Verschijnt in de Karolingische tijd (9-de eeuw) het oude dorp van "Calmetholt" op de kaart als uithof van het Germaanse hoofddorp Nispen, vindt dit dorp in de twaalfde eeuw uitbreiding met het "Tongerlose" Centrum , gaan de oud-Germaanse kernen 't Handelaar, 't Hillo en Onderzeel zich in de 13-de eeuw aaneenklitten tot ons Achterboek, verschijnt in de 15-de eeuw uit het venige landschap rondom de Maatjes ons turfstekersdorp Nieuwmoer , komt daar in de 17-de eeuw in het noorden nog die andere Kalmthoutse hoek bij, dan moeten we wachten tot in de 19-de eeuw voor onze Kalmthoutse benjamin Heide het levenslicht ziet.
Zoals we reeds hebben gezien in een vorig broodje begint voor Heide eigenlijk alles met de inplanting van de Oude Withoef, die laatste abdijhoeve van de paters van Tongerlo in Kalmthout, op onze grote Suyderheide door de provisor van de abdij van Tongerlo,Godfried Hermans. En daar waar de 19-de en de 20-ste eeuw dan langzaam in elkaar overgaan emaneert de Kalmthoutse benjamin Heide voorgoed uit deze Kalmthoutse Suyderheide.Met de komst van de trein zal de stedelijke infiltratie voortschreidend vorm geven aan dit Kalmthoutse "belle-époque"-dorp. En...vandaag is Heide uitgegroeid tot onze grootste Kalmthoutse residentiewijk.
Nog voor Heide over een eigen station beschikt wordt er naast het toen nog enkelvoudige spoor vanuit Kapellenbos een aftakkingsspoor aangelegd naar de kleiputten van Kapellenbos en Heide. Rond 1860 immers ontstaan er in de regio, waar de kleierige ondergrond van onze Noorderkempen als het ware dagzoomt, rondom de ontgonnen kleiputten, steenbakkerijën. De via het spoor naar Antwerpen afgevoerde bakstenen zijn oorspronkelijk in de eerste plaats bestemd voor het leger. Zij dienen om de vestigingsmuur van generaal Brialmont rond Antwerpen op te trekken.
Op het grondgebied van Heide zijn twee grote steenovens van de firma Pauwels die voor het leger werken : één aan de Prinses Elisabethlaan op de grens met Kapellen, tussen het spoor en de Kapellensteenweg, rechtover de Merellaan en één ten oosten van de Kapellensteenweg in het verlengde van de huidige Lorkenlaan , waar een aftakkingsspoor over de Kapellensteenweg aanwezig is.
De kleiputten strekken zich zowel ten westen als ten oosten van de Kapellensteenweg uit naast de steenovens . Vandaag is er nog één uitdrukkelijke getuige van deze kleiputten aanwezig, nml. op de hoek van de Missiehuislei en de Kapellensteenweg schuin tegenover de Withoef. Alle andere kleiputten zijn met de tijd gedempt, o.m. met de grond die langs het spoor is aangevoerd. Een groot gedeelte van deze grond komt uit het anti-tankkanaal.
Naast de oorspronkelijke steenovens van Pauwels is er bij de aanvang van de 20-ste eeuw ook nog de steenoven geweest van Van Damme in de Rode weg aan de rand van 't Klein Schietveld (vroeger het steengeleg "ter streke Holle Kelder") en de steenoven van Lucien Bareel achter het Missiehuis van Heide. Zowel Van Damme als Bareel behoren via hun huwelijk tot de in Heide beroemde Paridantdynastie. Op een bepaald ogenblik strekt de eigendom van deze kapitaalkrachtige familie zich uit van aan de grens van Kapellenbos tot aan de Leopoldstraat. Het huidige Dennendaal , één van de mooiste woonbossen van Kalmthout, is er trouwens na de tweede wereldoorlog uit te voorschijn getreden. De benaming " Rode Weg " komt van de kleur van de weg die aangelegd is geweest met het rode steengruis van de steenovens. Ook de Missiehuislei is vroeger een "Rode Dreef "geweest.
