In de omgeving van de "parking zuid", onderaan de Keetheuvel, met eveneens een schakelhuis en een doorgang voor militairen, kruist de elektrische draad dan de Verbindingsweg, in die tijd nog een zandweg, die het dorp van Kalmthout met de toenmalige Kalmthoutse Hoek verbindt.

Aan de overkant van de Verbindingsweg ontwijkt de draadversperring dan dieper in het landschap het Stappersven door voorbij de daar aanwezige afwateringsgracht naar het oosten af te zwenken en er de zandwegel te kruisen die van de Ster naar het Sluisje loopt, om vervolgens achter de Venloop, doorheen de Boterbergen, onregelmatig getrapt ( heel goed zichtbaar op de professor Alex Vanneste -  kaart) van zuid-west naar noord-oost door te stoten tot aan de ooit afgegraven Hanskensduin om er finaal in de omgeving van de Eikendreef, juist voor de Nolse vaart, de Boterbergen langs de grens met Wildert te verlaten aan de Essense steenweg.

 Het 19-de eeuws kasteel van het landdomein de Boterbergen, dat enkele jaren terug nog eigendom is geweest van de famlie Carlier, situeert zich helemaal in het zuid-oosten en wordt alzo door de draad niet afgescheiden. Wel zal dit kasteel door de Duitse soldaten als verblijfplaats ingepalmd worden.

De Boterbergen behoren tot een stuifduinenlandschap wier hoge duintoppen tot stand zijn gekomen door fixatie als gevolg van plantengroei.Doorheen de tijd heeft vooral de grove pijn hier in eerste instantie aanleiding gegeven tot het ontstaan van een echt bosgebied.

Maar toen dan in de 19-de eeuw de Boterbergen een onderdeel van een herengoed zijn geworden zijn er ook relicten ontstaan van parkaanleg met loofbossen, open plekken en lange brede dreven met immense beuken en daartussen exotische rodondendrons.

De Boterbergen behoren in essentie ook tot de paraboolduin die het Stappersven omringt.

De Hanskensduin is in de tweede helft van de 19-de eeuw met de komst van de trein afgevoerd om tegemoet te komen aan de Antwerpse zandhonger, zoals dit ook daarna het geval is geweest met de Vossenbergen. Bij de zandafvoering van de Hanskensduin ontdekt men stukken beenderen van het geraamte van de heer Jan Van Oevelen die ongeveer een eeuw voordien, na zijn terdoodveroordeling, geradbraakt is geweest. In de  heerlijkheid Essen-Kalmthout is die duin immers de officiële uitvoeringsplek geweest voor het radbraken van de terdoodveroordeelden.

Toen de gemeente Kalmthout vanaf  de Napoleontische tijd "gemene" gronden heeft moeten verkopen aan burgers komen de Boterbergen in de handen van de familie "graaf De Merode de Westerlo". Gravin Françoise de Merode ontvangt er ooit Leopold I voor "een koninklijke" jacht. Het landdomein de Boterbergen is immers in adelijke kringen uitgegroeid tot een zeer gegeerd jachtterrein. In de zanderige duinenbodem ontstaan de konijnenholen daarenboven als geroosterde broodjes in de oven. Bij zijn bezoek wordt de Koning toen ook ontvangen door de toenmalige Kalmthoutse burgemeester Cas in zijn woning "villa Vogelenzang".  Burgemeester Cas, één van de eerste Kalmthoutse burgemeesters binnen het onafhakelijke België staat bekend als een echte Belgicist en royalist.

Vandaag worden de Boterbergen gedeeltelijk beheerd door Natuurpunt in het kader van de doelstellingen die deze organisatie zich inzake natuurbeheer en natuureductie stelt.

Poëzie + :

(uit) Aan Nedeland.....................van Jos Hoeck (3)

.........................................................................

Nog steeds, o edel,  grootsch en dierbaar Nederland,

Nog spijst uw milde, gulle hand der Belgen mond.

Ge hebt ons vastgesnoerd in onbreekbren band,

Van diepe dankbaarheid en trouwe broederband.

