: Frank Papperitz

EDELWEISS (OOK EDELWEIß) (D)

Edelweiss -- Paul Decker --- Dt. Wartenberg, Waldsassen i. By .---- Duitsland

Opgericht 1896 – Edelweiss fahrradfabrik-- Paul Decker

1906  -- Paul Decker ---Fabrik fur Automobile, Fahrrader und Motorrader

Ca 1930, Edelweiss – Decker GmbH - fietsbouw en verzendingshandel

Sedert 1945 tot ca 1954: Edelweiss – Decker,  Inh.

Paul Decker senior, Waldsassen; herstelling en verkoop van fietsen.

HERCULES -- Nürnberg -- Duitsland 

MARS (D)

Mars –--- Nürnberg Doos ------Duitsland

Het Duitse fietsmerk Mars, gevestigd in Neurenberg, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot

1873. Oorspronkelijk opgericht als een fabriek voor gietijzeren kachels, breidde het bedrijf zijn productie uit naar fietsen, motorfietsen en zelfs auto's. In 1894 begon Mars met de productie van fietsen en werd daarmee een van de vroege Europese fietsproducenten.

In 1873 richtte Paul Reissmann het bedrijf Mars op aan de Siegmundstrasse in Neurenberg-Doos om gietijzeren,  de zogenaamde Amerikaanse kachels te produceren. Dat werd dan gevolgd door de productie van handbediende, riemaangedreven en motoraangedreven sirenes, slijpmachines en fietsen.

In 1903 begon het bedrijf met de productie van motorfietsen en in datzelfde jaar werden enkele auto's met eencilinder De Dion-Bouton -motoren met een cilinderinhoud van 1000 cc geproduceerd. De autoproductie eindigde in 1909. De motorfietsen waren uitgerust met Zwitserse Motosacoche- en Zedel-motor.

Hun bekendste ontwerp was de legendarische de "Weiße Mars" (Witte Mars), deze werd in 1920 ontworpen door ingenieur Claus Richard Franzenburg.In tegenstelling tot de naam was hij ook verkrijgbaar in rood of groen. De tweecilinder boxermotor, eveneens ontworpen door Franzenburg, werd exclusief voor Mars geproduceerd door Maybach in Friedrichshafen.  Het was een motorfiets met een opvallend ontwerp. Deze motorfiets is tegenwoordig een gewild verzamelobject. Het bedrijf bouwde ook wedstrijdmachines van dit type, die grote sportieve successen boekten.

De fabriek Mars-Werke A.G. raakte in financiële moeilijkheden tijdens de inflatie van 1923/1924. De broers Johann en Karl Müller, die als fabrieksmanagers en ontwerpers bij Mars werkten, namen de fabriek over, maar niet de merknaam. Na deze eigendomsoverdracht werden de machines onder de naam "MA" verkocht.

Vanaf eind jaren twintig tot aan de Tweede Wereldoorlog bouwde Mars motorfietsen. Tijdens de oorlog produceerde Mars tankmunitie en maakte voor dit doel ook gebruik van dwangarbeiders.

Na de oorlog produceerde Mars aanvankelijk vanaf 1947 fietsen en de productie van motorfietsen werd pas in 1949 hervat. Het bedrijf profiteerde van de naoorlogse motorinteresse.

In 1950 werd een lichte koersfiets ui aluminium voorgesteld de  fiets woog 11 kg en had een derailleur met 3 versnellingen.

Vanaf 1950 nieuw handelsmerk: “STERN”

1957 einde van de fietsenproductie.

In 1958 werd Mars, net als veel Duitse tweewielerfabrikanten in die tijd, gedwongen faillissement aan te vragen. Gritzner -Kayser AG in Karlsruhe - Durlach zette de productie van de Monza nog korte tijd voort en nam ook de productiefaciliteiten van een andere bromfiets, de Milano , over . Gritzner zette de bromfietsproductie voort tot in de jaren 60. De merkrechten voor fietsen en bromfietsen werden overgedragen aan het postorderbedrijf Quelle, dat jarenlang fietsen en bromfietsen onder het merk "Mars" verkocht. Deze fietsen werden vooral in de jaren 1970 en 1980 op de markt gebracht en zijn tegenwoordig nog steeds te vinden op platforms zoals eBay en Kleinanzeigen .

https://marswerke.wordpress.com/