Wie op zo'n mooie lentedag met de fiets langs de Roosendaalse baan in Achterbroek het Vossenstraatje en de Marijnenvennen intrekt, kan er aan de verre einder niet naast kijken : Nieuwmoers kerkje spitse toren. Nergens in Nieuwmoer, langsheen de Marijnenvennen, op de Blijdenberg, doorheen de Maatjes, op de Venetiaanse heide of langs Marienville geraakt men die toren kwijt.Nieuwmoer is een kerkdorp, heeft zichzelf rondom zijn toren vorm gegeven. Wel trekken die van "Nieuwen moeren", zoals die van "Calmetholt", zoals we dit reeds zagen, gedurende jaren en jaren, langs de Essense Heuvel, naar de moederkerk van Nispen. In wat later Kalmthout zal worden, krijgt Nieuwmoer in 1480 als tweede een eigen kapel : de "Capella Supra Novum Morum". Deze eerste Nieuwmoerse kapel is een eenvoudig klein gebouwtje, opgetrokken in hout en afgedekt met een rieten dak. Zij staat op dezelfde plaats als waar achteraf de kerk is opgetrokken. Wel blijft de kerk van Nispen voor Nieuwmoer de hoofdkerk. Onze Lieve Vrouw, Tongerlo's patrones (overal langs Nieuwmoers wegen komt men OLV tegen), Sint-Nicolaas, patroonheilige van de turfstekers, Sint-Joris, patroonheilige van de plaatselijke gilde en de vrouwelijke heiligen Barbara en Catherina zijn de vijf beschermheiligen van de Nieuwmoerse kapel. Aan het verzoek van de Nieuwmoerenaars om de kapel ook een doopvont toe te wijzen zal men pas in 1773 tegemoet komen. Tegelijkertijd wordt dan ook het begraafrecht toegekend. De kapel gaat enkele malen in de vlammen op : tijdens een blikseminslag in 1558, in 1583 tijdens de 80-jarige oorlog en tenslotte nog eens in 1705. Omstreeks 1615 gaat men te Nieuwmoer de heilige Lucia, martelares van Syracuse, "Sinte Lesie" voor de Nieuwmoerenaars, vereren. En ieder jaar op 13 december komt menigeen naar Nieuwmoer om "Sinte Lesie" te vragen hen te verlossen van allerlei keelkwalen. Niet ten onrechte trouwens in die moerassige omgeving van weleer. Na het verdrag van Munster in 1648 is Nispen protestant geworden en bekomt Essen een eigen parochiekerk. Zij wordt ook de nieuwe parochiekerk voor de Nieuwmoerenaars. Het zal immers nog tot 1842 duren voor Nieuwmoer een zelfstandige parochie wordt. Het is de Mechelse Kardinaal Engelbertus Sterckx die in 1854 de parochiekerk van Nieuwmoer officieel inwijdt. Het is een echt juweeltje voor kunstzinnige zielen, met een rijzig houten torentje : de Nieuwmoerse vinger die doorverwijst naar "de vader". In 1910 zal men de kerk dan vergroten en van een soliede toren voorzien.De Duitsers, die de toren als uitkijkpost gebruiken, dynamiteren hem tijdens de tweede wereldoorlog bij de komst van de Engelsen.In afwachting van de heropbouw gebruiken de Nieuwmoerenaars hun parochiezaal als noodkerk. Deze parochiezaal in de Prelaat Deckersstraat is opgetrokken op een moerassige bodem, die de Nieuwmoerenaars met man en macht hebben gedempt. Zij is gebouwd naar een ontwerp van meester Louis Vorsselmans die aldus zijn volk het architecturaal tekenen bijbracht. En hoe zou ze nu anders kunnen luisteren dan naar de naam van Sint Norbertus.De Sint-Norbertuszaal : naar de orde van de Tongerlose Witheren, die ook voor ons Nieuwmoer zo een belangrijke historische rol hebben gespeeld. Tot in de 20-ste eeuw is de pastoor van Nieuwmoer trouwens een Witheer gebleven. De Sint-Norbertuszaal van Nieuwmoer is de plaatselijke "cultuurtempel" bij uitstek. In deze zaal is reeds menig "adembenemend" toneelstuk opgevoerd, brengt de plaatselijke fanfare "De Heidebloem" haar jaarlijks lenteconcert, worden de Maatjesschilderijen tentoongesteld van Pietje Bedroefd, brengen Avondgalm en Rietsanck hun mooiste melodieën. "Als moeder zong" zingen de gepensionneerden van de Avondgalm, "Naar waar de dennen fluisteren" replikeren de "Rietsanckers" met die door en door Kempense bewogenheid die de hunne is. Telkens om stil bij te worden.