Oorspronkelijk gaat men de kleiputten van Heide niet dempen. Men gaat er bomen en struiken rond planten. Men noemt ze dan " de heideputten". Deze heideputten zijn op het einde van de 19-de eeuw, zoals we nog zullen zien, een trekpleister voor de Antwerpse bourgeoisie. Deze gaat in de heideputten zwemmen. Dit is trouwens niet zonder gevaar daar de randen van deze putten loodrecht en diep zijn afgestoken. Sommigen zullen er bij het zwemmen dan ook hun leven bij inschieten.
Om het deze bourgeoisie gezellig te maken ontwikkelt men rond "de heideputten" als het ware groene oasen. Vanuit deze aanplantingen in de omgeving van de heideputten zullen dan later de randbossen op de Withoefse hei en finaal ook op de Kalmthoutse heide te voorschijn treden. Zo worden de zaadjes van de grove den, die vast hangen aan vleugeltjes, door de zuid-westen wind naar de heide meegenomen, zo verspreiden de zangvogeltjes, zoals tsjiftjaffen en fitissen de zaadjes van de ruwe en zachte berken over de heidevlakte en zo zijn het de gaaien en de eekhoorntjes die de eikeltjes van de zomereik in de heidegrond verstoppen als voedsel voor de winter, wat ze daarna dan vergeten , zodat ook de robuste zomereik voet aan wal krijgt op de heide, waar hij trouwens ooit, zo'n 10.000 jaar geleden in het toenmalige kempens atlantisch loofbos, samen met de berk, de wilg en de els is thuis geweest.
(vervolgt)
- poëzie + -
(uit) Kalmthout door de eeuwen heen (Jos Vorsselmans - 1944)
Stellig heeft Kalmthout een groot deel van zijn bloei en uitbreiding te danken aan de alom geprezen schat van natuurschoon die het bergt in zijn schoot.
Het mag gezegd dat Heide zelfs zijn ontstaan daaraan te danken heeft. Zagen wij niet, de laatste jaren voor de oorlog, een bloeiende hotelnijverheid ontstaan ?
Hebben wij niet allen na 1918, zich het worden zien voltrekken : daar waar te voren een paar nederige huisjes prijkten tussen groene dennen verhieven zich toen prachtige woonhuizen en moderne winkels. De omgeving werd er bezaaid met rijke en prachtige villa's en heerlijke lusttuinen.
Des Zondags, bij mooi weer, moest de beweging rond Heidestatie in niets onderdoen voor deze op de drukke lanen onzer grootsteden.
Wonderbaar vlug heeft Heide zich ontwikkeld.
- actua + -
- Vrijdag 24 november e.k. (19 u. tot 21u.30 ) en zondag 26 november e.k (12 u. tot 19 u.) : SOLIDARITEITSMAALTIJD kaas en wijn. , parochiezaal Heide. Organisatie De Brug Ontwikkelingshulp.Info en inschrijving 03.666.55.80.
- Zaterdag 25 november e.k. : IMMANUEL LEVINAS, colloquium van het Gemenebest in het Strijboshof van 10 u. tot 17 u..Info fons.buyens@skynet.be.
- Zondag 26 november e.k. : eindeseizoenshappening arboretum Kalmthout van 10 u. tot 17 u. Vrije toegang. Om 14 uur geleide winterwandeling. In de zaal achter de cafetaria een tentoonstelling van schilderijen van Dirk Caluwaerts. Info : www.arboretumkalmthout.be
- Kiekenhoeve Essen : week van de smaak. In het Karrenmuseum van Essen, Moerkantse baan, 48 organiseert het Karrenmuseum van Essen van 17 tot 24 november e.k. een week van de smaak met een tijdelijke tentoonstelling met mogelijke rondleiding en op 25 november een proeverij. (prijs 4 E). Info : karrenmuseum@skynet.be.
- awdoe + -
tot volgende week met weer een Kalmthouts broodje "Onze Kalmthoutse benjamin : Heide (2) "en vergeet het niet om de reeds verschenen broodjes in chronologische volgorde op te roepen onderaan het blog telkens op de linker rode pijl klikken.
20-11-2006 om 00:00
geschreven door Jan Caluwaerts
|
