Welke was nu de reële rechtsmacht van de Tongerlose Norbertijnen binnen de heerlijkheid Kalmthout/Essen ? Wanneer Arnold Brabant en zijn kinderen Kalmthout en Essen aan de abdij van Tongerlo schenken ontstaan er in hoofde van de abdij rechten. Zo beschikt de abdij over het eigendomsrecht van de heerlijkheid en over het recht belastingen te innen van de inwoners van de twee dorpen. Deze laatste volgen immers als laten de overgedragen grond. Deze beide rechten worden aangeduid met het begrip "laag recht". Naast dit "laag recht" bezit de abdij ook het "middelbaar recht", het recht om in burgerlijke en strafzaken geldboeten op te leggen. Nog een ander recht waarover de abdij beschikt is het waranderecht : het recht op jagen en op het vangen van vis. Zowel voor het oorspronkelijke Nispen als voor de eigen nieuwe heerlijkheid Kalmthout/Essen ontvangt de abdij daarenboven "het patroonsrecht", d.w.z. het recht om in beide heerlijkheden de pastoor aan te stellen. Kalmthoutenaren en Essenaren zullen in de middeleeuwen dan ook nog jaren naar de moederkerk van Nispen trekken om er hun godsdienstige verplichtingen na te komen. De " hogere rechtsmacht" daarentegen, het recht om zware overtredingen te bestraffen , heel dikwijls onder de vorm van lijfstraffen, blijft oorspronkelijk de bevoegdheid van de hertog van Brabant, onder wiens jurisprudentie de heerlijkheid ressorteert. Wanneer later de abt van Tongerlo, als trouwe volgeling van de hertog van Brabant, ook deze rechtsmacht verwerft wordt hij op dat ogenblik van heer "IN" Kalmthout/Essen de heer "VAN" Kalmthout/Essen.
Hoe laat de abt van Tongerlo zich nu in zijn heerlijkheid Kalmthout/Essen vertegenwoordigen? Zoals we reeds zagen speelden in een allereerste fase op de abdijhoeven, die speerpunten van de abdij binnen de heerlijkheid, de magisters-bestuurders van de hoeven de hoofdrol. In een latere fase zal de abt zich laten vertegenwoordigen door een meier (een soort rentmeester) voor de uitoefening van zijn lagere, middelbare en achteraf ook hogere rechten. De hertog liet zich in de heerlijkheid vertegenwoordigen door een schout. Waar nu op Kerkeneind de "oude pastorij" staat, stond allereerst in de vroege middeleeuwen " 's Heerenhuys", waar de meier verbleef en ook de schout de dorpelingen ontving. Ook de Schepenbanken die mede de dorpsgemeenschappen bestuurden in de heerlijkheid konden er terecht. Finaal wordt de abt van Tongerlo vertegenwoordigt door een provisor, o.m. belast met het innen van de "tienden". Op het einde van het ancien regime kreeg de heerlijkheid een zeer beroemde provisor die door de dorpelingen zeer geliefd was : Godfried Hermans. Hij resideerde op de abdijhoeve "De Greef", die hij omtoverde tot een soort "super bazar avant-la-lettre". Hij moderniseerde o.m.de aloude postbaan op Kalmthouts grondgebied in Achterbroek die binnen de lage landen Noord en Zuid verbond. Hij richtte ter ontsluiting van de grote Suyderheide de laatste abdijhoeve van Tongerlo op : de oude Withoef. En last but not least werd hij op het einde van het Ancien regime abt van Tongerlo. Zoals uit onderstaand huldegedicht, opgesteld naar aanleiding van zijn aanstelling tot abt ,blijkt werd Godfried Hermans door Kalmthoutenaars en Essenaars op de handen gedragen.
- poëzie + -
Vreugde-zang inhaling abt Godfried Hermans (Onbekende Kalmthoutse/Essense Poëet - 1780).
Apollo stelt uw snaeren
En laet het zoet geluyt
Der Musen keélen paeren
Met 't spel van uwe luyt.
Komt, Pan,Bosch-Goën en Saters,
Juygt op dez' blyde feest,
Komt Nymphen, uyt de waters,
Verheugt U om het meest.
Nu Callempthout op heden
En Esschen heeft de eer
Van te zien binnen treden
Godfridum hunnen Heer,
Hoor ik van alle zyden
In 't veld en op de straet
Hun roepen met verblyden :
Zyt welkom Heer Prelaet.
Zyt wellekom, Godfrede,
En leeft hier langen tyd;
God gev' U synen vrede
Nu en in eeuwigheid.
Leeft zonder ziekt oft smerte,
Leeft, Hermans, honderd jaer,
Wy wenschen uyt'er herte,
Dat gy word Jubilaer.
Laet, Bacchus, uwe gaeven
Op dezen blyden tyd
Onz'drooge keélen laeven,
Den wyn maekt vrolykheyd,
Dan roepen wy, beschonken
Met lekker druyven nat,
Al weder hallef dronken,
Dat Hermans leéft, vivat.
- actua + -
- Burgemeester Lucas Jacobs en zijn gemeentebestuur pakken op 28,29 en 30 april e.k. uit met een Kalmthouts cultureel gebeuren : " HANGART". Info en tickets : ten gemeentehuize bij de Jeugd- en cultuurdienst en in de bibliotheek of het zwembad van Kalmthout .
-Tentoonstelling "Zimbabwe 50 jaar sculpturen". Van 1 mei tot 1 oktober 2006 in het Arboretum van Kalmthout. Info www.arboretumkalmthout.be.
- Grote prijs Piet Bedroefd, viswedstrijd 13u. tot 18u.op maandag 1 mei in de visvijver De Maatjes te Nieuwmoer-Kalmthout, Hanneke Wiewau Nieuwmoer. Info 0496158572 of www.vcdemaatjes.be.
24-04-2006 om 00:00
geschreven door Jan Caluwaerts
|