En leve straks het Belgisch volk weer vrij in rust

In 't dierbaar vaderland, in eigen huis en haard,

Steeds zullen wij, de heiligen zwaren plicht bewust,

U minnen, edel land, dat zulke liefde baart.

(einde).

Actua +:

De werkgroep "Groote oorlog" Kalmthout-Essen organiseert van 11 oktober tot en met 11 november e.k. in de balkenzaal van het Arboretum van Kalmthout (Heuvel, 2) , ter gelegenheid van de herdenking van wereldoorlog I de tentoonstelling "IN EN ROND HET NIEMANDSLAND". De toegang is gratis. Meer inlichtingen m.b.t.deze tentoonstelling vindt U op de website www.dendoodendraad.be en in een programmabrochure over W.O.I voor het najaar 2014, die U o.m. kunt bekomen aan de balie van de Kalmthoutse Toeristische Dienst.

----------------------------------------------------------------------

Volgende week Zaterdag 11 oktober weer een Kalmthouts broodje :

III/9 "De doodendraad"/De Greef voorbij.

04-10-2014 om 00:00 geschreven door Jan Caluwaerts

In wat ooit het land van de Gageltjes ( heesters met gele katjes ) is geweest, kruist de elektrische draad dan eerst de Essense steenweg (die aloude heirbaan naar Antwerpen) en vervolgens de spoorweg van Antwerpen naar Roosendaal om daarbij aan te landen in het gewezen landgoed (sensu lato)van de abdijhoeve De Greef aan de oostkant van de viaduct van Noordeind.

Op de grens met Essen-Wildert volgt de draad er de oude moervaart van de Nol bezijden het vroegere servitudepad van het Belgische leger achter de huidige Turfvaartlaan. Hij blijft dit doen tot aan "de Gageltjes" (het huidige betonbaantje op Kalmthouts grondgebied) die de Sint-Jansstraat van Wildert verbindt met  het Handelaar. Aan "de Gageltjes" toegekomen draait hij , bezijden de er toekomende Zilverenloop, af naar het zuiden, om al heel vlug langs het kruisend veldwegeltje dat onderweg luistert naar dezelfde naam van "de Gageltjes" links in te slaan en zo uit te komen op de Roosendaalse baan in de omgeving van de Zilveren Hoek.

De aloude abdijhoeve De Greef ( de Oude Greve) van de Paters van Tongerlo, oorspronkelijk gerund door lekenbroeders, dateert vanuit de 13-de/14-de eeuw. De hoeve die tot ons is gekomen ziet echter het levenslicht in de 18-de eeuw als woning van de provisor (toezichthouder) van de abdij van Tongerlo binnen de heerlijkheid Kalmthout-Essen. In de 19-de eeuw valt De Greef dan onder de Napoleonistische sloophamer van "verkoop van zwarte goed" en komt alzo in eerste instantie (zoals de Boterbergen) terecht in handen van de familie De Merode van Westerlo om finaal verder opgedeeld te worden. Zo spreken de Kalmthoutenaars vandaag o.m.nog altijd over "het domein en het kasteel van Donnet". Het is trouwens langs dit landgoed dat de doodendraad verder loopt.

Vandaag is het oorspronkelijk landgoed De Greef inderdaad grosso modo te onderscheiden in enerzijds een grootkavelig woonbos, oostwaarts de viaduct van Noordeind, ontstaan uit het park van het Kasteel van Donnet en anderzijds uit de landerijen rond de intakte 18-de eeuwse abdijhoeve.

De Greef mag worden aanzien als één van de vruchtbaarste bodems van Kalmthout. Enerzijds worden de gronden er van west naar oost doorkruist door de oude Moervaart van de Nol die de venige gronden in het noorden van de Kalmthoutse heide verbindt met de Roosendaalse vaart die langs de Horendonk doorstroomt naar de vroegere turfhaven van Roosendaal.Anderzijds liggen deze gronden stroomafwaarts in de vallei van de Kleine Aa. Deze beek is er doorheen de tijd meermaals uit haar oevers getreden en heeft aldus mede ten grondslag gelegen van de vruchtbare lemige zandgronden. Zo zijn de loofbossen van De Greef van oudsher natuurlijk aanwezig, hetgeen zelden voorkomt in onze kempense kontrijën.

