In Kalmthout - en ook ver daarbuiten - kent iedereen het Pannenhuis op de hoek van de Kapellensteenweg en de Groene weg. Wie vijzen nodig heeft, of deursloten, of kippendraad, of grasmachines, of om 't even welke "ijzerwaren in 't groot" loopt wel eens dat Pannenhuis binnen. De functionaliteit loopt er dan ook als het ware van de muren. Maar er schuilt nog iets anders in diezelfde muren. In onvermoede hoekjes ontwaakt er af en toe iets geheimzinnigs. Het is iets mysterieus dat teruggrijpt naar Kalmthouts ver verleden. En dat iets sluimert nog ergens heel diep op de bodem van onze Kalmthoutse gemeenschapsziel.
Bij de aanvang van de 16-de eeuw (1518) is het Pannenhuis nog een pastoorswoning. De toenmalige pastoor Jan Frans, Kalmthouts hulppriester binnen de Nispense parochie, koopt ten zuiden van de Kapelberg en in het noordwesten van het Kruisbos tegen " 's Heerenweg " aan, op de hoek van de huidige Kapellensteenweg en de Groene weg een private woning . Hij richt zijn woning in als een pastorij en schenkt ze bij testament aan de Abdij van Tongerlo, met als doel er een permanente pastorij voor de Kalmthoutse pastoors van te maken.
Deze vroegere pastorij groeit uit tot een abdijhoeve : de "Oude Pastorijhoeve". Het is een hoevenconstructie met een viertal gebouwen. Het woonhuis, de potstallen en de bergingsplaatsen voor het landbouwallaam en de gewonnen vruchten vinden er hun plaats.De hoeve omvat daarbij een neerhof met pluimvee, waar ook een paar zwijntjes loslopen.Verder zijn er de akkers met rogge, haver, gerst en boekweit en de heideweiden met spurrie en valleigrassen waaraan de schapen, koeien, ossen en paarden zich te goed doen. Last but not least vindt men er naar de Kleine Aa toe stukken bos en heidepercelen, waar ondermeer lekker kan gejaagd worden op hazen en reetjes. Rond de gebouwen en de gronden is een hofgracht aangelegd.
Bij de belegering van Wouw verwoest het Franse leger onder het commando van generaal Biron in 1583 bij de doortocht door Kalmthout ook deze vroegere pastorij ( zie o.m. broodje 14). Het zal tot in 1606 duren voor men op de ruïnes van de verwoeste gebouwen nieuwe constructies optrekt. Men bedekt deze nieuwe constructies met de pannen uit de kleiputten van de "Schoeliënberg" ,waarvan de vijver voor de villa Erica nog zou getuigen. Dergelijke bedekking met pannen is zeldzaam voor die tijd. Ze ligt volgens sommigen ten grondslag van de benaming " ' t Pannenhuis ", zoals men de toenmalige pastorij sindsdien ook noemt.
In 1636 verhuist de pastorij zelf naar een nieuw gebouw dat is opgetrokken op de ruïnes van 's Heerenhuis nabij de kerk op Kerkeneind (zie voorgaande broodjes). Het aldus vrijgekomen Pannenhuis geeft de abdij in erfpacht aan de Secretaris van de heerlijkheid Christiaan De Greef. Deze richt er zijn secretariaat in, stelt er een 's herenkamer ter beschikking van de "heren van de wet" en een kelder als gevangenis voor de heerlijkheid. Daarnaast richt hij er ook een herberg in en brouwt er zijn eigen bier. Schouten, meiers, schepenen ... hebben nu eenmaal ook dorst. Dit bierbrouwen gebeurt in grote pannen. Voor sommigen spruit de benaming 't Pannenhuis dan ook eerder voort uit Paenhuys, het huis met de brouwerspannen.