Als een schone slaapster is Nieuwmoer doorheen de tijd rondom haar kapel/kerk ontwaakt : een kerkdorp op de hoge rug van Blijdenberg. Naarmate de turfstekerij het hoogveen in de omgeving afbouwt tot op de oorspronkelijke dekzanden, gaat de Nieuwmoerse kern uitdeinen. Er komen perifere boerderijen tot stand.De Kempense potstaleconomie en plaggenstekerij doen dan de rest en brengen de Nieuwmoerse es tot ontwikkeling. De turfsteker van weleer wordt een volleerde landbouwer. Finaal verschijnt, zoals dat in een landbouwdorp past, op Moleneind de houten graanwindmolen van Jan Quaeyaegens. Hij zal visueel in het landschap aanwezig zijn tot in de eerste helft van de twintigste eeuw. Tussen de boerderijen gaan ook de dagloners binnen de agrarische gemeenschap hun huizekes vestigen. Zo zijn de riante huizekes op de Venetiaanse heide in oorsprong tot deze daglonershuisjes terug te brengen. De smid, de kleermaker, de herbergier , de barbier... , zij gaan zich vooral in de dorpskern vestigen. En in de hoevekes, de huisjes en de herbergen reinigen onze Nieuwmoerenaarsters iedere week hun rode tegeltjesvloeren met wit-geel gewassen zand uit de maatjes. Met de overgebleven zandhoopjes maakt de dochter van de boer dan iedere zondag voor haar vrijer op de rode huistegeltjes de mooiste bloemstukken van Nieuwmoer : precies de boterboemenweelde rondom "de Nieuwmoerse Bloempot" in de Lente.
- poëzie + -
(uit) Mijn dorp. (Wim Sonneveld - 1963)
Thuis heb ik nog een ansichtkaart
waarop een kerk, een kar met paard
een slagerij J.Vanderven,
een kroeg, een juffrouw op de fiets.
Het zegt U waarschijnlijk niets,
maar het is waar ik geboren ben.
Dit dorp, ik weet nog hoe het was,
de boerenkinderen in de klas,
een kar die ratelt op de keien
een raadhuis met een pomp ervoor,
een zandweg tussen koren door,
het vee, de boerderijen.
En langs het tuinpad van mijn vader
zag ik de hoge bomen staan,
ik was een kind en wist niet beter
dan dat het nooit voorbij zou gaan.
- actua + -
- Nog tot 27 juni e.k. organiseert burgemeester Lucas Jacobs en zijn gemeentebestuur in samenwerking met PAT (Pleegouders Actie Tsjernobyl) in de gangen van het Kalmthoutse gemeentehuis een tentoonstelling over 20 jaar Tsjernobyl.
- Tentoonstelling "Zimbabwe 50 jaar sculptuur". Nog tot 1 oktober in het wereldberoemde arboretum van Kalmthout, waar nu de rodondendrons en azalea's in al hun schakeringen welig bloeien. Info : www.arboretumkalmthout.be .
- Nog tot 31 oktober 2006 biedt het Natuureducatief Centrum "De Vroente" ,aan de grote parking van de Kalmthoutse heide, U zijn gratis tentoonstelling "Een Land van Zand" aan. Om niet te missen!
- Awdoe + : -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje : "20.Nieuwmoer zendt zijn zonen uit." en denk eraan als U de reeds verschenen cursiefjes in chronologische volgorde wil oproepen klikt U telkens onderaan het blog op de rode peil links.
05-06-2006 om 00:00
geschreven door Jan Caluwaerts
|