 Aan de Essense steenweg is er tijdens de eerste wereldoorlog een doorgang voor militairen geweest en aan de spoorweg een doorgangssluis, terwijl op De Greef de Duitse zoneleider heeft verbleven.

In de omgeving van de Zilveren Hoek aan de Gageltjes langs de Roosendaalse baan is dan op Kalmthouts grondgebied samen met een schakelhuisje de enige doorgang in Kalmthout gekomen voor de burgers.Men kan er de doorgangspoort alleen maar passeren met een doorgangsbewijs van de Duitse "Ortskommandant".Deze doorgangsbewijzen kunnen enkel verkregen worden in het Duitse "passburö" dat gevestigd is geweest in wat vandaag "De Zoeten Inval" is.

poëzie +:

Vrede               van Adama van Scheltema.(1)

Vrede spreidt gij uw zachte vleugels,

Over de donkere aarde heen,

Over de moeden en de gewonden,

Over de duizenden die verzwonden,

Over al de smekende wonden,

Die verbleekt zijn van geween.

..................................................

(vervolgt).

Actua + :

Nog even in herinnering brengen dat heden zaterdag 11 oktober in de balkenzaal van het Arboretum van Kalmthout (Heuvel,2) de tentoonstelling "In en rond het Niemandsland" van de werkgroep "Grote oorlog"Kalmthout-Essen start. Raadpleeg voor meer toelichting de actua + in vorige aflevering.

-----------------------------------------------------------------------------------

Volgende week Zaterdag 18 oktober e.k. weer een Kalmthouts broodje :

III/10."De doodendraad"/Langsheen de Marijnenvennen. 

Awdoe!

11-10-2014 om 00:00 geschreven door Jan Caluwaerts

De "doodendraad" steekt de Roosendaalse baan over en volgt, achteraan de boerderij van de familie Anthonissen, evenwijdig de Zilverenhoekse steenweg tot aan het Lissevenstraatje, dat aanzet aan de eerste scherpe bocht van deze steenweg om vervolgens zuidwaarts verder te lopen.

Aan het Lissevenstraatje toegekomen draait de draad dan af naar het zuid-oosten om er aan te landen in het gemengd loofbos rond het Lisseven (het Mie De Bakkersven in de volksmond).

Van daaruit loopt hij dan, ongeveer evenwijdig met het Lissevenstraatje, verder door.

Waar het Lissevenstraatje splitst, enerzijds naar de Roosendaalse baan en anderzijds naar de Darm, kiest hij dan de richting van de Darm. Hij komt er toe achter de eerste scherpe bocht, richting Nieuwmoer, meer in 't bijzonder achter de woning van de familie De Laet.

Aan de overkant van de Darm loopt de draad dan dwars door het landschap naar het brongebied van de daar aanwezige Darmloop, langs wier oever zich het steenbakkerijstraatje heeft ontwikkeld. Deze Darmloop gaat dan, langsheen het steenbakkerijstraatje over in de Broekloop, die de Groespolder kruist en verder loopt tot aan de Wuustwezelse steenweg. Een overeenstemmend traject wordt door de "doodendraad" langsheen het Steenbakkerijstraatje afgelegd. Aan de Wuustwezelse steenweg is een overgang voor militairen voorzien.

De draad komt alzo terecht in het wijdse landschap van de Marijnenvennen dat zich enerzijds situeert tussen de Zilverenhoekse steenweg/Nieuwmoer - dorp in het noorden en de Kapelstraat - Achterbroek - dorp in het zuiden en anderzijds tussen de Roosendaalse baan in het westen en de Wuustwezelse steenweg in het Oosten.

