Langzaam maar zeker wordt Heide een slaapkamer in het groen, eerst van een welgestelde burgerij, maar finaal ook van Jan Modaal. In oorsprong gaat het daarbij om buitenverblijven, maar weldra ook om vaste residenties. Maar met deze invasie van de stedeling wordt in zekere zin ook "de kip met het gouden ei" geslacht. De residentiewoede wringt tot op zekere hoogte de aantrekkingskracht op de toeristen van het "Kleine Zwitserland" de nek om. In de tweede helft van de twintigste eeuw zijn dan ook alle hotelletjes uit Heide verdwenen.
In Heide-Kalmthout is de nationale geschiedenis van de architectuur van de "belle-époque" tot heden als een open boek aanwezig. Het is niet de bedoeling deze geschiedenis hier in het lang en het breed uit de doeken te doen.Toch willen wij in een notendop een paar merkwaardige architecturale realisaties doorheen de tijd in het residentiële Heide-Kalmthout onder de aandacht brengen.
In 1902 zet Charles Bareel-Paridant van de Paridantdynastie in Dennendaal, bij wijze van investering ,zijn imposant huis van plaisantiën neer dat in die tijd luistert naar de naam "Hof ter Heide". In 1905 neemt Lucien Bareel, de toenmalige burgemeester van Kalmthout van de woning bezit. Dit huis van plaisantiën is opgetrokken in een ecclectische stijl. Onder deze stijl verstaat men een mengeling van verschillende neo-stijlen. Het is de gegeerde stijl van de " happy few " tijdens de belle-époque. Vandaag nog is het gebouw, prachtig gerestaureerd, in Dennendaal aanwezig, zij het onder de naam van Berkenhof en wel in de Van Dammedreef. De ecclectische stijl is na al die jaren nog duidelijk zichtbaar aanwezig. Zo ontwaart men in de geblokte zijtorens rondbogige neo-romaanse ramen. Hoge schouwen en een trapgeveldakkapel verwijzen dan weer naar de neo-gotiek. En het neo-classicisme is rijkelijk zichtbaar in de monumentale toegangstrap, de balkons en erkers, de zuilen, de getoogde vensters en de horizontale zandspeklagen. In 1952 zijn het de paters van Steyl die de herenwoning opkopen. In 1954 vindt de toen nieuwe school Zonnekind er onderdak ( de school is er nog steeds achter het landhuis aanwezig). Vandaag is het huis van plaisantiën binnenin omgevormd tot zes appartementen. Maar, zeker naar buiten toe, is de fin-de-siècle nog altijd enig "heerlijk" aanwezig.
Een ander monument uit de fin-de-siècle-architectuur vinden we aan de Putse steenweg op de hoek met de Geusenbacklaan : het Keienhof. Het betreft in hoofdaak eveneens een gebouw in ecclectische stijl, maar dan verrijkt met art-nouveau-elementen.
Het Keienhof is in 1914 gebouwd door de joodse diamantair Mozes Tolkowski. In 1929 nemen de zusters Benedictinessen er hun intrek en in 1943 wordt het Keienhof een openluchtschool van het stedelijk onderwijs in Antwerpen. Het is trouwens niet het enige huis van plaisantiën dat in Kalmthout omgebouwd wordt tot een sociaal gemeenschapshuis. Maar dat is een ander hoofdstuk.Vandaag is in het goed gerestaureerde Keienhof een restaurant gevestigd. De massieve bouw geeft vooral een neo-romaanse indruk, maar de gelede hoefijzervensters en de aanwezige veranda- en balkonuitbouw lijken dan weer te refereren naar de "modern art" die onze Antwerpse Kalmthoutenaar Henry Van De Velde vanuit Engeland naar het Europese vasteland heeft geïmporteerd.
Tenslotte brengt de fin-de-siècle-architectuur ons bij de wereldberoemde vijf villakes in de Nieuwstraat, de destijds "nieuwe" straat doorheen de Suyderheide.
De vijf villa's die vandaag nog in al hun glorie in de Nieuwstraat ogen, al is het misschien onvergeeflijk te noemen dat men voor één van hen een "moderne" muur heeft voorgebouwd, zijn de typevoorbeelden van de destijds uit Engeland geïmporteerde new-art, voornamelijk gekenmerkt door hun cottagestijl. Prinselijk staan ze naast elkaar in nederdalende nummering van links naar rechts : villa Windoord (nr. 30), villa Jeanne d'arc (nr. 28 en gedeeltelijk verwond), villa Bos en Hei (nr. 26), villa Les lilas (nr. 24 en subliem) en villa Heidevreugd (nr. 22). Zij zijn rond de jaren 1900 opgetrokken als huizen van plaisantiën door vijf rijke joodse diamantairs uit Nederland die hun werkplaats naar Antwerpen zien verhuizen.
De baksteenarchitectuur met speklagen, een speels ogend dakspel, de uitbouw van houten erkers en balkonnekes en last but not least de hoefijzervormige ramen hebben de vijf villa's als voorbeelden van cottagestijl een Europese bekendheid gegeven. "Men" zegt ook dat zij symbool staan voor de ontwikkeling van Heide.
Plezierig is het op oude foto's vast te stellen dat de "vijf" bij de aanvang van de 20-ste eeuw als het ware onttrokken worden aan de toen nog woeste Kalmthoutse Suyderheide : in de omgeving niets anders dan zand en " pijpegestrooi " en nauwelijks een boompje te bespeuren. Men moet er vandaag maar eens gaan kijken.
(vervolgt)
- poëzie + -
Het luchtkasteel (Paul Snoek)
Ik wil voor ik verander
in een kei, een mier
of een papaverbloem,
de schepper worden
van een luchtkasteel.
Ik zal de daken knippen
uit inpakpapier,
de kamers vouwen
uit vochtige kranten
en op de muren van muziekpapier
zal ik lachgezichten
voor de ramen schilderen
met metaalinkt.
In mijn slot zullen wonen
duiven van oud zilver.
Ik zal voor ik verander in een steen, een dier
of in een slingerplant,
de schepper worden van een luchtkasteel,
want ik beschik
over de zachte handen
van een uitvinder.
- actua + -
- Tot 11 februari e.k. in het NEC-DE VROENTE : "Weet je wat ik zie als ik gedronken heb ?", een leerrijke tentoonstelling over INSECTEN. Een "must" voor scholieren. Info : www.devroente.be.
- Op 23 december e.k. in het Karrenmuseum van onze historische zustergemeente Essen : een levende kerststal in een woonwagen, met daarrond een heel kerstgebeuren. Info : 03/667.73.90.
- Natuurpunt "De Noorderkempen" organiseert op vrijdag 15 december e.k. om 20 uur in het NEC-De Vroente,Putse steenweg 129,Kalmthout een voordracht "De Biodiversiteit van de zee". Spreker is prof.dr. Carlo Heip. Info 03/667.57.97.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje.
********************************************************************
Wegens het bereiken van de tienduizendste bezoeker wordt in de 47-ste aflevering de historische reeks over onze mooie heidegemeente even onderbroken voor een "feestelijk intermezzo". In de 48-ste aflevering gaan we dan gewoon verder met "Onze Kalmthoutse benjamin Heide (5)".
********************************************************************
11-12-2006 om 00:00
geschreven door Jan Caluwaerts
|
