Ook in onze Kempen bestaan er in de middeleeuwen nog geen dorpsscholen. Meer nog, zoals overal in het Europese avondland, is het enige bestaande onderwijs op dat ogenblik een onderwijs "van" de geestelijkheid "voor" de geestelijkheid. Het zijn dan ook vooral de kloosterorden die er de kernen vormen van de cultuuroverdracht. Met de komst van de Nieuwe Tijd komt hier echter langzaam maar zeker verandering in, eerst in de steden en voor de meest begoeden, maar later ook in de dorpen en voor een grotere massa. Uiteraard zal het veralgemeend onderwijs nog lang op zich laten wachten. Wel brengt het zondagsonderwijs voor sommigen al een oplossing.
In de 15-de eeuw zijn het de Kapelanen die ook bij ons in Kalmthout de functie van dorpsonderwijzer waarnemen. Van een dorpsschool is er echter nog geen sprake. De lessen worden meestal gegeven in de pastoorswoningen. Deze situeren zich in die tijd meestal op de Kapelberg ( in de nabijheid van de Sint-Jacobskapel, oorspronkelijk de Sint-Christoffelkapel) of in de onmiddelijke omgeving ervan. Daarbij is het onderwijs vooral op de godsdienstbeleving gericht. De kennis van de catechismus en de beoefening van de lithurgische zang staan dan ook centraal.
In de 16-de eeuw verwerft Kapelaan Gheert Fruytens van de Sint Christoffelkapel nochtans bekendheid als schoolmeester door de humaan gerichte inhoud van zijn opleiding. Zijn woning "Die Roose" situeert zich ten weste van de Sint Christoffelkapel. Vier van zijn leerlingen stromen toen reeds door naar de Leuvense universiteit.
In de 17-de eeuw ontkoppelt men het ambt van leermeester en kapelaan. In vele gevallen is de onderwijzer nu echter een koster. In 't midden van deze eeuw ontstaat in Kalmthout-dorp voor 't eerst een echte dorpsschool. Deze dorpsschool situeert zich " nabij de kapel, ten oosten van het dorpsplein : een klein huizeken, met een laag strooien dak en lemen wanden met houten zitbanken". In de tweede helft van de 17-de eeuw breekt dan de zogenaamde schoolstrijd uit tussen de legendarische meester Nocolaes Smeyers en pastoor Van der Biest. De strijd draait rond de overbrenging van de oude dorpsschool naar een nieuwe school in 't centrum op de plaats waar nu het gemeentehuis staat. Finaal wint de pastoor het pleit.Maar na een tijdelijke afwezigheid treedt Smeyers terug in dienst in de nieuwe school in ('t centrum). Er is tevens een onderwijzerswoning voorzien. De verhuis van de dorpsschool van " 't oude dorp" naar " t Tongerlose centrum " zal tot vandaag een bepaalde gevoeligheid tussen " die van 't dorp en die van 't centrum " (moeilijk begrijpbare tegenstelling voor buitenstaanders) levend houden. De school van 't centrum heeft oorspronkelijk twee secties, één voor jongens en één voor meisjes. In de loop van de tijd krijgt ze een fikse uitbreiding. Zo ruimt de oorspronkelijke school ook plaats voor het gemeentehuis en vindt ze onderdak in nieuwe gebouwen waar nu de gemeentelijke administratie is ondergebracht. Later zullen de meisjes overstappen naar de aangenomen meisjesschool. Als in 1908 overbevolking dreigt in de gemeenteschool van Kerkeneind in 't centrum, blijken er veel leerlingen aanwezig te zijn van 't oude dorp en de daarbij aansluitende wijken van de Heuvel en de Acht zaligheden. In 1911 is de tijd dan ook rijp om die van " 't dorp " na zoveel jaren opnieuw voldoening te geven. Er komt een dubbelschooltje voor jongens en meisjes ten noordwesten van de Kapelberg in de Schooldreef. Het dubbelschooltje bestaat vandaag als gebouw nog altijd, ook al wordt dit gebouw thans ingenomen door een erkende vrije lagere school aan wie de gemeente de school verhuurt. Op de voorgevel van de oude gebouwen van deze school prijken nog altijd de panelen van natuursteen van destijds met daarin twee voorvaderlijke wijsheden gebijteld . Op de gevel van de muur van de jongenssectie staat : "Een vrome man doet steeds wat zijn plicht gebiedt", op de gevel van de meisjessectie " Der vrouwen schoonste sieraad is de deugd ". Jaja ..., ze wisten van wanten, onze kalmthoutenaren van weleer.
- poëzie + -
De staart en het eekhorentje. (kindergedicht van Felix Timmermans - 1924)
Een eikeltje is ruim mijn paart, maar 'k eet een tweede voor mijn staart. Wat voedsel zulk een ding toch vraagt! Doch 'k heb mij nooit die zorg beklaagd. Hij is mijn zon en regenscherm en stelt mij in de winter werm.
- actua + -
- Op maandag 14 augustus te 14 uur in 't Kalmthouts Volkshuis optreden van Antwerps trots " La Esterella " (Oh Lieve Vrouwe Toren, hoog boven 't Vlaamse land), info www.groodverzet.be. - Op dinsdag 15 augustus organiseert "Vrouw en Maatschappij" een gratis "Poëtische Heidewandeling". Vertrek om 14 uur aan het INFOBORD OP HET EINDE VAN DE KORTE HEUVELSTRAAT, komende van de Heuvel. Info : 0498152993. - Op zondag 20 augustus begeleide heidewandeling "De Kalmthoutse Heide vroeger en nu". Start om 14 uur op de grote parking van de Putse steenweg aan de Vroente.Info en inschrijving : Toeristische Dienst van Kalmthout, op het telefoonnummer 03.666.61.01.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje " 29. De Kalmthoutse Fransman" en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het blog telkens op de rode linker pijl klikken.