In 1794 verkoopt de abdij 't Pannenhuis aan de familie Greefs-Cas om er de belastingen van de Napoleontische administratie mee te betalen. In 1836 stelt het gemeentebestuur een einde aan de huur van 's heeren kamer en de keldergevangenis. In 1873 likwideert de familie Van den bergh-Elsen de eigenlijke hoeve. Het woonhuis wordt daarbij vergroot en, behoudens een klein stuk, dempt men ook de slotgracht. In 1880 sluit men de herberg nadat de laatste kostgangers de taverne verlaten hebben. Het waren niemand minder dan de beroemde schilders van de Kalmthoutse grijze school : Adriaan Jozef Heyman, Jacques Rosseels en isidoor Meyer.
In 1898 voegt men langs de kant van de groene weg nog een woonhuis bij. In 1953 koopt de familie Stevens-Hacour het noorderlijke huis met de trapgevels. In 1956 koopt de familie Raets de zuidelijke woning. In 1963 is de familie Stevens volledig eigenaar. Ze gaat over tot de gedeeltelijke afbraak met restauratie en incorporeert een magazijn, hetgeen tenslotte in 1984 nog uitgebreid wordt langs de Groene weg.
Het zou dus onzinnig zijn in het huidige Pannenhuis nog naar uitdrukkelijke restanten van de "Oude pastorijhoeve" te gaan zoeken. Maar misschien ligt dat al enigszins anders als men wil gaan zoeken naar sporen van de aloude gastenkamer van de schilders van de Grijze school. Men zou nog wel eens kunnen botsen op 't één of ander spoor van die unieke kempense schouw, die de gastenkamer van weleer in de oude taverne heeft versierd. En misschien kijkt men dan ook nog onvermoed door hetzelfde venstergat, waardoor Adriaan Jozef Heyman, als hij niet op de heide vertoeft in zijn gehuurde woonwagen om er de zonsondergang te schilderen, de toen nog enig mooie wijdse vallei van de Kleine Aa overschouwt.
En toch ... wat ook niet kan ontkend : als men bij zonsondergang langs de wegel achteraan 't Pannenhuis, op 't einde van de Groene weg, de vallei van de Kleine Aa induikt, hoort men plots, bij goed luisteren, heel hoog boven dat Kalmthouts Pannenhuis geluiden. Plots beseft men het dan heel goed ! Er moeten boven het Pannenhuis nog altijd hoeven staan achter de zoom van de blauwe velden langs de maan. Witte hoeven, niet waar Paul Van Ostaaijen ?
- poëzie + -
Avondgeluiden ( Paul Van Ostaaijen 1896 - 1928 )
Er moeten witte hoeven achter de zoom staan
van de blauwe velden langs de maan
's avonds hoort gij aan de verre steenwegen
paardehoeven
dan hoort gij alles stille waan
van verre maanfonteinen zijpelt plots water
-gij hoort plots het zijpelen
van avondlijk water-
de paarden drinken haastig
en hinniken
dan hoort men weer hun draven stalwaarts.
- actua + -
Ook in het Bijenteeltmuseum van Kalmthout hoogzomert het. En dan zijn de bijen op hun best. Dan zijn de bijenkasten in de tentoonstellingsruimten één en al bijengezoem. Dan dragen de naarstige werksters hun mooiste broekjes bij hun terugkeer van de zomerse bloemenvelden. Geïnteresseerd ? Bijkomende informatie kunt U bekomen op het nummer 03/666.61.01 tijdens de openingsuren van het museum.
In hetzelfde gebouw op de Putse steenweg, nr 129, is trouwens ook het Natuureducatief Centrum gevestigd en daar loopt heel de zomer lang de tentoonstelling "Een Land van Zand". Onze Antwerpse Kempen is inderdaad onbetwistbaar een "Land van Zand". Vraag dat maar aan de mierenleeuw die er welig huist! Ook U moet deze unieke tentoonstelling gezien hebben ! Info : 03/620.18.30
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje " 28. De dorpsschool " en vergeet het niet om de reeds verschenen cursiefjes chronologisch terug op te roepen, klikt men onderaan het blog telkens op de linkse rode pijl.
31-07-2006 om 18:29
geschreven door Jan Caluwaerts
|