Het gaat hier over een oud turfstekersgebied met laag- en hoogveen. Na de ontvening ontstaan opnieuw talrijke open waters zoals het Lisseven, de Darm, het Grote en Kleine Marijnenven, de Smidse vijvers enz. . Men verbindt ze met elkaar door afwateringskanaaltjes, die het water naar de Roosendaalse vaart brengen. Deze kanaaltjes zijn vandaag uitgegroeid tot reële waterlopen, zoals de Darmloop, de Broekloop en de Marijnenloop, die allemaal een duidelijke functie hebben in de Kalmthoutse waterhuishouding. Tijdens de organisatie van de ruilverkaveling nog niet zo lang geleden is die afwatering trouwens optimaal fel verbeterd, waardoor het landschap van de Marijnenvennen omgevormd is tot een egaal golvend weidelandschap met verre horizonten, her en der onderbroken door maïsvelden en bomenrijen van vooral Elzen en Wilgen.

De Zilverenhoekse steenweg is bij de aanvang van de 20-ste eeuw vanuit Kalmthout langs de Zwanenberg, het Handelaar en de Roosendaalse baan nog de hoofdweg geweest van Kalmthout naar Nieuwmoer.

In het oosten van de Marijnenvennen oogt bezijden het Steenbakkerijstraatje , richting Nieuwmoer-dorp, het broek-en rietbos rond de Smitse vijvers, dat vandaag beheerd wordt door Natuurpunt. Tussen dit bos en de Broekloop is van 1925 tot 1936, ten noorden van het Steenbakkerijstraatje, ook de steenbakkerij van Nieuwmoer gevestigd. In de haar omringende kleiputten zijn de Nieuwmoerenaars nog lang gaan zwemmen.

poëzie + :

Vrede.............van Adama Van Scheltema (2)

..................................................................

Vrede daalt gij uit de lichte sferen,

Waarheen gij vluchtet voor deze wereldsmart,

Daal over hen die U hebben verraden,

En over de dwazen, die op U smaadden,

En over de blinden, die om U baden,

Daal,daal gij weder in ons hart.

(vervolgt)

....................................................................

Actua + :

Voor (groot)ouders en (klein)kinderen van 6 tot 12 jaar staat een vrolijke bij paraat in het Bijenteeltmuseum van Kalmthout :Billie de Bij. Hij maakt hun bezoek dubbel zo plezant.Meer inlichtingen op de Toeristische dienst van Kalmthout of in het Bijenteeltmuseum.Het Bijenteeltmuseum is elke zaterdag zondag en feestdag open van 13 tot 17 uur en in de herfstvakantie elke middag.(info : 03666.61.01, toerisme@kalmthout.be.  

................................................................................................

Volgende week 25 oktober e.k. weer een Kalmthouts broodje :

III/11."De doodendraad"/Doorheen de Maatjes.

Awdoe. 

18-10-2014 om 00:00 geschreven door Jan Caluwaerts

Aan de Wuustwezelse steenweg, die als het ware een rol van "Maatjesdijk" speelt, neemt de "doodendraad" een scherpe bocht, hij kruist de Broekloop en slaat aan de overkant van de steenweg de smalle veldwegel zonder naam in die achter de hoeve van de familie Bohez, ten zuiden van de Broekloop, aansluit op die andere wegel die vandaag door de fietsers gebruikt wordt om van de Vissersstraat, langs de gemeentegrens Kalmthout/Wuustwezel, de laatste binnen te rijden. Waar de beide wegels in elkaar overgaan neemt de elektrische draad de bocht naar rechts en verlaat aldus onder de grenspaal nr. 232 van Hanneke Wiewau Kalmthout voor Wuustwezel.

Zo eindigt de "doodendraad" zijn doortocht op Kalmthouts grondgebied in de Nieuwmoerse Maatjes om op Wuustwezels grondgebied zijn tocht verder te zetten onder de grens tussen Achtmaal-Zundert en Wuustwezel .

In het landschap van de Maatjes zijn ook vandaag nog steeds veenresten, vijvers en plassen met rietvelden uit vroegere tijden aanwezig. In de bredere omgeving ontbreken trouwens ook de jongere bosrelicten niet waartoe de Brabantse pijnen een aanzet hebben gegeven.

De Broekloop die er doortrekt mondt uit in de Roosendaalse vaart. En op dagen dat het hard heeft geregend ontwaart men in deze vaart nog steeds het bruine klotwater van meegevoerde veenresten.

Het bosje van Hanneke Wie Wau, een elzenbroekbos, en de visvijver van Nieuwmoer in de onmiddelijke omgeving van de "doodendraad" zijn nog twee gekende relicten van dit oeroude veengebied.

De naamgeving van Hanneke Wiewau eerst aan de grenspaal en later aan heel de subregio zou afgeleid zijn van de naam van een vroegere investeerder (Hanne Wierwolt)in de turfstekerij in de streek. De grenspaal van Hanneke Wiewau refereert in ieder geval ook naar de " Ellendigen Berk", ooit een oeroude boom die het scheidingspunt heeft aangewezen tussen Kalmthout, Wuustwezel en Zundert (-Achtmaal). 

Er is ook een tijd geweest dat het veldwegeltje onder de grenspaal van Hanneke Wiewau in hoofde van de Nieuwmoerenaars tot één van de Nieuwmoerse Schooiersstraatjes is gepromoveerd geweest, waar de schooiers uit de belle-époque met hun woonwagen gingen verblijven. Een eerste Schooierstraatje wordt daarbij gelokaliseerd aan de Essense steenweg in de omgeving van de Pastorijdreef. Zo wil het Nieuwmoerse verhaal dat ook de vader van Jean Marie Paff met de familiale woonwagen in deze beide Schooiersstraatjes heeft verbleven.

En welke oudere Nieuwmoerenaar heeft in het  brede land rond Hanneke Wiewau geen "proppekens" (dennenappels) gaan zoeken om de kachel aan te steken?

Zoals reeds bij de aanvang van deze bijdragen is verduidelijkt loopt niet alleen de elektrische draadversperring van de Duitsers tijdens de Eerste wereldoorlog langs de Maatjes, maar op de grens tussen Nieuwmoer en Achtmaal ook de gewone draadversperring die de neutrale Nederlanders als tegenreactie langs hun reële grens hebben aangebracht. Het overgrote deel van het rietland De Maatjes situeert zich trouwens op Nederlands grodgebied. In de omgeving van de grenspaal van Hanneke Wiewau is het trouwens duidelijk dat de twee soorten draadafspanningen elkaar als het ware hebben moeten ontmoeten.

 Voor Jan Gotinck, de verantwoordelijke en ongekroonde Koning van de visvijver van Nieuwmoer, is die "doodendraad"vandaag trouwens al lang in de veenresten van de Maatjesbodem opgegaan. Voor hem tellen vandaag alleen nog die geduldige en gelukkige vissers die omzeggens dagelijks zijn vijver bezoeken, terwijl hoog in de lucht telkens weer speelse peletons van wilde eenden voorbijtrekken en in de drassige rietvelden kievit, wulp, reiger en karekiet voor elkaar verstoppertje spelen.

poëzie +:

Vrede...............van Adama van Scheltema (3)

.....................................................................

Opdat uw liefde daar weder wone,

Opdat uw liefde ons weer genas.

Liefde boven onze ijdele wenschen,

Liefde over alle ijdele grenzen ,

Liefde alleen voor mensch tot menschen,

Die eindelijk leerden wat liefde was.

(einde).

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 Met deze aflevering eindigt dan onze bijdrage over "De doodendraad" tijdens de Eerste Wereldoorlog, meer in 't bijzonder over het traject van "de doodendraad" op Kalmthouts grondgebied.Hopelijk  hebben de meesten onder jullie er iets bij geleerd en vooral een beetje plezier aan beleefd. Wij van onze kant houden er aan een paar mensen in 't bijzonder te danken voor hun onmisbare medewerking. Zonder die medewerking zouden onderhavige "Broodjes" veel moeilijker tot stand zijn gekomen. We denken daarbij in 't bijzonder aan Jan en Patrique Reynaerts, Leo Ribbens, Eddy Sels, Jan Franken,Gerard Raets, Jos Balemans, Maria Van Meel, Leo Anthonissen, Jean Bastiaensen, Felicien Van Oers, Frank Coucheir. 

Awdoe! 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------

-------------------   .

25-10-2014 om 00:00 geschreven door Jan Caluwaerts